Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2018r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Nowińska

Protokolant Aneta Malewska

przy udziale Andrzeja Roli Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2018r.

sprawy W. D. córki R. i M. z domu K.

urodzonej w dniu (...) w K.

oskarżonej o czyn z art. 278 § 1 i 5kk w zw. z art. 64 § 1 kk w zw. z art.31 § 2 k.k. i z art. 62 ust 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art.31§2kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej

z dnia 11 października 2017r. sygn. akt II K 596/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  uchyla orzeczenie zawarte w pkt I części dyspozytywnej tegoż wyroku i przy zastosowaniu art.10§1kw uznaje oskarżoną W. D. za winną tego, że:

1.  w dniu 23 kwietnia 2016r. przy ul. (...) we W., działając w warunkach powrotu do przestępstwa opisanych w pkt I części dyspozytywnej wyroku, dokonała kradzieży karty bankomatowej na szkodę Z. O., przy czym czynu tego dopuściła się mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem, tj. przestępstwa z art.278§5kk w zw.z art.278§1kk w zw. z art.64§1kk w zw. z art.31§2kk i za to na podstawie art.278§1kk w zw. art.64§1kk i w zw. z art.31§2kk wymierza jej karę 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności;

2.  w dniu 23 kwietnia 2016 r. przy ul. (...) we W. dokonała kradzieży portfela z pieniędzmi w kwocie 130 zł na szkodę Z. O., przy czym czynu tego dopuściła się mając ograniczoną w znacznym stopniu zdolność rozpoznania znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem, tj. wykroczenia z art.119§1kw w zw. z art.17§2kw i za to na podstawie tych przepisów wymierza jej karę 7 (siedmiu) dni aresztu;

b)  uchyla orzeczenie o karze łącznej zawarte w pkt III części dyspozytywnej wyroku i na podstawie art.85§1kk i art.86§1kk łączy karę orzeczoną wobec oskarżonej w pkt I a ppkt 1 niniejszego wyroku oraz karę orzeczoną w pkt II części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku i wymierza oskarżonej karę łączną 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności;

c)  za podstawę prawną orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody, zawartego w pkt V części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku, przyjmuje przepis art.119§4kw;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od Skarbu Państwa (Kasa Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej) na rzecz adwokata D. S. kwotę 516,60 złotych (pięciuset szesnastu i ⁶⁰/100, w tym VAT) tytułem nieopłaconej obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

IV.  zwalnia oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

W. D. została oskarżona o to, że:

1.  w dniu 23 kwietnia 2016r. przy ul. (...) we W. działając w warunkach powrotu do przestępstwa dokonała kradzieży karty bankomatowej oraz portfela wraz z pieniędzmi w kwocie 130zł, czym działała na szkodę Z. O., będąc uprzednio skazaną przez wyrokiem Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 23 lutego 2009r. w sprawie o sygn. akt VII K 986/08 za umyślne przestępstwo podobne z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i w zw. z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk, popełnione w ramach ciągu przestępstw z art. 91 § 1 kk na karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, którą odbyła w ramach wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Kaliszu II Wydziału Karnego o sygn. II K 16/11 z dnia 20 maja 2011r. w okresie od 9 grudnia 2010r. do 7 sierpnia 2011r., przy czym w czasie popełnienia przestępstwa miała ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim zachowaniem,

tj. o popełnienie przestępstwa z art. 278 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

2.  w dniu 3 stycznia 2017r. we W., wbrew przepisom ustawy, posiadała środek psychotropowy w postaci czterech tabletek C., przy czym w czasie popełnienia przestępstwa miała ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem,

tj. o popełnienie przestępstwa z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 31 § 2 k.k.

