Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 1 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2018 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa I. B., A. B. (1)

przeciwko A. W.

o zachowek

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu

z dnia 28 października 2016r. sygn. akt I C 44/13

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanej A. W. na rzecz powódek I. B. i A. B. (1) kwotę po 1800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSR del. Katarzyna Porada-Łaska SSO Wojciech Vogt SSO Henryk Haak

II Ca 561/17

UZASADNIENIE

Powód E. H. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. W. kwoty 33.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu.

Pozwana A. W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa, obciążenie powoda kosztami procesu, przekazanie sprawy do Sądu Rejonowego w Szczecinie według właściwości ogólnej pozwanej.

Pełnomocnik powoda w piśmie procesowym z dnia 5 lipca 2010r. zmienił żądanie pozwu i wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda tytułem zachowku kwotę 25.000 zł.

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2011r. Sąd zawiesił postępowanie sprawie z uwagi na śmierć powoda E. H..

Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2013r. Sąd podjął zawieszone postępowanie w sprawie z udziałem I. B. i A. B. (2) jako następców prawnych powoda.

Pełnomocnik powódek w piśmie procesowym z dnia 25 czerwca 2013r. określił wartość przedmiotu sporu na kwotę 30.555 zł, rozszerzył żądanie pozwu o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódek kwoty 18.333 zł tytułem zachowku po zmarłej H. H. (1), oraz sprecyzował pierwotne żądanie o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódek tytułem zachowku po zmarłym F. H. kwoty 18.333 zł.

Sąd Rejonowy w Kaliszu wyrokiem z dnia 28 października 2016 r. zasądził od pozwanej A. W. na rzecz powódek I. B. i A. B. (1) solidarnie kwotę 21.389,00 zł. (dwadzieścia jeden tysięcy trzysta osiemdziesiąt dziewięć złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach postępowania.

Apelację od tego rozstrzygnięcia złożyła pozwana zaskarżając wyrok w części, co do pkt. I , III i V zarzucając:

1.  Naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 379 pkt 2 KPC – poprzez nieumorzenie postępowania wobec wystąpienia przesłanki stwierdzenia nieważności postępowania tj. mimo działań nienależycie umocowanego pełnomocnika, a w szczególności wszczęcia przezeń postępowania w sprawie o zachowek faktycznie bez umocowania,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 11 KPC – poprzez nieuwzględnienie prawomocnego wyroku karnego, którego ustalenia wiążą sąd cywilny, skazującego powódkę I. B. na karę grzywny i uznającego ją za winną podrobienia pisma wzywającego do wypłaty zachowku skierowanego do pozwanej, a nadto udzielenia samej sobie pełnomocnictwa do występowania w przedmiotowej sprawie i wniesienia pozwu o zachowek bez umocowania,

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 39 KPC – co do spadkodawczyni H. H. (1), polegające na wydaniu zaskarżonego wyroku przez sąd niewłaściwy, gdyż wyłącznie właściwym do rozpoznania niniejszej sprawy był sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawczyni, tj. Sąd Rejonowy w Goleniowie, nadto w związku z tym nieprzekazanie sprawy do Sądu Rejonowego w Goleniowie pomimo faktu, iż powództwo o zachowek wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a spadkodawczyni H. H. (1) w okresie 2 lat - aż do śmierci – zamieszkiwała pod opieką swojej córki H. H. (2) w miejscowości Ł. województwo (...), gdzie również zmarła, a więc we właściwości Sądu Rejonowego w Goleniowie,

4.  Naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 5 KC w związku z art. 1008 KC – to jest zasądzanie zachowku wobec wystąpienia oczywistych przyczyn usprawiedliwiających wydziedziczenie powoda E. H., którego następczyniami prawnymi są I. B. oraz A. B. (1), a w szczególności wobec postępowania uporczywego sprzecznego z zasadami współżycia społecznego, a nadto uporczywego nie dopełniania względem spadkodawców obowiązków rodzinnych,

5.  ponadto podniosła pominięcie przez Sąd I instancji, że powódki nabyły prawo do dochodzenia zachowku po śmierci ich ojca E. H. i dopiero wówczas uzyskały uprawnienia do wystąpienia z własnym powództwem o zachowek. Pozew wniesiony przez nieuprawnioną osobę, dotknięty nieważnością, nie może być uznany za sanowany po śmierci E. H. działaniem powódek w nieważnym postępowaniu.

Wskazując na powyższe wniosły o zmianę orzeczenia i oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów.

Powódki wniosły o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania dokonane przez Sąd Rejonowy i uznaje je za własne. W takiej sytuacji gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w pierwszej instancji i aprobuje dotychczasowe ustalenia, nie musi ich powtarzać (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 18/07, Lex nr 966804; orzeczenie Sadu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r., C II 21172/37, Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 19 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/05).

Wbrew temu co twierdzi apelująca w niniejszej sprawie nie zachodzi nieważność postępowania.

