Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2018 roku

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2018 roku w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa D. G. (1), D. G. (2) i L. G.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia
20 grudnia 2016 roku sygnatura akt I C 848/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powodów D. G. (1), D. G. (2) i L. G. na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej
z siedzibą w W. kwoty po 1350 (tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów za drugą instancję.

I ACa 325/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił powództwo D. G. (1), L. G. i D. G. (2) przeciwko pozwanemu (...) Spółce Akcyjnej w W. o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznali wskutek śmierci P. G. (1) ((...) D. G. (1) i L. G. (...) D. G. (2)). Sąd nie obciążał powodów kosztami procesu, a nieuiszczone opłaty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa .

Za podstawę rozstrzygnięcia sąd przyjął następujące ustalenia i wnioski :

W dniu(...) r. w U. kierujący pojazdem marki F. (...) M. G. (1) zderzył się z jadącym z naprzeciwka samochodem F. (...). Sprawcą wypadku był kierujący samochodem osobowym marki F. S. B., który w wyniku doznanych w tym wypadku obrażeń zmarł w (...)r. Wskutek tego wypadki (...) F. (...) M. G. (1) oraz pasażerowie tego pojazdu tj. A. G., M. Z., M. G. (2) oraz(...) P. G. (1), z tym, że śmierć P. G. (1) nastąpiła w dniu (...)r. w Wojewódzkim Szpitalu (...) w L. .

Wobec śmierci sprawcy wypadku postanowieniem z 31 lipca 1997 r. umorzono wszczęte w tej sprawie dochodzenie.

Sprawca wypadku posiadał obowiązkowe ubezpieczenie posiadaczy pojazdów mechanicznych zawarte z (...) Zakładem (...) z okresem odpowiedzialności od (...) r.

Powodowie zgłosili szkodę w pozwanemu w dniu 9 września 2014 r. ( w uzasadnieniu błędnie została wskazana data 9 września 2016 r.) , jednak pozwany odmówił przyjęcia odpowiedzialności za zdarzenie z dnia (...) r. z uwagi na upływ okresu przedawnienia o czym powodów powiadomił pismem z dnia (...)r.

Sąd pierwszej instancji powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r. sygn. akt III CZP 76/10 stwierdził, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 kc w zw z art. 24 § 1 kc zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. albowiem spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej co obecnie jest już utrwalonym stanowiskiem w orzecznictwie. Jednak w ocenie sądu pierwszej instancji powództwo podlegało oddaleniu gdyż poniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia jest zasadny.

Przedawnienie roszczeń z czynów niedozwolonych w dacie zaistnienia szkody (tj. w dniu (...) r.) regulował art. 442 kc., zgodnie z którym roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulegało przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawniało się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

Przepis art. 442 k.c. uchylony został przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 80 poz.538) zmieniającej ustawę z dniem 10 sierpnia 2007 r., wprowadzając jednocześnie przepis art. 442 ¹ k.c., który wprowadzał odmiennie liczone i odpowiednio wydłużone terminy przedawnienia roszczeń z czynu niedozwolonego. Zgodnie z art. 2 powołanej wyżej ustawy nowy przepis art. 442 ¹ k.c. ma zastosowanie do roszczeń, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (...).), a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych.

Sąd nie uznał za zasadnych twierdzeń pełnomocnika powodów, wg którego miałby mieć w tej sprawie zastosowania 20 letni termin przedawnienia określony w art. 442 ^{( 1)} § 2 k.c. i liczony od daty śmierci P. G. (1) tj. od (...)r. W ocenie sadu pierwszej instancji data śmierci P. G. (1) – jako skutku popełnionego przestępstwa – nie ma w tej sprawie decydującego znaczenia, gdyż przewidziany w art. 442 k.c. termin jest liczony od daty popełnienia przestępstwa, a nie od jego skutku. W niniejszej sprawie delikt nastąpił (...) r., zatem roszczenie niemajątkowe powodów uległo przedawnieniu z uwagi na upływ 10 letniego terminu przewidzianego od zdarzenia wyrządzającego szkodę określonego poprzednim porządkiem prawnym - z dniem (...) r., a zatem jeszcze przed wejściem w życie przepisu art. 442 ^{( 1)} k.c.

W ocenie sądu podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia nie stanowiło naruszenia przepisu art. 5 k.c. Wiedzę o skutku w postaci śmierci osoby najbliższej powodowie uzyskali jeszcze w 1997r. Znana była też osoba sprawcy szkody. Nie było żadnej przeszkody by roszczenia zgłosić przed upływem okresu przedawnienia w 2007r.

Powyższa analiza skutkowała oddaleniem powództwa. O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc.

Wyrok sądu pierwszej instancji zaskarżyli powodowie apelacją z dnia 2 lutego 2017 r. w której zarzucili :

- naruszenie art 233 § 1 kpc przez błędną ocenę materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że szkoda powodów nastąpiła w dniu (...)r. podczas gdy powodowie doznali szkody wskutek śmierci poszkodowanej P. G. (1) w dniu (...)gdyż powodowie roszczenie swoje wywodzą z faktu śmierci P. G. (2), a nie z obrażeń ciała jakich doznała w wypadku, a zatem dopiero z dniem jej śmierci roszczenia powodów stały się wymagalne i od tego dnia należy liczyć bieg terminu przedawnienia w stosunku do powodów ;

- naruszenie art. 442 § 2 kc przez błędną jego wykładnię i w konsekwencji zastosowanie 10-letniego terminu przedawnienia roszczeń powodów licznego od dnia zaistnienia zdarzenia, podczas gdy szkoda powstała w dniu (...) r., a zatem w dacie obowiązywania ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 80 poz.538) o zmianie ustawy - Kodeks cywilny według której roszczenie powodów nie było jeszcze przedawnione co uzasadniało zastosowanie przez sąd art. 442 ^{( 1)} § 2 k.c. ;

- naruszenie art. 442 ¹ § 2 k.c. w zw z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny przez ich błędna wykładnie i niezastosowanie tych przepisów w stanie faktycznym sprawy i w konsekwencji przyjęcie 10-letniego terminu przedawnienia roszczeń powodów, podczas gdy w dacie wejścia w życie powołanej ustawy nie były one jeszcze przedawnione ;

- naruszenie art. 6 k.k. z zw z art. 442 § 2 kc poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że do popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 k.k.. doszło w dniu (...)r., a nie w dniu (...)r. tj. w dacie zgonu poszkodowanej bowiem w dniu (...)r. nie były spełnione znamiona przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. tj. spowodowania wypadku ze skutkiem śmiertelnym.

- naruszenia art. 5 kc poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że podniesienie zarzutu przedawnienia przez pozwanego nie stanowi naruszenia normy zawartej w tym przepisie podczas gdy zarzut ten jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa.

Wskazując na powyższe powodowie domagali się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniami powodów zawartymi w pozwie oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany w odpowiedzi na apelację domagał się jej oddalenia i zasądzenia kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja nie jest zasadna.

Stan faktyczny ustalony przez sąd pierwszej instancji jest prawidłowy
i dokonane ustalenia sąd odwoławczy przyjmuje za własne. Uzasadnienie sądu pierwszej instancji jest bardzo szczegółowe, wyczerpujące, zawiera rozważania co do wszystkich zebranych w sprawie dowodów i odnosi się do wszystkich istotnych w sprawie faktów. Prawidłowa jest również ocena stanu faktycznego pod kątem prawa materialnego, którą sąd odwoławczy również aprobuje.

Fakty w tej sprawie nie były przedmiotem sporu między stronami. Żądana wysokość zadośćuczynienia i odszkodowania również w okolicznościach tej sprawy nie budzi zastrzeżeń zarówno sądu pierwszej instancji jak i sądu odwoławczego. Rozstrzygającą o kierunku orzeczenia merytorycznego była kwestia przedawnienia roszczenia, która przez sąd pierwszej instancji została zinterpretowana prawidłowo.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji podnieść trzeba, że wbrew twierdzeniom skarżącego sąd nie ustalał, że szkoda powodów nastąpiła w dniu (...)r. Sąd pierwszej instancji jedynie stwierdził, że (...)r. nastąpiło jedynie zdarzenie (przestępstwo), którego skutkiem była śmierć P. G. (1), w dniu (...)

Jakkolwiek zgodzić się należy ze skarżącymi (oraz z tezą wskazywanego przez powodów wyroku Sądu Najwyższego z 5 października 2011 r. IV CSK 10/11 - LEX Nr 1102876), że roszczenia powodów jako pośrednio poszkodowanych powstały dopiero z chwilą śmierci bezpośrednio poszkodowanej P. G. (1) tj. z dniem (...)r., ale kwestia i czas powstania roszczeń powodów w tej sprawie nie ma znaczenia dla określenia daty przedawnienia roszczeń powodów. Również nie ma znaczenia data śmierci P. G. (1) – jako czasu zaistnienia znamienia kwalifikowanego przestępstwa stypizowanego w art. 177 § 2 k.k.

Bieg terminu przedawnienia roszczeń powodów w tej sprawie należy ustalać zgodnie z obowiązującym w dacie zdarzenia brzmieniem art. 442 § 2 kc, w świetle którego „ jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia”. Wypadek komunikacyjny z dnia(...)r., w wyniku którego śmierć poniosła P. G. (1) był z punktu widzenia prawa karnego przestępstwem, a ściślej występkiem (art. 177 § 2 k.k. w zw z art. 7 k.k.). Przestępstwo to zostało dokonane w dniu(...)r. , a nie w dniu (...)r. , gdyż w tym ostatnim dniu nastąpił jedynie skutek w postaci (...) P. G. (1), który jedynie zaostrzał odpowiedzialność karną sprawcy przestępstwa i „otwierał” roszczenia dla osób pośrednio poszkodowanych tj. dla powodów, gdyż przed datą śmierci P. G. (1) powodowie nie mieli żadnych roszczeń, a roszczenia przysługiwały tylko żyjącej jeszcze wtedy P. G. (1). Stwierdzenie zawarte w apelacji (k.335), że „w dniu (...)r. sprawca zdarzenia nie popełnił jeszcze przestępstwa określonego w art. 177 § 2 k.k. bowiem nie nastąpiła jeszcze śmierć poszkodowanej” wskazuje, że autor apelacji myli fakt i czas popełnienia przestępstwa ze skutkiem, który następuje w pewnym odstępie czasowym po działaniu sprawcy tj. po popełnieniu (dokonaniu) przestępstwa . Normy prawnej zawartej w art. 177 § 2 k.k. nie można rozpatrywać w oderwaniu od art. 177 § 1 k.k., gdyż art. 177 § 2 k.k. nie zawiera opisu wszystkich znamion przestępstwa jakim jest wypadek drogowy ze skutkiem śmiertelnym. Istotą każdego wypadku komunikacyjnego (znamionami statuującymi ten typ przestępstwa) jest naruszenie chociażby nieumyślnie zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym wodnym lub powietrznym, a nie śmierć osób biorących w tym zdarzeniu udział. Przestępstwo to jest popełnione również, gdy w jego wyniku nikt nie zginie, natomiast śmierć jest jedynie skutkiem zaostrzającym odpowiedzialność karną sprawcy.

Przechodząc po tych karnistycznych wywodach na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że skoro stanowiący podstawę rozważań w tej sprawie art. 442 § 2 kc stanowi, że „…. roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa ...” to oznacza to iż w tej sprawie wszelkie roszczenia przysługujące osobom bezpośrednio i pośrednio (powodom) poszkodowanym przedawniły się w dniu (...) r. (art. 442 § 2 kc w zw. z art. 112 kc) bez względu na to kiedy powstały roszczenia dla poszczególnych osób.

Nie zawsze i nie dla każdego uprawnionego roszczenie, któremu ustawa zakreśla 10-letni termin przedawnienia jest rozciągnięte w pełni i równo przez 10 lat licząc od daty jego wymagalności. W obowiązującym w dacie zdarzenia, z którego powodowie wywodzą roszczenia, przepisie art. 442 § 2 kc termin przedawnienia został ograniczony bezwzględnym terminem biegnącym od dnia popełnienia przestępstwa ( a tempore facti) tj. w tej sprawie od dnia 2 lipca 1997 r. W odniesieniu do art. 442 § 1 kc Sąd Najwyższy w Uchwale całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r. III CZP 84/05 – LEX Nr 171726 stwierdził jednoznacznie, że „roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (art. 442 § 1 zdanie drugie k.c.), bez względu na to, kiedy szkoda powstała lub się ujawniła” . Brzmienie § 2 art. 442 było jednoznaczne co do sposobu liczenia terminu przedawnienia roszczeń i nie powinno nastręczać wątpliwości co do daty początkowej biegu terminu przedawnienia. Ponadto konstrukcja przepisów o przedawnieniu roszczeń z czynów niedozwolonych jest odmienna od ogólnej normy zawartej w art. 120 § 1 kc, gdyż odrywa się od wymagalności roszczenia (vide wyrok SN z 18 stycznia 2008 r. V CSK 367/07 – teza 3 - LEX Nr 371387) .

Wobec upływu terminu przedawnienia roszczeń powodów w dniu(...)r. , a zatem przed wejściem w życie art. 442 ¹ kc (przed dniem 10 sierpnia 2007 r.,) powództwo jako przedawnione podlegało oddaleniu, gdyż art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 80 poz.538) nie ma w tej sprawie zastosowania. Nie ma również żadnego znaczenia przywoływany w apelacji przepis art. 101 § 3 k.k. regulujący przedawnienie ścigania przestępstwa skutkowego.

Prawidłowa jest również ocena podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia jakiej sąd pierwszej instancji dokonał pod kątem art. 5 kc. Nie można przyjąć, że w tej sprawie podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Możliwość rozwiązania kolizji wartości polegającej na ochronie stosunków prawnych, chronionych instytucją przedawnienia, oraz wartości, jaką stanowi prawo pokrzywdzonego do uzyskania ochrony prawnej naruszonego dobra na podstawie art. 5 k.c. nie budzi sporu w judykaturze. Przepis ten ma jednak charakter wyjątkowy, wobec czego musi być stosowany ostrożnie i w wyjątkowych wypadkach oraz przy uwzględnieniu reguły, że jego podniesienie co do zasady nie stanowi nadużycia prawa podmiotowego. W tej sprawie upływ czasu od daty zdarzenia do daty wystąpienia przez powodów na drogę procesu sądowego jest znaczny (22 lata), a powodowie nie wykazali żadnych okoliczności, które takie opóźnienie w jakikolwiek sposób usprawiedliwiałyby. Ponadto powodowie ani przed sądem pierwszej instancji ani w apelacji tej kwestii nie poświęcali większej uwagi poza blankietowym podniesieniem zarzutu bez jego głębszej analizy.

W świetle powyższego wyrok sądu pierwszej instancji jest prawidłowy, a apelacja pondów jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Dlatego Sąd Apelacyjny w Lublinie na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w wyroku . O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 98 § 3 kpc w zw z art. 99 kpc i art. 105 § 1 kpc i § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 z późn. zm.).

(...) B. J. N.