Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2018r.

Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Zenon Węcławik

Protokolant: Aneta Bącal

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lutego 2018r. w K.

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko E. U. (1) i R. M.

o zachowek

I  zasądza od pozwanych E. U. (1) i R. M. solidarnie na rzecz A. P. kwotę 18.923,81 zł ( słownie złotych: osiemnaście tysięcy dziewięćset dwadzieścia trzy i 81/100 ) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29.07.2015r. do dnia zapłaty;

II  dalej idące powództwo oddala;

III  zasądza od powódki A. P. na rzecz pozwanej E. U. (1) kwotę 254,70 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV  nakazuje wypłacić od Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze) na rzecz powódki A. P. kwotę 535,03 zł tytułem zwrotu nadpłaconej zaliczki na wydatki.

sygn. akt I C 1882/15

UZASADNIENIE

A. P. działająca przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych E. U. (1) i R. M. na jej rzecz kwoty 60 000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 lipca 2015 r. do dnia zapłaty tytułem zachowku oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu podała, iż w dniu 1 czerwca 2015 r. zmarł S. P., z którym pozostawała w związku małżeńskim, a pozwane są córkami zmarłego z pierwszego małżeństwa z nieżyjącą już K. P.. W dniu 25.11.2013 r. S. P. sporządził testament formie aktu notarialnego, zgodnie z którym na wypadek śmierci do całego spadku powołał swoje córki, w częściach równych, a w dniu 6.07.2015 r. sporządzony został akt poświadczenia dziedziczenia, zgodnie z którym spadek nabyły pozwane w częściach równych. Powódka wskazała, iż gdyby nie doszło do dziedziczenia na podstawie testamentu, ona jak żona zmarłego należałaby do kręgu spadkobierców ustawowych, a poza stronami niniejszego postępowania nie ma innych spadkobierców ustawowych. A. P. podniosła, iż spadkodawca w momencie śmierci był współwłaścicielem w nieruchomości w wysokości 4/6 udziału w prawie własności nieruchomości zabudowanej położonej w miejscowości K. ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) o szacunkowej wartości 200 000,00 zł. W skład majątku spadkowego wchodziły także środki finansowe zgromadzone na rachunku bankowym w banku (...) S.A. Oddział w K. oraz w Banku (...) S.A. Oddział w K. o łącznej wartości ok. 150 000,00 zł, pojazd marki H. o szacunkowej wartości ok 15 000,00 zł, a także udział w Gminnej Spółdzielni (...) w K. o szacunkowej wartości ok. 25 000,00 zł. W związku z powyższym powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz solidarnie od pozwanych kwoty 60 000,00 zł z tytułu zachowku, albowiem gdyby doszło do dziedziczenia z ustawy udział spadkowy jaki by jej przypadł wynosiłby 1/3 z masy spadkowej, który szacuje na kwotę ok. 120 000,00-130 000,00 zł. Powódka wskazała, iż nie zachodzą przesłanki do zwiększenia wysokości udziału podlegającego zachowkowi, dlatego domaga się zasądzenia połowy wartości udziału spadkowego jaki by otrzymała w przypadku nabycia spadku z ustawy.

