Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny w składzie następującym

Przewodniczący SSR Magdalena Glinkiewicz

Protokolant st. sekr. sąd. Bożena Czajkowska

Po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2018 r. w Toruniu.

sprawy z

mał. S. Z. (1) reprezentowanego przez matkę E. Z. (1)

przeciwko:

(...) S.A. w W.

o:

podwyższenie renty i zapłatę

orzeka:

I.  podwyższa małoletniemu powodowi S. Z. (1) reprezentowanemu przez matkę E. Z. (1) rentę przyznaną przez pozwanego (...) S.A. w W., w związku ze śmiercią ojca małoletniego powoda S. Z. (2), z kwoty po 400 zł (czterysta złotych) miesięcznie do kwoty po 1.000 zł (tysiąc złotych) miesięcznie;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz małoletniego powoda S. Z. (1) reprezentowanego przez matkę E. Z. (1) kwotę 21.600 zł (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset złotych);

III.  oddala powództwo w pozostałej części;

IV.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sadu Rejonowego w Toruniu kwotę 1.440 zł (tysiąc czterysta czterdzieści złotych) tytułem kosztów sądowych, od uiszczenia których powód był zwolniony;

V.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1372/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 sierpnia 2017r. małoletni powód S. Z. (1), reprezentowany przez matkę E. Z. (1), wniósł o podwyższenie renty, przyznanej mu i wypłacanej przez ubezpieczyciela (...) S.A. w W., z kwoty 400 zł do kwoty 1000 zł miesięcznie, oraz o ustalenie, że renta w nowej wysokości będzie podlegała corocznej waloryzacji w oparciu i wskaźnik poziomu inflacji. Powód żądał także zasądzenia kwoty 21.600 zł tytułem świadczenia wyrównawczego za okres 36 miesięcy, w kwocie po 600 zł za każdy miesiąc, poczynając od dnia 1 września 2014r.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że małoletni powód, w wyniku wypadku komunikacyjnego, do jakiego doszło w dniu 22 lipca 2002r., stracił ojca – S. Z. (2). Powodowi, na podstawie art. 446 § 2 k.c, została przyznana renta w kwocie 300 zł, wypłacana od 16 marca 2004r. do 31 grudnia 2007r., zaś od 1 stycznia 2008r. w kwocie
400 zł. Przedstawiciel ustawowy małoletniego wskazał, że od przyznania małoletniemu renty upłynął znaczny czas, co więcej zachodzą okoliczności, o jakich mowa w art. 907 §2 k.c., uprawniające go do żądania podwyższenia świadczenia. Wskazano, że zmieniły się stosunki, w ten sposób, że zwiększyły się potrzeby małoletniego, zaś kwota 400 zł stanowi aktualnie świadczenie niewystarczające, jako niemające takiej siły nabywczej, jak wtedy kiedy było ono przez ubezpieczyciela przyznawane. Powód, na dzień dzisiejszy jest uczniem gimnazjum, natomiast jego matka ponosi wydatki związane z utrzymaniem powoda, w szczególności zapewnienia mu wyżywienie, mieszkanie, ubiór, ponosi koszty leczenia i inne. W piśmie tym wskazano także, że w ostatnim czasie powód doznał poważnego urazu ręki, skutkującego
operacją, a to doprowadziło do konieczności poniesienia dodatkowych kosztów leczenia
i rehabilitacji powoda. Matka małoletniego oszacowała, że przeciętne, miesięczne wydatki
na utrzymanie wyłącznie małoletniego S. wyrażają się kwotą ok. 1.610 zł, która to kwota przekracza jej miesięczne dochody wynoszące średnio 1.585, 30 zł.

W odpowiedzi na pozew z dnia 26 października 2017r. pozwany ubezpieczyciel wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany potwierdził, że w 2008r. przyznał małoletniemu rentę alimentacyjną w związku ze śmiercią jego ojca, w wypadku samochodowym. Świadczenie to jest regularnie wypłacane. W ocenie pozwanego nie zachodzą przywołane przez powoda okoliczności, które uzasadniałyby zwiększenie świadczenia, zwłaszcza, że matka powoda otrzymuje dodatkowo rentę z ZUS w kwocie 860 zł na dwie osoby, a także świadczenia socjalne, jak choćby dodatek mieszkaniowy, zasiłek rodzinny, dodatek energetyczny, dodatek na zakup żywności. Pozwany w odpowiedzi na pozew przedstawił szczegółowe wyliczenie kwot, jakimi w latach 2014-2016 dysponowała matka powoda, wskazując że jego zdaniem, nie może być mowy o uszczerbku w dochodach rodziny jako całości, w związku ze śmiercią ojca małoletniego.

