Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 14 lutego 2013 r., powódka A. S. wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty, że pozwani: G. R. (1), M. R. (1), J. P. i M. R. (2) mają solidarnie zapłacić na jej rzecz kwotę 81.600 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Dochodzonej w pozwie kwoty powódka domagała się tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie przez pozwanych z budynku mieszkalnego położonego we wsi K. 10 oraz terenu rolnego za okres od 1 listopada 2009 r. do 31 stycznia 2013 r. /pozew – k. 3 – 5/

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 18 marca 2013 r. tutejszy sąd uwzględnił żądanie pozwu. /nakaz zapłaty w sprawie II Nc 42/13 – k. 39/

W dniu 5 kwietnia 2013 r. wszyscy pozwani w sprawie wnieśli sprzeciwy od ww orzeczenia zaskarżając je w całości. W uzasadnieniu do sprzeciwu wskazali m. in., że korzystanie przez nich z przedmiotowej nieruchomości nie jest bezumowne albowiem w powyższej kwestii A. S. zawarła w dniu 23 października 2008 r. z G. R. (1) stosowne porozumienie. /sprzeciwy pozwanych – k. 45 – 46, 49 – 50, 52 – 53, 54 – 55/

W piśmie procesowym z dnia 5 czerwca 2014 r. pełnomocnik z urzędu pozwanych poparł dotychczasowe stanowiska procesowe pozwanych i wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych. / pismo pełnomocnika pozwanych – 136 – 139/

Na rozprawie w dniu 15 grudnia 2015 r. powódka wskazała, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości dotyczy okresu od 1 listopada 2009 roku do 31 lipca 2015 roku. Oświadczyła nadto, że dochodzonej w pozwie kwoty domaga się od pozwanych na zasadzie in solidum. /protokół k. 357 odw., adnotacje 00:01:11/

Pismem z dnia 2 lutego 2017 r. strona powodowa rozszerzyła powództwo wnosząc o zasądzenie od pozwanych rzecz powódki in solidum kwoty na kwoty 99.786 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że zapłata przez jednego z dłużników zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty. Nadto wniosła o zasądzenie od pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. /pismo procesowe z 02.02.2017 r. – k. 384/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Aktem notarialnym z dnia 22 października 2008 r. pozwana G. R. (1) przeniosła na rzecz powódki A. S. własność nieruchomości położonej we wsi K., gmina A. o pow. 2 hektary 70 arów, oznaczonej jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Zgierzu, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, parterowym, murowanym pięcioizbowym, budynkiem gospodarczym, oborą oraz stodołą. Pozwana zobowiązała się opróżnić i wydać nieruchomość oraz wymeldować wszystkie zameldowane tam osoby najpóźniej do dnia 17 października 2009 r. oraz stosownie do art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. odnośnie tych obowiązków poddała się rygorowi egzekucji. /akt notarialny Rep. A nr (...) – k. 19 – 24/

Postanowieniem z dnia 1 marca 2012 r. Sąd Rejonowy w Zgierzu, I Wydział Cywilny w sprawie o sygnaturze akt I Co 176/12 nadał powyższemu postanowieniu aktu notarialnego klauzulę wykonalności. / postanowienie z dnia 01.03.2012 r. Sądu Rejonowego w Zgierzu, sygn. akt I Co 176/12 – k. 30/.

W dniu 23 października 2008 r. A. S. i G. R. (1) zawarły pisemne porozumienie mocą którego A. S. oświadczyła, że zezwala G. R. (1) aby ta wraz ze swoją rodziną /matką J. P., mężem M. R. (1), synem M. R. (2) i córką M. R. (3)/ zamieszkiwali na przedmiotowej nieruchomości i uprawiali gospodarstwo rolne do końca 2020 r. bez uiszczania na jej rzecz wynagrodzenia z tego tytułu. G. R. (1) oświadczyła, że będzie ponosiła wszelkie opłaty i podatki związane z nieruchomością we własnym zakresie w czasie, w jakim będzie przebywać na nieruchomości. G. R. (1) będzie pomagała A. S. w spłacie rat kredytowych. G. R. (1) i A. S. zgodnie przewidziały, że gdy pojawia się możliwości finansowe u G. R. (1), to prawo własności nieruchomości w K. 10 zostanie zwrotnie przeniesione na rzecz G. R. (1) za spłatę pozostałego kredytu hipotecznego zaciągniętego przez A. S.. / porozumienie z 23.10.2008 r. – k. 48, 57, 172/

