Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

Protokolant Paulina Filipkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 stycznia 2018 r. w Warszawie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. , decyzją z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...) odmówił ubezpieczonemu M. K. prawa do wcześniejszej emerytury zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazując, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionego przez pracodawcę lub jego następcę prawnego. Z tego względu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał do stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych okresu jego zatrudnienia w Spółdzielni (...) od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. z wyłączeniem okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. oraz okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 września 1991 r. do dnia 30 listopada 1991 r. (decyzja z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), k. 17, tom II a.r.).

M. K. w dniu 12 grudnia 2014 r. złożył do Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 listopada 2014 r., odmawiającej przyznania na jego rzecz prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podkreślił, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazał, że dokumenty, które złożył w organie rentowym celem przyznania prawa do wcześniejszej emerytury są prawdziwe. Nie posiada innej dokumentacji ze Spółdzielni (...) gdyż ten zakład pracy nie istnieje. Jednocześnie wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa (odwołanie od decyzji z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), k. 2 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że ubezpieczony nie udokumentował żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach oraz w dniu złożenia wniosku i wydania zaskarżonej decyzji był członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie osiągnął wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat. Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał za pracę w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Spółdzielni (...) w okresie od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. z wyłączeniem okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. oraz okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 września 1991 r. do dnia 30 listopada 1991 r., ponieważ M. K. nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, natomiast świadectwo pracy z dnia 30 listopada 1991 r. nie zawiera informacji o zatrudnieniu w szczególnych warunkach. Wobec powyższego, organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), odmówił ubezpieczonemu prawa do wnioskowanego świadczenia. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych odniósł się do kwestii przekazania środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa wskazując, że w dniu 19 grudnia 2014 r. organ rentowy wydał kolejną decyzję odmawiającą prawa do wnioskowanego świadczenia z powodu nie spełnienia przesłanki 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach (w dniu wydania decyzji M. K. ukończył 60 lat) (odpowiedź na odwołanie z dnia 7 stycznia 2014 r., k. 3-4 a.s.).

Na rozprawie w dniu 11 lutego 2015 r. M. K. rozszerzył swoje odwołanie na decyzję z dnia 19 grudnia 2014 r., znak: (...), natomiast organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania także od tej decyzji (protokół rozprawy z dnia 11 lutego 2015 r., k. 19-20 a.s.).

Wyrokiem z dnia 11 marca 2015 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie M. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...) oraz z dnia 19 grudnia 2014 r., znak: (...).

Sąd Okręgowy ustalił, że M. K., urodzony w dniu (...), był zatrudniony w okresie od dnia 17 stycznia 1973 r. do dnia 18 czerwca 1973 r. w Fabryce (...) w W. na stanowisku oczyszczacza odlewniczego. Następnie w okresie od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. odwołujący pracował w Spółdzielni (...) w W., gdzie od dnia 1 września 1991 r. do dnia 30 listopada 1991 r. korzystał z urlopu bezpłatnego. Początkowo ubezpieczony zajmował stanowisko obuwnika – montażysty i montując części obuwia pracował przy użyciu kleju – butaprenu, a następnie zmieniono mu stanowisko pracy na obuwnika – wykrywacza. Na nowym stanowisku pracy M. K. pracował przy prasie, gdzie wykrawał i kroił materiał lub skórę, które następnie kierowane były pod prasę. Maszynę naprowadzało się nad wykrojnik i należało przycisnąć dwa przyciski. Przy wykonywaniu ww. czynności panował ogromny hałas i huk, a pomieszczenie, w którym było to dokonywane nie miało dopływu światła dziennego. W okresie od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową, a następnie od dnia 2 grudnia 1991 r. do dnia 3 sierpnia 1992 r. był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w W., jako osoba bezrobotna. Kolejne zatrudnienie, które podjął M. K., trwało w okresie od dnia 4 sierpnia 1992 r. do dnia 31 marca 1996 r. w (...)s.c. w W. na stanowisku robotnika drogowego. W okresach od dnia 5 stycznia 1993 r. do dnia 14 stycznia 1993 r., od dnia 22 lutego 1993 r. do dnia 28 lutego 1993 r., od dnia 1 marca 1993 r. do dnia 11 marca 1993 r., od dnia 12 marca 1993 r. do dnia 17 marca 1993 r. oraz od dnia 11 czerwca 1993 r. do dnia 18 czerwca 1993 r. ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy. W okresie od dnia 1 kwietnia 1996 r. do dnia 29 lutego 2004 r. ubezpieczony pracował u C. S. w (...) w S., na stanowisku robotnika budowlanego.

Następnie Sąd Okręgowy stwierdził, że w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyjął za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999 r. okresy nieskładkowe w wymiarze 6 miesięcy i 23 dni i okresy składkowe w wymiarze 24 lat, 9 miesięcy i 7 dni, tj. łączny staż sumaryczny w wymiarze 25 lat i 4 miesięcy. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że ubezpieczony nie spełnił warunków wynikających z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił okresu co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy, a ponadto jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz nie osiągnął wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat. Organ rentowy nie uznał okresu pracy ubezpieczonego od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. w Spółdzielni (...) (z wyłączeniem okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. oraz okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 września 1991 r. do dnia 30 listopada 1991 r.) za okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponieważ M. K. nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionego przez pracodawcę lub następcę prawnego. Na tej podstawie, w dniu 4 listopada 2014 r. została wydana decyzja znak: (...), którą odmówiono M. K. prawa do wcześniejszej emerytury.

W dniu 19 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał kolejną decyzję, znak: (...), którą także odmówił M. K. prawa do emerytury, wskazując, że nie został udokumentowany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Dodatkowo organ rentowy podkreślił, że nie uznał pracy od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. w Spółdzielni (...) (z wyłączeniem okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. oraz okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 września 1991 r. do dnia 30 listopada 1991 r.), jako wykonywanej w szczególnych warunkach, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionego przez pracodawcę lub następcę prawnego. Jednocześnie w treści decyzji organ rentowy poinformował M. K. o tym, że powyższa decyzja zmienia decyzję z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), w części dotyczącej uzasadnienia.

Sąd Okręgowy podał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych ubezpieczonego, a ich autentyczność, jak również zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a sam Sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy. Wskazał także, że podstawę ustaleń faktycznych w zakresie pracy wykonywanej przez M. K. w Spółdzielni (...) w latach 1973-1991, stanowiły zeznania ubezpieczonego oraz świadków J. K. i I. G. (1), które ocenił, jako wiarygodne. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, że oba odwołania są niezasadne i oddalił je wyrokiem z dnia 11 marca 2015 r.