W piśmie procesowym z dnia 21 listopada 2017r. (k.107-110) matka powoda wskazała, że nie ma możliwości zarobkowych, które umożliwiałyby jej zapewnienie synowi wszelki potrzeb, jakie wiążą się chociażby z jego aktualnym wiekiem. Od urodzenia syna cały ciężar jego utrzymania spoczął na niej. E. Z. (1) wskazała też, że jej mąż przed śmiercią był z wykształcenia mechanikiem samochodowym, był bardzo pracowity i zaradny. Gdyby żył z pewnością ich sytuacja materialna byłaby o wiele lepsza, gdyż mąż ze swoimi umiejętnościami mógłby uzyskać dobrze płatną pracę, a nawet pracować za granicą, zwłaszcza, że otrzymywał takie propozycje. Matka powoda określiła, że aktualne - szacunkowe dochody jej męża wynosiłyby dzisiaj minimum 3.200 zł, a gdyby pracował za granicą nawet 4000-5000 zł miesięcznie.

Na rozprawie w dniu 5 marca 2018r. pełnomocnik powoda podtrzymał stanowisko wyrażone w dotychczasowych pismach procesowych.

Sąd ustalił, co następuje:

Powód S. Z. (1) urodził się (...)

(dowód: skrócony odpis aktu urodzenia k.13)

Ojciec powoda – S. Z. (2) zginął w wypadku komunikacyjnym
w dniu 22 lipca 2002r.

(bezsporne)

S. od urodzenia jest wychowywany i pozostaje na utrzymaniu swojej matki E. Z. (1).

(zeznanie E. Z. (1) k. 130)

Decyzją z dnia 9 kwietnia 2008r. ubezpieczyciel (...) S.A. uznał swoją odpowiedzialność za zdarzenie, w którym śmierć poniósł ojciec małoletniego i przyznał S. Z. (1) rentę odszkodowawcza, w związku ze śmiercią poszkodowanego,
w kwocie 300 zł do 31 grudnia 2007r., a od 1 stycznia 2008r. w kwocie 400 zł.

(dowód: pismo (...) k. 14-15)

Od 1 stycznia 2008r. wysokość renty nie była później przez ubezpieczyciela zwiększana.

(bezsporne)

Pismem z dnia 14 marca 2016r. pełnomocnik matki małoletniego zwrócił się do (...) S.A. z wnioskiem o podwyższenie renty, gdyż upłynął 8 letni okres, w jakim wysokość renty nie była podwyższana, natomiast od czasu jej przyznania znacznie zwiększyły się potrzeby małoletniego S..

(dowód: pismo – wniosek o podwyższenie renty k. 57-60)

Pismem z dnia 22 lipca 2017r. ubezpieczyciel poinformował, że świadczenie będzie wypłacane w dotychczasowej wysokości na poziomie 400 zł miesięcznie, a kwartalnie
1.200 zł.

(dowód: pismo k. 61-62)

Sąd ustalił, nadto, że decyzją z dnia 17 marca 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał waloryzacji świadczenia rentowego przysługującej E. Z. (2) na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z kwoty 823,07 zł na kwotę 833.07 zł od 1 marca 2017r. W związku z faktem, że świadczenie w takiej wysokości byłoby niższe, od najniższej kwoty renty w wymiarze 1.000 zł., dokonał podwyższenia tej kwoty właśnie poziomu 1.000 zł. Renta podlega podziałowi na 2 osoby - tj. E. Z. (2) i S. Z. (3). Od 1 marca 2017r. wysokość świadczenia do wypłaty, po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne, wynosi 860 zł.

(dowód: decyzja k. 21)

E. Z. (1) jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku.

(dowód: decyzja Starosty (...) z dnia 6.04.2017r.)