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 2 marca 2010 r. oddalił wniosek pozwanej o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Szczecinie. Zgodnie z art. 394 § 1 pkt. 1 k.p.c. na postanowienie oddalające wniosek o przekazanie sprawy innemu sądowi nie przysługuje zażalenie. Ewentualne nieprawidłowości w tym zakresie można podnosić skarżąc wydany w tej sprawie wyrok, co pozwana uczyniła. Zgodnie z art. 39 k.p.c. do rozpoznania sprawy o zachowek wyłącznie właściwym jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Ostatnim miejscem zamieszkania H. H. (1) był K., co wynika z aktu zgonu znajdującego się na k-4 akt I Ns 514/09 Sądu Rejonowego w Kaliszu. Ponadto sprawa o stwierdzenie nabycia spadku po ww toczyła się właśnie z tego względu w K. i córka zmarłej H. W. oświadczyła, że jej matka przed śmiercią zamieszkiwała w K.. Sąd miał więc podstawy aby oddalić wniosek o przekazanie sprawy o zachowek do Sądu Rejonowego w Szczecinie.

Ponadto należy podnieść, że nawet gdyby do rozpoznania niniejszej sprawy wyłącznie właściwym był inny sąd rejonowy, to powyższe uchybienie procesowe nie powoduje nieważności postępowania (art. 379 pkt. 6 k.p.c.). Pozwana natomiast nie wykazała, że ewentualne uchybienie procesowe miałoby wpływ na wynik postepowania.

Dla powoda E. H. postanowieniem Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 4 marca 2010 r. został wyznaczony pełnomocnik z urzędu i Rada Adwokacka w P. wyznaczyła do pełnienia tej funkcji adw. T. K.. (k-68 i 76 akt). W pierwszym piśmie procesowym (z dnia 5 lipca 2010 r., k-84 akt) pełnomocnik podtrzymał żądanie pozwu z dnia 22 października 2009 r. oraz wszelkie twierdzenia i wnioski tam zawarte. Tym samym powód był prawidłowo umocowany. Należy również podkreślić, że mimo iż powód E. H. nie podpisał pozwu i pełnomocnictwa dla I. B., to udzielił jej ustnego pełnomocnictwa do wystąpienia z ww sprawą. Wynika to z jego postawy na rozprawie w dniu 21 grudnia 2010 r. (k-145 akt), gdzie składał zeznania jako powód. Z tego też względu nie może być mowy o nieważności postępowania w tej części.

Uznanie I. B. w wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 15 kwietnia 2015 r. (sygn.. akt IV K 242/15 S.R. w K.) winną podrobienia podpisu E. H. nie ma wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Po śmierci E. H. w jego miejsce wstąpiły A. B. (1) i I. B. reprezentowane przez pełnomocnika adw. T. K.. Są one następcami prawnymi byłego powoda. (k-246, 247, 249, 274 akt). Po śmierci ojca ww przysługuje samodzielne roszczenie o zachowek, gdyż należą one do osób uprawnionych do zachowku po pierwszych spadkodawcach.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że pozwana nie udowodniła aby E. H. spełniał przesłanki do uznania go niegodnym dziedziczenia (art. 928 k.c.) W tym zakresie ustalenia Sądu są poprawne i przeprowadzona ocena dowodów nie jest dowolna.

W myśl art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. Sąd Rejonowy dokonując tej oceny nie naruszył reguł oznaczonych w powołanym tu unormowaniu, dającym wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Cechą istotną swobodnej oceny dowodów jest ich bezstronna ocena (por. np. K. Piasecki, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 1 – 505 , pod red. K. Piaseckiego, Warszawa 2006, t. I, s. 1026). Takiej właśnie – tj. bezstronnej oceny – dokonał Sąd I instancji.

Wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności (por. W. Siedlecki, Realizacja zasady swobodnej oceny dowodów w polskim procesie cywilnym, NP. 1966, nr 4, s. 20). Sąd Rejonowy wszechstronnie rozważył zebrany w tej sprawie materiał. Swoje twierdzenia Sąd I instancji przekonująco i należycie uzasadnił.

Roszczenie powódek o zachowek nie uległo przedawnieniu. Zgodnie z art. 1007 k.c. roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem lat 5 od ogłoszenia testamentu. Pięcioletni termin obowiązuje od dnia 23 października 2011 r. Jednak jeżeli trzy letnie przedawnienie nie nastąpiło do tego dnia, to do roszczeń nie przedawnionych do dnia 23 października 2011 r. ma zastosowanie pięcioletni okres przedawnienia.

Testament F. H. został ogłoszony w dniu 12 lutego 2009 r., a H. H. (1) 27 maja 2009 r. Gdyby nawet przyjąć, że skuteczne wniesienie pozwu nastąpiło w dniu 7 lipca 2010 r. (k-84 akt – pismo profesjonalnego pełnomocnika E. H.) lub w dniu wstąpienia powódek do procesu (3.12.2012 r. , k-246), to nie upłynął termin przedawnienia.

Sąd Rejonowy nie naruszył również art. 5 k.c. Spadkodawcy nie dokonali wydziedziczenia powodów. Pozwana nie wykazała natomiast aby zachowanie powódek w stosunku do spadkodawców było tak naganne, aby w świetle zasad współżycia społecznego nie przysługiwał im zachowek.

Mając na uwadze powyższe okoliczności należało, zgodnie z art. 385 k.p.c., orzec jak w sentencji. O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c.

Henryk Haak Wojciech Vogt Katarzyna Porada- Łaska