Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Grzegorz Karaś (spr.)

: SSO Jolanta Bojko

SSO Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk

Protokolant: Wojciech Langer

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2018 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko K. A. i R. A.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego K. A.

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu

z dnia 13 grudnia 2016 r.

sygn. akt I C 1864/14

I.  oddala apelację;

II.  nie obciąża pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego.

SSO Grzegorz Karaś SSO Jolanta Bojko SSO Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2016r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt IC 1864/14 zasądził od pozwanego K. A. i R. A. solidarnie na rzecz strony powodowej Gminy W. kwotę 1.191,77 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 695,44 zł od dnia 10 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty i od kwoty 496,33 zł od dnia 16 lipca 2014 r. do dnia zapłaty; w punkcie II w pozostałym zakresie postępowanie umorzył i w punkcie III zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 210 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 12 czerwca 1990 r. pozwani nabyli do majątku dorobkowego prawo własności lokalu przy ul. (...) z udziałem w prawie użytkowania wieczystego gruntu w wysokości 7,31%. W umowie wskazano wysokość opłaty rocznej – 13.068 zł i wysokość opłaty jednorazowej, stanowiącej 25-krotność opłaty rocznej, tj. 326.700 zł. Sąd Okręgowy we Wrocławiu w dniu 13 września 2005r. rozwiązał małżeństwo pozwanych przez rozwód.

Wysokość opłaty rocznej od 1 stycznia 2010r. została wypowiedziana pismem doręczonym pozwanym na adres (...). Pismami z dnia 12 kwietnia 2013r, których pozwani nie odebrali, Gmina W. wzywała R. A. i K. A. do zapłaty kwoty 543,16 zł z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości położonej we W. przy ul. (...). W dniu 15 lipca 2014r. K. A. dokonał wpłaty kwoty 135,31 zł tytułem opłaty za 2013 r. oraz kwoty 22,22 zł z tytułu odsetek za 2013 r. K. A. choruje na zaćmę starczą jądrową obu oczu. Nadto wobec pozwanego jest prowadzona egzekucja alimentów i na dzień 17 stycznia 2013r. jego zadłużenie z tego tytułu wynosiło 43.000 zł.

Sąd Rejonowy uwzględniając powyższy stan faktyczny oraz zaoferowany przez obie strony materiał dowodowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu I instancji zasadność powództwa nie budzi żadnych wątpliwości, bowiem strona powodowa wykazała, że pozwanym w latach 2012-2013 przypadał udział w wysokości 7,31% w prawie użytkowania wieczystego działki nr (...), obręb (...). Gmina przedłożyła również dokumenty, z których wynikało, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego w latach 2010 – 2013 wynosiła po 541,23 zł, a terminy ich płatności, na podstawie art. 238 kc w zw. z art. 71 ust. 4 ustawy z 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami, wynikają wprost z ustawy. W sprawie poza sporem pozostawało również, że pozwani tych opłat nie uiścili w pełnej wysokości. Jedynie już po wytoczeniu powództwa pozwany dokonał wpłaty kwoty 115,31 zł z tytułu opłaty oraz 22,22 zł z tytułu odsetek za 2013r., wobec czego strona powodowa cofnęła powództwo w tym zakresie.

Sąd Rejonowy uznał za bezzasadny zarzut pozwanych związany z nieprawidłowością w ustaleniu wysokości udziału pozwanej w prawie użytkowania wieczystego. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd I instancji powołał się na art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych wskazując, że konstytutywny charakter wpisu dotyczącego wpisu prawa użytkowania wiecznego powoduje, że obalenie domniemania prawdziwości tego wpisu może nastąpić jedynie w trybie powództwa o usunięcie niezgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym, na podstawie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Tym samym nie ma możliwości podnoszenia w niniejszym postępowaniu zarzutu, iż pozwanym przysługuje prawo użytkowania wieczystego w innym udziale, niż ujawniony na podstawie konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej.

Zdaniem Sądu Rejonowego nie było również podstaw do obciążenia pozwanych po połowie opłatą za użytkowanie wieczyste. Opłata z tytułu użytkowania wieczystego została nałożona na oboje użytkowników jako małżonków, wobec czego za jej zapłatę odpowiadali oni solidarnie. Udział w prawie użytkowania wieczystego związany był z prawem własności lokalu sprzedanego pozwanym, wobec czego nawet po ustaniu wspólności ustawowej pomiędzy małżonkami za dług związany z użytkowaniem wieczystym K. A. odpowiada z R. A. solidarnie stosownie do treści art. 1034 § 1 kc w zw. z art. 46 kro. Przepisy te wskazują bowiem na solidarną odpowiedzialność za długi związane z majątkiem wspólnym do chwili dokonania podziału tego majątku.

W ocenie Sądu I instancji zarzut pozwanego, że w 2009 r. był osobą niewidomą, w związku z czym nie odbierał kierowanej do niego korespondencji, a zatem Gmina W. nie mogła skutecznie wypowiedzieć mu wysokości opłaty rocznej, jest chybiony. Przepis art. 78 ust. 1 in. fine ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zw. z art. 46 § 2 kpa pozwalają bowiem na skuteczne doręczenie wypowiedzenia nawet osobom niewidomym, a zatem sama okoliczność, że pozwany był osobą niewidomą nie uniemożliwia skutecznego wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego.

W związku z cofnięciem powództwa przez Gminę W. wraz z zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 128,37 zł z uwagi na uregulowanie zobowiązania w tej wysokości przez pozwanego, Sąd Rejonowy nie znajdując podstaw do uznania tego oświadczenia za sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego bądź zmierzające do obejścia prawa, na podstawie art. 355 § 1 kpc orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku. Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w punkcie III Sąd Rejonowy oparł na art. 98 kpc.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł pozwany K. A. zaskarżając go w całości zarzucając naruszenie prawa do obrony, stronniczość, uniemożliwienie wykazania zachowań współdłużniczki na szkodę pozostałych w kontekście art. 371 kc , uniemożliwienie wyartykułowania roszczenia wzajemnego wobec wierzyciela, niepełne przedstawienie stanu rzeczywistego oraz interpretowanie faktów niezgodnie z istniejącą rzeczywistością. W uzasadnieniu pozwany podniósł, że Sąd Rejonowy nie uwzględnił faktu, iż współdłużniczka jest z wykształcenia prawnikiem, tym samym odmawiając pomocy prawnej w postaci pełnomocnika procesowego naruszył równowagę prawną stron. Tymczasem wspóldłużniczka w piśmie do wierzyciela ujawnia dane nie mające związku z toczącym się postępowaniem, mające charakter danych wrażliwych, co wyczerpuje znamiona zachowań okołomobbingowych, co nie powinno być tolerowane przez Sąd. Sama zaś współdłużniczka, jako specjalista, wie jak powinno się właściwie rozwiązywać problemy majątkowe i dbać o regulowanie swoich zobowiązań. Z powyższego powinno dać się wywodzić, iż niesłuszne jest stosowanie zasady zobowiązania solidarnego.

Pozwany twierdził, że w latach 2004 – 2011 przebywał w izolacji społecznej i dopiero zabieg usunięcia zaćmy umożliwił mu podjęcie pracy i powrót do w miarę normalnego życia. Stąd też teza o domniemanej możliwości zapoznawania się przez niego z jakąkolwiek korespondencją w e wskazanych latach jest z gruntu nieprawdziwa.

Kierując się powyższym pozwany wniósł o:

1.  uchylenie wyroku w całości.

2.  zwolnienie od ponoszenia kosztów oraz przyznanie pełnomocnika z urzędu.

3.  umożliwienie uzupełnienia pisma przygotowawczego po konsultacjach;

4.  wznowienie postępowania.

W odpowiedzi na apelację Gmina W. wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odnosząc się w pierwszej kolejności do najdalej idącego zarzutu apelacji, a mianowicie zarzutu pozbawienia pozwanego możności obrony jego praw Sąd Okręgowy wskazuje, że nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia. W judykaturze i doktrynie przyjmuje się, że pozbawienie strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 kpc zachodzi wówczas, gdy z powodu uchybienia przez sąd przepisom postępowania, strona wbrew swojej woli została faktycznie pozbawiona możliwości obrony swoich praw w jego istotnej części, jeżeli skutków tego uchybienia nie można było usunąć przed wydaniem orzeczenia w danej instancji. Warunkiem stwierdzenia nieważności postępowania są zatem uchybienia formalne sądu, w wyniku których strona pozbawiona zostaje możności brania udziału w sprawie oraz zgłoszenia twierdzeń faktycznych, wniosków dowodowych i zarzutów.

W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi nieważność postępowania. Pozwanemu były doręczane zapadłe w sprawie orzeczenia, od których wnosił środki zaskarżenia, nie był w żaden sposób ograniczony w składaniu pism procesowych i aż do zamknięcia rozprawy przed był prawidłowo zawiadamiany o terminach rozpraw i brał w nich osobisty udział. Stąd też trudno odnieść się do twierdzeń apelacji dotyczących „uniemożliwienia wykazania zachowań współdłużniczki na szkodę pozostałych w kontekście art. 371 kc”, czy „uniemożliwienia wyartykułowania roszczenia wzajemnego wobec wierzyciela”.

Podkreślić również należy, że zgodnie z art. 5 kpc Sąd może udzielić stronie występującej bez profesjonalnego pełnomocnika niezbędnych pouczeń, nie zaś wyczerpujących, i tylko w razie uzasadnionej potrzeby.