Wyrokiem z dnia 11 października 2017r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Fabrycznej:

I.  uznał oskarżoną W. D. za winną popełnienia zarzucanego jej czynu opisanego w punkcie 1 części wstępnej wyroku, prawidłowo opisując recydywę w ten sposób, że przypisanego czynu dopuściła się będąc uprzednio skazaną w punkcie 4 wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 23 lutego 2009r. w sprawie o sygn. akt VII K 986/08 m.in. za ciąg przestępstw z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 k.k., na karę 1 roku pozbawienia wolności, którą odbyła w ramach wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Kaliszu II Wydziału Karnego o sygn. II K 16/11 z dnia 20 maja 2011r. w okresie od 9 grudnia 2010r. do 7 sierpnia 2011r., i za to na podstawie art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31§2k.k. wymierzył jej karę 5 (pięciu) miesięcy ;

II.  uznał oskarżoną W. D. za winną popełnienia zarzucanego jej czynu opisanego w punkcie 2 części wstępnej wyroku przyjmując iż stanowi on wypadek mniejszej wagi określony w art. 62 ust 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i za to na podstawie w art. 62 ust 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 31§2k.k. wymierzył jej karę 1 (jednego) miesiąca ;

III.  na podstawie art. 85§ 1 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył wyżej orzeczone wobec oskarżonej kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 5 (pięciu) miesięcy pozbawienia wolności;

IV.  na podstawie art. 63 § 1 k.k., na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonej okres zatrzymania w dniach od 03.01.2017r., godz. 09:15 do 04.01.2017r., godz. 12:50;

V.  na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżoną do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przez zapłatę na rzecz Z. O. kwoty 130 (sto trzydzieści) złotych;

VI.  na podstawie art. 70 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodów rzeczowych opisanych w wykazie nr (...) pod poz. 1 na karcie 109 akt i zarządził ich zniszczenie;

VII.  przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adw. D. S. kwotę 600 zł plus VAT tytułem zwrotu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonej z urzędu;

VIII.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych i nie wymierzył jej opłaty.

Apelacje od powyższego wyroku wniesione zostały przez prokuratora i przez obrońcę oskarżonej.

Prokurator skarżąc powyższy wyrok zarzucił:

- obrazę przepisów prawa materialnego w zakresie czynu objętego pkt 1 przywołanego wyroku, a mianowicie obrazę art. 278 § 1 kk, poprzez wadliwe przyjęcie, iż dokonując kradzieży portfela z pieniędzmi w kwocie 130zł oskarżona wyczerpała znamiona przestępstwa, a nie wykroczenia, i w efekcie skazania za czyn stanowiący przestępstwo z art. 278 § 1 kk zamiast wykroczenie z art.119§1kw.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie, iż kradzież opisanego powyżej mienia wartości 130 zł stanowi wykroczenie z art.119§1kw w zw. z art.17§2kw i orzeczenie za ten czyn kary 15 dni aresztu, z pozostawieniem w mocy pozostałych rozstrzygnięć.

Obrońca, skarżąc wyrok co do pkt I, II i III jego części dyspozytywnej, zarzucił mu:

1.obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 278 § 3 k.k. na skutek jego błędnej interpretacji, a w konsekwencji również jego niezastosowanie, w sytuacji gdy z uwagi na wysokość szkody wyrządzonej w mieniu, niewielką korzyść majątkową odniesioną przez oskarżoną (jedyną korzyść jaką osiągnęła oskarżona były pieniądze o wartości 130 zł, zaś karta płatnicza nie była celem działania oskarżonej i została skradziona niejako przy okazji, a nadto oskarżona nie miała zamiaru jej wykorzystać, gdyż po kradzieży wyrzuciła skradzioną kartę), a także okoliczności popełnienia czynu (działanie w warunkach ograniczonej w stopniu znacznym zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem), należało przyjąć, że czyn popełniony przez oskarżoną w dniu 23 kwietnia 2016 r. stanowił w istocie stypizowany w art. 278 § 3 k.k. przypadek mniejszej wagi;

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia, na skutek nieuzasadnionego przyjęcia, że oskarżona niejako celowo wybrała na ofiarę przestępstwa osobę starszą, a co za tym idzie bardziej bezbronną, niż osoby młode, co wedle Sąd I instancji miało stanowić jedną z przesłanek przemawiających na niekorzyść oskarżonej, a w konsekwencji znalazło swoje odzwierciedlenie w wymiarze kary orzeczonej za przestępstwo określone w pkt I części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku, gdy tymczasem z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie sposób wywieść, aby oskarżona przy wyborze potencjalnej ofiary kierowała się jakimkolwiek kryterium, w tym wiekowym, zaś zabór portfela pokrzywdzonej Z. O. wraz z jego zawartością wynikał wyłącznie z przypadku i nadarzającej się akurat sposobności;

