Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy R. K.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym rolników

na skutek odwołania R. K.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 30 października 2017 r. nr (...)

o d d a l a o d w o ł a n i e

SSO Beata Łożyńska – Motyka

Sygn. akt: IV U 1500/17

UZASADNIENIE

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w O. decyzją z dnia 30 października 2017 r., znak: (...) powołując się na art. 36 ust.1 pkt 1, art. 3 a ust. 1, art. 4 ust.2, art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, a także emerytalno-rentowego w stosunku do R. K. od dnia 23 lipca 2013 r.

Wnioskodawca R. K. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej uchylenie. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie obowiązujących przepisów przez nierespektowanie przez organ wydający decyzję wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 5 kwietnia 2016 r., sygn. akt III AUa 1090/14. Argumentował, że wymienionym orzeczeniem zmieniony został wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie oraz poprzedzające go decyzje KRUS. Skarżący wskazał, że w świetle treści tego wyroku od dnia 23 lipca 2017 r. podlega on ubezpieczeniu społecznemu rolników, które jest prawomocne i wiążące dla rolniczego organu rentowego. W związku z powyższym zaskarżoną decyzją organ ponownie wypowiedział się w kwestii, która została już prawomocnie rozstrzygnięta, co jest rażącym naruszeniem obowiązujących przepisów.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, ponieważ odwołujący od 23 lipca 2013 r., tj. od dnia rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej nie spełnił warunku o jakim mowa w art. 5a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników z powodu braku nieprzerwanego 3-letniego okresu ubezpieczenia społecznego rolników przed rozpoczęciem tej aktywności zawodowej. W uzasadnieniu stanowiska organ szczegółowo przedstawił okoliczności faktyczne w sprawie, które w jego ocenie przemawiają za prawidłowością wydanej decyzji. Wskazał na sądową drogę odwoławczą, którą sprawa wnioskodawcy toczyła się, w tym na orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku oraz orzeczenie Sądu Najwyższego zapadłe na tle wywiedzionej skargi kasacyjnej przez organ rentowy. W konkluzji wskazał, że wyrokiem z dnia z dnia 11 października 2017 r., sygn. akt: III AUa 578/17 Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił apelację R. K., czego skutkiem było utrzymanie w mocy wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 czerwca 2015 r., sygn. akt: IVU 6179/14 i jego uprawomocnienie się w niezmienionym kształcie oraz utrzymanie w mocy decyzji z dnia 13 maja 2014 r., którą to Kasa wyłączyła skarżącego z ubezpieczenia rolniczego w okresie od dnia 5 lutego 2010 r. do dnia 22 lipca 2013 r. Wyjaśnił, że konsekwencją potwierdzenia zasadności tej decyzji było ustalenie przez organ ubezpieczeniowy, iż przed rozpoczęciem pozarolniczej działalności gospodarczej odwołujący nie spełnił warunku wskazanego w powołanym art. 5a ust. 1 ustawy rolniczej, by móc pozostać w ubezpieczeniu społecznym rolników po jej podjęciu. Nie legitymuje się on bowiem 3-letnim nieprzerwanym okresem ubezpieczenia rolniczego przed podjęciem tej aktywności zawodowej. Dodał, że warunek 3-letniego nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przed rozpoczęciem wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej dotyczy bezwzględnie każdej osoby, przy czym musi to być okres zasadnego podlegania temu ubezpieczeniu, a nie okres wynikający z faktu, że organ ubezpieczeniowy nie był w posiadaniu informacji powodujących konieczność wyłączenia z tego ubezpieczenia. Z powyższych względów prawidłowo stwierdzono ustanie ubezpieczenia społecznego rolników R. K. od dnia rozpoczęcia prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej, tj. od 23 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca R. K., ur. (...) był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych w ZUS z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresach: od dnia 16 października 2007 r. do dnia 31 października 2009 r. oraz od dnia 1 listopada 2009 r. do dnia 4 lutego 2010 r.

W dniu 7 września 2009 r. skarżący zawarł umowę dzierżawy ze swoim ojcem K. K. mocą, której objął w użytkowanie na okres 10 lat grunty rolne o powierzchni całkowitej 2,33 ha (0,44 ha przeliczeniowe), to jest działki : nr (...).

(dowód: umowa dzierżawy – k – 7 akt KRUS.)