W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd I instancji zważył, że ubezpieczony pracując w Spółdzielni (...)miał powierzone dwa stanowiska – obuwnika-montażysty i obuwnika-wykrawacza z tym, że nie wiadomo w jakich okresach to miało miejsce. Ani świadkowie, ani ubezpieczony tego nie pamiętali, a jest to okoliczność istotna. Bez dostępu do dokumentów trudno zweryfikować również, czy czynności, na które wskazywali świadkowie były realizowane przez ubezpieczonego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i czy nie miało miejsca, choćby czasowe powierzenie ubezpieczonemu innych zadań. Dokumenty dla weryfikacji tych okoliczności były niezbędne także i z tego powodu, że świadkowie nie pracowali bezpośrednio z ubezpieczonym, a zajmowali w zakładzie pracy inne stanowiska, np. w przypadku I. G. (1) było to stanowisko w dziale zbytu. Z kolei J. K. wykonywał podobne czynności, ale w ostatnim okresie dwóch lat pracy świadczył pracę w punkcie usługowym. Zatem i on przez cały okres nie miał możliwości obserwowania czynności realizowanych przez ubezpieczonego. Dodatkowo w ocenie Sądu, gdyby nawet nie podzielić argumentacji o braku możliwości oparcia się tylko na zeznaniach, wskazać należy, że praca ubezpieczonego zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie może być kwalifikowana jako wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Wprawdzie w Wykazie A załącznika do ww. rozporządzenia w Dziale VII pod pozycją 8 wskazano „obsługa urządzeń do prasowania, klejenia i wykrawania wyrobów w przemyśle odzieżowym”, lecz to nie oznacza po pierwsze, że ubezpieczony te prace realizował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a ponadto, że osiągnął 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Z kolei gdyby opierać się w sprawie tylko na zeznaniach, to z nich wynika, że praca ubezpieczonego jako obuwnika - wykrawacza polegała na obsłudze urządzeń do wykrawania, ale nie wiadomo w jakim okresie miało to miejsce, czy było to co najmniej 15 lat i czy ubezpieczony te czynności realizował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto w pewnym okresie zatrudnienia, przy czym ustalenie tego okresu nie było możliwe, M. K. był obuwnikiem - montażystą i wskazywał zarówno on, jak i świadkowie, że wówczas kleił obuwie przy użyciu klejów, które znajdowały się w słoikach. Ręcznie, tylko przy użyciu pędzla, smarował tymi klejami elementy i dokonywał montażu. Tymczasem w powołanym Dziale VII pod pozycją 8 została wskazana „obsługa urządzeń do prasowania, klejenia i wykrawania wyrobów w przemyśle odzieżowym” i jak wskazał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 14 lutego 2012 r. (III AUa 1717/11) pod pojęciem "obsługi urządzeń..." rozumieć należy urządzenia mechaniczne. Z definicji tego pojęcia zawartej w „Słowniku języka polskiego” wydawnictwa naukowego PWN wynika, że urządzenie jest to mechanizm lub zespół mechanizmów, służący do wykonywania określonych czynności, natomiast mechanizmem jest zespół współpracujących ze sobą części maszyny lub przyrządu. Także powszechne rozumienie tego słowa prowadzi do uznania, że chodzi o sprzęt zmechanizowany. W tym kontekście natomiast nie można przyjąć, że urządzeniem będą nóż, czy nożyce bądź pędzel służący do nanoszenia kleju.

W związku z powyższym, o ile praca obuwnika – wykrawacza mogłaby być uwzględniona jako wykonywana w warunkach szczególnych, gdyby były spełnione warunki, o których wcześniej była mowa, o tyle praca ubezpieczonego jako obuwnika – montażysty (nie wiadomo w jakim okresie wykonywana) nie może być uwzględniona jako wykonywana w warunkach szczególnych zgodnie z zapisem poz. 8 Działu VII załącznika A do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. By mogło to nastąpić, zgodnie z powołanym zapisem tego punktu, ubezpieczony musiałby pracować przy obsłudze urządzeń do klejenia, a tego nie robił. Wprawdzie kleił z użyciem kleju butapren i pędzla, nie jest to jednak „obsługa urządzenia…”, o jakim mowa w rozporządzeniu i stąd brak jest podstaw do uwzględnienia pracy obuwnika – montażysty, jako realizowanej w warunkach szczególnych. Dodatkowo w Dziale VII załącznika A pod poz. 14 wskazane zostały „prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego”. Ubezpieczony nie pracował jednak tylko przy produkcji obuwia ze skóry. W zeznaniach wskazywał na różne czynności podejmowane w zależności do rodzaju materiału. Wskazywał, że inny był sposób krojenia skóry, inny zaś materiałów innego rodzaju. Z tego więc wynika, że nie tylko skóra była materiałem służącym do produkcji obuwia, a Dział VII poz. 14 wskazuje na prace przy wyrobach skórzanych.

W konsekwencji wskazanych rozważań, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że przy uwzględnieniu zgromadzonego materiału dowodowego, M. K. nie spełnił warunków koniecznych do przyznania mu emerytury, tj. nie udokumentował żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy oddalił odwołania od decyzji organu rentowego z dnia 4 listopada 2014 r. oraz z dnia 19 grudnia 2014 r., opierając się na treści art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelacjęod wyroku, zaskarżając orzeczenie w całości, wniósł odwołujący M. K., domagając się jego zmiany poprzez przyznanie mu prawa do świadczenia emerytalnego w związku ze spełnieniem wymogu 15 lat pracy w warunkach szczególnych, do którego zalicza się okres jego zatrudnienia w Spółdzielni (...). W tym zakresie apelujący powołał się na okoliczność, że z ujawnionych przez niego pism z dnia 19 listopada 2014 r. i z dnia 15 stycznia 2015 r., kierowanych do Krajowej Rady Spółdzielczej przez Zakład (...) wynika, że porzucone akta pracowników Spółdzielni (...) zostały zdeponowane w Archiwum Zakładu (...) przy ul. (...) w W., a on sam nie może uzyskać ww. dokumentów z ww. Archiwum.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2016 r. Sąd Apelacyjny zwrócił się do Zakładu (...) dzielnicy Ś. (...) W., ul. (...) w W. o nadesłanie w terminie 14 dni akt osobowych M. K. dotyczących jego zatrudnienia w Spółdzielni (...). Po wymianie korespondencji w ww. temacie w związku z kwestią porzucenia opisywanych dokumentów, podejmowanymi przez różne instytucje czynnościami w zakresie wystąpienia o ukaranie sprawców tego czynu oraz w związku z ustaleniami dotyczącymi ostatecznego dysponenta opisywanych akt, Sąd Apelacyjny w dniu 21 grudnia 2016 r. uzyskał żądane akta osobowe odwołującego się M. K., związane z jego zatrudnieniem w Spółdzielni (...), z Krajowej Rady Spółdzielczej.