Porozumienie zostało spisane w dwóch egzemplarzach. G. R. (1) otrzymała egzemplarz z podpisem powódki. / informacyjne wyjaśnienia pozwanej G. R. poparte jej zeznaniami – k. 176 odw., 177, adnotacje 00:44:24, 00:53:47, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:07:15/

W tym okresie, tj. w roku 2008 A. S. pozostawała w bardzo dobrych relacjach z pozwaną G. R. (1). A. S. i G. R. (1) są kuzynkami. Strony spotykały się, uczęszczały we wspólnych uroczystościach rodzinnych, G. R. (1) opiekowała się ojcem powódki po śmierci matki powódki. A. S. obecna była na przyjęciu weselnym córki G. R.. G. R. miała w tym okresie problemy finansowe i A. S. postanowiła jej pomóc. Kupno nieruchomości od G. R. (1) pozwoliło powódce uzyskać kredyt, z którego środki przekazała G. R.. Własność nieruchomości była przeniesiona w istocie po to, by uzyskać kredyt od banku. Powódka miała możliwość zaciągnięcia kredytu a jednocześnie zamierzała kupić nieruchomość. G. R. miała spłacać raty kredytu w zamian za możliwość mieszkania na nieruchomości. /zeznania świadka P. S. – k. 195, adnotacje 00:19:31, 00:22:00, zeznania świadka G. P. – k. 194, adnotacje 00:08:03, informacyjne wyjaśnienia powódki poparte jej zeznaniami – k. 174 odw., k. 175 odw., adnotacje 00:09:00, 00:34:17, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:06:37, informacyjne wyjaśnienia pozwanej G. R. poparte jej zeznaniami – k. 176, adnotacje 00:40:32, 00:44:24, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:07:15/

Pozwana spłaciła zaledwie kilka rat. Później pogorszyła się jej sytuacja finansowa. Pozwana prosiła powódkę, by wystąpiła do banku o zmniejszenie wysokości raty kredytu. /informacyjne wyjaśnienia pozwanej G. R. poparte jej zeznaniami – k. 176 odw., adnotacje 00:44:24, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:07:15/

Fakt sprzedaży nieruchomości przez G. R. (1) nie był znany pozostałym pozwanym do 2012 r. Zarówno powódka, jak i pozwana, utrzymywały ten fakt w tajemnicy. /zeznania świadka P. S. – k. 195 odw., adnotacje 00:34:47, informacyjne wyjaśnienia pozwanej G. R. poparte jej zeznaniami – k. 176, adnotacje 00:41:54, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:07:15/

Na nieruchomości znajduje się murowany, piętrowy, przedwojenny dom, wyremontowana i zaadoptowana na mieszkanie kuchnia letnia, obora, stodoła. Jest to siedlisko. Nadto w skład nieruchomości wchodzi 2,70 ha gruntów rolnych. / informacyjne wyjaśnienia powódki poparte jej zeznaniami – k. 175 - 175 odw., adnotacje 00:24:52, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:06:37