W odpowiedzi na pozew pozwana E. U. (1) uznała wniesione żądanie pozwu co do zasady, kwestionowała jednak jego wysokości i w rezultacie wniosła o ustalenie, iż powódce przysługuje solidarnie od niej i jej siostry zachowek o wartości 37 635,31 zł pomniejszony o wartość rozdysponowanego już do chwili obecnej przez powódkę mienia spadkowego o wartości 30 579,08 zł, co dałoby ostatecznie kwotę 7 056,23 zł i oddalenie wytoczonego powództwa w pozostałym zakresie. Wniosła także o stosunkowe rozdzielenie lub też wzajemne zniesienie kosztów procesu związanych z niniejszym postępowaniem, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazała, iż żądanie pozwu co do zasady zasługuje na uwzględnienie, jednak nie co do zakreślonej w jego treści wysokości podnoszonego roszczenia. Podniosła, iż nigdy nie kwestionowała uprawnienia powódki do zachowku po zmarłym mężu, i że wynosi on 1/6 masy spadkowej. E. U. (1) nie podziela żądań powódki, wedle których przypadający jej zachowek wynosi kwotę 60 000,00 zł, jej zdaniem kwota ta jest rezultatem przeszacowania wartości oraz zakresu składników mienia wchodzącego w skład masy spadkowej, a także niezaliczenia na poczet podnoszonego roszczenia rozporządzeń mienia spadkowego dokonanego przez powódkę bez jej wiedzy i zgody po śmierci S. P.. Pozwana wskazała, iż w skład masy spadkowej wchodzi: nieruchomość położona w K., samochód m-ki H., odnawialna lokata terminowa w banku (...) S.A. o wartości 84 611,87 zł. Jej zdaniem pozostałe składniki i prawa majątkowe zmarłego w postaci odnawialnej lokaty terminowej w (...) S.A. o wartości 61 236,37 zł oraz udziałów członkowskich w Gminnej Spółdzielni (...) w K. o wartości ok. 10 300,00 zł nie stanowiły elementów masy spadkowej. S. P. w dniu 24.04.2012 r. dokonał w (...) S.A. dyspozycji wkładem na wypadek śmierci zgodnie, z którym cała zawartość lokaty została przekazana E. U. (1) i nie wchodzi w skład masy spadkowej. Ponadto zmarły w deklaracji członkowskiej spółdzielni upoważnił ją do odebrania po jego śmierci udziałów, które także nie należą do spadku. Pozwana potwierdziła, iż wchodząca w skład masy spadkowej nieruchomość może mieć wartość 200 000,00 zł jako całość, to jednak wartość 4/6 prawa własności tejże nieruchomości zamyka się w kwocie 133 200,00 zł. W ocenie pozwanej samochód będący własnością zmarłego ma wartość 8 000,00zł. Zdaniem E. U. (1) składnikami masy spadkowej po zmarłym są: 66,6% udziału w nieruchomości o wartości 133 200,00 zł, samochód o wartości 8 000,00zł i pieniądze zgromadzone na lokacie w kwocie 84 611,87 zł, co daje łącznie kwotę 225 811,87 zł masy spadkowej, a tym samym kwotę 37 635,31 zł zachowku dla A. P.. Pozwana zauważyła, iż wartość ta podlega obniżeniu do kwoty 7 056,23 zł, z uwagi na samowolne dokonanie przez powódkę dyspozycji pozostałym majątkiem spadkowym męża w postaci pieniędzy w (...) S.A. w kwocie 20 579,08 zł , zabranych składników mienia ruchomego z mieszkania zmarłego w kwocie 10 000,00 zł.

Pozwana R. M. przychyliła się do stanowiska swojej siostry i nie kwestionowała prawa A. P. do zachowku po zmarłym S. P.. Zgodziła się na wypłacenie powódce kwoty 7 056,23 zł tytułem zachowku.

SĄD USTALIŁ NASTĘPUJĄCY STAN FAKTYCZNY

W dniu 25 listopada 2013 r. S. P. przed notariuszem B. K. sporządził testament notarialny Rep. A nr 4396/2013, zgodnie z którym powołał do całego spadku swoje córki E. U. (1) i R. M., obie w częściach równych.

Dowód:

- testament z dnia 25.11.2013 r. Rep. A nr 4396/2013 (k. 21)

S. P. zmarł w dniu 01.06.2015 r. w W., posiadał 2 dzieci E. U. (1) i R. M. z pierwszego małżeństwa z nieżyjącą już K. P.. Nie miał dzieci pozamałżeńskich ani przysposobionych. W chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z A. P..

Dowód:

- odpis skrócony akt zgonu S. P. (k. 20)

- odpis skrócony aktu małżeństwa (k. 20)

W dniu 6 lipca 2015 r. przed notariuszem B. K. sporządzony został akt poświadczenia dziedziczenia rep. A nr 2860/2015, zgodnie z którym spadek po zmarłym S. P. nabyły E. U. (1) i R. M. w częściach równych.

Dowód:

- protokół dziedziczenia (k. 22-24)

- akt poświadczenia dziedziczenia z dnia 06.07.2015 r. (k. 25-26)

A. P. pismem z dnia 20 lipca 2015 r. wezwała E. U. (1) i R. M. do zapłaty solidarnie kwoty 60 833,00 zł z tytułu zachowku.