3. rażącą niewspółmierność kary, na skutek naruszenia określonych w art. 53 k.k. i 58 k.k. dyrektyw wymiaru kary, w szczególności poprzez nieuwzględnienie w należyty sposób przesłanek przemawiających na korzyść oskarżonej, w tym dotyczących: w przypadku pierwszego z zarzucanych czynów, niewielkiej wartości skradzionego mienia (gdyby nie fakt, że w skradzionym portfelu znajdowała się karta płatnicza oskarżona odpowiadałaby za wykroczenie nie zaś za przestępstwo) oraz działania w warunkach ograniczonej w stopniu znacznym zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem, zaś w przypadku drugiego z czynów, relatywnie niewielkiej ilości posiadanych przez oskarżoną niedozwolonych środków w postaci czterech tabletek C., posiadania ich wyłącznie na własne potrzeby oraz działania w warunkach ograniczonej w stopniu znacznym zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem, a nadto nieuwzględnienie zawartej w art. 58 § 1 k.k. dyrektywy prymatu kar wolnościowych, w sytuacji gdy naruszone przez oskarżoną przepisy ustawy karnej pozwalały na orzeczenie wobec niej kary grzywny lub ograniczenia wolności, a ponadto gdy orzeczenie jednej z wymienionych kar spełniłoby ogólno i szczególno-prewencyjne cele kary.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku:

a.  w pkt. I części dyspozytywnej wyroku, poprzez zmianę kwalifikacji prawnej czynu na art. 278 § 3 i 5 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i na tej podstawie wymierzenie oskarżonej kary grzywny lub ograniczenia wolności;

b.  w pkt. II części dyspozytywnej wyroku, poprzez wymierzenie oskarżonej kary grzywny lub ograniczenia wolności;

2. zasądzenie na rzecz adwokata D. S. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonej W. D. z urzędu za postępowanie przed Sądem II instancji, według norm przepisanych,

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na wstępie należy zaznaczyć, iż wniosek o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku Sądu Odwoławczego złożył jedynie obrońca oskarżonej, ograniczając jego zakres do rozstrzygnięcia zawartego w pkt I części dyspozytywnej. Powołania w tym kontekście wymaga wykładnia art. 457 § 2 kpk przedstawiona w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2016r., sygn. akt III KK 120/16 (publ. OSNKW 2016/10/67, KZS 2016/10/31, LEX nr 2064235, Biul.SN 2016/10/14-15), skutkująca uznaniem, że - co do zasady - w stanie prawnym obowiązującym od 1 lipca 2015r. wyrok sądu odwoławczego, utrzymujący w mocy lub zmieniający zaskarżone orzeczenie, uzasadnia się tylko na wniosek określonej strony i tylko w zakresie objętym jej środkiem odwoławczym. Stąd też uzasadnienie niniejsze odnosi się tylko do apelacji obrońcy oskarżonej, z pominięciem apelacji prokuratora.

Wyprzedzając merytoryczną ocenę apelacji skarżącego, zasygnalizować należy wewnętrzną sprzeczność zawartych w niej zarzutów. Skoro skarżący kwestionował poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, to nie powinien jednocześnie zarzucać naruszenia przepisów prawa materialnego. W orzecznictwie sądowym spójnie podnosi się bowiem, że jednoczesne powołanie się na zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych oraz obrazy prawa materialnego jest oczywiście nieuzasadnione- zarzut błędu w ustaleniach faktycznych w każdym wypadku wyprzedza bowiem i dezaktualizuje zarzut obrazy prawa materialnego (por. szerzej wyrok SN z dnia 26 lutego 2009 r., WA 3/09, OSNwSK 2009/1/566, postanowienie SN z dnia 2 grudnia 2008 r., III KK 230/08, LEX nr 491425, wyrok SA w Krakowie z dnia 5 października 2010 r., II AKa 10/10, KZS 2011/4/45, wyrok SA w Krakowie z dnia 10 lutego 2010 r., II AKa 267/09, KZS 2010/4/33).