Wyrokiem z dnia 5 stycznia 2017 r., Sąd Apelacyjny w Warszawie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie, VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, że należało przyznać rację apelującemu, że dotychczasowe ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd Okręgowy, nie dawały podstaw do stwierdzenia, że wnioskodawca w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie świadczył pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy nie poczynił w sprawie podstawowych ustaleń faktycznych, tj. w ogóle nie ustalił, jakie konkretne prace, tj. o jakim charakterze, rzeczywiście, w praktyce, wykonywał apelujący w okresie objętym sporem, dokonując w tym zakresie ustaleń i rozważań o charakterze hipotetycznym i nie konfrontując ich z dokumentami osobowymi pracownika, które, jak się okazało, możliwe były do uzyskania w postępowaniu sądowym. Zaskarżony wyrok zapadł w istocie bez szczegółowego ustalenia, jakie konkretne czynności w ramach powierzonych wnioskodawcy stanowisk, wykonywał ubezpieczony świadcząc pracę w spornym okresie oraz, czy czynności te mogą być zakwalifikowane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i jaki był ewentualnie wymiar tych prac.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, uwadze Sądu Okręgowego nie powinno ujść, że w myśl § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Dążąc do ustalenia okoliczności faktycznych niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy w tym zakresie, Sąd Okręgowy powinien zatem ponownie dopuścić dowód z zeznań świadków, których poprzednie przesłuchanie nie spowodowało dokonania konkretnych ustaleń faktycznych w omawianym zakresie oraz inne dowody wnioskowane przez strony ewentualnie, w razie takiej potrzeby – z urzędu i skonfrontować te dowody z treścią dokumentów osobowych wnioskodawcy zawartych w uzyskanych obecnie jego aktach osobowych ze Spółdzielni(...). Sąd Apelacyjny wskazał także na zasadę kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, zgodnie, z którą to ubezpieczony powinien wykazać należytą inicjatywę, żeby udowodnić fakty, z których wywodzi skutki prawne, a Sąd powinien rozważyć dopuszczenie zgłoszonych przez niego dowodów, bądź innych, których przeprowadzenie z urzędu uzna za konieczne. Sad Apelacyjny podkreślił także, że ustalenie stanu faktycznego sprawy należy do Sądu orzekającego, a uzasadnienie wyroku powinno zawierać, zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c., wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Apelacyjny uznał, że prawidłowość wyroku Sądu Okręgowego nie poddaje się kontroli merytorycznej, gdyż brak jest dotąd wyjaśnienia podstawowych okoliczności niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W aktualnym stanie sprawy nie ma bowiem wystarczających przesłanek do zaaprobowania „ustaleń Sądu I instancji” o braku podstaw do uznania, że wnioskodawca w spornym okresie nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych. Sąd Apelacyjny podkreślił także, że uchylając zaskarżony wyrok i przekazując sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, miał również na uwadze okoliczność, że samodzielne ustalenie faktów i merytoryczne orzeczenie przez Sąd II instancji, de facto pozbawiłoby strony możliwości poddania kontroli instancyjnej zapadłego w tych warunkach orzeczenia. Mając na uwadze wszystkie wyżej przedstawione okoliczności faktyczne i argumenty prawne i uznając, że prawidłowe wyrokowanie w sprawie wymaga ustalenia w tym względzie stanu faktycznego sprawy oraz przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, Sąd Apelacyjny w Warszawie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie, VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu w instancji odwoławczej.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony M. K., urodzony w dniu (...), w dniu 7 października 2014 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Do powyższego wniosku ubezpieczony załączył kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych wraz z dokumentacją potwierdzającą te okresy (wniosek z dnia 7 października 2014 r. wraz z załącznikami k. 1-12, tom II a.r.).

Organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego ustalił, że ubezpieczony nie spełnia warunku dotyczącego stażu pracy w warunkach szczególnych (tj. 15 lat pracy w warunkach szczególnych), gdyż na dzień 01 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego okresu takiej pracy. Z tych też względów organ rentowy na gruncie decyzji z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), odmówił ubezpieczonemu prawa do dochodzonej emerytury. Do stażu pracy organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu okresu zatrudnienia od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. w Spółdzielni (...) z wyłączeniem okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. oraz okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 września 1991 r. do dnia 30 listopada 1991 r.. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionego przez pracodawcę lub jego następcę prawnego. Organ rentowy zważył nadto, że ubezpieczony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz nie osiągnął wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat. W dniu 19 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał kolejną decyzję, znak: (...), którą także odmówił M. K. prawa do emerytury, wskazując, że nie został udokumentowany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Organ rentowy ponownie powołał się na okoliczność, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionego przez pracodawcę lub jego następcę prawnego. Na rozprawie w dniu 11 lutego 2015 r. M. K. rozszerzył swoje odwołanie na decyzję z dnia 19 grudnia 2014 r., znak: (...), natomiast organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania także od tej decyzji (protokół rozprawy z dnia 11 lutego 2015 r., k. 19-20 a.s., decyzja z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), k. 17, decyzja z dnia 19 grudnia 2014 r., znak: (...) k. 18, tom II a.r.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy jest związany oceną prawną i wskazaniami, co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 stycznia 2017 r. Stosownie do zaleceń Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z przesłuchania odwołującego M. K. oraz z zeznań świadków H. S., I. G. (1), J. K. i T. J. na okoliczność ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego w okresie od października 1973 r. do listopada 1991 r. wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w Spółdzielni (...). Na podstawie tych dowodów wraz z dowodami z dokumentów, Sąd Okręgowy w toku niniejszego postępowania ustalił, że:

M. K., urodzony w dniu (...), w okresie od dnia 17 stycznia 1973 r. do dnia 18 czerwca 1973 r. był zatrudniony w Fabryce (...) w W. na stanowisku oczyszczacza odlewniczego (świadectwo prac z dnia 9 lipca 1973 r., k. 2-2v, tom I a.r.).

