Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2017 r. w Gliwicach

sprawy K. S. (S.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 9 listopada 2016 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu K. S. prawo do emerytury poczynając od 23 stycznia 2017 r.

(-) SSO Mariola Szmajduch

Sygn. akt. VIII U 2167/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 listopada 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., powołując się na art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r. poz. 887, z późn. zm.) odmówił ubezpieczonemu K. S. prawa do emerytury w niższym wieku w związku z tym, iż prawomocną decyzją z dnia 17 czerwca 2015r. odmówił już wcześniej takiego prawa. Z kolei ubezpieczony nie przedłożył żadnej nowej dokumentacji, która w ocenie ZUS mogła by stanowić podstawę ponownego rozpoznania jego uprawnień do tego świadczenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Po sprecyzowaniu w toku procesu, podnosił, iż pracę w warunkach szczególnych wykonywał w KWK (...), w okresie od 4 października 1982r. do 9 stycznia 1986r. w akumulatorowni i od 8 marca 1986r. do 31 grudnia 1986r. jako operator spycharki. Nadto wskazał, iż taki charakter jego pracy wynika z zeznań świadków, o przesłuchanie których wniósł.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko. Dodatkowo wskazał, że ubezpieczony w momencie składania wniosku emerytalnego i w dacie wydania decyzji odmownej nie ukończył wieku 60 lat. Ponadto ZUS nie uznał ubezpieczonemu za pracę w warunkach szczególnych okresu pracy od 4 października 1982r. do 31 grudnia 1986r. w KWK (...), ponieważ nie przedłożył on stosownego świadectwa pracy w warunkach szczególnych, zaś ze świadectwa pracy wynika, że w tym czasie zajmował stanowisko elektromontera pojazdów samochodowych na powierzchni. Równocześnie ZUS wskazał, że zaliczył odwołującemu do zatrudnienia w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jedynie 11 lat, 10 miesięcy i 6 dni.

Sąd Okręgowy w Gliwicach poczynił następujące ustalenia:

K. S. urodził się w dniu (...)

Decyzją z dnia 17 czerwca 2015r. organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wobec nie ukończenia wieku 60 lat i nie wykazania do 31 grudnia 1998r. 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, bowiem ZUS uznał za udowodnione jedynie 11 lat, 10 miesięcy i 6 dni takiej pracy .Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji do Sądu Okręgowego w Gliwicach , ale w toku postępowania w sprawie toczącej się pod sygnaturą VIII U 1043/15, cofnął odwołanie wobec nie osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat.

Następnie w dniu 26 października 2016r., ubezpieczony złożył ponowny wniosek o emeryturę w wieku niższym niż 65 lat z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony ukończył wiek 60 lat w dniu (...). Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Do 31 grudnia 1998r. udokumentował ponad 25 letni okres składkowy i nieskładkowy – okoliczności te były niesporne pomiędzy stronami.

Na podstawie złożonych przez ubezpieczonego świadectw pracy organ rentowy do 31 grudnia 1998r. uwzględnił mu 11 lat, 10 miesięcy i 6 dni okresów pracy w szczególnych warunkach, tj. zatrudnienie w KWK (...) od 1 stycznia 1987r. do 27 lutego 1993r. i od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r., z równoczesnym wyłączeniem przypadających w tym czasie 55 dni okresów pobierania zasiłku chorobowego. Równocześnie oorgan rentowy nie zaliczył odwołującemu do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 4 października 1982r. do 31 grudnia 1986r. na stanowisku elektromontera pojazdów samochodowych na powierzchni, wobec nie przedłożenia przez niego za ten okres świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W okresie od 4 października 1982r. do 27 lutego 1993r. ubezpieczony zatrudniony był w KWK (...). W ramach tej kopalni była wydzielona baza transportowa dysponująca autobusami, samochodami ciężarowymi, dostawczymi i sprzętem ciężkim, jak spycharki, koparki ładowarki i dźwigi. Baza ta składała się z garaży, gdzie przechowywano pojazdy, warsztatu, gdzie dokonywano ich napraw oraz akumulatorowni, gdzie ładowano nowe i używane akumulatory, jak również dokonywano ich przeglądów, konserwacji i napraw. Będące w tej bazie spycharki, na stałe były przydzielone do obsługi zwałów węgla i kamienia. Obsługiwali je pracownicy zatrudnieni w tej bazie. Od lutego 1993r. baza transportowa została przejęta przez podmiot zewnętrzny, tj. (...) Sp. z o.o., która do roku 2002 świadczyła usługi dla KWK (...).

Odwołujący został przyjęty do pracy w bazie transportowej KWK (...) od 4 października 1982r., na stanowisko elektromontera pojazdów samochodowych na powierzchni, bowiem taki był jego zawód wyuczony i dotychczas wykonywany u poprzedniego pracodawcy. Faktycznie jednak, z momentem przyjęcia do pracy w kopalni, został skierowany jako główny pracownik odpowiedzialny za akumulatorownię. Okresowo miał do pomocy też innych pracowników. Jego praca wyglądała w ten sposób, że codziennie przez pełne dniówki robocze, w pomieszczeniu akumulatorowni, zajmował się ładowaniem akumulatorów nowych i używanych, ich konserwacją i naprawami. Konserwacja polegała na dbaniu o właściwy poziom i parametry elektrolitu, który jest roztworem kwasu siarkowego i wody destylowanej. W tym celu badał poziom tego płynu i jego stężenie. Następnie uzupełniał poziom lub usuwał stary elektrolit o zalewał akumulator nowym elektrolitem. W tym celu wykonywał roztwór kwasu. W ramach napraw wymieniał obudowy i ołowiane części akumulatorów, jak płyty i klemy. Ilość pojazdów w bazie transportowej wyposażonych w akumulatory oraz jakość samych akumulatorów, determinowały codzienną ilość pracy odwołującego. Bywało, że czasami musiał zostać po godzinach, a czasami w celu wyrobienia się w normalnych godzinach pracy, przydzielano mu innego elektryka do pomocy. Czynnikami szkodliwymi w środowisku jego pracy było narażenie na opary kwasu siarkowego i poparzeniem przez ten kwas, opary gazów wydobywających się przy ładowaniu akumulatorów i pochodzące od nich niebezpieczeństwo wybuchu.

W takim charakterze ubezpieczony pracował do 9 stycznia 1986r., bowiem od dnia 10 stycznia 1986r., w godzinach pracy, podjął kurs operatora spycharki, jednak w tym czasie spycharki nie obsługiwał. Kurs zakończył z dniem 7 marca 1986r. i od następnego dnia, do końca zatrudnienia w KWK (...), zajmował się przez pełne dniówki robocze wyłącznie obsługą spycharki na zwałach węgla i kamienia, mimo iż w dalszym ciągu pracodawca przypisał mu stanowisko elektromontera pojazdów samochodowych na powierzchni. Formalnie natomiast, stanowisko operatora spycharki zostało mu przypisane dopiero od dnia 1 stycznia 1987r. i okres jego pracy przypadający od tej daty, został mu przez ZUS zaliczony do pracy w warunkach szczególnych.

Przez cały okres pracy w kopalni, bez względu na miejsce wykonywania pracy i zajmowane stanowisko, odwołujący otrzymywał dodatek szkodliwy i posiłki regeneracyjne.

Razem z ubezpieczonym w obu spornych okresach pracowali R. R. – mechanik samochodowy i operator spycharki J. S. – operator spycharki i L. Z. – operator spycharki, formalnie zajmujący stanowisko ślusarza.

Powyższe okoliczności Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, zeznań świadków R. R., J. S. i L. Z. (k.15-16), wyjaśnień odwołującego (k.17), a także w oparciu o jego akta osobowe dołączone do akt niniejszej sprawy. Zgromadzona w sprawie dokumentacja została sporządzona w sposób rzetelny i nie budzący wątpliwości, a zeznania świadków i ubezpieczonego są spójne, wzajemnie się potwierdzają i uzupełniają, dając łącznie pełny obraz przebiegu i charakteru zatrudnienia odwołującego w spornym okresie. Nadto zeznania świadków korelują z zapisami w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Wynika z niej , że w okresie od 10 stycznia do 7 marca 1986r.ubezpieczony odbywał kurs maszynistów spycharki, który ukończył otrzymując uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych. Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach za okres pracy od 1 stycznia 1987r. do 27 lutego 1993r. i od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. wystawił mu nie pracodawca, czyli KWK (...), lecz Spółka (...) Spółka Akcyjna Oddział w D., która jako następca prawny prowadzi archiwa zlikwidowanych kopalń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego, K. S. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz. 887, ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

W zakresie określenia wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ww. ustawy, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury art. 32 ust. 4 odsyła do uregulowań Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Natomiast jak stanowi § 1, ust 1 i 2 rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami".

W myśl § 3 i 4 rozporządzenia, pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w załączonym do rozporządzenia wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 60 lat dla mężczyzn

2. ma wymagany 25 letni okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

Zaś do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin.

Kwestie posiadania przez ubezpieczonego ponad 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nieprzystąpienia do OFE nie były sporne.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła posiadania przez ubezpieczonego (na dzień 1 stycznia 1999r.) wymaganego 15 letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, bowiem organ rentowy zaliczył jedynie 11 lat, 10 miesięcy i 6 dni takiej pracy.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału Sąd uznał, że ubezpieczony K. S., ukończył 60 rok życia, i na dzień 31 grudnia 1998r. udowodnił łącznie ponad 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. Nie budzi wątpliwości Sądu, że praca ubezpieczonego
w KWK (...) od 4 października 1982r. do 9 stycznia 1986r. i od 8 marca 1986r. do 31 grudnia 1986r. na stanowisku elektromontera pojazdów samochodowych na powierzchni była pracą stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywaną w szczególnych warunkach, tj. w pierwszym z tych okresów w akumulatorowni przy opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych, zaś w drugim z wymienionych okresów pracą maszynisty ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, lub ewentualnie pracą kierowcy pojazdów gąsienicowych.