Na nieruchomości wspólnie z G. R. (1) zamieszkują pozostali pozwani – matka G. J. P., mąż G. R. - M. R. (1) i syn G. M. R.. Pozwani korzystają z całej nieruchomości. Uprawiają ziemię, hodują zwierzęta. Wcześniej przez pewien czas mieszkała córka G. R. M. S. z zięciem P. S. (2). Małżonkowie S. wyprowadzili się z nieruchomości w 2013 roku. Wcześniej, po ślubie w 2010 r., wyremontowali znajdujący się na działce dom. Powódka wiedziała o powyższym, ojciec powódki bywał w tym okresie na nieruchomości i widział postępy w pracach remontowych. Powódka udzielała porad M. S., jak urządzić budynek. Po ukończeniu remontu małżonkowie urządzili tzw. parapetówkę na którą zaprosili także A. S., która wtedy powiedziała im o zawartej z G. R. umowie kupna – sprzedaży. Małżonkowie S. wyprowadzili się z nieruchomości wiosną 2013 r. Klucze oddali G. R. (1). /zeznania świadka P. S. – k. 195 – 195 odw., adnotacje 00:25:04, 00:32:13, zeznania świadka G. P. – k. 194, adnotacje 00:06:02, 00:08:03, informacyjne wyjaśnienia powódki poparte jej zeznaniami – k. 175 odw., adnotacje 00:24:52,00:27:20,00:34:17 protokół k. 404 odw., adnotacje 00:06:37, informacyjne wyjaśnienia pozwanej G. R. poparte jej zeznaniami – k. 176 odw., adnotacje 00:44:24,00:52:11, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:07:15/

W 2011 r. powódka wystosowała do pozwanych pisemne wezwania do zapłaty. W grudniu 2011 r. pojechała na nieruchomość z umową dzierżawy, chciała by pozwani podpisali umowę, ale ci ją wyśmiali. Ostatecznie nie doszło do podpisania żadnej umowy. / informacyjne wyjaśnienia powódki poparte jej zeznaniami – k. 175 – 175 odw., adnotacje 00:13:12, 00:27:20, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:06:37, informacyjne wyjaśnienia pozwanej G. R. poparte jej zeznaniami – k. 176 odw., adnotacje 00:44:24, protokół k. 404 odw., adnotacje 00:07:15, blankiet umowy dzierżawy – k. 165 - 166/

Pismem z dnia 2 lutego 2014 r. A. S. złożyła do Prokuratury Rejonowej w Zgierzu zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia na jej szkodę przez G. R. (1) przestępstwa polegającego na wypełnieniu blankietu zaopatrzonego jej podpisem niezgodnie z wolą A. S. i użycie tak stworzonego dokumentu w postaci porozumienia z dnia 23 października 2008 r. / zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa – k. 167 – 169, zawiadomienie o wszczęciu dochodzenia – k. 173/ Postępowanie karne zostało umorzone. /okoliczność bezsporna/

Nieruchomość w K. nr 10 stanowi działka nr (...) o powierzchni = 2, 7248 ha, z której 1 331 m kw. ( 0, 1331 ha ) stanowi powierzchnia zabudowy zagrodowej tj. budynek mieszkalny, obora i stodoła plus podwórze a 1, 9996 ha stanowią grunty rolne i pastwisko. W budynku obory znajdowała się właściwa obora oraz kurnik, tzw. kuchnia letnia wraz z węzłem sanitarnym. Od dnia 1 stycznia 2011 roku pomieszczenia kurnika, kuchni letniej i węzła sanitarnego zostały zaadaptowane przez pozwanych na lokal mieszkalny.

Wysokość należnego odszkodowania ustalono w dwóch wariantach. W wariancie I - przyjęto z uwagi, iż adaptacja pomieszczeń kurnika, kuchni letniej i węzła sanitarnego w budynku obory na lokal mieszkalny, wykonana została na koszt pozwanych, odszkodowanie dotyczy w/w pomieszczeń nie uwzględniających stanu po adaptacji tj. stanu po 1 stycznia 2011 roku. W wariancie II przyjęto, że odszkodowanie za zaadaptowane pomieszczenia w budynku obory od dnia 1 stycznia 2011 roku uwzględnia już stan faktyczny tj. lokal mieszkalny. Wysokość odszkodowania należnego powódce za bezmowne korzystanie przez pozwanych z całej nieruchomości dla wariantu I przy przyjęciu 100 % efektywności najmu budynków przedmiotowej nieruchomości wynosi – 114.580 zł, dla wariantu II przy przyjęciu 100 % efektywności najmu budynków przedmiotowej nieruchomości wynosi – 128.637 zł; Wysokość odszkodowania dla wariantu I przy przyjęciu 85 % efektywności najmu budynków przedmiotowej nieruchomości wynosi 94.971 zł. Dla wariantu II, przy przyjęciu 85 % efektywności najmu budynków przedmiotowej nieruchomości – 109.919 zł. Łączny koszt utrzymania stanu technicznego budynków przedmiotowej nieruchomości wynosił 10.107 zł tj. 123,33 zł/ miesiąc. Zatem należne wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwanych z całej nieruchomości przy 85 % efektywności najmu wynosi dla wariantu I – 84.838 zł, dla wariantu II – 99.786 zł. /pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu wyceny czynszów J. K. wraz z opinią uzupełniającą – k. 286 – 288, k. 304 - 305/

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie ww dokumentów, zeznań świadków oraz zeznań powódki i pozwanej G. R. (1) a w zakresie wiadomości specjalnych – w oparciu o opinię niezależnego biegłego sądowego. Powódka podnosiła, że treść porozumienia jest dokumentem podrobionym i mechanicznie stworzonym. Dokonując oceny osobowych źródeł dowodowych, sąd nie dał wiary zeznaniom powódki w zakresie w jakim twierdziła, że nie podpisywała żadnych innych dokumentów /poza umową kupna – sprzedaży/ dotyczących zamieszkiwania pozwanych na spornej nieruchomości. Powódka twierdziła, że podpis na spornym porozumieniu jest jedynie „podobny do jej podpisu” i że nie widziała w ogóle tego dokumentu. Twierdziła, że na prośbę pozwanej umieściła na kartce swój podpis i kartkę tę przekazała G. R. (1). Według powódki, G. R. chciała mieć taką kartkę w razie gdyby musiała coś załatwić. Najogólniej rzecz biorąc, powódka podnosiła, że treść porozumienia jest dokumentem podrobionym i mechanicznie stworzonym. Okoliczności te nie zostały jednak przez powódkę w jakikolwiek sposób dowiedzione, zatem należało uznać je za gołosłowne. Rzeczą powódki było przedstawienie dowodów na wskazane wyżej okoliczności. W postępowaniu przez sądem powódka takiego dowodu nie przeprowadziła. Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z dnia 1 marca 1996 roku przywróciła do postępowania cywilnego zasadę iudex secundum allegata et probata partium iudicare debet (łac. sędzia powinien orzekać na podstawie twierdzeń i dowodów przedłożonych przez strony). Stosownie bowiem do treści przepisu art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Aczkolwiek sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę (zdanie drugie art. 232 k.p.c.), jednak rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. To na strony ustawodawca w myśl art. 3 k.p.c. nałożył obowiązek przedstawiania dowodów i to na stronie – zgodnie z przepisem art. 6 k.c. – ciąży ciężar udowodnienia faktu, z którego wywodzi ona skutki prawne. W ocenie sądu w przedmiotowej sprawie nie zachodziła żadna z okoliczności nakładająca na sąd obowiązek przejęcia inicjatywy dowodowej - ciążącej na stronie powodowej. Należy bowiem w pełni podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 19 maja 2000 r. w sprawie o sygnaturze akt III CZP 4/00, opublikowanej w OSNC 2000/11/195, iż potrzeba wyjątkowego stosowania przepisu art. 232 zdanie drugie k.p.c., pojawia się w razie rażącej nieporadności strony działającej bez adwokata lub radcy prawnego, której wobec niepodjęcia przez nią właściwych czynności, mimo stosownych pouczeń sądu – grozi naruszenie interesu podlegającego szczególnej ochronie, bądź w razie stwierdzenia, iż strony w procesie zmierzają do obejścia prawa lub zachodzi podejrzenie prowadzenia przez strony fikcyjnego procesu. W przedmiotowej sprawie - w ocenie Sądu - nie zachodziła żadna z okoliczności nakładająca na sąd obowiązek dopuszczania dowodów z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Powództwo jest bezzasadne i jako takie podlega oddaleniu w całości.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu domagała się zasądzenia od pozwanych wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ze stanowiącej jej własność nieruchomości.

