Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Kolasiński

Sędziowie: SA Ewa Stefańska (spr.)

SO del. Magdalena Sajur - Kordula

Protokolant: sekr. sądowy Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa R. G.

przeciwko Bankowi (...) S.A. w G.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 1 czerwca 2016 r., sygn. akt XVII AmC 1947/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od R. G. na rzecz Banku (...) S.A. w G. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VII ACa 949/17

UZASADNIENIE

R. G. wnosiła o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania przez Bank (...) S.A. z siedzibą w G. w obrocie z konsumentami postanowień zawartych we wzorcu umowy:

1) punkt 22 „Tabeli prowizji i opłat bankowych dla kredytów hipotecznych udzielonych w ramach Programu Lider - Załącznik nr 1 do Zarządzenia Prezesa Zarządu nr (...) o treści „ Opłata za wezwanie do zapłaty: 25 zł, 5,00 EURO, 6,00 USD, 8,5 CHF”;

2) § 19.1 „Umowy kredytu G. M. Bank (...)” o treści „(…) list zwykły wskazany ostatnio Bankowi adres Kredytobiorcy uważany będzie za prawidłowo doręczony, jeżeli nie zostanie odesłany z powrotem przez pocztę do Banku (…)”.

Powódka podała, że w dniu 14 kwietnia 2009 r. zawarła z G. M. Bank, którego następcą prawnym jest pozwany, umowę kredytu - na podstawie wzorca umowy zawierającego postanowienia wskazane w petitum pozwu. W ocenie powódki wskazane postanowienia należy uznać za klauzule abuzywne, albowiem kształtują one prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § l k.c.), skoro: pierwsza z klauzul - przenosi na konsumentów koszty, które powinien ponosić pozwany ze względu na prowadzenie przez niego działalności gospodarczej, a ponadto opłaty te stanowią wynagrodzenie dla przedsiębiorcy za wysłanie wezwania do zapłaty oraz dodatkową karę dla dłużnika; zaś druga z klauzul -sprawia, że bank może wymagać od konsumenta pewnych zobowiązań bez upewnienia się, że faktycznie on się z nimi zapoznał i miał możliwość ewentualnego zareagowania, a ponadto żaden z operatorów pocztowych nie oferuje usługi polegającej na zwrocie do nadawcy listu zwykłego.

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wnosił o oddalenie powództwa, ewentualnie o odrzucenie pozwu, twierdząc, że powódka nie udowodniła, aby wzorce stosowane w 2006 r. przez G. M. Bank były nadal stosowane przez pozwanego jako jego następcę prawnego. Pozwany podał, że klauzule te nie są stosowane od dnia 16 marca 2012 r., a ponadto klauzule, które były wcześniej stosowane, nie są tożsame z klauzulami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych.

Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił powództwo.

Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

R. G. w dniu 14 kwietnia 2009 r. zawarła (...) Bank S.A. z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest Bank (...) S.A. z siedzibą w G., umowę kredytu nr (...), której integralną część stanowił załącznik „Tabela prowizji i opłat bankowych dla kredytów hipotecznych udzielonych w ramach Programu Lider”. Bank (...) S.A. prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której opracowała i posługiwała się w obrocie z konsumentami wzorcem umowy zawierającym postanowienia wskazane w petitum pozwu. W dniu 16 marca 2012 r. pozwany zmienił stosowany wzorzec umowy kredytów hipotecznych, usuwając z niego oba zakwestionowane postanowienia.

Stan faktyczny sprawy został ustalony przez Sąd Okręgowy w oparciu o twierdzenia stron zawarte w pismach procesowych oraz przedstawione przez nie dowody z dokumentów.

Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r. (sygn. akt III CZP 17/15) Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił zgłoszonego przez pozwanego wniosku o odrzucenie pozwu z uwagi na istnienie tożsamych w zakresie treści normatywnej wpisów w rejestrze klauzul niedozwolonych.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo podlegało oddaleniu, ponieważ powódka nie udowodniła stosowania przez pozwanego kwestionowanych zapisów w okresie, o którym mowa w art. 479 ³⁹ k.p.c. Z powołanego przepisu wynika, że z żądaniem uznania za niedozwolone postanowienia wzorca umowy można wystąpić także wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło 6 miesięcy. Przy tym, na gruncie tego przepisu pojęcie „stosowania” należy wiązać z momentem zawierania umów z użyciem wzorca, nie zaś z samym wykonywaniem przez strony postanowień zawartej już umowy. Istotne jest zatem, aby istniała obiektywna możliwość zawarcia umowy w oparciu o treść kwestionowanego wzorca, natomiast funkcjonowanie w obrocie prawnym umów zawartych wcześniej niż na 6 miesięcy przed wniesieniem powództwa, jest prawnie irrelewantne.

Według Sądu pierwszej instancji, mając na względzie zasadę ciężaru dowodu wyrażoną w art. 6 k.c., do powódki należało wykazanie przesłanek skuteczności powództwa, albowiem to ona wywodzi z tej okoliczności skutek prawny w postaci istnienia prawa podmiotowego, którego ochrony domaga się. Na gruncie przepisów proceduralnych kwestię tę reguluje art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powołane normy statuują obowiązującą w polskim procesie cywilnym zasadę kontradyktoryjności, która oznacza, że gromadzenie materiału procesowego należy do stron procesu. Jest to ciężar procesowy, realizowany przez stronę w jej własnym interesie, albowiem jeżeli strona pozostanie bierna, to musi się liczyć z ujemnymi konsekwencjami, tj. oddaleniem powództwa. Biorąc pod uwagę materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie, a także mając na względzie zasadę ciężaru dowodu, Sąd Okręgowy uznał, że powódka nie wykazała swojej legitymacji czynnej do wystąpienia z żądaniem pozwu.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że dowodem, na którym powódka oparła swoje roszczenie, jest kopia dokumentu zatytułowanego „Umowa kredytu nr (...)”. Oceniając jej wartość dowodową stwierdził, że nie pozwala ona ustalić, kiedy umowa ta znajdowała się w obrocie, a w szczególności, iż zaskarżone postanowienia były stosowane przez pozwanego w okresie legitymującym powódkę do wystąpienia z przedmiotowym żądaniem. Tymczasem w odpowiedzi na pozew pozwany stwierdził, że kwestionowane postanowienia zostały usunięte ze wzorców umów w dniu 16 marca 2012 r. i na potwierdzenie tej okoliczności złożył dowód w postaci wydruku Zarządzenia Nr (...)/ (...)/ (...) Prezesa Zarządu (...) Banku S.A. z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie zmiany wzoru „Umowy kredytu” zawieranej w związku z udzielaniem kredytów hipotecznych przez (...) Bank S.A. Oznacza to, że pozwany zaprzestał stosowania zakwestionowanych wzorców umów najpóźniej z dniem 16 marca 2012 r., a zatem co najmniej dwa lata przed wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie.

Ponieważ z wyżej wskazanej przyczyny powództwo podlegało oddaleniu, Sąd Okręgowy uznał za zbędną analizę zakwestionowanych postanowień pod kątem wyczerpania hipotezy art. 385 ¹ § 1 k.c.

Od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie apelację wniosła powódka R. G..

Apelacją powódka zaskarżyła wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Wyrokowi Sądu Okręgowego zarzuciła:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności:

a) art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. w związku z art. 479 ³⁹ k.p.c. poprzez przerzucenie na powódkę obowiązku udowodnienia okoliczności, że został zachowany 6 miesięczny termin na wniesienie powództwa, w sytuacji, gdy zgodnie to na pozwanym ciążył obowiązek wskazania dowodów, które uzasadniałyby przyjęcie, iż termin ten nie został dochowany, gdyż to pozwany z tej okoliczności wywodzi skutki prawne w postaci oddalenia powództwa;

b) art. 233 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i nierozpatrzenie całości materiału dowodowego, w szczególności pominięcie okoliczności, że powódka wielokrotnie wskazywała, iż twierdzenia pozwanego, jakoby zaprzestał ona stosowania klauzuli abuzywnej w 2012 r., są sprzeczne z informacjami zamieszczonymi przez pozwanego na jego stronie internetowej oraz z treścią przedłożonych przez pozwanego dowodów;

c) art. 165 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że datą wytoczenia powództwa jest wpłynięcie pozwu do sądu (tj. 5 maja 2014 r.), podczas gdy zgodnie z przytoczonym przepisem datą wytoczenia powództwa jest data nadania pisma procesowego w placówce pocztowej (tj. 28 kwietnia 2014 r.);

2) błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że pozwany zaprzestał stosowania klauzuli abuzywnej z dniem 15 marca 2012 r., podczas gdy z materiału dowodowego wynika, iż pozwany jeszcze w dniu wytoczenia powództwa stosował we wzorcach umów postanowienia niedozwolone.

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela w większości ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Ustalenia te wymagają korekty jedynie w zakresie, w jakim do uzasadnienia zaskarżonego wyroku wkradały się omyłki wynikające z odwoływania się przez Sąd pierwszej instancji do treści pozwu i odpowiedzi na pozew, zamiast do załączonych do tych pism dowodów. Sąd Okręgowy wadliwie wskazał datę zawarcia przez powódkę z G. M. Bank umowy kredytu jako 14 kwietnia 2009 r., zamiast 11 kwietnia 2006 r. (k. 4 akt), a także błędnie powołał niezłożony przez pozwanego dowód w postaci wydruku Zarządzenia Nr (...)/ (...)/ (...) Prezesa Zarządu (...) Banku S.A. z dnia 28 sierpnia 2009 r., zamiast złożonego przez pozwanego dowodu w postaci wydruku Zarządzenia p.o. Prezesa Zarządu Banku (...) S.A. Nr Z-5 - (...)Prezes Zarządu-2012 z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie zmiany standardów zapisów umowy kredytu hipotecznego dla osób fizycznych - klientów indywidualnych Banku (...) S.A. Pomimo powyższych błędów w ustaleniu stanu faktycznego, dokonana przez Sąd Okręgowy ocena prawna żądania pozwu jest prawidłowa.

W przedmiotowej sprawie z treści załączonej do pozwu „Umowy kredytu G. M. Bank (...)” wynika, że została ona zawarta przez powódkę z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. w dniu 11 kwietnia 2006 r., a więc na 8 lat przed wniesieniem pozwu. Pozew został bowiem wniesiony w dniu 28 kwietnia 2014 r. poprzez jego nadanie w polskiej placówce pocztowej, co trafnie zauważyła powódka zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 165 § 2 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego zasady logiki i doświadczenia życiowego wskazują, że banki co jakiś czas zmieniają stosowane przez siebie wzorce umów, co jest związane m.in. ze zmianą ich oferty, zaś w sytuacji przejęcia banku przez inny bank, który ma własną ofertę i stosuje własne wzorce, rozpoczęcie korzystania przez bank przejmujący z wzorców należących do banku przejmowanego jest mało prawdopodobne. Tymczasem w przedmiotowej sprawie niesporne jest, że w dniu 31 grudnia 2009 r. - w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. - nastąpiło połączenie obu banków poprzez przejęcie majątku (...) Bank S.A. przez Bank (...) S.A., co skutkowało utrata zdolności prawnej przez pierwszy z nich.

Pomimo, że - co do zasady - ma rację powódka twierdząc, że ciężar udowodnienia zaprzestania stosowania wzorca umowy spoczywa na pozwanym przedsiębiorcy, to okoliczność ta nie ma wpływu na prawidłowość zaskarżonego wyroku. Powódka zaskarżyła bowiem postanowienia zawarte w „Umowie kredytu G. M. Bank (...)” oraz stanowiącej jej integralną część „Tabeli prowizji i opłat bankowych dla kredytów hipotecznych udzielonych w ramach Programu Lider - Załącznik nr 1 do Zarządzenia Prezesa Zarządu nr (...) (...), które były stosowane przez nieistniejący już (...) Bank S.A. z siedzibą w G.. Natomiast powódka nie udowodniła, aby inny podmiot, który przejął ten bank, tj. pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G., kiedykolwiek rozpoczął stosowanie zaskarżonych klauzul. W tej sytuacji trudno byłoby obciążyć pozwanego ciężarem wykazania, że zaprzestał stosowania klauzul, których nie stosował. Ponadto, stosowane przez pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G. - co najmniej od dnia 15 marca 2012 r. - wzorce umów zostały załączone do odpowiedzi na pozew i są to inne wzorce niż te zaskarżone przez powódkę.

W ocenie Sądu Apelacyjnego podkreślenia wymaga okoliczność, która - mając na uwadze argumenty podniesione w apelacji - umknęła powódce. Zaskarżeniu jako abuzywne mogły podlegać konkretne postanowienia zawarte w konkretnych wzorcach umów stosowanych przez przedsiębiorcę, a nie postanowienia o określonej treści zawarte w dowolnych wzorcach umów, w sytuacji, gdy dotychczasowe były zastępowane kolejnymi. Dlatego nie zasługuje na uwzględnienie argument powódki o stosowaniu przez pozwanego innego wzorca, lecz zawierającego podobną klauzulę, skoro przedmiotowa sprawa dotyczy konkretnie sprecyzowanego w pozwie wzorca umowy, który w toku procesu nie może być zastępowany innym. Tego innego wzorca mogłoby dotyczyć kolejne postępowanie, które - z uwagi na zmianę obowiązujących przepisów - mógłby zainicjować Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Podstawą orzeczenia Sądu Apelacyjnego był art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 108 § 1 k.p.c.