Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2018r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2018r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

przeciwko T. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 13 lutego 2017r., sygn. akt X GC 339/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt AGa 83/18

UZASANDIENIE

Powodowa spółka (...) sp. z o.o. w C. wniosła pozew przeciwko T. P. o zapłatę kwoty 79.754,15 zł ze stosownymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie i kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazano, iż powodowa Spółka uzyskała nakaz zapłaty VI GNc 189/15 Sądu Rejonowego w Słupsku, który został także zaopatrzony klauzulą wykonalności, uwzględniający jej roszczenie przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu (...) sp. z o.o. w Z.. Egzekucja wobec dłużnika okazała się bezskuteczna wobec braku majątku, w następstwie czego Komornik umorzył postępowanie. Pozwany pełnił funkcję prezesa w dłużnej Spółce, wobec zaś bezskuteczności egzekucji ponosi osobistą odpowiedzialność za uwzględnione roszczenie po myśli art. 299 k.s.h. Na dochodzoną kwotę składają się, poza należnością podstawową, także skapitalizowane odsetki, koszty postępowania sadowego jak i koszty postępowania egzekucyjnego.

Pozwany złożył odpowiedz na pozew sporządzoną przez profesjonalnego pełnomocnika, niemniej wobec uchybienia treści art. 132 § 1 k. p. c. została ona zwrócona.

Na posiedzeniu jawnym pozwany stawił się osobiście i złożył ponownie do akt kserokopie dokumentów: postanowienie o planie podziału, wniosek o ogłoszenie upadłości, czy też wydruku z księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność spółki, w której pełnił i pełni nadal funkcję prezesa, wskazując, iż istnieje masa majątkowa, z której powodowa spółka może się zaspokoić. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Powodowa spółka wskazała, iż żadna z tych okoliczności nie ekskulpuje pozwanego, bowiem zadłużenie spółki to co najmniej 800.000 zł , nieruchomość jest obciążona znacznymi hipotekami, a zażalenie na plan podziału dotyczy czynności po wydaniu postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego z wniosku powodowej spółki, a uzyskane kwoty w tym podziale zaspakajały jedynie cześć kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od pozwanego T. P. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. kwotę 79.754,15 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 10 marca 2016 roku oraz kwotę 12.307,27 tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, iż pozwany T. P. pełnił i pełni nadal w Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo- Usługowemu (...) sp. z o.o. w Z. funkcję prezesa. Powodowa Spółka uzyskała nakaz zapłaty VI GNc 189/15 Sądu Rejonowego w Słupsku z 30 marca 2015 r., który został zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Powódka wszczęła w oparciu o ten tytuł postępowanie egzekucyjne, które zostało umorzone wobec braku środków na jego zaspokojenie. Pozwany mimo stosownego wezwania nie zaspokoił roszczenia powódki.

Wniosek o ogłoszenie upadłości spółki Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo- Usługowemu (...) sp. z o.o. w Z. został prawomocnie oddalony wobec braków środków na jego prowadzenie.

Sąd Okręgowy uznał, że zaszły przesłanki określone art. 299 k.s.h. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością ustawową i subsydiarną, gdyż uzupełnia ona odpowiedzialność spółki w ten sposób, że gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, dopiero wówczas można sięgnąć do majątku członków zarządu. Posiłkowy charakter odpowiedzialności oznacza też, że nie można zaspokoić się z majątku członków zarządu, jeżeli nie wykorzystano drogi sięgnięcia do majątku spółki i egzekucja nie była bezskuteczna.

Powyższe oznacza, iż powód, zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu z art. 6 k.c., powinien wykazać istnienie określonego zobowiązania spółki w czasie, kiedy pozwany był członkiem zarządu, stwierdzonego w tym czasie lub później tytułem egzekucyjnym wydanym na rzecz powoda oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce, natomiast pozwany, jeżeli chce się uwolnić od odpowiedzialności, powinien udowodnić jedną z okoliczności egzoneracyjnych określonych w art. 299 § 2 k.s.h.

Powódka przedłożyła niewyegzekwowany, prawomocny nakaz zapłaty zasądzający od dłużnej spółki na jej rzecz określoną w pozwie kwotę w związku z zobowiązaniem tej spółki wobec niej, które to powstało w czasie, kiedy pozwany T. P. był prezesem dłużnej spółki. Powód przedłożył także postanowienie komornika sądowego o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Pozwany uważał, iż złożył wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, co przez Sąd Okręgowy zostało uznane za niewykazane. Już w chwili składania tego wniosku stan masy majątkowej (dokładnie brak tej masy w wystarczającej wielkości) spółki nie pozwalał na otwarcie postępowania upadłościowego.

Przyjął też Sąd Okręgowy, że powódka nie mogła się zaspokoić poprzez egzekucję z nieruchomości. Bezsporne w świetle treści księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność dłużnej spółki, tj. Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo- Usługowemu (...) sp. z o.o. w Z., jest, iż już ujawnione hipoteki znacznie przenoszą jej wartość. Powód nie ma obowiązku wszczynania kolejnych czynności egzekucyjnych zwiększających tylko jego wydatki bez racjonalnej perspektywy zaspokojenia się w zakresie większym niż te same koszty. Powyższa uwaga odnosi się także do zarzutu, iż powódka nie zgłosiła się do postępowania egzekucyjnego, które doprowadziło do spieniężenia części majątku i sporządzenia planu podziału. Bezspornym jest, iż ten etap egzekucji pozwolił na zaspokojenie jedynie części kosztów postępowania, co nie ekskulpuje pozwanego.

W związku z tym, że na pozwanym w całości spoczywał ciężar wykazania przesłanek uwalniających go od odpowiedzialności, a pozwany tych okoliczności nie wykazał Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo na podstawie art. 299 k.s.h.

O kosztach orzeczono na zasadach ogólnych za wynik sprawy.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, który wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje. Pozwany zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie odniosła zamierzonego skutku i jako niezasadna podlegała oddaleniu w myśl art. 385 k.p.c.

Przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. są: istnienie określonego zobowiązania spółki z o.o. w czasie, kiedy dana osoba była członkiem zarządu spółki, oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1999 r., sygn. akt II CKN 608/98, i z dnia 16 maja 2002 r., sygn. akt IV CKN 933/00). Ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r., sygn. akt V CKN 416/01).

Bezskuteczność egzekucji to stan wskazujący na niemożność zaspokojenia przez wierzyciela należnej mu od dłużnika pretensji na drodze przymusu państwowego. Można zatem powiedzieć, że bezskuteczność egzekucji to taki stan faktyczny, w którym istnieją niezaspokojone zobowiązania dłużnika, a których nie można wyegzekwować ze względu na brak majątku spółki, z którego wierzyciel mógłby zaspokoić należną wierzytelność. Przesłanki bezskuteczności egzekucji można ustalić w każdy dopuszczalny i przewidziany prawem sposób. Może to zatem nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego niezbicie wynika, że spółka nie ma majątku na zaspokojenie roszczeń wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2007 r., sygn. akt II CSK 417/06, z dnia 26 czerwca 2003 r., sygn. akt V CKN 416/01). Przyjmuje się również, że postanowienie komornika umarzające postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. jest wystarczającym środkiem dowodowym, za pomocą którego wierzyciel może wykazać bezskuteczność egzekucji z majątku spółki przysługującej mu wierzytelności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2010 r., sygn. akt II CSK 372/09). Postanowienie komornika jest dokumentem urzędowym, a zatem, jeśli skarżący twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu egzekucyjnego nie są zgodne z rzeczywistością, to winien tę okoliczność udowodnić (art. 252 k.p.c.). Innymi słowy, skarżący winien był wykazać, że postępowanie egzekucyjne nie było bezskuteczne z tego powodu, że nie zostało skierowane do takich składników majątkowych spółki, które umożliwiłaby wierzycielowi zaspokojenie przysługującej mu wierzytelności.

Na gruncie niniejszej sprawy należy zauważyć, że wierzyciel wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnej spółce. Wniosek obejmował cały majątek: wierzytelności z rachunków bankowych, z Urzędu Skarbowego, ruchomości, nieruchomości (k. 93-94 akt). Postanowieniem z dnia 29 stycznia 2016 r. to postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. Bezskuteczność postępowania egzekucyjnego wynikała z faktu, że komornik ustalił, że dłużna spółka zatrudnia obecnie 4 pracowników, nie posiada stałych kontrahentów, ruchomości i nieruchomości spółki zostały zajęte, spółka złożyła wniosek o upadłość, zaległości wobec Skarbu Państwa wynoszą 120.000 zł, a inne 800.000 zł, dokonane zajęcia rachunków bankowych okazały się bezskuteczne, przeciwko dłużnej spółce egzekucję prowadzi Urząd Skarbowy, a w toku czynności komornika nie ujawniono żadnego majątku mogącego zaspokoić wierzyciela (k. 19 i 20 akt). Natomiast w toku innego postępowania egzekucyjnego, na który powołuje się skarżący, dokonano już zajęcia majątku dłużnej spółki, a poza wierzycielami zabezpieczonymi rzeczowo, pozostali otrzymują jedynie niewielką część kosztów postępowania sądowego.

Skarżący nie obalił domniemania prawdziwości oświadczeń zawartych w tym postanowieniu, a co więcej, nie podjął nawet próby wywodzenia faktów przeciwnych. Inicjatywa w tym względzie zawsze należy do strony, która z określonych faktów zamierza wywodzić korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.).

W tej sytuacji nie sposób uznać, że dłużna spółka posiada jakikolwiek majątek, z którego powodowy wierzyciel mógłby się zaspokoić choć w części. Podejmowanie kolejnych czynności procesowych przez powodowego wierzyciela byłoby z góry skazane na niepowodzenie, a wierzyciela narażałoby na dodatkowe koszty. Dotyczyłoby to również sytuacji przystąpienia do innego postępowania egzekucyjnego, w toku którego planowana jest sprzedaż nieruchomości dłużnej spółki. Jak przyznał sam pozwany wartość nieruchomości jest niższa niż wartość hipotek wyprzedzających hipotekę powódki i to dwukrotnie. Trudno w takiej sytuacji uznać, że powódka miałaby szansę na otrzymanie należności choćby w wysokości pozwalającej pokryć koszty egzekucyjne. Szanse takie należy uznać za znikome. Wobec tego powódka wykazała, że egzekucja przeciwko dłużnej spółce jest bezskuteczna, a to pozwalało jej na wystąpienie z powództwem opartym o przepis art. 299 § 1 k.s.h. Pozwany też nie wykazał, aby ustalony przez Sąd Okręgowy stan majątkowy uległ zmianie na dzień orzekania.

Pozwany natomiast błędnie utożsamia brak wykazania przesłanki bezskuteczności z legitymacją bierną. Legitymacja oznacza wynikające z przepisów prawa materialnego bądź prawa procesowego uprawnienie do uczestniczenia w konkretnym postępowaniu cywilnym w charakterze powoda (legitymacja czynna) lub pozwanego (legitymacja bierna) lub dokonania określonej czynności procesowej. Brak legitymacji najczęściej świadczy o braku jakiegokolwiek stosunku prawnego pomiędzy stronami, który to stosunek prawny może wynikać z czynności stron lub z ustawy. Fakt pełnienia przez pozwanego funkcji członka zarządu w dłużnej spółce świadczy o istnieniu jego legitymacji biernej w procesie toczonym na podstawie art. 299 k.s.h. Brak natomiast wykazania przesłanek podstaw odpowiedzialności przeciwnika procesowego jest związane z niewydolnością dowodową w zakresie okoliczności, które mogą być podstawą uwzględnienia żądania. Ponieważ powódka wykazała bezskuteczność egzekucji skierowanej przeciwko dłużnej spółce, w której pozwany pełni obowiązki prezesa zarządu, stąd zaskarżone rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego należało uznać za prawidłowe.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w myśl art. 98 i art. 99 k.p.c. i obciążono nimi pozwanego jako przegrywającego postępowanie. Pozwany został zobowiązany do zwrotu powódce poniesionych przez nią kosztów w wysokości 4.050 zł, na które złożyło się wyłącznie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego. Wysokość tego wynagrodzenia określono w minimalnej wysokości według § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Olga Gornowicz-Owczarek SSA Aleksandra Janas SSA Jadwiga Galas