Niezależnie jednak od powyższego, odnosząc się do zarzutów apelującego zmierzających do wykazania, iż popełniony przez oskarżoną czyn z art.278 kk należało zakwalifikować jako wypadek mniejszej wagi stypizowany w § 3 tegoż przepisu, stwierdzić należy, iż są to zarzuty chybione i nie znajdujące oparcia w ujawnionych w sprawie okolicznościach.

Na wstępie trzeba zasygnalizować, że Sąd Okręgowy, uwzględniając w tym zakresie apelację oskarżyciela publicznego, przyjął w odniesieniu do czynu opisanego w pkt I aktu oskarżenia, konstrukcję idealnego zbiegu przestępstwa z art. 278 § 5 kk w zw. z art. 278 § 1 kk i wykroczenia z art. 119 § 1 kw. Przepis art. 278 § 5 kk jest przepisem lex specialis wobec § 1 art. 278 kk, jako obejmujący odrębnie swym działaniem kradzież każdej karty, o jakiej w nim mowa oraz wyłączający także stosowanie do takiego czynu art. 119 § 1 Kodeksu wykroczeń, gdyż na jego gruncie nie ma znaczenia, jaką wysokość kwoty można pobrać skradzioną kartą, a czyn dokonywany jest w momencie zaboru karty, zaś celem penalizacji jest potraktowanie takiej kradzieży na równi z zaborem rzeczy ruchomej i to zawsze jako przestępstwa. Natomiast kradzież mienia w postaci portfela z pieniędzmi w kwocie 130 zł – z uwagi na wartość zabranego mienia - stanowiła wykroczenie. Skoro zaś żaden z przepisów Kodeksu karnego, jak też żaden przepis Kodeksu wykroczeń nie zezwala na przyjęcie kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu, który jednocześnie wyczerpuje znamiona przestępstwa i wykroczenia, należy w konsekwencji czyn sprawcy kwalifikować odrębnie z przepisu określającego przestępstwo i odrębnie z przepisu określającego wykroczenie, jak również odrębnie określić kary jednostkowe. W efekcie zatem Sąd Odwoławczy dokonał korekty także w zakresie wymierzonej oskarżonej kary za przestępstwo opisane w pkt I a ppkt 1 części dyspozytywnej wyroku, obniżając ją z pięciu do czterech miesięcy pozbawienia wolności. Mając przy tym na uwadze treść art. 10 § 1 kw i fakt orzeczenia za przestępstwo i za wykroczenie kar tego samego rodzaju, wykonaniu podlega tylko surowsza kara.

W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do oceny przypisanego oskarżonej po powyższej korekcie przestępstwa jako wypadku mniejszej wagi.

