Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Barbara Bojakowska (spr.)

Sędziowie: SSO Elżbieta Zalewska - Statuch

SSO Joanna Składowska

Protokolant: st. sekr. Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2018 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z.

przeciwko E. A.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 12 września 2017 r. sygn. akt I C 636/17

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 459/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 września 2017 roku Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli, w sprawie z powództwa (...) Spółki z o.o. w S. przeciwko E. A. o zapłatę, uchylił nakaz zapłaty z dnia 18 kwietnia 2017 roku wydany przez Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli w sprawie I Nc 590/17 (pkt 1) oddalił powództwo (pkt 2) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3600 zł z tytułu nieopłaconych kosztów zastępstwa procesowego za udzieloną z urzędu pomoc prawną przez radcę prawnego (pkt 3).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski,
których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Powódka w pozwie domagała się od pozwanej zapłaty kwoty 40000 zł z weksla wraz
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 02 lutego 2016 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym w sprawie I Nc 590/17
z dnia 18 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwana złożyła zarzuty od nakazu zapłaty zaskarżając go w całości i podnosząc zarzut braku przedstawienia wyliczenia sumy wekslowej przez powoda i zarzut wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z postanowieniami umowy i deklaracją wekslową.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia z weksla.

Pozwana zawarła z (...) Spółka z o.o.w S. umowę pożyczki pieniężnej.

W celu zabezpieczenia wykonania obowiązku wynikającego z zawarcia umowy pozwana wystawiła dla (...) Spółka z o.o. w S. weksel in blanco.

Pozwana pożyczki nie zwróciła w terminie.

(...) Spółka z o.o. w S. wypełnił weksel wystawiony przez pozwaną na kwotę 40000 zł w dniu 02 lutego 2016 roku z terminem płatności świadczenia w nim opisanego
do dnia 02 marca 2016 roku.

Okoliczności te zostały przyznane w oparciu o art. 230 k.p.c.

Zdaniem Sądu roszczenie jest nieudowodnione i przedawnione.

Według Sądu, w przedmiotowej sprawie, jako iż podstawą dochodzonego przez powoda roszczenia był weksel niezupełny w chwili wystawienia (in blanco), znajduje zastosowanie, odnośnie zarzutów przysługujących dłużnikom wekslowym, art. 10 prawa wekslowego.

W ocenie Sądu, w sprawie nie było podstaw, aby kwestionować formalną poprawność
wypełnienia weksla in blanco - powołując się na bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Wskazano przy tym również, że czym innym jest przedawnienie roszczenia
ze stosunku podstawowego a czym innym przedawnienie wekslowe stwierdzając, że obie instytucje różnią się istotnie między innymi, co do początku biegu przedawnienia. Termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, zgodnie z regułą art. 120 k.c., rozpoczyna bieg od dnia, w którym świadczenie ze stosunku podstawowego stało się wymagalne. Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia z weksla własnego skierowanego przeciwko wystawcy weksla własnego, zgodnie z art. 70 w związku
z art. 103 i 104 prawa wekslowego, liczy się od dnia płatności weksla. Tę samą zasadę stosuje się do weksli in blanco. Przedawnienie praw z weksla in blanco nie rozpoczyna biegu
do czasu jego wypełnienia. Przedawnienie roszczenia z weksla wręczonego bez wypełnienia daty płatności i bez zastrzeżeń, co do tej daty, rozpoczyna się z dniem płatności wpisanym
na wekslu przez wierzyciela wekslowego.

Sąd wskazał także, iż nie miał możliwości zbadania treści stosunku pierwotnego łączącego strony, gdyż powód nie przedłożył żadnych dowodów związanych z pierwotną umową.

Według Sądu, w oparciu o orzecznictwo Sądu Najwyższego, nie ulega wątpliwości,
|że ciężar dowodu, iż weksel in blanco wypełniono w sposób sprzeczny z porozumieniem spoczywa na dłużniku wekslowym, który zarzut podniósł, ale także powszechnie przyjmuje się, że w przypadku zakwestionowania prawidłowości uzupełnienia weksla wierzyciel
ma obowiązek podać, z jakiego tytułu domaga się zapłaty i przedstawić stosowne wyliczenie. Bez tego dłużnik wekslowy nie jest w stanie wykazać zgodności sumy wekslowej
z porozumieniem.

W ocenie Sądu, w przedmiotowej sprawie strona powodowa nie podała, z jakiego tytułu domaga się zapłaty i nie przedstawiła stosownego wyliczenia nawet do momentu zamknięcia rozprawy przed Sądem I instancji, co ma istotne znaczenie dla oceny roszczenia.

Sąd stwierdził, że w pozwie o zapłatę kwoty 40000 zł strona powodowa powołała się jedynie na fakt wystawienia weksla gwarancyjnego. Pozwana wskazała, że weksel in blanco miał stanowić zabezpieczenie roszczeń z umowy pożyczki. Mimo zaś jednoznacznie podniesionego w zarzutach od nakazu zapłaty zarzutu niezgodność uzupełnienia blankietu weksla z otrzymanym upoważnieniem, powodowa spółka nie zajęła stanowiska w sprawie i nie odwołała się do stosunku podstawowego, czym nie podołała ciężarowi dowodu z art. 6 k.c. i nie udowodniła istnienia wierzytelności wobec pozwanej w wysokości dochodzonej pozwem, w szczególności wobec faktu przedawnienia roszczenia wynikającego z weksla.

Zdaniem Sądu, roszczenie dochodzone z weksla uległo przedawnieniu z upływem roku od daty płatności określonej w wekslu tj od 03 marca 2016 roku (art. 70 prawa wekslowego).

Skoro zatem pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia oraz mając
na uwadze, ze powództwo zostało wniesione w dniu 05 kwietnia 2017 roku, a więc
po upływie miesiąca od przedawnienia roszczenia wynikającego z weksla oraz mając
na względzie, że strona powodowa oparła swoje roszczenia jedynie na zobowiązaniu wekslowym, to z przyczyn wyżej wskazanych – według Sądu – podlegało ono oddaleniu.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zasądzając od strony powodowej
na rzecz pozwanego koszty procesu, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego
z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości, zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego - art. 70 ustawy prawo wekslowe przez niewłaściwe jego zastosowanie do stanu faktycznego sprawy i przyjęcie, że okres przedawnienia roszczeń z weksla własnego wystawionego przez pozwaną wynosi rok (ust. 2), podczas gdy zastosowanie powinien znaleźć ust. 1 wyżej wskazanego artykułu ustawy prawo wekslowe, w którym wskazany jest trzyletni termin przedawnienia.

W oparciu o taka sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości; utrzymanie w mocy nakazu zapłaty z dnia 18 kwietnia 2017 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli, sygn. akt: Nc 590/17 oraz o zasądzenie
na rzecz powódki kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku
w całości i przekazaniem sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Podzielić bowiem trzeba, co do zasady, podniesione w zgłoszonym środku odwoławczym zarzuty naruszenia prawa materialnego, co spowodowało, że Sąd Rejonowy ferując wyrok nie rozpoznał istoty sprawy.

Sąd pierwszej instancji w sposób kategoryczny stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie roszczenie powoda z weksla jest nieudowodnione i przedawnione.

W ocenie Sądu Odwoławczego taka interpretacja ustalonego stanu faktycznego, prowadzi do zupełnie do innych wniosków niż zaproponowane przez Sąd Rejonowy.

Rację ma strona apelująca, ze w realiach przedmiotowej sprawy okres przedawnienia roszczeń z weksla wystawionego przez pozwaną wynosi trzy lata, a nie jak przyjął
Sąd za stroną pozwana jeden rok (art. 70 prawa wekslowego).

Wskazać należy, że nie budziło wątpliwości Sądu, że weksel przedłożony przez powoda spełnia wszystkie wymogi określone w art. 101 prawa wekslowego, czego konsekwencją było stwierdzenie, że przedłożony weksel kreuje ważne zobowiązanie wekslowe.

Ponadto bezspornym było, że pozwana wystawiła weksel własny in blanco, który to weksel został następnie uzupełniony przez powódkę, co sprawiło, iż powódka była posiadaczem weksla własnego wystawionego przez pozwaną.

Skoro zatem strona powodowa była w posiadaniu weksla własnego, to początek biegu terminu przedawnienia roszczenia z takiego weksla skierowanego przeciwko wystawcy weksla, zgodnie z art. 70 w zw. z art. 103 i 104 ustawy prawo wekslowe, liczy się od dnia płatności weksla, która to okoliczność również odnosi skutek do weksla in blanco, gdyż przedawnienie roszczenia z weksla in blanco nie rozpoczyna biegu do czasu jego wypełnienia. Ponadto przedawnienie z weksla wręczonego bez wypełnienia daty płatności
i bez zastrzeżeń, co do tej daty, rozpoczyna się z dniem płatności wpisanym na wekslu przez wierzyciela wekslowego.

W tych warunkach, mając na uwadze art. 70 ust. 1 w zw. z art. 103 i 104 prawa wekslowego, roszczenie wekslowe przeciwko wystawcy weksla własnego przedawniają się z upływem lat trzech licząc od dnia płatności weksla (tak też: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 2005 r., V CK 652/2004; z dnia 16 grudnia 2015 r. IV CSK 131/15, Sąd Apelacyjny w Katowicach wyroku z dnia 29 stycznia 2004 r., I ACa 1073/03), z którą to sytuacją mamy do czynienia w realiach przedmiotowej sprawy.

Wskazać również należy, iż błędne było stanowisko Sądu Rejonowego, iż to wierzyciel dochodząc należności z weksla musiał udowodnić istnienie wierzytelności wobec pozwanej w wysokości dochodzonej pozwem.

Zwrócić trzeba uwagę, iż dochodząc roszczenia z weksla wierzyciel nie ma obowiązku wykazywać podstawy prawnej zobowiązania, może powołać się tylko na jego treść. Skoro bowiem zobowiązanie wekslowe jest ważne, to wystawca może jedynie w braku skutecznych zarzutów wekslowych kwestionować samo istnienie lub rozmiar roszczenia wekslowego
ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym.

Podnieść wypada, iż art. 10 ustawy prawo wekslowe wpływa w sposób zasadniczy
na rozkład ciężaru dowodu w procesie, w którym posiadacz weksla dochodzi należności
z weksla, gdyż to właśnie dłużnik wekslowy ma obowiązek wykazać okoliczności wymienione w tym przepisie w celu zwolnienia się z zobowiązania wekslowego,
a nie wierzyciel wekslowy, gdyż udowodnienie okoliczności dotyczących nieistnienia
lub mniejszego rozmiaru zadłużenia ze stosunku podstawowego, którego dotyczy weksel, obciąża dłużnika wekslowego.

W tych warunkach, to na pozwanej spoczywał zatem ciężar wykazania, zgodnie
z art. 6 k.c., iż wystawiony przez nią weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, a nie na powodzie, jak to błędnie przyjął Sąd Rejonowy. Mając na uwadze, że pozwana w treści zarzutów podniosła zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z umową, oraz perturbacje związane z ustanowieniem dla niej pełnomocnika z urzędu, a z drugiej strony, po załączeniu przez powódkę umowy pożyczki, wątpliwości co do wypełnienia weksla zgodnie z umową Sąd Okręgowy uznał, że w kontekście podniesionego przez pozwaną zarzutu oraz błędnego przyjęcia przez Sąd przedawnienia roszczenia wekslowego nie rozpoznano istoty sprawy.

W rezultacie na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. zaskarżany wyrok podlegał uchyleniu i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania. W sprawie zachodzi także konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, gdyż Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził w ogóle żadnego postępowania dowodowego na okoliczność wypełnienia weksla niezgodnie z umową - porozumienia wekslowego nie zawarto i stosunku podstawowego. ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 roku, sygn. akt V CKN 80/00, LEX nr 515425; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 roku, sygn. akt I CK 505/03, Monitor Spółdzielczy 2004, Nr 6, s. 45; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 roku, sygn. akt I CSK 51/08, LEX nr 465963).

Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy przekazał Sądowi Rejonowemu ponownie orzekającemu w sprawie rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji przede wszystkim wezwie pełnomocnika pozwanej do sprecyzowania zarzutu lakonicznie podniesionego przez pozwaną co do niezgodności treści weksla z umową, w szczególności w porównaniu do niespornej okoliczności spłaty przez pozwaną części zadłużenia. Następnie przeprowadzi na te okoliczność postępowanie dowodowe oraz dokona szczegółowych ustaleń, jakie są niezbędne dla oceny zasadności roszczenia powoda w kontekście materialnej podstawy żądania, podejmie stosowne decyzje procesowe, celem ustalenia czy weksel został wypełniony zgodnie z umową powoda oraz oceni materiał dowodowy w zależności od inicjatywy dowodowej stron, kierując się regułą wyrażoną w art. 233 k.p.c.