Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 grudnia 2017 roku

Powódka D. C. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego C. Towarzystwa (...) z siedzibą w W. kwoty 3.554,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 1 grudnia 2006 r. między powódką a pozwanym została zawarta na czas nieokreślony umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowy Bolero, potwierdzoną polisą nr 4248150 Postanowienia przedmiotowej umowy stanowiły wzorzec umowny, który został ustalony przez pozwaną jednostronnie, toteż jego treść nie została uzgodniona z powódką indywidualnie. W ramach zawartej umowy powódka zobowiązała się wpłacać miesięcznie na indywidualny numer rachunku bankowego składkę w wysokości 300 zł. Zawarta między stronami umowa została rozwiązana w dniu 31 lipca 2012 r., a pozwany dokonał umorzenia środków zgromadzonych na rachunku bankowym przypisanym do powódki. Z umorzonych środków w wysokości 18.492,20 zł pozwany pobrał opłatę z tytułu umorzenia jednostek w wysokości 3.554,88 zł. W ocenie powódki postanowienia OWU, treść polisy numer (...) oraz załącznika numer 2 do OWU regulujące prawo pozwanej do pobrania opłaty likwidacyjnej i jej wysokość nie były uzgodnione indywidualnie z powódką, nie zawierając definicji opłaty z tytułu umorzenia jednostek i nie wyjaśniają istoty jej pobrania, zastrzegają pobranie opłaty likwidacyjnej ryczałtowo, nie zastrzegają świadczenia ekwiwalentnego za pobranie opłaty likwidacyjnej oraz są w istocie tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w związku z czym nie wiążą go, gdyż kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, jednocześnie rażąco naruszając jego interesy ( pozew – k. 2-10).

Pozwany C. Towarzystwo (...) z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na swoją rzecz od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł, że powódka w toku zawierania umowy była poinformowana o konsekwencjach jej wcześniejszego rozwiązania i pomimo tego ją podpisała. Pozwany wskazał, że postanowienia OWU regulujące świadczenia inwestycyjne określające główne świadczenia stron w rozumieniu art. 3851§ 1 k.c. nie mogą być przedmiotem incydentalnej kontroli wzorca umowy dokonywanej przez Sąd. Podkreślił również że zakwestionowane postanowienia nie stanowią klauzul niedozwolonych, gdyż nie kształtują praw i obowiązków stron w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając przy tym jego interes oraz że w związku z rozwiązaniem umowy przed terminem pozwany poniósł koszty. Na koniec wywodów strona pozwana podniosła, że roszczenie powódki narusza zasady współżycia społecznego, w szczególności zasadę pacta sunt servanda ( odpowiedź na pozew - k. 52-64).

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 grudnia 2006 roku D. C. zawarła z Towarzystwem (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. umowę indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...), potwierdzoną polisą nr (...) na podstawie której wyraziła zgodę na objęcie jej ochroną ubezpieczeniową przez pozwane towarzystwo zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Powódka zobowiązała się do uiszczenia składek z tytułu ubezpieczenia podstawowego w wysokości 300 zł miesięcznie. D. C. przystąpiła do ubezpieczenia począwszy od dnia 1 grudnia 2006 roku, a umowa została zawarta na czas nieokreślony, przy czym strony ustaliły, że umowa ulega rozwiązaniu: 1) z końcem miesiąca, w którym wartość jednostek uczestnictwa zgromadzonych na rachunku jednostek uczestnictwa nie wystarczy na pokrycie opłat przewidzianych w ogólnych warunkach ubezpieczenia, 2) z dniem śmierci ubezpieczonego; 3) z dniem dokonania całkowitego wykupu ubezpieczenia ( okoliczności bezsporne, polisa nr (...) - k. 15-15v).

W ramach zawartej umowy D. C. obowiązywał wykorzystywany przez stronę pozwaną w ramach wykonywanej działalności ubezpieczeniowej wzorzec umowny o nazwie: „Ogólne warunki indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi wraz z załączonym do niego Załącznikiem nr 1 dotyczącym opłat związanych z prowadzeniem ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oraz Załącznikiem nr 2 określającym wysokość opłat pobieranych z tytułu umorzenia jednostek nabytych za składki wpłacane przez pierwsze dwa lata (okoliczności bezsporne, załącznik nr 1 i 2 - k. 16, OWU - k.17-20).

Zgodnie z § 18 ust 8 OWU w przypadku dokonywania całkowitego wykupu lub częściowego wykupu Towarzystwo pobiera opłatę związaną z umorzeniem jednostek zgromadzonych w pierwszych dwóch latach okresu ubezpieczenia, określoną w Załączniku nr 2 do niniejszych OWU. Opłata ta pomniejsza wartość jednostek uczestnictwa podlegających całkowitemu wykupowi lub częściowemu wykupowi. Wysokość opłaty jest ustalana przez Towarzystwo jako procent wartości umarzanych jednostek zgromadzonych w dwóch pierwszych latach okresu ubezpieczenia i jest zróżnicowana w zależności od roku okresu ubezpieczenia, w którym dokonywany jest całkowity wykup, a także zróżnicowana dla umów ubezpieczenia ze składką jednorazową i dla umów ubezpieczenia ze składką regularną ( okoliczności bezsporne, OWU- k. 17-20).

Wysokość opłat pobieranych z tytułu umorzenia jednostek nabytych za składki wpłacane przez pierwsze dwa lata wynosiła odpowiednio:

( okoliczności bezsporne, Załącznik nr 2 k. 16)

Powódka D. C. nigdy nie zawierała podobnych umów ubezpieczeniowych a wiedzę na ten temat czerpała wyłącznie od pośrednika ubezpieczeniowego, z którym zawierała wskazaną umowę. Sam proces zawierania umowy odbywał się w pośpiechu, tuż przed kolejnym spotkaniem pośrednika z innym klientem. W trakcie zawierania umowy, powódka starała się zapoznać z umową, lecz zwracała uwagę jedynie na kwestie wskazywane przez pośrednika. Przed zawarciem umowy powódka nie otrzymała dokumentów dotyczących umowy i nie miała możliwości wcześniejszego zapoznania się z warunkami umowy, ani skonsultowania tej kwestii z prawnikiem. W trakcie spotkania, pośrednik namawiał powódkę do zawarcia umowy, wskazując, że ma odległe terminy kolejnych spotkań, jest duże zainteresowanie produktem i nie wiadomo, czy podczas ponownego spotkania będzie możliwość zawarcia umowy na takich samych warunkach. D. C. nie została poinformowana przez agenta o ryzyku związanym z zawarciem przedmiotowej umowy, ani o wysokości kosztów związanych z przedterminowym odstąpieniem od umowy. Ponadto nie miała możliwości negocjowania umowy w zakresie ustalenia opłaty z tytułu umorzenia jednostek, a jedynie wysokości miesięcznej składki. Nie została poinformowana o tym, że w razie rozwiązania umowy zostanie pobrana od niej opłata za wykup, jak również o wysokości tej opłaty, ani o tym, na co przeznaczone zostaną pobrane od niej kwoty, jeśli zdecyduje się rozwiązać umowę przed terminem. Jednocześnie przedstawiciel ubezpieczyciela wskazywał, że przedmiotowa umowa jest bezpiecznym sposobem alokacji kapitału, podobnym do książeczki oszczędnościowej ( dowód: zeznania powódki D. C. - k. 49-51 w aktach sprawy I Cps 34/17).