Zgodnie z wykazem A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracą
w szczególnych warunkach, uprawniającą do niższego wieku emerytalnego są prace wymienione: w dziale XIV poz. 13, w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych, w dziale V, prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, w dziale VIII prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych.

Sąd miał też na uwadze, że chociaż wykazy resortowe i zakładowe nie stanowią samodzielnej podstawy zaliczenia danego rodzaju zatrudnienia do prac w szczególnych warunkach, mogą być one pomocne przy wykładni przepisów rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43, ze zm.). Przyznając zasadniczą rolę w kwalifikowaniu prac w szczególnych warunkach cytowanemu rozporządzeniu Rady Ministrów należy podkreślić, że w świetle przepisów wykazu A stanowiącego załącznik do tegoż rozporządzenia, wyodrębnienie owych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2013r. II UK 190/12 LEX nr 136024).

Sąd przeanalizował zatem również przepisy zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983r. (Dz. Urz. WUG z dnia 12 sierpnia 1983r.) w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. W akcie tym wymieniono, dla poszczególnych gałęzi przemysłu, stanowiska na których prace, z punktu widzenia tego resortu, winny być zaliczone do prac w warunkach szczególnych. I tak w dziale XIV wykazu A, pod poz. 13 wymieniono stanowiska na których wykonywana była praca w akumulatorowniach przy opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych. Do stanowisk takich zaliczono elektromechanika akumulatorów (pkt 1), konserwatora akumulatorów (pkt 3), ładowacza akumulatorów (pkt 5), przygotowywacza elektrolitu (pkt 8). Pod pozycją 12 działu V wymieniono stanowiska na których wykonywana była praca maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Do stanowisk takich zaliczono w punkcie 21 maszynistę (operatora) spycharki. Z kolei pod pozycją 3 działu VIII wymieniono stanowiska na których wykonywana była praca kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Do stanowisk takich zaliczono w punkcie 2 kierowcę pojazdu gąsienicowego.

Wprawdzie wykaz resortowy nie może rozszerzać, w porównaniu do wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), kwalifikacji stanowisk pracy, na których wykonywane zatrudnienie jest uznawane za pracę w warunkach szczególnych, gdyż byłoby to przekroczeniem granicy delegacji ustawowej ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 marca 2013r. sygn. akt III AUa 85/13, LEX 1293663). Może jednak określać stanowiska, na jakich praca w tym charakterze była wykonywana.

W ocenie Sądu, wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego, jednoznacznie wskazują, że praca odwołującego w spornych okresach, tj. praca w KWK (...) od 4 października 1982r. do 9 stycznia 1986r. była pracą akumulatorowniach przy opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych, z kolei od 8 marca 1986r. do 31 grudnia 1986r., była pracą maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, bądź też pracą kierowcy pojazdów gąsienicowych. Tym samym należy ją zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków potwierdzającym charakter pracy ubezpieczonego, uznając te dowody za spójne logiczne i wzajemnie się uzupełniające. Nadto zeznania świadków korelują z zapisami w dokumentacji osobowej ubezpieczonego i jego wyjaśnieniami.

Należy podkreślić, że okres zatrudnienia może być zaliczony do pracy
w warunkach szczególnych, gdy pracownik faktycznie wykonywał prace objęte wykazem prac uprawniających do wcześniejszej emerytury, pomimo że stanowisko jakie mu formalnie przypisano nie jest wymienione w wykazie. Wymieniony wyżej wykaz A nie określa bowiem stanowisk pracy, ale definiuje rodzaj prac, które są uważane za wykonywane w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie dla zakwalifikowania pracy jako realizowanej w szczególnych warunkach ma nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale rodzaj, charakter i warunki pracy.

Bez znaczenia pozostaje także fakt, że odwołujący nie przedłożył za ten okres świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Fakt wykonywania takiej pracy został wykazany w postępowaniu sądowym za pomocą innych dowodów. W postępowaniu odwoławczym przed Sądem nie obowiązują bowiem ograniczenia dowodowe jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, a Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia - w tym wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego
z 7 grudnia 2006r., I UK 179/06, LEX nr 342283).

Mając na względzie powyższe Sąd uznał, że ubezpieczony po doliczeniu do uznanego przez ZUS okresu pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 11 lat 10 miesięcy i 6 dni, okresu spornego w wymiarze 4 lat 13 dni, legitymuje się na dzień 1 stycznia 1999r. wymaganym 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, Nadto Sąd uznał, że z momentem ukończenia wieku 60 lat odwołujący spełnił wszystkie warunki uprawniające go do otrzymania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Na marginesie wskazać należy, że nie sposób przyjąć, że odwołujący nie przedłożył nowego dowodu, zobowiązującego organ rentowy do ponownego ustalenia prawa do emerytury, skoro ponowny wniosek o to świadczenie złożył on po upływie roku od zakończenia poprzedniej sprawy, na dwa miesiące przed osiągnięciem wymaganego wieku.

W związku z powyższym Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji, przyznając ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 23 stycznia 2017r.

(-) SSO Mariola Szmajduch