Dowód:

- wezwanie do zapłaty z dnia 20.07.2015 r. (k. 42-44)

S. P. był współwłaścicielem w udziale 4/6 w prawie własności nieruchomości zabudowanej położonej w K. ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wartość całej nieruchomości wynosi 200 000,00zł.

Dowód:

- odpis księgi wieczystej nr (...) (k. 27-41)

- zeznania E. U. (1) (k. 142v-143)

- zeznania R. U. (k. 140v-141)

- zeznania W. U. (k. 141-141v.)

- zeznania A. P. ( k. 141v.-142v.)

- pismo z dnia 14.10.2016 r. (k. 147)

Spadkodawca na dzień 01.06.2015 r. posiadał w (...) S.A. kwotę 80 044,78 zł. W dniu 24.04.2012 r. dokonał on dyspozycji wkładem na wypadek swojej śmierci, zgodnie z treścią której przeznaczył ze wszystkich rachunków otwartych obecnie i w przyszłości kwotę nie wyższą niż przypadające na ostatni miesiąc przed śmiercią dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku ogłaszane przez Prezesa GUS na rzecz swojej córki E. U. (1).

Dowód:

- pismo z (...) z dnia 09.02.2016 r. (k. 59)

- dyspozycja wkładem na wypadek śmierci z dnia 24.04.2012 r. (k. 71)

S. P. na dzień swojej śmierci posiadał w (...) S.A. kwotę 83 981,05 zł.

Dowód:

- pismo z (...) S.A. z dnia 12.02.2016 r. (k. 61)

W Gminnej Spółdzielni (...) na dzień 01.06.2015 r. S. P. posiadał udział w wysokości 10 471,93 zł. Osobą uprawnioną do odbioru udziału członkowskiego po jego śmierci wskazana w deklaracji była E. U. (1).

Dowód:

- pismo Gminnej Spółdzielni (...) z dnia 16.02.2016r. (k. 64)

Przeciwko A. P. prowadzone było dochodzenie w sprawie przywłaszczenia mienia, które zakończyło się jego umorzeniem.

Dowód:

- zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (k. 72)

- postanowienie o umorzeniu dochodzenia (k. 151-152)

- postanowienie odwoławcze w sprawie umorzenia dochodzenia (k. 153-154)

- załączone akta dochodzenia 1 Ds. 26.2016

Wypłacenie przez A. P. w dniu 1.06.2015 r. kwotę 19 069,28 zł z konta bankowego w (...) S.A.

Dowód:

- historia rachunku bankowego (...) S.A> z dnia 08.07.2015 r. (k. 89-91)

Wartość rynkowa pojazdu H. (...) o nr rejestracyjnym (...) na dzień 10.12.2016 r. wynosiła 10 600,00 zł.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego A. J. z dnia 12.12.2016 r. (k. 158-172)

SĄD ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi, rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Zachowek jest długiem spadkowym powstającym w dacie śmierci spadkodawcy. Celem tej instytucji jest zapewnienie ,,niektórym osobom najbliższym spadkodawcy, oznaczonej korzyści ze spadku, nawet wbrew woli spadkodawcy” ( J. Kosik, System prawa cywilnego. Prawo spadkowe, t. IV, pod red. J. St. Piątowskiego, Ossolineum 1986, s. 535). Ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny wymienionych w w/w przepisie, jest więc w gruncie rzeczy istotą zachowku. Roszczenie o zachowek z zasady kierowane jest przeciwko spadkobiercy.

Pozwane nie kwestionowały prawa powódki do zachowku po jej zmarłym mężu S. P., nie podzielały jednak żądań co do wartość przypadającego jej zachowku. W rozpoznawanej sprawie skład spadku po S. P. był częściowo bezsporny. Nie ulegało wątpliwości, że w skład spadku po zmarłym wchodził udział 4/6 w prawie własności nieruchomości zabudowanej położonej w K. ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wartość całości nieruchomości została oszacowana przez strony na kwotę 200 000,00 zł i nie była przez żadną z nich kwestionowana. Skoro więc S. P. posiadał 4/6 udziału w przedmiotowej nieruchomości o wartości 133 333,33 zł ( 4/6 z 200 000,00 zł), to ta kwota wchodzi w skład masy spadkowej. Kolejnym bezspornym elementem masy spadkowej były pieniądze zgromadzone na rachunku w (...) S.A. Zgodnie z informacją z w/w banku (...) na dzień 01.06.2015 r. posiadał lokatę terminową, na której saldo rachunku wynosiło 83 981,05 zł.