Pismem z dnia 22 września 2014 roku C. Towarzystwo (...) z siedzibą w W. poinformowało D. C., że na podstawie złożonej rezygnacji z umowy ubezpieczenia potwierdzonej polisą nr (...) oraz OWU wyżej wskazana umowa ubezpieczenia została rozwiązana z dniem 31 lipca 2012 r. W związku z powyższym Towarzystwo dokonało wykupu jednostek zgromadzonych na indywidualnym rachunku jednostek uczestnictwa, w związku z czym na wskazany rachunek bankowy zostanie wypłacona kwota w wysokości 14.937,32 zł. Ponadto przedstawiono kalkulację kwoty do wypłaty z tytułu całkowitego wykupu, zgodnie z którą wartość jednostek zgromadzonych na rachunku D. C. wynosiła łącznie 18.492,20 zł, zaś wysokość opłaty z tytułu umorzenia jednostek określono na 84 % z 4.232 zł, tj. jednostek podlegających opłacie za wykup ( okoliczności bezsporne, pismo pozwanego z dnia 22 września 2014 r. k. 21-21v).

Pismem z dnia 20 listopada 2014 r., w związku z rozwiązaniem umowy potwierdzonej polisą nr (...) oraz nienależnym pobraniem wpłaconych przez D. C. kwot, D. C. wezwała C. Towarzystwo (...) z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 3.554,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia pobrania wskazanej kwoty stanowiącej opłatę z tytułu umorzenia jednostek – w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia niniejszego pisma pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Pismo to zostało doręczone pozwanemu ubezpieczycielowi w dniu 24 listopada 2014 r. ( okoliczności bezsporne, wezwanie do zapłaty - k. 22, potwierdzenie odbioru - k. 23).

Pismem z dnia 24 grudnia 2014 r. C. Towarzystwo (...) z siedzibą w W. odmówiło uznania roszczenia D. C., wskazując że miało prawo do pobrania opłaty z tytułu umorzenia jednostek w wysokości 3.554,88 zł na podstawie § 18 ust. 8 OWU (dowód: pismo pozwanego - k. 24-24v).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów, jak również zeznań powódki D. C., a także kierując się regulacją art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy i powoływane w treści uzasadnienia Sąd uznał za wiarygodne, zostały one sporządzone przez właściwe podmioty, w granicach przysługujących im kompetencji oraz w formie przewidzianej przez przepisy prawa. Wobec powyższego, Sąd nie znalazł żadnych podstaw do podważania ich autentyczności, czy też prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, tym bardziej, że strony nie kwestionowały ich prawdziwości. Nie wystąpiły również żadne inne okoliczności mogące podważyć autentyczność przedłożonych do sprawy dowodów z dokumentów.

Również zeznania powódki Sąd uznał za wiarygodne, spójne i rzeczowe. Na ich podstawie Sąd ustalił okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy oraz fakt, że powódka nie miała możliwości indywidualnego negocjowania warunków umowy w zakresie wysokości opłaty za wykup.

W istocie stan faktyczny nie był w niniejszej sprawie sporny, natomiast osią sporu były jedynie zagadnienia stricte prawne, tj. czy postanowienia dotyczące opłaty za wykup stanowią klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 3851 k.c., w tym czy świadczenie z tytułu wykupu jednostek było świadczeniem głównym w ramach łączącego strony stosunku prawnego.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego aktuariusza. Dowód ten został zgłoszony w celu wykazania czynników kształtujących wysokość opłaty za wykup oraz tego, że kwota pobrana od powódki pozostaje w związku z kosztami ponoszonymi pozwanego i jego ryzykiem. Okoliczności te zostały zgłoszone niejako ex post, tj. dopiero kiedy doszło do sporu. W ocenie Sądu okoliczność te powinny być znane stronie zawierającej umowę ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (powodowi) w momencie zawierania umowy, tak aby mając wiedzę o tym, jakie koszty będzie zobowiązany ponieść, jeśli zdecyduje się na rozwiązania umowy przed terminem, mógł rozważyć, czy chcę zawrzeć umowę w takim kształcie. Ponadto Sąd uznał, że przeprowadzenie tego dowodu nie przyczyni się do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Wyjaśnienie mechanizmów kształtujących wysokość kosztów całkowitego wykupu ubezpieczenia nie ma znaczenia przede wszystkim z tego powodu, że pozwany nie podnosi zarzutów, które mogły w tym dowodzie znaleźć oparcie, w szczególności zarzutu potrącenia kwoty poniesionych kosztów wykonywania umowy w jej początkowym okresie, nieznajdujących pokrycia w pobranych opłatach bieżących. Teza dowodowa nie wskazuje na dążenie przez pozwanego do przeciwstawienia roszczeniu powódki własnej wierzytelności o pokrycie kosztów rozwiązanej umowy. Nie wymaga badania kwestia ponoszenia przez pozwanego kosztów i ryzyka. Jest to istota każdej działalności gospodarczej, także ubezpieczeniowej i inwestycyjnej. W ocenie Sądu przeprowadzenie tego dowodu skutkowałoby jedynie nieusprawiedliwionym przedłużeniem postępowania.