E. Z. (1) wraz z synem utrzymują się z renty przyznanej z ZUS w kwocie 860 zł, zasiłku rodzinnego w kwocie 124 zł, dodatku do zasiłku w wysokości 193 zł, świadczenie wychowawcze w kwocie 500 zł.

Miesięczne wydatki obejmują czynsz za mieszkanie – 388 zł, opłaty za Internet i telefon – 122 zł, opłaty za energię – 80 zł, gaz – 50 zł, ubezpieczenie na życie 30 zł, odzież, obuwie – 100 zł, wyżywienie – 600 zł, kosmetyki, lekarstwa – 140 zł, środki czystości – 50 zł, przybory szkolne i podręczniki – 40 zł, wycieczki, zajęcia pozalekcyjne, inne wyjścia – 150 zł.

(dowód: zeznanie E. Z. (1) k. 130-131, oświadczenie o stanie majątkowym 10-11)

Ojciec małoletniego - S. Z. (2) z wykształcenia był mechanikiem pojazdów samochodowych oraz spawaczem.

(dowody: dyplom k. 111, zaświadczenie k. 112, świadectwo k. 113, książeczka spawacza k. 114-115)

W latach 1997-2002 pracował jako mechanik w firmie Produkcyjno-Handlowej (...). Według oświadczenia ówczesnego pracodawcy, aktualnie S. Z. (2) był sumienny pracownikiem i mógłby uzyskiwać wynagrodzenie co najmniej na poziomie 3.200 zł. Był chętny do wykonywania prac konstrukcyjnych.

(dowód: oświadczenie k. 24, zaświadczenie k. 123, zeznanie świadka W. L. k. 130v-131).

Zmarły nosił się z zamiarem wyjazdu za granicę, chciał podjąć pracę w Niemczech, w swoim zawodzie. W dalszej perspektywie myślał o założeniu warsztatu samochodowego. Był pasjonatem motoryzacji. Nie zdążył zrealizować swoich planów, albowiem zginął w wypadku.

(dowód: zeznanie świadka R. Z. k. 131-131v, zeznania matki małoletniego powoda k. 132).

W dniu 11 września 2015r. S. Z. (3) przeszedł operację w Wojewódzkim Szpitalu (...) w T. w związku ze złamaniem ręki. Po zabiegu było poddany zabiegom rehabilitacyjnym, które wiązały się dla jego matki ze znacznymi wydatkami, także z kosztownymi dojazdami.

(dowód: dokumenty k.29-56)

Powód ma obecnie 16 lat, jego potrzeby w odniesieniu do roku 2008 nie uległy zmniejszeniu, zaś koszty utrzymania obiektywnie wzrosły, także w związku ze spadkiem siły nabywczej pieniądza. Powód jest w dalszym ciągu niesamodzielny, pozostaje na utrzymaniu matki, nie ma możliwości podjęcia pracy, gdyż uczy się. Jego matki nie stać na zajęcia dodatkowe dla syna. Powód jest osobą oszczędną, pieniądze jakie otrzymuje np. od babci zbiera, a następnie kupuje sobie potrzebną mu rzecz, nie jest osobą roszczeniową, wie, że muszą z matką żyć skromnie.

(dowód: zeznanie świadka R. Z. k. 131-131v, zeznania matki małoletniego powoda k. 132-134).

Sąd zważył, co zastępuje:

Żądanie pozwu było zasadne i w sposób oczywisty zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd poczynił ustalenia faktyczne w oparciu o dowody z dokumentów, które strony przedłożyły w toku postępowania. Prawdziwości, ani autentyczności dokumentów nie była przez żadną ze strony kwestionowana. Jako wiarygodne natomiast Sąd ocenił zeznania świadków przesłuchanych na rozprawie, gdyż pozostawały one logiczne i konsekwentne, tworzyły spójną całość, co więcej odpowiadały zasadom doświadczenia życiowego, które w tej sprawie szczególnie winny być wzięte pod uwagę.

Na wstępie wskazać należy, że pozwany w żadnym momencie nie kwestionował zasady swojej odpowiedzialności, dlatego zasadność powództwa sprowadzała się do oceny potrzeby zwiększenia wysokości świadczenia rentowego ustalonego przez pozwanego w 2008r., w szczególności uwzględniając aktualnie panujące stosunki miedzy stronami.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka W. L. na okoliczność wynagrodzenia jakie mógłby zmarły ojciec powoda uzyskiwać w firmie świadka w latach 2014-2017r. Podane kwoty nie są wygórowane, wiadomym jest, że zapotrzebowanie na pracowników wykwalifikowanych jest duże. Świadek przyznał, że w jego firmie nie były wypłacane premie. Dodał przy tym, że zmarły był bardzo dobrym i sumiennym pracownikiem, wszechstronnym, chętny był do wykonywania prac konstruktorskich. Równocześnie dodał, że w jego firmie nie miał możliwości rozwoju, u innego pracodawcy takie szanse mógłby znaleźć.

Sąd dał wiarę również zeznaniom świadka R. Z. oraz matki małoletniego powoda. Obie przedstawiły szczegółowo jak wyglądało życie rodziny zaborny przed śmiercią S. Z. (2), a jak po jego zgodnie. W chwili wypadku matka mał. powoda była w ciąży, powód nie poznał ojca, w wypadku zginęła również jego starsza siostra. Matka powoda długo nie mogła dojść do równowagi po tragedii jaka spotkała rodzinę, nie wróciła już na stałe na rynek pracy, całą swoją uwagę poświęciła na wychowanie syna. Małoletni S. Z. (1) jest spokojnym, nie roszczeniowym dzieckiem, rozumiejącym trudności dnia codziennego z jakimi zmaga się matka, Jest dzieckiem oszczędnym, dużym, dużo jedzącym. Po wypadku w 2015r. musiał przechodzić rehabilitację, również prywatnie, albowiem w przeciwnym razie jego ręka nie odzyskałaby sprawnosci

W ocenie Sądu, renta wynikająca z decyzji ubezpieczyciela, w aktualnych realiach pozostawała świadczeniem rażąco niewspółmiernym do potrzeb małoletniego, ale także do zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej ubezpieczyciela. Modyfikacja przez Sąd treści istniejącego zobowiązania wymagała stwierdzenia, że renta w wysokości 400 zł pozostawała w sprzeczności z zasadą pełnej kompensaty do powód zachował uprawnienie. Z tego też względu powództwo zostało uwzględnione nie tylko w aspekcie prospektywnym, ale również w aspekcie retrospektywnym – wyrównawczym od 1 września 2014r.

Strona powodowa słusznie, jako podstawę żądania, wskazała przepis art. 907 § 2 k.c., odnoszący się do rent, których źródłem jest ustawa (rent pozaumownych). Renty ustawowe
w tym odszkodowawcze są zobowiązaniami niepieniężnymi ze świadczeniem pieniężnym, wskutek czego nie może mieć do nich zastosowania waloryzacja sądowa na podstawie
art. 358 ¹ § 3 k.c.. Pogląd ten można uznać za utrwalony w judykaturze Sądu Najwyższego (por. uchwałę z 20 kwietnia 1994 r. III CZP 58/94, OSN 1994 Nr 11, poz. 207) i Sąd
w obecnym składzie go podziela. Przepis art. 907 § 2 k.c. stanowi, że każda ze stron może
w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie. Żądanie, o którym stanowi art. 907 § 2 k.c. nie ma charakteru roszczenia lecz stanowi rodzaj uprawnienia kształtującego modyfikowanego przez to, że konieczny jest tu udział sądu, który ostatecznie rozstrzyga o zmianie zobowiązania.

Podstawą modyfikacji wysokości renty, wynikającej z art. 907 § 2 k.c. może być tylko zmiana stosunków. W razie wystąpienia różnorodnych zjawisk w stosunkach ekonomicznych lub osobistych poszkodowanego, wpływających na ocenę wysokości szkody wyrównywanej rentą, należy dokonać ich porównania i dostosować treść orzeczenia do jego wyniku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., I PK 150/10, LEX nr 738393). Powyższe oznacza, iż istota sporu sprowadzała się do kwestii zaistnienia zmian w stanie faktycznym, „zmian stosunków“ w rozumieniu art. 907 § 2 k.c., uzasadniających modyfikację wysokości renty wyrównawczej.

W świetle art. 907 § 2 k.c. Sąd uwzględnia nowe okoliczności, które pojawiły się po wydaniu orzeczenia ustalającego wysokość renty lub po zawarciu ugody określającej wysokość świadczeń rentowych. Nie chodzi przy tym o jakieś określone typy zdarzeń rozważanych abstrakcyjnie lecz ujmowanych skutkowo, ze względu na ich wpływ na sytuację gospodarczą strony. Według poglądów reprezentowanych w piśmiennictwie, dla uzasadnienia zmiany znaczenie ma nie tyle pogorszenie się stanu zdrowia poszkodowanego, czy inflacja, co gospodarcze następstwa tych zmian. Przyjmuje się przy tym, że nowe okoliczności powinny mieć istotny wpływ na sytuację strony domagającej się modyfikacji stosunku obligacyjnego.

W ocenie Sądu, jako nieomal oczywistość należało ocenić, że świadczenie ustalone decyzją z dnia 9 kwietnia 2008 r. w sposób znaczący utraciło obecnie realną wartość, co należało kwalifikować jako istotną zmianę stosunków w rozumieniu art. 907 § 2 k.c.

W kontekście hipotetycznej wysokości renty z tytułu utraty spodziewanych dochodów ojca małoletniego Sąd miał na względzie fakt, że jako mechanik samochodowy, S. Z. (2) z pewnością mógłby uzyskiwać znacznie wyższe dochody, przekraczające te wskazane przez matkę powoda. Co więcej, gdyby żył także i matka małoletniego mogłaby podjąć pracę, co realnie powodowałoby, że rodzina dysponowałaby większą comiesięczną kwotą pieniężną, niż ma to miejsce obecnie.

Sąd miał na względzie że E. Z. (1), znalazła się w wyjątkowo ciężkiej sytuacji po wypadku, do następstw, którego należy także zaliczyć to, że nie mogła normalnie podjąć pracy. Matka powoda sama musiał zająć się wychowaniem i opieką nad synem.

Powód dochodził podwyższenia renty na przyszłość, ale także wyrównania świadczenia od 1 września 2014r. Oba żądania były zasadne. Kwota 1000 zł nie może być uznana za wygórowaną w realiach niniejszej sprawy i jest ona adekwatną do potrzeb małoletniego, które w toku procesu zostały należycie wykazane.

Jako niezasadne Sąd ocenił jedynie żądanie, by świadczenie podlegało corocznej waloryzacji, gdyż byłoby to nie do pogodzenia z zasadą nominalizmu. W tym zakresie Sąd oddalił powództwo.

Sąd przyjął, że kwota 1000 zł jak najbardziej odpowiada hipotetycznym, ale realnym możliwościom majątkowym i zarobkowym ojca małoletniego, w zakresie roszczeń alimentacyjnych należnych powodowi. Mimo że renta stanowi swoisty substytut świadczenia alimentacyjnego przesłanki odnośnie uzasadnionych potrzeb uprawnionego są w obu wypadkach zbieżne.

Przy założeniu, że nie doszłoby do zdarzenia wywołującego szkodę – przeciętne miesięczne wynagrodzenie S. Z. (2) zapewniałoby mu możliwość łożenia na utrzymania syna w okresie od 1 września 2014r. kwotę nie mniejszą niż 1000 zł.

Dodatkowe ,,dochody rodziny”, na które, taką uwagę zwrócił ubezpieczyciel, potwierdzają jedynie, że matka z synem dotychczas mieli do dyspozycji kwotę pieniężną, niewiele przekraczającą minimum egzystencjalne.

Wobec przyjęcia przez Sąd że świadczenie rentowe utraciło istotnie realną wartość począwszy od 1 września 2014r., kwota 21.600 zł zasądzona w pkt 2 wyroku odpowiada różnicy między należną rentą w kwocie 1000 zł a dotychczas wypłacaną: 1000-400 =600 x 36 miesięcy.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc. Żądanie pozwu niemal
w całości zostało uwzględnione, a powód uległ w nieznacznej części swojego żądania, Pozwany przegrał procesu, dlatego Sąd uznał, że zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik to powodowi należy się zwrot kosztów w całości.

Na koszty procesu poniesione przez powoda składa się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł.

Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu kwotę 1.440 zł tytułem kosztów sądowych od uiszczenia których powód był zwolniony (art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych)

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji.