Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2017 r. w Gliwicach

sprawy I. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania I. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 27 czerwca 2017 r. nr (...)

1.  zmienia częściowo zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zwalnia ubezpieczoną
z obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 grudnia 2014 r. do 30 czerwca 2016 r.,

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

(-) SSO Grażyna Łazowska

Sygn. akt VIII U 1315/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 czerwca 2017r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie art.138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że ubezpieczona I. D. pobrała nienależnie świadczenia za okres od dnia 1 grudnia 2014r. do dnia 30 czerwca 2017r. w łącznej kwocie 23.259,18 zł z tytułu renty socjalnej, pomimo zamieszkania poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie organ rentowy zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu w/w kwoty.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona wskazała, że nie zgadza się z decyzją i koniecznością zwrotu renty socjalnej w sytuacji, gdy systematycznie informowała organ rentowy, że mieszka na stałe za granicą.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Organ rentowy decyzją z dnia 1 października 2003r. przyznał ubezpieczonej I. D. prawo do renty socjalnej, począwszy od dnia 1 października 2003r. na stałe.

W pouczeniach zawartych na odwrocie decyzji z dnia 6 maja 2008r. i z dnia 2 marca 2011r. organ rentowy wskazał, że osoba pobierająca rentę socjalną zobowiązana jest powiadomić jednostkę organizacyjną ZUS o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo do renty socjalnej, w tym o wyjeździe za granicę, gdy renta socjalna nie przysługuje osobie, która zamieszkuje i przebywa poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Także w decyzji z dnia 19 grudnia 2014r. organ rentowy zawarł takie pouczenie, z tą różnicą, że podał, iż renta socjalna nie przysługuje osobie, która stale zamieszkuje poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ubezpieczona przesyłała do organu rentowego Poświadczenia życia i zamieszkania emeryta lub rencisty ( druki ZUS Rp -3c ) i następnie Kwestionariusze dla nierezydenta, w których wskazywała adres zamieszkania w Niemczech. W aktach organu rentowego znajdują się takie druki z dnia 2 marca 2015r., 20 kwietnia 2015r., 22 czerwca 2015r., 13 lipca 2015r. Również w oświadczeniach emeryta/rencisty zamieszkałego za granicą z dnia 30 lipca 2015r., 16 marca 2017r., 29 marca 2016r. informowała o miejscu zamieszkania za granicą.

Organ rentowy po otrzymaniu w/w Poświadczeń życia i zamieszkania emeryta lub rencisty pismami z dnia 12 marca 2015r., 5 maja 2015r., 15 lipca 2015r. zwracał się do ubezpieczonej o właściwe potwierdzenie nadesłanych poświadczeń, to jest przez przedstawiciela instytucji upoważnionej do dokonania takiej czynności, zgodnie z wewnętrznymi przepisami obowiązującymi w państwie zamieszkania rencisty czy też upoważnionej osoby sprawującej faktyczną opiekę nad emerytem i rencistą bądź przez upoważnioną osobę w polskiej placówce dyplomatycznej lub konsularnej.

Pismem bez daty ( k.53 ) wysłanym ubezpieczonej w maju 2017r. organ rentowy wezwał ubezpieczoną do oświadczenia czy zamieszkanie poza granicami Polski ma charakter stały czy czasowy.

W dniu 14 czerwca 2017r. do organu rentowego wpłynęło pismo ubezpieczonej, w którym oświadczyła ona, że jej zamieszkanie poza granicami Polski ma charakter stały.

W konsekwencji powyższego organ rentowy decyzją z dnia 26 czerwca 2017r. wstrzymał ubezpieczonej wypłatę renty socjalnej od dnia 1 lipca 2017r. w związku z art.2 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej i następnie kolejną decyzją – zaskarżoną zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 1 grudnia 2014r. do dnia 30 czerwca 2017r. w kwocie 23.259,18 zł.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji akt organu rentowego jako okoliczności jednoznacznie wynikające z tych dowodów i nie kwestionowane przez strony.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej I. D. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia, czy organ rentowy słusznie zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu pobranej renty socjalnej za okres od dnia 1 grudnia 2014r. do dnia 30 czerwca 2017r. w łącznej kwocie 23.259,18 zł.