W tym miejscu należy przypomnieć, iż o kwalifikowaniu zachowania jako wypadku mniejszej wagi decydować winny okoliczności, które zaliczane są do znamion typu czynu zabronionego. O przyjęciu wypadku mniejszej wagi decydują więc przedmiotowe i podmiotowe znamiona czynu, ze szczególnym uwzględnieniem tych elementów, które są charakterystyczne dla danego rodzaju przestępstw. Wśród znamion strony przedmiotowej istotne znaczenie mają w szczególności: rodzaj dobra, użyte środki, charakter i rozmiar szkody wyrządzonej lub grożącej dobru chronionemu prawem, czas, miejsce i inne okoliczności popełnienia przestępstwa oraz odczucie szkody przez pokrzywdzonego. Natomiast wśród elementów strony podmiotowej istotne są: stopień zawinienia oraz motywacja i cel działania sprawcy (por: wyrok S.A. w Gdańsku z 11.12.2002 r., II AKa 428/02, Apel.-Gd. (...)). Analizując powyższe okoliczności w aspekcie realiów niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż przedmiot kradzieży (karta bankomatowa), osoba pokrzywdzona – 91-letnia w chwili czynu kobieta, odczuwalny stopień pokrzywdzenia ofiary, utrzymującej się z emerytury, jak też użyte do kradzieży środki (wyjęcie portfela z kieszeni odzieży ofiary), a także fakt nieodzyskania skradzionego mienia przez pokrzywdzoną, są niewątpliwie takimi elementami, które w niniejszej sprawie absolutnie nie pozwalają na ocenę czynu przestępczego przypisanego oskarżonej jako wypadku mniejszej wagi w rozumieniu art. 278 § 3 kk. Słusznie zauważył Sąd I instancji, iż popełnienie przestępstwa na szkodę osoby starej, nieporadnej świadczy o znacznym stopniu społecznej szkodliwości czynu oraz o wysokim stopniu zawinienia sprawcy i nie zmienia tego ani wyrzucenie karty przez oskarżoną ani też stosunkowo niewielki (i przecież niezależny od woli oskarżonej) rozmiar szkody w mieniu. Nie sposób także zaaprobować jako przemawiających na korzyść oskarżonej twierdzeń obrony, iż W. D. „przy wyborze potencjalnej ofiary nie kierowała się jakimkolwiek kryterium, zaś zabór portfela z pieniędzmi wynikał z nadarzającej się okazji”. Z powyższego wynika bowiem, iż dla oskarżonej „nadarzająca się okazja do kradzieży” jest wystarczającą motywacją do popełniania przestępstw i że nie ma ona żadnych skrupułów nawet wówczas, gdy ofiarą jej przestępczych działań jest ponad 90-letnia osoba.

Reasumując należy raz jeszcze podkreślić, iż wypadek mniejszej wagi jest uprzywilejowaną postacią czynu o znamionach ustawowych przestępstwa typu podstawowego, charakteryzującą się przewagą łagodzących elementów przedmiotowo-podmiotowych, a o takiej przewadze w rozpatrywanej sprawie nie sposób mówić. Argumentacja apelującego była zatem oczywiście bezzasadna.

Odnosząc się do kwestii wymiaru kary nie sposób pomijać faktu, iż oskarżona odpowiada w warunkach powrotu do przestępstwa. W przeszłości była ona karana zarówno za przestępstwa kradzieży, jak i za oszustwa oraz kradzieże z włamaniem, popełniane w warunkach wielokrotnej recydywy. Pomimo przyznania się do popełnionych czynów oskarżona nie wyraziła jakiejkolwiek skruchy, nie podjęła też żadnych starań w kierunku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonej. Uprzednie skazania nie skłoniły oskarżonej do zmiany jej postawy. Nie zrozumiała ona naganności popełnianych uprzednio czynów i po raz kolejny zdecydowała się na popełnienie podobnego przestępstwa. Tym samym oskarżona wykazuje rażące lekceważenie dla obowiązującego porządku prawnego i już chociażby z tej przyczyny brak było podstaw do dalszego łagodzenia wymierzonej jej kary, w szczególności poprzez orzeczenie wnioskowanej przez apelującego kary ograniczenia wolności czy kary grzywny. Natomiast fakt działania w warunkach ograniczonej poczytalności znalazł już odpowiednie odzwierciedlenie w wymiarze kary w granicach dolnego ustawowego zagrożenia. Z uwagi na postawę, właściwości i warunki osobiste, jak i z uwagi na dotychczasowy sposób życia oskarżonej i jej zachowanie po popełnieniu przestępstwa, wielokrotną uprzednią karalność – nie sposób w tej sprawie wykazać pozytywnej prognozy kryminologicznej w odniesieniu do oskarżonej W. D..

Mając powyższe względy na uwadze Sąd Okręgowy orzekł wobec oskarżonej karę łączną na zasadzie pełnej absorpcji (pkt I b części dyspozytywnej), uznając tak ukształtowany wymiar kary za współmierny do zawinienia i w pełni adekwatny do stopnia społecznej szkodliwości przypisanych czynów.

Pozostałe orzeczenia znajdują oparcie w przepisach powołanych w sentencji wyroku.

Mając na uwadze sytuację materialną oraz osobistą oskarżonej Sąd Okręgowy na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił ją z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.