Na tej podstawie rolniczy organ rentowy decyzją z dnia 27 maja 2010 r. objął R. K. ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 5 lutego 2010 r. z mocy przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

(dowód: decyzja - k – 13 akt KRUS.)

Zgodnie z pismem Urzędu Miejskiego w B. z dnia 24 czerwca 2010 r. odwołujący, zamieszkały (...) (...), posiada na terenie gminy B. własne gospodarstwo rolne o powierzchni 1,88 ha, w tym 0,64 ha przeliczeniowe (na podstawie Aktu Notarialnego REPERTORIUM A Nr (...) z dnia 18 maja 1995 r.) oraz dzierżawi grunty o powierzchni 1,46 ha, w tym 0,36 przeliczeniowe.

(dowód: pismo Urzędu Miejskiego w B. – k – 18 akt KRUS.)

Z dniem 23 sierpnia 2013 r. R. K. rozpoczął pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie działalności prawniczej (kod (...) (...)Odwołujący Uchwałą Okręgowej Rady Adwokackiej z dnia 13 czerwca 2013 r. został bowiem wpisany na listę adwokatów. Zgodnie z wpisem do ewidencji działalności gospodarczej R. K. wykonuje zawód adwokata pod nazwą Kancelaria Adwokacka (...) ul. (...) (...)., (...)-(...) O..

(dowód: pismo z Izby Adwokackiej w O. z dnia 21 sierpnia 2013 r. – k – 38 akt KRUS, wpis do (...) k – 40 akt KRUS.)

Kierując się powyższym KRUS Oddział (...) w O. z upoważnienia Prezesa Kasy w dniu 12 września 2013 r. wydał decyzję, którą stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników R. K. od dnia 23 lipca 2013 r., oraz decyzją z dnia 19 września 2013 r. orzekł o nadpłacie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 286,00 zł. Zdaniem organu ubezpieczeniowego, nie zostały spełnione warunki do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wykonywania wolnego zawodu adwokata.

(dowód: decyzje – k- 41 i 44 akt KRUS.)

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 28 marca 2014 r. w sprawie o sygn. akt IV U 3818/13 oddalił odwołania R. K. od obu wymienionych decyzji. Z kolei na skutek apelacji wnioskodawcy Sąd Apelacyjny w Białymstoku orzeczeniem z dnia 5 kwietnia 2016 r., III AUa 1090/14 zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji oraz poprzedzające go decyzje i przywrócił R. K. do ubezpieczenia społecznego rolników od 23 lipca 2013 r. oraz stwierdził istnienie stosownego obowiązku składkowego z tego tytułu.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie IV U 3818/13 – k -110 akt KRUS, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, III AUa 1090/14 – k -229 akt KRUS.)

Następnie decyzją z dnia 13 maja 2014 r. KRUS w O. z upoważnienia Prezesa Kasy stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, a także emerytalno-rentowego w stosunku do R. K. od dnia 5 lutego 2010 r. do 22 lipca 2013 r. Podstawą takiego rozstrzygnięcia było ustalenie przez organ ubezpieczeniowy, że wnioskodawca nie prowadził działalności rolniczej na gruntach o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego, w związku z czym nie spełniał warunków do podlegania temu ubezpieczeniu z mocy ustawy. W ocenie organu skarżący nie prowadził bowiem działalności rolniczej na dzierżawionej działce nr (...), do której dopłaty unijne od 2004 r. otrzymywał jego ojciec K. K.. Odwołujący pobierał takie dopłaty jedynie do działek o numerach: (...) – o powierzchni 0,6a ha przeliczeniowego. Z kolei decyzją z dnia 21 maja 2014 r. organ stwierdził na koncie wnioskodawcy nadpłatę z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 4756,00 zł.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 9 czerwca 2015 r., sygn. akt IV U 6179/14 oddalił odwołanie R. K. od decyzji z dnia 13 maja 2014 r. Natomiast Sąd Apelacyjny w Białymstoku orzeczeniem z dnia 4 lutego 2016 r., III AUa 1002/15 uwzględniając apelację wnioskodawcy zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji oraz poprzedzającą go decyzję i stwierdził, że R. K. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, oraz emerytalno-rentowego od 5 lutego 2010 r. do 22 lipca 2013 r.

( dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie IV U 6179/14 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, III AUa 1002/15 – k -194 akt KRUS.)

Na skutek wniesionej przez Kasę skargi kasacyjnej od powyższego orzeczenia Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2017 r., sygn. akt: I UK 183/16 uchylił zaskarżony wyrok z dnia 4 lutego 2016 r., III AUa 1002/15 i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

Wyrokiem z dnia 11 października 2017 r., sygn. akt: III AUa 578/17 Sąd Apelacyjny w Białymstoku po ponownym rozpoznaniu oddalił apelację R. K.. W ocenie tego sądu - ponownie rozpoznającego sprawę - wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu rolniczemu w spornym okresie, to jest od 5 lutego 2010 r. do 22 lipca 2013 r., gdyż nie prowadził działalności rolniczej na gruntach będących jego własnością, jak też na gruntach objętych umową dzierżawy zawartą w dniu 9 września 2009 r. pomiędzy nim a jego ojcem K. K.. Wręcz przeciwnie – działalność rolnicza była jedynie uboczną nie noszącą ani cech stałości, ani dochodowości. Wnioskodawca wykonywał przede wszystkim zawód prawnika, wcześniej prowadząc działalność ubezpieczeniową, a jedyną formą działalności rolniczej prowadzonej przez wnioskodawcę w spornym okresie było koszenie i zbieranie traw przez jego sąsiada J. K..

(dowód: skarga kasacyjna – k- 218-225 akt sprawy, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie III AUa 578/17 k– 294-303 akt sprawy.)

W świetle zapadłych orzeczeń rolniczy organ rentowy stwierdził, że zaszła konieczność weryfikacji zasadności podlegania wnioskodawcy ubezpieczeniu rolniczemu od 23 lipca 2013 r. i w dniu 30 października 2017 r. wydał zaskarżoną decyzję.

(dowód: decyzja z dnia 30 października 2017 r. – k -292- akt KRUS.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie.

Istotę sporu stanowiło ustalenie, czy rolniczy organ rentowy zaskarżoną decyzją zasadnie stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, a także emerytalno-rentowego w stosunku do R. K. od dnia 23 lipca 2013 r.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd orzekający ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych wnioskodawcy, której prawdziwość nie była kwestionowana przez żadną ze stron oraz kierował się treścią orzeczeń zapadłych w sprawach z wniosku R. K.: IV U 3818/13 i IV U 6179/14 zakończonych przed Sądem Okręgowym w Olsztynie, III AUa 1090/14, III AUa 1002/15, i III AUa 578/17 przed Sądem Apelacyjnym w Białymstoku oraz I UK 183/16 i I UK 256/16 przed Sądem Najwyższym.

Na wstępie wskazać należy, że problematykę prawa do świadczeń emerytalno-rentowych przysługujących rolnikom oraz zasad podlegania ubezpieczeniu rolniczemu regulują unormowania art. 1-16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2016.277, w brzmieniu na dzień wydania decyzji). Z kolei zagadnienia dotyczące podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, którzy jednocześnie rozpoczęli pozarolniczą działalność gospodarczą regulują przepisy art.5 a - 7 cytowanej ustawy.

Zgodnie z przepisem art. 6 pkt 1 cyt. ustawy, rolnikiem jest pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osoba, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia. Pod pojęciem działalności rolniczej zgodnie z ustawą należy rozumieć działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.

Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu oraz emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, jeżeli nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty (por. art. 7 powołanej ustawy). Te same przesłanki powodują objęcie ubezpieczeniem emerytalno-rentowym (art. 16 ust. 1).

Natomiast w myśl art. 5a ust. 1 ustawy, rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie warunki wymienione enumeratywnie w punktach 1 – 5 tego przepisu.

Na tle wskazanych przepisów oraz wymienionych orzeczeń sądów I i II instancji, a także Sądu Najwyższego, które zapadły w sprawie R. K., w ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw prawnych do zmiany zaskarżonej decyzji.

Wbrew stanowisku wnioskodawcy, w jego sprawie zaszła zmiana okoliczności w zakresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników skutkująca wydaniem prawidłowej decyzji z dnia 30 października 2017 r.

Kluczowe znaczenie dla takiej oceny zebranego materiału dowodowego miał wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 11 października 2017 r., III AUa578/17. Sąd ten po ponownym rozpoznaniu sprawy oddalił apelację R. K. od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 czerwca 2015 r., IV U 6179/14. W konsekwencji spowodowało to utrzymanie w mocy wyroku sądu I instancji i jego uprawomocnienie się w niezmienionym kształcie, a tym samym utrzymanie w mocy decyzji z dnia 13 maja 2014 r., którą to Kasa wyłączyła skarżącego z ubezpieczenia rolniczego w okresie od dnia 5 lutego 2010 r. do dnia 22 lipca 2013 r. Tym samym odwołujący nie legitymuje się 3-letnim nieprzerwanym okresem ubezpieczenia rolniczego przed podjęciem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Skarżący argumentował w odwołaniu i podtrzymywał w procesie, że w świetle treści wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 kwietnia 2016 r., sygn. akt III AUa 1090/14, który zapadł w jego sprawie - podlega on ubezpieczeniu społecznemu rolników, orzeczenie to jest prawomocne i wiążące dla rolniczego organu rentowego. Zaskarżoną decyzją organ ponownie wypowiedział się w kwestii, która została już prawomocnie rozstrzygnięta, co jest rażącym naruszeniem obowiązujących przepisów.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że instytucji związania prawomocnym orzeczeniem sądowym z art. 365 § 1 k.p.c. nie można utożsamiać z odrębną i mającą samodzielny byt instytucją powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c., która ma charakter względny, gdyż odnosi się wyłącznie do tych samych stron procesu. W uzasadnieniu wyroku z dnia 20 stycznia 2011 r., w sprawie I UK 239/10, Legalis, numer 315425 Sąd Najwyższy stwierdził, że powaga rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. ma swoje granice przedmiotowe i podmiotowe. Granice przedmiotowe wyznacza przedmiot rozstrzygnięcia sądu w związku z podstawą sporu, zakresem podmiotowym objęte są zaś strony. O wystąpieniu powagi rzeczy osądzonej prawomocnego wyroku decyduje więc kumulatywne spełnienie dwóch przesłanek, a mianowicie tożsamości stron występujących w postępowaniu zakończonym tymże wyrokiem i w kolejnym postępowaniu sądowym oraz tożsamości podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2011 r., III UK 106/1o, Legalis, numer 432289). Zwraca się jednak uwagę, że przy zmianie okoliczności faktycznych w sprawie nie zachodzi tożsamość roszczenia (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2008 r., II UK 144/07, Legalis, numer 491829). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 czerwca 2016 r., II UK 279/15 stwierdził, że błędna decyzja organu rentowego wydana na skutek braku informacji co do okoliczności wpływających na tytuł do ubezpieczenia nie powoduje powstania stosunku ubezpieczenia społecznego, a usunięcie skutków decyzji powinno nastąpić od chwili błędnego stwierdzenia istnienia tytułu ubezpieczenia, czyli ex tunc (Legalis, numer 1471863).

Sąd orzekający oczywiście podziela argumenty judykatury w tym zakresie i aprobuje zaprezentowane tam poglądy prawne.

W niniejszej sprawie ostatecznym ogniwem spajającym obecny status ubezpieczeniowy odwołującego był wymieniony wyżej prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 11 października 2017 r., III AUa 578/17. W świetle bowiem jego treści R. K. przed rozpoczęciem działalności gospodarczej, to jest przed 23 lipca 2013 r. nie posiada żadnego okresu ubezpieczenia rolniczego.

Odwołujący nie spełnił więc przesłanki posiadania 3-letniego okresu ubezpieczenia społecznego w rolnictwie, o jakim mowa w cyt. art. 5a ust. 1 ustawy rolniczej, który musi poprzedzać moment rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej, co w sposób oczywisty zamyka mu drogę do pozostawania w ubezpieczeniu rolniczym. Skoro więc odwołujący przed tą datą nie posiadał jakiegokolwiek okresu ubezpieczenia rolniczego, to tym bardziej po dniu 23 lipca 2013 r. nie mógł mu nadal podlegać.

Dlatego też wskutek oczywistych zmian okoliczności faktycznych w sprawie, rolniczy organ rentowy mając na względzie prawomocne orzeczenie wskazanego powyżej Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, zasadnie zweryfikował kwestię podlegania wnioskodawcy ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 23 lipca 2013 r.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie R. K. jako bezzasadne.

/-/ SSO Beata Łożyńska-Motyka