Zgodnie z art.138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz.U. z 2017r., poz. 1383 ze zm. ) zwanej dalej ustawą, stosowanego odpowiednio w sprawach dotyczących rent socjalnych – z mocy art.15 ust.1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej ( t.j. Dz.U. z 2013r., poz.982 ), osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do zwrotu ( ust.1 ).

Za nienależne pobrane świadczenia w rozumieniu ust.1 uważa się ( ust.2 ):

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub
w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia,

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust.5 ( ust.4 ).

W ocenie Sądu świadczenia pobrane przez ubezpieczoną w okresie spornym objętym decyzją zaskarżoną były świadczeniami pobranymi nienależnie.

Zgodnie z art.2 pkt 1 ustawy o rencie socjalnej prawo do tego świadczenia przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a zatem nie przysługuje obywatelom polskim zamieszkałym na stałe poza granicami kraju.

Skoro ubezpieczona, co jest okolicznością niekwestionowaną przez strony, przez okres objęty decyzją zaskarżoną, przebywała na stałe poza granicami Polski, a mianowicie w Niemczech, to renta socjalna za ten czas jej nie przysługiwała. O tym fakcie ubezpieczona została prawidłowo, bo w sposób zrozumiały, pouczona w decyzjach przesyłanych jej przez organ rentowy ( decyzje z dnia: 6 maja 2008r., 2 marca 2011r., 19 grudnia 2014r. ). W pouczeniach znajdujących się na odwrocie tych decyzji organ rentowy wskazał, że osoba pobierająca rentę socjalną zobowiązana jest powiadomić jednostkę organizacyjną ZUS o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo do renty socjalnej, w tym o wyjeździe za granicę, gdy renta socjalna nie przysługuje osobie, która stale zamieszkuje i przebywa poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Niemniej jednak, w ocenie Sądu, brak jest podstaw do żądania od ubezpieczonej zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za cały okres sporny, bowiem ubezpieczona zawiadomiła organ rentowy o miejscu swojego zamieszkania za granicą, co nastąpiło kilkukrotnie, po raz pierwszy już w piśmie z dnia 2 marca 2015r. i potem w pismach z dnia 20 kwietnia 2015r., 22 czerwca 2015r., 13 lipca 2015r. i dalej w oświadczeniach z dnia 30 lipca 2015r., 16 marca 2017r., 29 marca 2016r. Nie było więc żadnych przeszkód ku temu, żeby organ rentowy niezwłocznie po otrzymaniu pierwszej informacji w tej kwestii wstrzymał wypłatę świadczenia. Jeżeli organ rentowy uznał, że zawiadomienie to jest niewystarczające, bo ubezpieczona nie zawarła w nim informacji czy poza granicami kraju przebywa na stałe, to mógł przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w tej kwestii, czego jednak początkowo nie uczynił, a dopiero po kliku latach, bo w maju 2017r. W przypadku zaniechania takich czynności niedopuszczalne jest, zdaniem Sądu, obciążenie ubezpieczonej obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranych kwot za okres dłuższy niż 12 miesięcy – art.138 ust.4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2009r. II UK 368/08, z dnia 25 czerwca 2010r. II UK 66/10 ).

W konsekwencji takiego stanowiska Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt 1 wyroku zmienił częściowo zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zwolnił ubezpieczoną z obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 1 grudnia 2014r. do dnia 30 czerwca 2016r. W pozostałym zakresie, a mianowicie odnoście zwrotu świadczeń za okres późniejszy ( od dnia 1 lipca 2017r. do dnia 30 czerwca 2017r. ) z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w pkt 2 odwołanie oddalił.

(-)SSO Grażyna Łazowska