Przechodząc dalej Sąd Okręgowy wskazuje, że w jego ocenie Sąd Rejonowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i na jego podstawie poczynił trafne ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własną podstawę rozstrzygnięcia. Sąd Rejonowy powołał również właściwe przepisy prawne i przeprowadził ich prawidłową wykładnię. W konsekwencji apelacja wniesiona przez pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż podniesione w niej twierdzenia w nie podważają trafności zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Podkreślenia wymaga, że prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu z 17 października 2013 r. w sprawie o sygn. akt I Cupr 452/13 (utrzymanym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 3 lutego 2016 r. w sprawie o sygn. akt II Ca 1406/14) ustalono prawidłowość dokonanego wypowiedzenia wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste. Argumentację powołaną w uzasadnieniach tych wyroków Sąd Okręgowy w całości przyjmuje za własne.

Argumentacja, która legła u podstaw powołanych wyroków, w związku z niepowołaniem przez pozwanego innych, nowych okoliczności w tym zakresie, zachowuje aktualność również na gruncie niniejszej sprawy. Korespondencja zawierająca wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego z dnia 11 marca 2009r. została doręczona pozwanemu, zgodnie z art. 44 kpa w zw. z art. 78 ust. 1 in fine ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez doręczenie zastępcze tj. poprzez doręczenie go za pośrednictwem poczty z pozostawieniem podwójnego awizo dla adresata w odpowiednim urzędzie pocztowym. Przy czym obowiązujące przepisy prawa nie pozwalają uchylić się od skutków prawnych od wskazanego trybu doręczenia ze względu na niepełnosprawność, na którą powołuje się pozwany. Jeśli zatem pozwany faktycznie miał problemy z odbiorem kierowanej do niego korespondencji i to przez okres trwający zgodnie z twierdzeniami skarżącego kilka lat, to dbając należycie o swoje interesy powinien zadbać o pomoc osoby trzeciej lub odpowiedniej instytucji. Przyjęcie odmiennego stanowiska powodowałoby uznanie, że osoba niewidoma lub niedowidząca w związku ze swoją niepełnosprawnością może się nie tylko skutecznie, ale również automatycznie uchylić od wypełniania ciążących na niej wszelkich zobowiązań publiczno i cywilnoprawnych zobowiązań, co nie znajduje poparcia w regulacjach prawnych.

Przechodząc dalej podnieść należy, że solidarny charakter zobowiązania wynikającego z opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego pozwanych obciążającego pozwanych K. A. i R. A., był przedmiotem badania przez Sąd w sprawie o sygn. akt ICupr 452/13 i IICa 1406/14. Zasadność oceny, że pozwani za dług związany z użytkowaniem wieczystym odpowiadają solidarnie nie zmienia ani wykształcenie R. A., ani treść pism kierowanych przez nią do strony powodowej, co zdaje się przedstawiać K. A. we wniesionym środku odwoławczym.

Odnosząc się do apelacji pozwanego Sąd Okręgowy ponownie wskazuje, że pozwani prawo własności lokalu we W. przy ul. (...), z którym wiąże się udział w prawie użytkowania wieczystego w wymiarze 7,31 % nabyli w czasie trwania ich małżeństwa, a zatem w trakcie trwania wspólności ustawowej. Wprawdzie Sąd Okręgowy wyrokiem zaocznym prawomocnym z dniem 25 października 2005 r. rozwiązał małżeństwo pozwanych przez rozwód, a w konsekwencji od dnia 26 października 2005 r. nie łączy ich ustawowa wspólność małżeńska, jednak okoliczność ta nie ma wpływu na zakres rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Odpowiednie zastosowanie we wskazanym zakresie znajdują bowiem art. 1034 § 1 kc w zw. z art. 46 kro, które jednoznacznie wskazują, że nawet po ustaniu wspólności ustawowej pomiędzy małżonkami za dług związany z użytkowaniem wieczystym odpowiadają oni solidarnie, aż do czasu podziału majątku wspólnego. W sytuacji zatem, gdy pozwani nie dokonali podziału majątku wspólnego, nie może ulegać wątpliwości, że opłata z tytułu użytkowania wieczystego za sporny okres obciąża K. A. i R. A. solidarnie.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc orzekł, jak w punkcie I sentencji wyroku.

Orzeczenie w punkcie II wyroku Sąd Okręgowy oparł na art. 102 kpc uznając, że sytuacja osobista i finansowa pozwanego uzasadnia przyjęcie, że po jego stronie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu tego przepisu, skutkujący odstąpieniem od obciążania go kosztami postępowania apelacyjnego.

SSO Grzegorz Karaś SSO Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk SSO Jolanta Bojko