W dniu 8 października 1973 r. ubezpieczony M. K. złożył podanie o pracę przy produkcji obuwia domowego w Zarządzie Spółdzielni (...) z siedzibą przy ul. (...) w W.. Spółdzielnia ta była spółdzielnią rzemieślniczą, zajmującą się głównie produkcją obuwia domowego, które było wytwarzane przede wszystkim ręcznie, a tylko w niewielkim stopniu metodami zmechanizowanymi. Angażem z dnia 22 października 1973 r. ubezpieczony został skierowany do pracy w ww. zakładzie pracy na stanowisku obuwnika-montażysty, zajmującego się montażem obuwia domowego. W tym czasie do obowiązków ubezpieczonego należało współuczestnictwo przy procesie produkcji obuwia domowego, tj. kapci, papuci i laczków. Odwołujący maszynowo według wzornika wykrawał wyściółki, albo inne elementy obuwia, np. cholewki i podpiętki skórzane, a następnie wyściółki te były oklejane tkaniną laminowaną i wklejane do środka. Do klejenia odwołujący używał butaprenu. W ww. Spółdzielni technologia montażu obuwia domowego przewidywała używanie klejów polichloroprenowych, takich jak butapren OBT III lub butapren OBW, jednak czynności z użyciem tego rodzaju klejów były wykonywane w pomieszczeniach posiadających wyciągi wentylacyjne. Na ww. stanowisku pracy ubezpieczony był zatrudniony do dnia 1 lipca 1982 r. W trakcie ww. zatrudnienia, tj. w okresie od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową, po czym do pracy na dotychczasowe stanowisko obuwnika-montażysty powrócił na początku maja 1978 r. W dniu 1 stycznia 1984 r. ubezpieczony został przeniesiony na stanowisko pracy obuwnika-wykrawacza. W tym czasie do jego obowiązków należało przede wszystkim krojenie tekstyliów na wierzchy do obuwia domowego. Wierzchy te ubezpieczony wycinał na maszynach-siekierkach według określonych wzorników, po wcześniejszym przygotowaniu tkanin. Odwołujący w miarę potrzeb zajmował się także szlifowaniem i klejeniem za pomocą kleju butapren wyrobów obuwniczych głównie produkowanych z tkanin obuwniczych, a niekiedy także ze skór. W aktach osobowych odwołującego brak jest dokumentów, wskazujących na charakter oraz wymiar wykonywanej przez niego pracy w przedziale czasowym pomiędzy dniem 1 lipca 1982 r. a dniem 1 stycznia 1984 r. Uchwałą nr: (...)z dnia 11 grudnia 1989 r., Zarząd Spółdzielni podjął decyzję o wypłacie na rzecz ubezpieczonego odszkodowania z tytułu poniesionego stałego uszczerbku na zdrowiu w związku z doznanym wypadkiem przy pracy. Zarząd Spółdzielni postanowił wypłacić ubezpieczonemu odszkodowanie w wysokości 5%, tj. po 1900 zł za każdy procent, co stanowiło kwotę w wysokości 95000 zł. W uzasadnieniu postanowienia podano obowiązującą wówczas podstawę prawną oraz orzeczenie Obwodowej Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia nr: (...) w W. z dnia 10 października 1989 r. W dniu 31 sierpnia 1991 r. ww. pracodawca wypowiedział ubezpieczonemu stosunek pracy ze skutkiem prawnym na dzień 30 listopada 1991 r. W trakcie powyższego okresu zatrudnienia ubezpieczony nie pobierał dodatku za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Począwszy od 1980 r. Kierownikiem Zakładu Produkcyjnego Spółdzielni(...)z siedzibą w W. była H. S. i to ona do września 1990 r. nadzorowała pracę wykonywaną przez ubezpieczonego. W latach 1968-1993 w ww. zakładzie pracy była także zatrudniona I. G. (1), która powierzone jej obowiązki wykonywała w Dziale Zbytu, a więc w Dziale położonym na I piętrze budynku, w którym mieściła się siedziba Spółdzielni. W latach 1976-1980 w ww. Spółdzielni pracowała również T. J., która swoje obowiązki wykonywała w szwalni i która sporadycznie tylko wykonywała pewne czynności w Dziale Montażu. Na analogicznym, co odwołujący stanowisku pracy był natomiast zatrudniony jego brat J. K., który powierzone obowiązki montażysty i wykrawacza wykonywał w latach 1974-1982 w zakładach położonych przy ul. (...) (zeznania świadka H. S. k. 184-185, k. 189, częściowo zeznania świadka I. G. (1) k. 185, k. 189, częściowo zeznania świadka J. K. k. 185-186, k. 189, częściowo zeznania świadka T. J. k. 186-187, k. 189, częściowo zeznania odwołującego k. 187-189, świadectwo pracy z dnia 30 listopada 1991 r., wnioski o podjęcie uchwały Zarządu, angaże, podanie o przyjęcie do pracy – dokumentacja zgromadzona w aktach osobowych odwołującego).

W okresie od dnia 4 sierpnia 1992 r. do dnia 31 marca 1996 r. M. K. był zatrudniony w (...) s.c. z siedzibą w W. na stanowisku robotnika drogowego. W okresach od dnia 5 stycznia 1993 r. do dnia 14 stycznia 1993 r., od dnia 22 lutego 1993 r. do dnia 28 lutego 1993 r., od dnia 1 marca 1993 r. do dnia 11 marca 1993 r., od dnia 12 marca 1993 r. do dnia 17 marca 1993 r. oraz od dnia 11 czerwca 1993 r. do dnia 18 czerwca 1993 r. ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy. W okresie od dnia 1 kwietnia 1996 r. do dnia 29 lutego 2004 r. ubezpieczony pracował u C. S. w (...) w S., na stanowisku robotnika budowlanego (świadectwo pracy k. 15-15v, zaświadczenie z dnia 14 grudnia 2011 r., k. 22, tom I a.r.).

Decyzją z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu M. K. prawa do wcześniejszej emerytury zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazując, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionego przez pracodawcę lub jego następcę prawnego. Z tego względu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał do stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych okresu jego zatrudnienia w Spółdzielni (...) od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. z wyłączeniem okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r. oraz okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 września 1991 r. do dnia 30 listopada 1991 r. W dniu 19 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał kolejną decyzję, znak: (...), którą także odmówił M. K. prawa do emerytury, wskazując, że nie został udokumentowany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (decyzja z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), k. 17, decyzja z dnia 19 grudnia 2014 r., znak: (...) k. 18, tom II a.r.).

Od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego, ubezpieczony M. K. złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie Na rozprawie w dniu 11 lutego 2015 r. M. K. rozszerzył swoje odwołanie na decyzję z dnia 19 grudnia 2014 r., znak: (...), natomiast organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania także od tej decyzji (odwołanie od decyzji z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), k. 2, protokół rozprawy z dnia 11 lutego 2015 r., k. 19-20 a.s.).

W toku postępowania sądowego, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bhp celem ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego w Spółdzielni (...) w okresie od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. wykonywana była w warunkach szczególnych uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze oraz w innych rozporządzeniach Rady Ministrów (postanowienie z dnia 13 czerwca 2017 r. k. 188 a.s.).

W opinii z dnia 26 lipca 2017 r.biegły sądowy ds. bhp J. P. stwierdził, że uznanie prac za wykonywane w szczególnych warunkach jest możliwe, gdy stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika ściśle odpowiada odpowiedniemu zapisowi zawartemu w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W ocenie biegłego, dowody z zeznań świadków nie umożliwiają precyzyjnego wyodrębnienia okresów pracy odwołującego w charakterze montażysty wyrobów obuwniczych oraz wykrawacza maszynowego elementów do produkcji obuwia. Jednakże na podstawie szczegółowej analizy wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. biegły doszedł do wniosku, że spełniają przesłanki zakwalifikowania, jako wykonywane w szczególnych warunkach prace w okresie od dnia 22 października 1973 r. do dnia 28 czerwca 1976 r. na stanowisku obuwnika-montażysty, od dnia 2 maja 1978 r. do dnia 31 grudnia 1983 r. na stanowisku obuwnika-montażysty oraz od dnia 1 marca 1989 r. do dnia 31 grudnia 1990 r. na stanowisku obuwnika-wykańczacza, albowiem wykonywane w tych okresach prace odpowiadają zapisowi zawartemu w Dziale VII – „W przemyśle lekkim” pod poz. 12 – „Produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych” i pod poz. 14 – „Prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego” i jako prace podstawowe były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy. W dalszej kolejności biegły uznał, że nie spełniają przesłanki zakwalifikowania jako wykonywane w szczególnych prace w okresie od dnia 1 kwietnia 1984 r. do dnia 28 lutego 1989 r. na stanowisku krojczego oraz od dnia 2 stycznia 1991 r. do dnia 31 sierpnia 1991 r. na stanowisku obuwnika-wykrawacza. Biegły wskazał, że wykonywane przez odwołującego prace związane z wykrawaniem elementów do produkcji obuwia np. cholewek, podeszw, podpiętek, klinów oraz wkładek ze skór miękkich i twardych (krupon), skaju, gumy zwartej, porowatej (styrogum), tkanin laminowanych, filcu – nie są objęte Wykazem stanowiącym załącznik do wymienionego rozporządzenia. Ponadto biegły stwierdził, że nie podlega opiniowaniu przez niego okres od dnia 29 czerwca 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r., w którym odwołujący miał przerwę w zatrudnieniu w związku z odbywaniem zasadniczej służby wojskowej. W wymienionym okresie odwołujący nie miał bowiem statusu pracowniczego. Dodał przy tym, że nie podlega także wliczeniu do okresów prac w szczególnych warunkach okres od dnia 1 września 1991 r. do dnia 9 listopada 1991 r., w którym odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego, jak również okres od dnia 13 kwietnia 1978 r. do dnia 1 maja 1978 r., w którym odwołujący po zakończeniu zasadniczej służby wojskowej nie pozostawał w zatrudnieniu (opinia biegłego sądowego z zakresu bhp J. P. z dnia 26 lipca 2017 r. k. 192-202 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia wniósł pełnomocnik odwołującego w piśmie procesowym z dnia 4 września 2017 r. W uzasadnieniu swego stanowiska podkreślił, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i jej wykonywanie w warunkach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a więc stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Pełnomocnik odwołującego zaznaczył, że biegły w swojej opinii pominął te okoliczności. Kwalifikacja stanowiska pracy powinna bowiem dotyczyć całokształtu okoliczności wykonywania pracy, a w niniejszej sprawie bezsprzecznym jest, że praca wykonywana przez odwołującego tj. klejenie obuwia w pomieszczeniu piwnicy i bez wentylacji była szkodliwa dla jego zdrowia i życia. Wykonywane przez odwołującego obowiązki mieszczą się zatem w ramach katalogu prac określonych w powołanym rozporządzeniu, a nadto były związane z pracą zasadniczą, tak że razem stanowią one integralną całość. W związku z powyższym na rozprawie w dniu 14 września 2017 r., pełnomocnik odwołującego wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (zarzuty do opinii biegłego z dnia 4 września 2017 r. k. 220-222, protokół rozprawy z dnia 14 września 2017 r. k. 229-230 a.s.).

Postanowieniem z dnia 14 września 2017 r. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty ds. bhp, z wyłączeniem biegłego J. P., celem ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego w Spółdzielni (...) w okresie od października 1973 r. do końca listopada 1991 r. wykonywana była w warunkach szczególnych uregulowanych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w innych rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczące I kategorii zatrudnienia i zarządzeniach właściwych Ministrów (postanowienie z dnia 14 września 2017 r. k. 229-230 a.s.).

W opinii z dnia 25 października 2017 r. biegły sądowy z zakresu bhp A. P. wskazał, że w okresie zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni (...)od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. obowiązywały 4 Rozporządzenia Rady Ministrów dotyczące kategorii zatrudnienia, określanych także jako prace w warunkach szczególnych. Prace związane z szeroko rozumianą produkcją wyrobów skórzanych zostały ujęte w przepisach z grudnia 1981 r. W Dziale VII załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1981 r. zatytułowanym - „W przemyśle lekkim” pojawiły się prace związane z obróbką skór oraz obuwnictwem. Wobec powyższego dopiero od dnia wejścia w życie nowego uregulowania, tj. od dnia 31 grudnia 1981 r. prace wymienione w punktach od 10 do 14 w Dziale VII zaliczono do I kategorii zatrudnienia. Prace te zostały umieszczone w niezmienionym kształcie w nowym rozporządzeniu, jakim jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mając na uwadze informacje zawarte w aktach osobowych oraz zeznania świadków biegły wykluczył, że odwołujący wykonywał prace przy obróbce skór surowych, przygotowywał kleje toksyczne lub inne środki chemiczne, gdyż używał gotowych klejów przechowywanych z słoikach i innych pojemnikach. Zdaniem biegłego oczywistym jest także, że odwołujący nie wykonywał prac związanych z „obsługą urządzeń do prasowania, klejenia i wykrawania wyrobów w przemyśle odzieżowym” w rozumieniu przepisu Działu VII pkt. 8 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. z tego względu, że po pierwsze obuwie to nie odzież, natomiast po drugie produkcja spółdzielcza to nie wielkoseryjna produkcja przemysłowa. Wskazał nadto, że ręczne nakładanie pędzlem kleju ze słoika, to nie obsługa urządzeń do klejenia, albowiem pędzel nie jest urządzeniem, lecz nieskomplikowanym narzędziem, służącym głównie do malowania. Biegły dodał przy tym, że w okresie zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni (...), butapren nie znajdował się w wykazach czynników szkodliwych dla zdrowia publikowanych w kolejno uaktualnianych aktach prawnych. W ocenie biegłego podkreślanie przez odwołującego, że pracował w warunkach szkodliwych należy traktować jako zwrot potoczny. Twierdzenie takie jest bowiem niezasadne i wynika z nieznajomości przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które szczegółowo definiują, co to jest praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

Biegły podał, że praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia, to praca wykonywana w warunkach przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń ( (...)) lub przekroczenia najwyższych dopuszczalnych natężeń ( (...)), czynnika szkodliwego dla zdrowia. Czynniki te znajdują się w wykazach będących załącznikami do rozporządzenia właściwego ministra pracy. Aby stwierdzić, że pracownik pracował w warunkach przekroczenia (...) czynnika chemicznego jakim jest butapren, należałoby sprawdzić w wykazie jakie jest (...) dla butaprenu i po wykonaniu niezbędnych pomiarów dokonać porównania, czy (...) zostało przekroczone. Biegły zaznaczył, że butapren nie figuruje w wykazie czynników chemicznych szkodliwych dla zdrowia i nie oznaczono dla niego (...) pomimo tego, że ma nieprzyjemny, drażniący zapach. Podobnie, aby stwierdzić, że poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, należałoby dokonać pomiarów i porównać je z normą opisaną w wykazie szkodliwych czynników fizycznych. Subiektywne odczucia odwołującego oraz świadków nie mogą być natomiast podstawą do twierdzenia, że odwołujący pracował w hałasie podczas wykrawania elementów obuwia domowego. Niezbędny bowiem jest w tym zakresie dokument z wykonanych pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia. Biegły wskazał, że w okresie od dnia 22 października 1973 r. do dnia 1 lipca 1982 r., z pominięciem służby wojskowej, odwołujący zatrudniony był na stanowisku obuwnika-montażysty, montującego obuwie domowe, nie wykonywał „prac związanych ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego”. Z kolei biegły sądowy J. P. bezpodstawnie, błędnie zakwalifikował jako prace wykonywane w szczególnych warunkach prace realizowane w okresach od dnia 22 października 1973 r. do dnia 28 czerwca 1976 r. na stanowisku - obuwnika-montażysty, a także od dnia 2 maja 1978 r. do dnia 31 grudnia 1983 r. na stanowisku obuwnika-montażysty oraz od dnia 1 marca1989 r. do dnia 31 grudnia 1990 r. na stanowisku obuwnika-wykańczacza z trzech powodów. Biegły stwierdził, że po pierwsze nie można zaliczać prac wykonywanych przez odwołującego, do prac w I kategorii zatrudnienia lub prac w wykonywanych w warunkach szczególnych przed datą graniczną 31 grudnia 1981 r. Po drugie nieuprawnione jest twierdzenie, że odwołujący do dnia 31 grudnia 1983 r. zatrudniony był na stanowisku obuwnika-montażysty, albowiem nie wynika to z akt osobowych. W dniu 1 lipca 1982 r. M. K. zatrudniony był jak wynika z akt osobowych na stanowisku obuwnika - montażysty, natomiast w dniu 1 stycznia 1984 r. był zatrudniony na stanowisku krojczego. Z akt osobowych nie wynika bezspornie, co działo się w przedziale czasowym pomiędzy dniem 1 lipca 1982 r., a dniem 1 stycznia 1984 r. Po trzecie natomiast odwołujący nie wykonywał prac wykończeniowych obuwia. Biegły J. P. błędnie odczytał odręczny wpis w dokumencie obuwnik-wykrawacz, jako obuwnik- wykańczacz. co w konsekwencji znalazło odzwierciedlenie w błędnej kwalifikacji czynności. Biegły nadmienił, że w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie wymieniono prac wykrawacza bądź krojczego. Prace krojczego bądź wykrawacza, odwołujący wykonywał naprzemiennie, nieprzerwanie od dnia 1 kwietnia 1984 r. do dnia 31 sierpnia 1991 r. Zdaniem biegłego łączenie funkcji krojczego z montażem, klejeniem, szyciem, lub innymi pracami nie jest możliwe. Jest także mało prawdopodobne, niemal wykluczone, aby niewielka spółdzielnia pracy, produkująca pantofle domowe oraz rękawiczki, zajmowała się produkcją spodów do obuwia wyjściowego ze skór bydlęcych - kruponów, gumy i tworzyw sztucznych, skoro nie zajmowała się produkcją obuwia wyjściowego. Zarówno w przeszłości jak i współcześnie spody do obuwia produkują wyspecjalizowane firmy kooperujące. Podobnie produkowane są inne elementy obuwia u różnych kooperantów, trafiające do zakładu, który dokonuje ostatecznego montażu obuwia. Biegły stwierdził, że w aktach sprawy odnotował jedynie informacje o produkcji obuwia domowego, kapci i laczków. Z wypowiedzi świadków wynika natomiast, że odwołujący zajmował się raczej krojeniem tekstyliów na wierzchy do obuwia domowego. Mając powyższe na uwadze, w ocenie biegłego, nie można się zgodzić, że odwołujący wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w Dziale VII – „W przemyśle lekkim” pod poz. 12 załącznika A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Z akt sprawy wynika bowiem, że odwołujący wycinał z materiałów tekstylnych wierzchy do obuwia domowego. Nie można się także zgodzić, że odwołujący wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w Dziale VII – „W przemyśle lekkim” pod poz. 14 załącznika A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r., albowiem montaż obuwia domowego oraz wykrawanie półproduktów nie należą do czynności wykończeniowych (opinia biegłego sądowego z dnia 25 października 2017 r. k. 233-244 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia wniósł pełnomocnik odwołującego, powołując się na argumentację analogiczną jak w piśmie procesowym z dnia 4 września 2017 r. Na rozprawie w dniu 25 stycznia 2018 r. Sąd postanowił oddalić wniosek pełnomocnika odwołującego o dopuszczenie dowodu z ustanej opinii uzupełniającej biegłych sądowych z zakresu bhp (pismo procesowe z dnia 28 listopada 2017 r. k. 256-257, protokół rozprawy z dnia 25 stycznia 2018 r. k. 266 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie niekwestionowanych przez strony dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych i osobowych ubezpieczonego. Ponadto Sąd Okręgowy za podstawę ustaleń faktycznych przyjął częściowo zeznania ubezpieczonego M. K. (k. 187-189) oraz świadków: H. S. (k. 184-185, k. 189 a.s.), I. G. (1) (k. 185, k. 189 a.s.), J. K. (k. 185-186, k. 189 a.s.) i T. J. (k. 186-187, k. 189 a.s.). Sąd Okręgowy miał na uwadze, że wskazani powyżej świadkowie przez wiele lat pracowali w tym samym zakładzie pracy i zeznawali na okoliczności dotyczące rzeczywistego charakteru pracy odwołującego na stanowiskach obuwnika-montażysty i obuwnika-wykrawacza. Świadkowie w sposób zgodny wskazali, że odwołujący w spornym okresie czasu wykonywał czynności polegające na montażu wyrobów obuwniczych w postaci klejenia klejem butapren wierzchów obuwia z podeszwą, obrabianiu spodów, jak również wykrawaniu i krojeniu materiałów, które następnie były kierowane pod prasę. Zdaniem Sądu Okręgowego zeznania te są logiczne, spójne i wzajemnie się uzupełniają, jak również korespondują z zeznaniami złożonymi przez samego odwołującego M. K.. Dokonując oceny powyższych zeznań, Sąd Okręgowy zważył jednak, że nie do końca wytrzymują one konfrontację z dokumentami zgromadzonymi w aktach osobowych odwołującego. W dokumentacji zawartej w aktach sprawy zawarte są bowiem wyłącznie informacje o produkcji obuwia domowego, tj. kapci, laczków i papuci, a nie obuwia wyjściowego produkowanego ze skór, gumy, czy też innych tworzyw sztucznych, na co wskazywali świadkowie. Z akt osobowych odwołującego nie wynika również bezspornie co działo się w przedziale czasowym pomiędzy dniem 1 lipca 1982 r., a dniem 1 stycznia 1984 r. Trudno jest zatem ustalić, jakie konkretnie czynności w tym czasie realizował odwołujący, a także jaki był ich zakres i wymiar czasowy, albowiem w tym zakresie wypowiedzi świadków nie były jednoznaczne. Jednocześnie należy zauważyć, że większość ze wskazanych powyżej świadków nie pracowała bezpośrednio z odwołującym. Świadek I. G. (1) zeznała bowiem, że w przeszłości zatrudniona była na stanowisku obuwnika filcowego, później chałupnika, a następnie pełniła funkcje biurowe. Świadek nigdy nie pracowała jednak bezpośrednio z odwołującym, a mimo to stwierdziła, że kojarzy odwołującego przy obróbce spodów oraz szlifowaniu. To samo dotyczy świadka T. J., która swoje obowiązki wykonywała przede wszystkim w szwalni i która sporadycznie tylko wykonywała pewne czynności w Dziale Montażu, w którym swoje zadania realizował odwołujący. Nie mogła ona zatem posiadać rzeczywistej wiedzy na temat charakteru pracy, jaką stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał odwołujący w spornym okresie zatrudnienia. Z kolei J. K. w okresie ostatnich dwóch lat świadczył pracę w punkcie usługowym. Z tego względu wyłącznie świadek H. S. mogła potwierdzić charakter wykonywanych przez odwołującego czynności, albowiem jako Kierownik Zespołu Produkcji sprawowała nadzór nad zatrudnionymi tam pracownikami. Z jej zeznań wynika, że odwołujący zajmował się głównie montażem obuwia domowego, a do jego głównych obowiązków należało wykrajanie materiałów przeznaczonych na wierzchy obuwia. Świadek wskazywała także, że odwołujący wykonywał czynności polegające na szlifowaniu, jak również klejeniu elementów, w tym również tych skórzanych za pomocą kleju butapren. Powyższe zeznania Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne, jako, że były one złożone przez osobę, która na co dzień miała styczność z odwołującym i obserwowała realizowane przez niego czynności. Odnosząc się natomiast do zeznań odwołującego to wskazać należy, że podnosił on że warunki jego pracy były ciężkie, jednak ocena ta nie wiąże Sądu. Stanowi ona bowiem subiektywne odczucie, zaś ostateczne rozstrzygnięcie, jakie były warunki zatrudnienia odwołującego należy do sądu orzekającego w niniejszej sprawie. Powyższym zeznaniom odwołującego, jak również zeznaniom świadków: I. G. (1) , J. K. i T. J. Sąd dał wiarę w części, tj. w zakresie, w jakim korespondowały one z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych odwołującego, w tym także z opiniami sporządzonymi przez biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy A. P. i J. P..

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy oparł się również na opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy J. P. (k. 192-202 a.s.). Odnosząc się do okresu zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni (...)od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. Sąd wziął pod uwagę fakt, że opinia ta uwzględnia i odnosi się do rzeczywistego charakteru pracy odwołującego w spornym okresie czasu i wykonywanych przez niego obowiązków, co biegły szczegółowo omówił. Opinia ta jest jasna, pełna i odpowiada na wszystkie tezy zawarte w postanowieniu dowodowym. Sąd uznał przedstawione przez biegłego argumenty i wnioski za spójne, jednoznaczne oraz odnoszące się w sposób wnikliwy do spornych kwestii niniejszego postępowania. Biegły co prawda popełnił omyłkę, albowiem błędnie odczytał stanowisko pracy odwołującego jako „obuwnika-wykańczacza”, a nie „obuwnika-wykrawacza”, jednak nie miało to większego znaczenia w sprawie, albowiem i tak po zsumowaniu wszystkich okresów zatrudnienia odwołującego, zakwalifikowanych przez biegłego jako okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (zarówno z uwzględnieniem, jak i pominięciem okresu pracy na stanowisku obuwnika-wykrawacza), odwołujący i tak nie legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych, przekraczającym 15 lat. Sąd Okręgowy miał także na uwadze, że pomimo zakwestionowania ww. opinii przez pełnomocnika ubezpieczonego, nie wskazał on żadnych konkretnych względem niej zarzutów. Wobec powyższego, Sąd uznał, że opinia ta może stanowić podstawę do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Sąd nie oparł natomiast swoich ustaleń na opinii biegłego sądowego z zakresu bhp A. P.. Wskazać bowiem należy, że w uzasadnieniu opinii biegły dokonał własnej oceny zeznań świadków i odwołującego, konfrontując ją z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Ocena ta nie opierała się jednak na wiadomościach specjalnych, a biegły wszedł w kompetencje Sądu i bezsprzecznie wykroczył poza wydane w dniu 14 września 2017 r. postanowienie dowodowe, a tym samym naruszył fundamentalne zasady odnoszące się do sporządzania opinii, w związku z czym uzasadnione było dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego z zakresu bhp, który na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wypowiedziałby się na okoliczności wskazane we ww. postanowieniu dowodowym, albowiem w ocenie strony odwołującej okoliczności wskazane w postanowieniu nie zostały wyjaśnione. Z tego względu, opinia ta we wskazanej części nie mogła stanowić podstawy do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 4 listopada 2014 r., znak: (...), jako bezpodstawne podlegało oddaleniu.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1338 z późn. zm) zwanej dalej ustawą emerytalną, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Z kolei ust. 2 ww. przepisu wskazuje, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz (zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.) rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Przepis art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej wskazuje, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Wykładni pojęcia przepisy dotychczasowe dokonał Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002 r. (III ZP 30/01), wskazując na przepisy rozporządzenia, z wyłączeniem tych, które zobowiązywały ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, określa w § 4, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Ten wymagany okres zatrudnienia to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W rozpatrywanej sprawie kwestią sporną pomiędzy stronami było to, czy M. K. posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie innych przesłanek nie było zaś przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budziło żadnych wątpliwości, gdyż wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat, w dniu (...) ukończył 60 lat oraz złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Analizując sporną przesłankę wskazać należy, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest jednak możliwe bez wnikliwej analizy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Z zestawienia § 1 i 2 tego Rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00).

Zgodnie z § 2 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, stwierdza wykonywanie pracy w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 Rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak podkreślić, że z cytowanego przepisu nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak jednak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie prezentował Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r. (II URN 3/95) wskazał, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami.

Analizując stan faktyczny rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że sam fakt zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni (...) był niesporny pomiędzy stronami. Sporny pozostawał jedynie charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w tym czasie, co miało wpływ na ustalenie, czy praca ta była wykonywana w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył bowiem do powyższego stażu pracy okresu zatrudnienia od dnia 22 października 1973 r. do dnia 30 listopada 1991 r. wskazując, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionego przez pracodawcę lub jego następcę prawnego. W świadectwie pracy z dnia 30 listopada 1991 r. ww. pracodawca wskazał, że we wskazanym okresie czasu odwołujący zajmował dwa stanowiska pracy, a mianowicie obuwnika-montażysty oraz obuwnika-wykrawacza.

Przechodząc do spornego okresu pracy ubezpieczonego w charakterze obuwnika-montażysty, a potem obuwnika-wykrawacza, wskazać należy, że tylko w odniesieniu do pierwszego stanowiska pracy, tj. obuwnika-montażysty (od dnia 22 października 1973 r. do dnia 28 czerwca 1976 r., od dnia 2 maja 1978 r. do dnia 31 grudnia 1983 r.) okres ten podlega zaliczeniu do okresów pracy w szczególnych warunkach. Z akt osobowych bezspornie wynika, że w okresie od dnia 22 października 1973 r. do dnia 1 lipca 1982 r. z pominięciem służby wojskowej, odwołujący zatrudniony był na stanowisku obuwnika-montażysty, montującego obuwie domowe. Odnośnie charakteru czynności realizowanych w tym czasie przez odwołującego, Sąd oparł się na zeznaniach świadka H. S. – Kierownika Zakładu Produkcyjnego, która wskazała wprost, że odwołujący w tym czasie montował elementy obuwia domowego, czyli sklejał butaprenem wierzch z podeszwą oraz przyklejał klinik, na którym trzymała się podeszwa gumowa. Jako krojczy natomiast wykrawał ściółki albo inne elementy obuwia, tj. cholewki oraz podpiętki skórzane, które następnie były oklejane tkaniną laminowaną. Czynności te odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. przez 8 godzin dziennie. Sąd Okręgowy z dużą ostrożnością podszedł natomiast do zeznań pozostałych świadków, albowiem nie pracowali oni bezpośrednio z ubezpieczonym, a zajmowali w zakładzie pracy inne stanowiska, np. w przypadku I. G. (1) było to stanowisko w Dziale Zbytu, T. J. było to stanowisko w Szwalni, natomiast J. K. w okresie ostatnich dwóch lat świadczył pracę w punkcie usługowym. W ocenie Sądu jednakże zeznania świadka H. S., która sprawowała bezpośredni nadzór nad czynnościami wykonywanymi przez ubezpieczonego były wystarczające dla ustalenia charakteru wykonywanych przez odwołującego czynności. Na tej podstawie, mając jednocześnie na uwadze treść opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy J. P. Sąd uznał, że praca ubezpieczonego na stanowisku obuwnika-montażysty zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze może być zakwalifikowana jako wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Praca ta odpowiada bowiem zapisowi zawartemu w Dziale VII – „W przemyśle lekkim” pod poz. 12 (produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych) i poz. 14 (prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego) załącznika A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Z kolei w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie wymieniono prac wykrawacza bądź krojczego, jako prac, które mogą być uznane za wykonywane w warunkach szczególnych, a jedynie prace wykończeniowe, których odwołujący nie wykonywał w spornym okresie zatrudnienia. Wobec powyższego okres od dnia 1 marca 1989 r. do dnia 31 grudnia 1990 r. nie mógł zostać uwzględniony do stażu pracy odwołującego w warunkach szczególnych. W tym zakresie biegły sądowy J. P. błędnie odczytał odręczny wpis w dokumencie obuwnik-wykrawacz, jako obuwnik-wykańczacz, co w konsekwencji znalazło odzwierciedlenie w błędnej kwalifikacji czynności i zaliczeniu tego okresu czasu do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. W pozostałym zaś zakresie opinia sporządzona przez biegłego sądowego J. P. jest zbieżna z oceną Sądu. Na podstawie szczegółowej analizy wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. biegły doszedł bowiem do wniosku, że spełniają przesłanki zakwalifikowania, jako wykonywane w szczególnych warunkach prace w okresie od dnia 22 października 1973 r. do dnia 28 czerwca 1976 r. na stanowisku obuwnika-montażysty, od dnia 2 maja 1978 r. do dnia 31 grudnia 1983 r. na stanowisku obuwnika-montażysty, albowiem wykonywane w tych okresach prace odpowiadają zapisowi zawartemu w Dziale VII – „W przemyśle lekkim” pod poz. 12 – „Produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych” i pod poz. 14 – „Prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego” i jako prace podstawowe były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy. Wskazać jednak przy tym należy, że biegły co prawda popełnił omyłkę, albowiem błędnie odczytał stanowisko pracy odwołującego jako obuwnika-wykańczacza, a nie obuwnika-wykrawacza, jednak nie miało to większego znaczenia w sprawie, albowiem i tak po zsumowaniu wszystkich okresów zatrudnienia odwołującego, zakwalifikowanych przez biegłego jako okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (zarówno z uwzględnieniem, jak i pominięciem okresu pracy na stanowisku obuwnika-wykrawacza), odwołujący i tak nie legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych, przekraczającym 15 lat.

W tym miejscu wskazać również należy, że dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a Sąd korzysta z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mogą, więc mieć zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 §1 k.p.c. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. Niezadowolenie strony z opinii biegłego nie uzasadnia powołania innego biegłego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2002 roku, I CR 562/74 oraz z dnia 4 sierpnia 1999 r. I PKN 20/99). Pomimo zakwestionowania ww. opinii przez pełnomocnika ubezpieczonego, podkreślenia wymaga, że nie wskazał on żadnych konkretnych względem niej zarzutów. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy uznał, że opinia ta może stanowić podstawę do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Reasumując, Sąd Okręgowy mając na uwadze powyższe rozważania i dokonaną ocenę, uznał, że M. K. nie udowodnił ponad 15 – letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Warunek, którego dotyczył spór, nie został więc spełniony i nie było możliwe przyznanie ubezpieczonemu prawa do wnioskowanego świadczenia. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie od decyzji z dnia 4 listopada 2014 r., o czym orzekł w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)