Sąd pominął dowód z przesłuchania świadka w osobie pośrednika ubezpieczeniowego, albowiem strona pozwana zaniechała wskazania danych osobowych świadka oraz jego adresu zamieszkania Zgodnie z art. 258 k.p.c. strona powołująca się na dowód z zeznań świadka powinna dokładnie oznaczyć fakty, na które ten środek ma zostać dopuszczony (jest to konieczne do wydania przez sąd postanowienia dowodowego) oraz wskazać świadka w taki sposób, aby "wezwanie go do sądu było możliwe" a więc co do zasady, poprzez podanie jego imienia i nazwiska oraz adresu. Tymczasem strona pozwana zaniechała wskazania danych osobowych świadka, czym uniemożliwiła przeprowadzenie wskazanego dowodu.

S ąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu dochodziła zwrotu pobranej przez pozwanego opłaty z tytułu umorzenia jednostek nabytych za składki w ramach zawartej między stronami umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a stanowiącej w jego ocenie niedozwolone postanowienia umowne.

Przepis art. 3851 § 1 k. c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeśli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Sankcją określoną w tym przepisie jest więc częściowa jednostronna bezskuteczność umowy, polegająca na tym, że postanowienie umowne uznane za niedozwolone staje się bezskuteczne wobec jednej ze stron umowy – nie wiąże konsumenta. Nie upada natomiast cała umowa. Za uzgodnione indywidualnie postanowienia można przyjąć jedynie te warunki umowy, na które konsument miał rzeczywisty wpływ.

Nie ulegało wątpliwości, że w chwili zawierania i w trakcie wykonywania przedmiotowej umowy D. C. była konsumentem. Okoliczność ta pozostawała poza sporem w niniejszym postępowaniu. W dodatku zgodnie art. 808 § 5 k.c., jeżeli umowa ubezpieczenia nie wiąże się bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową ubezpieczonej osoby fizycznej, art. 3851-3853 stosuje się odpowiednio w zakresie, w jakim umowa dotyczy praw i obowiązków ubezpieczonego.

Oczywiste jest również, że postanowienia, na podstawie których pobrana została kwota potrąceń, nie zostały uzgodnione z powodem indywidualnie. Zgodnie z art. 3851 § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje. W niniejszej sprawie pozwany nie wykazał inicjatywy dowodowej w zakresie wykazania, że do zawarcia umowy doszło w drodze negocjacji z powodem. W szczególność za negocjowaniem nie przemawia doręczenie ogólnych warunków umowy ani tabeli opłat oraz możliwość zapoznania się z nimi. Dodatkowo powódka zeznała, że nie miała żadnego wpływu na treść wskazanego postanowienia, a jedynie na wysokość składki ubezpieczenia.

Nie budzi przy tym wątpliwości, że postanowienia OWU stanowią wzorzec umowy, opracowany przed zawarciem umowy, zaproponowany konsumentowi przez kontrahenta. W tym miejscu należy również wskazać na stanowisko judykatury, zgodnie z którym użyte w art. 3851 § 1 k.c. określenie "postanowienie umowy" obejmuje zarówno postanowienie umowy w ścisłym znaczeniu tego terminu, jak i postanowienie wzorców, które wprawdzie "postanowieniami umowy" w ścisłym znaczeniu nie są, ale kształtują, obok nich treść stosunku zobowiązaniowego (wyrok SA w Katowicach z dnia 29.11.2011 r., V ACa 546/11, LEX Nr 1120399). W tym miejscu wypada również podkreślić, że strona pozwana nie wykazała, choć na niej spoczywał ciężar dowodu, że postanowienia dotyczące pobierania opłaty likwidacyjnej zostały z powódką uzgodnione indywidualnie.

W ocenie Sądu świadczenie z tytułu wykupu, niezależnie od tego, jak jest nazywane w treści OWU, stanowi świadczenie główne ubezpieczyciela na rzecz konsumenta w zakresie, w jakim w umowie ubezpieczenia zawarty jest element inwestycyjny. Uzyskanie tego świadczenia, czyli wartości jednostek uczestnictwa nabytych za składki ubezpieczeniowe, wycenione na dzień ustalony w OWU po rozwiązaniu umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, stanowi ekonomiczny cel umowy z punktu widzenia konsumenta. Jest to jedyne świadczenie, jakie przypada konsumentowi w związku z inwestowaniem składki ubezpieczeniowej, o ile OWU nie przewidują innych dodatkowych świadczeń. Świadczenie z tytułu wykupu należy postrzegać jako wykonanie przez ubezpieczyciela zobowiązania z umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w zakresie inwestowania składki ubezpieczeniowej. W tym sensie ma ono takie samo znaczenie, jak świadczenie z tytułu śmierci ubezpieczającego lub dożycia przezeń określonego wieku. Nie ma zatem usprawiedliwionych podstaw, by uważać świadczenie z tytułu wykupu ubezpieczenia za mające innych charakter niż główne. Świadczenia główne co do zasady nie podlegają kontroli w świetle klauzuli generalnej ustanowionej w art. 3851 § 1 k.c., chyba że zostały określone w sposób niejednoznaczny. W niniejszej sprawie zachodzi ten właśnie przypadek - świadczenie z tytułu wykupu i w konsekwencji świadczenie, jakie ubezpieczyciel pobiera z tego tytułu od konsumenta, nie jest jednoznacznie określone. Jego wysokość zależy bowiem od parametru nieznanego żadnej ze stron umowy ani w chwili jej zawierania, ani w chwili rozwiązywania - od wartości jednostek uczestnictwa w dniu wyceny. Nie ulega kwestii, że wartość jednostek uczestnictwa w dniu wyceny zależy od gry rynkowej instrumentami finansowymi, od których wartości zależy wycena jednostek uczestnictwa. W konsekwencji należy przyjąć, że w umowie z powódką pozwany zawarł co najwyżej podstawę ustalenia przyszłego świadczenia. Z tych względów omawiane postanowienia OWU podlegają incydentalnej kontroli w świetle art. 3851 § 1 k.c.

Odnosząc się zaś do kolejnej z przesłanek abuzywności klauzul wskazać należy, że zgodnie z przyjętym stanowiskiem judykatury, podstawowym elementem przyjętych w obrocie gospodarczym „dobrych obyczajów” jest zasada lojalności, uczciwości i szacunku wobec kontrahenta. Tym samym sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta, wprowadzenia go w błąd co do realnych obciążeń i ryzyk związanych z umową oraz co do tego, jakie świadczenia na swoją rzecz zastrzegł przedsiębiorca. Z kolei „interes konsumenta” należy rozumieć szeroko, a to jako elementy ekonomiczne (przede wszystkim związane z zachowaniem ekwiwalentności świadczeń oraz proporcjonalności obciążeń nałożonych na konsumenta do realnych kosztów związanych z umową i wartości świadczeń uzyskanych przez konsumenta), jak również pozaekonomiczne, takie jak pewność obrotu, zaufanie, czas poświęcony na realizację swoich uprawnień, przekonanie o rzetelnym potraktowaniu przez drugą stronę umowy. Ustawodawca wymaga, by naruszenie interesów konsumenta przez klauzulę abuzywną nastąpiło w stopniu „rażącym”, a zatem musi być to naruszenie znaczne, polegające na drastycznym odejściu od zasad uczciwego obrotu, lojalności, szacunku dla drugiej strony umowy. Działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13.09.2012 r., VI ACa 461/12, Lex nr 1223500).

W świetle powyższych ustaleń i rozważań, Sąd uznał postanowienia OWU dotyczące opłaty związanej z umorzeniem jednostek zgromadzonych w pierwszych dwóch latach okresu ubezpieczenia za sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumenta. Zauważyć bowiem należy, że analizowane postanowienia OWU prowadziły do przejęcia przez stronę pozwaną niemal całości aktywów zgromadzonych przez powódkę przez dwa pierwsze lata ubezpieczenia, kształtując tym samym prawa i obowiązki powódki w sposób niedopuszczalny w relacji konsument – przedsiębiorca. Mało tego, strona pozwana w świetle OWU miała prawo do naliczenia rażąco wygórowanej opłaty za umorzenie jednostek, a powódka nie miała możliwości jej uniknięcia czy uchylenia się od obowiązku jej uiszczenia, bowiem opłata ta była pobierana w drodze potrącenia z kwot przysługujących powódce. Zachodziła zatem zdaniem Sądu rażąca dysproporcja stron stosunku zobowiązaniowego. W istocie więc strona pozwana przerzuciła na konsumenta całość obciążeń i ryzyka związanego z zawartą umową, narzucając mu świadczenie o niejasnym charakterze (w praktyce bardziej zbliżone do kary umownej, choć określone jako „opłata”) i o niezrozumiałym dla konsumenta celu. Warto zauważyć, że pozwany określił to świadczenie jako „opłata związana z umorzeniem jednostek zgromadzonych w pierwszych dwóch latach okresu”, co sugerowałoby raczej, że celem świadczenia ma być pokrycie kosztów umorzenia jednostek, tymczasem jak się okazuje w rzeczywistości zamiarem strony było zagwarantowanie sobie, że niezależnie od czasu trwania umowy klient skompensuje jej wszelkie koszty prowadzonej działalności. Dążenie strony pozwanej do zapewnienia sobie zysków i zredukowanie ryzyka związanego z negatywną oceną oferty strony pozwanej przez jej klientów nie może prowadzić do obciążenia tymże ryzykiem oraz wszelkimi ponoszonymi przez nią kosztami drugiej strony umowy ubezpieczenia. Usprawiedliwienia dla powyższego nie stanowi nawet fakt, że umowa ubezpieczenia miała długoterminowy charakter, co spowodowało rozłożenie w czasie kosztów ponoszonych przez zakład ubezpieczeń. Lojalność wobec strony nakazuje w sposób czytelny oznaczyć w takiej sytuacji, że konkretne świadczenie jest karą umowną czy też innym świadczeniem odszkodowawczym za przedterminowe zakończenie stosunku zobowiązaniowego, nie zaś ukrywać rzeczywisty sens spornej opłaty przed konsumentem.

Nie bez znaczenia dla oceny abuzywności przedmiotowych postanowień pozostaje również orzecznictwo Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W wyroku z dnia 7 października 2011 r., sygn. akt XVII Amc 1704/09, Sąd ten uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania postanowienia, w którym wysokość opłaty likwidacyjnej, stanowiącej procent środków wypłacanych z subkonta składek regularnych, wynosiła w 1 i 2 roku 99 %, a następnie w kolejnych latach odpowiednio 80%, 70%, 60%, 50%, 40%, 30%, 20% i 10%. Wskazane postanowienie zostało następnie umieszczone w rejestrze postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone pod nr (...). Ponadto podobne postanowienia wzorców umowy znajdują się pod pozycjami: (...), (...), (...) we wskazanym rejestrze. Podobieństwo występujące pomiędzy postanowieniami stosowanymi przez stronę pozwaną a wskazanymi wyżej postanowieniami niedozwolonymi przemawia za przyjęciem, że zapisy z § 18 ust. 8 OWU stanowią niedozwolone postanowienia umowne. W każdym z tych przypadków przewidziana wysokość opłaty likwidacyjnej jest bowiem wygórowana i nie znajduje jakiegokolwiek uzasadnienia faktycznego.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, a w szczególności fakt, że w sprawie niniejszej zostały wykazane wszystkie przesłanki uznania kwestionowanego postanowienia umowy ubezpieczenia dotyczącego opłaty pobieranej z tytułu umorzenia jednostek nabytych za klauzulę abuzywną, należy stwierdzić, że postanowienie to nie wiąże powódki, przy związaniu stron umową w pozostałym zakresie.

Sąd nie podzielił stanowiska pozwanej, że roszczenie powódki narusza zasady współżycia społecznego. Wobec przesądzenia, że (...) S.A. stosowała w umowie zawartej z powódką niedozwolone postanowienia umowne, nie jest uzasadnione powoływanie się przez pozwaną na konstrukcję nadużycia prawa wynikającą z art. 5 k.c. Na gruncie tego przepisu została w orzecznictwie wypracowania tzw. zasada czystych rąk, zgodnie z którą nie może powoływać się na naruszenie zasad współżycia społecznego osoba, która sama narusza te zasady lub postępuje wbrew przepisom prawa.

W konsekwencji powyższego uznać należy, że świadczenie spełnione przez powódkę tytułem opłaty pobranej z tytułu umorzenia jednostek nabytych za składki wpłacane przez pierwsze dwa lata stanowi świadczenie nienależne. Skoro bowiem postanowienie dotyczące wyżej wskazanej opłaty stanowiło niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 i § 2 k.c. i z racji tego nie wiązało powódki, to tym samym spełnienie na jego podstawie świadczenia nastąpiło bez podstawy prawnej, a w związku z tym było ono świadczeniem nienależnym podlegającym zwrotowi na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie bowiem z treścią powołanego przepisu świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Kierując się przedstawioną argumentacją i przytoczonymi regulacjami prawnymi, uznając podniesione przez pozwanego zarzuty za niezasadne, Sąd orzekł jak w pkt I sentencji.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie znowelizowanych przepisów Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 9 października 2015 roku, o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1830), w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, z późn. zm.7) wprowadza się następujące zmiany: 2) w art. 481: a) § 2 otrzymuje brzmienie: „§ 2. jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy”. W świetle art. 56 cytowanej ustawy do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.

W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że obowiązek zapłaty analizowanego świadczenia ma charakter bezterminowy. W konsekwencji odwołać należało się tu, do dyspozycji art. 455 k.c., który określa termin spełnienia świadczenia jako "niezwłoczny" po wezwaniu przez wierzyciela. W niniejszej sprawie strona powodowa przedstawiła dowód na doręczenie pozwanemu wezwania do zapłaty przed zainicjowaniem niniejszego postępowania, a zatem przyjąć należało, że o roszczeniu powódki pozwany dowiedział się po jego otrzymaniu, co miało miejsce w dniu 24 listopada 2016 r. W konsekwencji, pozwany popadł w stan opóźnienia od następnego dnia po upływie 7- dniowego terminu wskazanego w wezwaniu do zapłaty, tj. od dnia 1 grudnia 2014 r. (pkt I wyroku)

Wobec uwzględnienia powództwa w całości o kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Sąd obciążył kosztami poniesionymi przez powódkę w całości pozwanego, jako stronę przegrywającą sprawę. Na koszty te złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 178 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym w kwocie 600 zł ustalone na podstawie obowiązującego w dacie wszczęcia postępowania § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490, tekst jedn.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

S. P. ł S.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi pozwanego.