Ostatnim bezspornym elementem masy spadkowej był samochód marki H. (...) należący do spadkodawcy. W tym miejscu pojawia się jednak zasadnicza kwestia, czyli jaka jest wartość powyższego samochodu. Została ona ustalono na podstawie pisemnej opinii biegłego rzeczoznawcy samochodowego, który wycenił wartość rynkową pojazdu H. (...) na dzień badania tj. 10.12.2016 r. w oparciu o program (...)Ekspert na kwotę 10 600,00 zł. Biegły przeprowadzając oględziny nie zauważył uszkodzeń mechanicznych jak również awaryjnych pojazdu, rozruch pracy silnika też był bez uwag. Zwrócił on również uwagę, iż pojazd w ostatnim okresie był poddawany lakierowaniu zewnętrznemu z pominięciem poszycia dachu. W ocenie Sądu opinia biegłego jest rzetelna, sporządzona zgodnie z zasadami wyceniania pojazdów, stąd brak jest podstaw do jej podważenia.

Dalsze składniki i prawa majątkowe zmarłego w postaci odnawialnej lokaty terminowej w (...) S.A. oraz udziały członkowskie w Gminnej Spółdzielni (...) w K. pozostawały kwestią sporną pomiędzy stronami.

Faktem jest, iż spadkodawca na dzień 01.06.2015 r. posiadał na rachunkach w (...) S.A. kwotę 80 044,78 zł. Jednakże w dniu 24.04.212 r. dokonał on dyspozycji wkładem na wypadek swojej śmierci, na rzecz swojej córki E. U. (1). W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że tzw. zapis bankowy, czyli dyspozycja wkładem pieniężnym, posiadanym w banku, na wypadek śmierci posiadacza rachunku bankowego nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Jest on odrębnym od nabycia spadku na podstawie ustawy czy testamentu trybem rozdziału majątku pozostałego po osobie zmarłej. Podstawę do rozdysponowania przez posiadacza rachunku bankowego kwotami zdeponowanymi na rachunku bankowym na wypadek śmierci stanowi art. 56 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, zgodnie z którym posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej ( dyspozycja wkładem na wypadek śmierci ). Kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa, niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku ( art. 56 ust. 2 ). Kwota wypłacona na podstawie takiej dyspozycji nie wejdzie do spadku po posiadaczu rachunku, co wynika wyraźnie z treści przepisu art. 56 ust. 5 Prawa bankowego. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku od 01.05.2015 r. do 31.5.2015 r. – czyli za ostatni miesiąc przed śmiercią S. P.- wynosiło 4 000,01 zł (Dz. Urz. GUS z 2015 r. poz. 24), a więc kwota do wypłaty, o której mowa w ust 1 w/w przepisu wynosi 80 000,02 zł ( 20 X 4 000,01 zł). Skoro więc na koncie spadkodawcy w chwili jego śmierci znajdowało się 80 044,78 zł, a kwota do wypłaty wynosiła 80 000,01 zł, to do masy spadkowej pozostaje kwota 44,76 zł (80 044,78 zł - 80 000,01 zł).

Jeżeli natomiast chodzi o udziały członkowskie w Gminnej Spółdzielni (...), to zgodnie z uzyskaną informacją od w/w spółdzielni (...) posiadał na dzień 01.06.2015 r. udziały w wysokości 10 471,93zł oraz wskazał w deklaracji członkowskiej E. U. (1) do ich odbioru w przypadku swojej śmierci. Zgodnie z art. 16 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r prawo spółdzielcze (tj. DZ.U.2017.1560) ,, członek może w deklaracji lub w odrębnym pisemnym oświadczeniu złożonym spółdzielni wskazać osobę, której spółdzielnia obowiązana jest po jego śmierci wypłacić udziały. Prawo z tego tytułu nie należy do spadku”. W związku ze złożeniem takiej deklaracji przez S. P., pieniądze z tytułu udziałów nie należą do masy spadkowej.

Reasumując w skład masy spadkowej po zmarłym S. P. wchodzi 4/6 udziału w nieruchomości położonej w K. nr KW (...) o wartości 133 333,33 zł, samochód osobowy marki H. o wartości 10 600,00 zł, pieniądze zgromadzone na rachunku w (...) S.A. w kwocie 83 981,05 zł oraz pieniądze pozostałe z rachunku w (...) S.A. w wysokości 44,76 zł. W związku z powyższym wartość spadku po zmarłym S. P. wynosi 227 959,14 zł ( 133 333,33 zł + 10 600,00 zł + 83 981,05 zł + 44,76 zł).

Kolejnym elementem podlegającym analizie jest kwestia jaki udział w części spadku przysługiwał powódce. Nie jest kwestią sporną, że gdyby doszło do dziedziczenia z ustawy do spadku powołane by były pozwane i powódka, a udział spadkowy A. P. wynosiłby 1/3 z masy spadkowej. Zgodnie z przepisem art. 991 § 1 k.c. małżonkowi przysługuje zachowek w wysokości połowy wartości przysługującego mu udziału spadkowego. Z tego powodu należał się powódce zachowek w wysokości 1/6 wartości spadku. W tej sytuacji gdy kwotę 227 959,14zł podzielimy na sześć, da nam to kwotę 37 993,19 zł. Jednakże kwota ta podlegała obniżeniu o pieniądze rozdysponowane przez powódkę z rachunku w Banku (...) S.A. już po śmierci S. P. w wysokości 19 069,28 zł.

Pozwana wskazywała, iż A. P. zabrała meble z domu zmarłego na kwotę 10 000,00 zł, jednakże zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał na niej ciężar udowodnienia tego faktu. W toku postępowania dowodowego E. U. (2) nie wykazała składu jak i wartości zabranych przedmiotów. Nie dało się też tych okoliczności ustalić jednoznacznie w oparciu o załączone akta dochodzenia. Zważyć poza tym trzeba, że A. P. i S. P. byli małżeństwem i przedmioty wyposażenia domowego stanowiły ich wspólny majątek. Powódka zatem miała prawo zatrzymać swój udział wynoszący 4/6 w tymże mieniu.

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 481 § 1 k.c., który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Pozwane były wzywane do zapłaty należnego zachowku, w związku z czym cała kwota była wymagalna w dniu 29.07.2015 r.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków R. U. i W. U.. Były one klarowne, logiczne i spójne. Pozostawały też w zgodzie z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Również z takich samych przyczyn zeznania powódki A. P. i pozwanej E. U. (1) nie budziły zastrzeżeń pod względem ich prawdziwości.

Mając na uwadze ustalone w sprawie okoliczności faktyczne oraz przywołane przepisy w punkcie I wyroku zasądzono solidarnie od pozwanych E. U. (1) i R. M. kwotę 18 923,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29.07.2015 r. do dnia zapłaty.

Daje idące powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu w punkcie III wyroku rozstrzygnięto na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. rozdzielając je stosowanie do wyniku postępowania w związku z art. 105 zdanie drugie, że Sąd może nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału każdego ze współuczestników w sprawie, jeżeli pod tym względem zachodzą różnice. Pozwana E. U. (1) wygrała sprawę w 68.5 %, natomiast powódka w 31,5%. Oznacza to, iż pozwanej z tytułu kosztów procesu należał się zwrot kwoty 2 477,64 zł (3 617,00 zł x 68,5 %), a powódce kwoty 2 222,94 zł (7 056,97 zł x 31,5 %). Po ich rozliczeniu, z tytułu kosztów procesu powódka powinna zapłacić na rzecz pozwanej kwotę 254,70 zł (2 477,64 zł - 2 222,94 zł).

Powódka wpłaciła zaliczkę w kwocie 1 000,00 zł, która nie została w całości rozdysponowana. Biegłemu przyznano kwotę 439,97 zł, a (...) S.A. za sporządzenie informacji kwotę 25,00 zł, w związku z czym w punkcie IV wyroku nakazano zwrócić A. P. kwotę 535,03 zł stanowiącą nadpłaconą zaliczkę na wydatki.