Roszczenie powódki w niniejszej sprawie znajduje swoje oparcie w przepisach dotyczących tzw. roszczeń uzupełniających właściciela – art. 224 §2 k.c. i art. 225 k.c.., które w zakresie roszczeń w nich wymienionych wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2000 r., w sprawie IV CKN 1159/00, opubl. w bazie LEX pod nr (...)) oraz regulują wyłącznie stosunki bezumowne w sytuacji, gdy rzecz znalazła się w samoistnym posiadaniu osoby nie będącej właścicielem rzeczy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000 r., w sprawie III CKN 65/99, opubl w bazie LEX po nr (...), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2004 r., w sprawie II CK 314/03 , nie publ).

Zgodnie z przepisem art. 224 §1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Stosownie do przepisu §2 od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył. Zaznaczyć przy tym należy, iż zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależą od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. Zgodnie z przepisem art. 225 k.c. obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy podnieść należy, że roszczenie powódki nie znajduje oparcia w ww przepisach albowiem - wbrew twierdzeniom powódki - pozwani nie zajmują przedmiotowej nieruchomości bezumownie i bez podstawy prawnej. Bezspornym jest, że powódka zawarła z G. R. (1) umowę sprzedaży przedmiotowej nieruchomości. Zawarcie tej umowy podyktowane było chęcią pomocy G. R. (1), która była w trudnej sytuacji finansowej. Na okoliczność istnienia podstaw do nieodpłatnego korzystania z nieruchomości powódki pozwani przedstawili porozumienie zawarte między A. S. i G. R. (1), mocą którego powódka wyraziła zgodę na korzystania przez pozwanych z nieruchomości do roku 2020. Na egzemplarzu porozumienia złożonego przez pozwanych widnieje podpis A. S. albowiem powódka Fakt zawarcia powyższego porozumienia był przedmiotem sporu między stronami. Powódka bowiem podnosiła, że treść porozumienia jest dokumentem podrobionym i mechanicznie stworzonym, jednak wbrew ciążącemu na niej z mocy art. 6 k.c. obowiązkowi, okoliczności tej nie zdołała wykazać, o czym szerzej mowa była we wcześniejszej części uzasadnienia. Powyższe skutkować musi uznaniem, że pozwani dysponują tytułem do nieodpłatnego korzystania ze spornej nieruchomości. Porozumienie to, jakkolwiek zawarte pomiędzy A. S. a G. R. (1), w swoich skutkach rozciąga się na pozostałych pozwanych.

Uwzględniając treść art. 6 k.c. stwierdzić należy, iż do osoby występującej z pozwem należy udowodnienie faktów pozytywnych, które stanowią podstawę powództwa, gdyż z faktów tych wywodzi ona swoje prawo. Do przeciwnika natomiast należy wykazanie okoliczności niweczących to prawo lub uniemożliwiających jego powstanie. W myśl ogólnej reguły, wynikającej z powołanego przepisu, ciężar udowodnienia faktów, którym zaprzeczała strona pozwana, obciążał powódkę. Mając na uwadze powyższe, sąd uznał, że powódka nie udowodniła swojego roszczenia i w związku z tym powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Mając na uwadze trudną sytuację materialną powódki, na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz.U. 2016 r. poz. 623) oraz art. 102 k.pc. sąd nie obciążył jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

W przedmiotowej sprawie pozwani korzystali z pomocy prawnej adwokata ustanowionego z urzędu. W związku z tym, że koszty pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu nie zostały uiszczone ani w całości, ani w części , sąd – na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2013 r. poz. 461 ze zm.) – przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokata M. P. kwotę 4.428 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu .