Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 października 2017 roku

sprawy z wniosku Skarbu Państwa - (...)

z udziałem R. S. (1) , R. S. (2) , Z. S. (1) , J. S. (1) , Z. S. (2) , A. P. , J. R. (1) , Z. Ł. , T. S. , J. B. , J. K. , K. S. (1) , K. S. (2) , J. S. (2)

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 13 kwietnia 2017 roku, sygn. akt I Ns 440/16

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie drugim w ten sposób, że zasądzoną od wnioskodawcy Skarbu Państwa - (...) na rzecz uczestniczki J. R. (1) kwotę 9.471,00 obniżyć do kwoty 8.856,00 (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć) złotych, a w pozostałej części apelację oddalić;

2.  zasądzić od wnioskodawcy Skarbu Państwa - (...) na rzecz uczestniczki J. R. (1) kwotę 2.214,00 (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych, w tym podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą obejmującą koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu uczestniczce J. R. (1).

SSO Dariusz Mizera

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Aleksandra Szymorek – Wąsek

Sygn. akt II Ca 591/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2017 roku w sprawie I Ns 440/16 Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. oddalił wniosek Skarbu Państwa – (...) o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości położonej we wsi D. gmina C. składającej się z działek nr (...). Zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki J. R. (1) kwotę 9.471 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania – nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Przedmiotowa nieruchomość położona jest w miejscowości D., gmina C. i składa się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: (...)o powierzchni 1,4181 ha, (...) o powierzchni 3,8071 ha -łącznie 5,2252 ha. .W ewidencji gruntów Skarb Państwa ujawniony jest jako właściciel nieruchomości, zaś (...)jako podmiot sprawujący zarząd.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 7 października 2015 roku w sprawie I Ns202/13 stwierdzono, że K. S. (3) i J. S. (3), nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1960 roku, na zasadzie ustawowej wspólności małżeńskiej, własność nieruchomości rolnej położonej w D., gmina C. o powierzchni 5,2252 ha, oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek: (...) (dawnym numerze działki (...)) i (...) (dawnym numerze działki (...)), dla której to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

Dla nieruchomości tej została w 1999 roku założona księga wieczysta nr (...), w której jako właściciel ujawniony został Skarb Państwa, a (...) jako państwowa jednostka organizacyjna, której oddano nieruchomość w zarząd.

Decyzją z dnia 19 września 1977 roku Naczelnik Gminy w C. orzekł przejęcie na własność Państwa bez odszkodowania, w stanie wolnym od obciążeń nieruchomości rolne bez budynków, figurujące na K. S. (3) o obszarze 5,46 ha, położone we wsi D., gm. C., oznaczone numerami działek (...).

Decyzją z dnia 16 stycznia 1978 roku Naczelnik Gminy w C. przekazał w trwały zarząd i użytkowanie (...) na czas nieokreślony grunty leśne i nadające się do zalesienia w ilości 26 działek, w tym m.in. działki (...).

Decyzją z dnia 3 kwietnia 2008 roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. stwierdziło nieważność zaskarżonej przez J. R. (1) decyzji Naczelnika Gminy C. z dnia 19 września 1977 roku w sprawie przejęcia na własność Państwa nieruchomości rolnej we wsi D., gm. C., figurującej w ewidencji gruntów na K. S. (3).

Decyzją z dnia 6 grudnia 2011 roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. stwierdziło nieważność decyzji Naczelnika Gminy C. z dnia 16 stycznia 1978 roku o przekazaniu w trwały zarząd i użytkowanie (...) gruntów leśnych i nadających się pod zalesienie w części dotyczącej działek (...) o łącznej powierzchni 5,46 ha, położonych we wsi D., gm. C..

Przedmiotowe działki od roku 1978 znajdowały się w zasobach Nadleśnictwa Spała. Dokonywane były zabiegi pielęgnacyjne i trzebieże drzewostanu leśnego.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty oraz zeznania przesłuchanych świadków. Zeznania świadków zasadniczo są spójne i korespondują z pozostałym materiałem dowodowym.

W ocenie sądu wniosek o stwierdzenie nabycia własności przedmiotowej nieruchomości gruntowej przez Skarb Państwa nie zasługuje na jego uwzględnienie z powodu braku przesłanek koniecznych do zasiedzenia nieruchomości.

Ocena materiału dowodowego prowadzić musi do wniosku, że od momentu wydania przez Naczelnika Gminy C. decyzji z dnia 19 września 1977 roku zaczyna się władztwo Skarbu Państwa nad nieruchomością, a z dniem 16 stycznia 1978 roku rozpoczyna się posiadanie nieruchomości w imieniu Skarbu Państwa przez obecnego wnioskodawcę. Pierwsze czynności prawne podejmowane przez uczestniczkę J. R. (1), mające na celu odzyskanie przedmiotowej nieruchomości datują się na rok 2006, co wynika z uzasadnienia decyzji (k-27) oraz z przesłuchania uczestniczki.

Stosownie do dyspozycji przepisu art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze /zasiedzenie/. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze / § 2 art. 172 k.c./.

W przedmiotowej sprawie nie można Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez wnioskodawcę przypisać posiadania samoistnego w dobrej wierze, a to z uwagi na okoliczności podniesione w uzasadnieniu decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. /k-26 i nast./. Zatem, czy przyjąć termin początkowy do rozpoczęcia biegu zasiedzenia od daty decyzji z dnia 19 września 1977 roku, czy też od dnia 16 stycznia 1978 roku , to termin końcowy przypadałby odpowiednio na dzień 19 września 2007 roku lub 16 stycznia 2008 roku. W ocenie Sądu termin ten uległ jednak przerwaniu poprzez wszczęcie postępowania administracyjnego przez J. R. (1) w 2006 roku stosownie do dyspozycji art. 124 § 1 pkt 1 k.c.

Z tych wszystkich względów Sąd wniosku o zasiedzenie nieruchomości przez wnioskodawcę nie uwzględnił.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej dla uczestniczki J. R. (1) z urzędu orzekł na podstawie § 11 pkt 1 w związku z § 8 pkt 7, § 4 ust.3 Rozporządzenia ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku i art. 520 § 2 k.p.c.

Od powyższego postanowienia apelację złożył wnioskodawca, zarzucając:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 172 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż wnioskodawca był posiadaczem samoistnym nieruchomości w złej wierze, podczas gdy z okoliczności ujawnionych w obecnej sprawie wynika jednoznacznie, iż wnioskodawca był posiadaczem samoistnym w dobrej wierze, co uzasadniało zastosowanie art. 172 § 1 k.c. i w konsekwencji stwierdzenie nabycia nieruchomości przez zasiedzenie z dniem 17 stycznia 1998r.,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 175 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż wszczęcie postępowania administracyjnego przez J. R. (1) w 2006r. w celu stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Gminy C. z dnia 19 września 1977r. Nr (...) doprowadziło do przerwania biegu zasiedzenia nieruchomości objętej wnioskiem, podczas gdy czynność ta z uwagi na odpowiednie stosowanie powyższych przepisów dotyczących przedawnienia, nie doprowadziła do przerwania biegu zasiedzenia wnioskodawcy, gdyż nie zmierzała bezpośrednio do pozbawienia wnioskodawcy posiadania nieruchomości,

3. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. §11 pkt 1 w zw. z §8 pkt 7 i §4 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w zw. z art. 520 § 2 k.p.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki J. R. (1) zawyżonej kwoty 9.471 zł brutto tytułem zwrotu kosztów postępowania w postaci zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez Kancelarię (...), podczas gdy prawidłowa kwota kosztów- postępowania obliczona na podstawie powyższych przepisów- Rozporządzenia powinna wynosić 8.856 zł,

Występując z tymi zarzutami skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie, że wnioskodawca Skarb Państwa - (...) nabył przez zasiedzenie z dniem 17 stycznia 1998r własność nieruchomości oraz zasądzenie solidarnie od uczestników na rzecz wnioskodawcy kwoty 7.200 zł tytułem kosztów postępowania, ewentualnie uchylenie skarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W przypadku zaś braku uwzględnienia zarzutu nr 1 lub 2 wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 2 poprzez obniżenie zasądzonej od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki J. R. (1) kwoty 9.471 zł do kwoty 8.856 zł brutto tytułem zwrotu kosztów postępowania w postaci zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez Kancelarię (...),

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skierowana do merytorycznego rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji nie jest uzasadniona, a podniesione w niej zarzuty są chybione. Zarzuty te dotyczą dwóch kwestii: czy samoistne posiadanie Skarbu Państwa było posiadaniem w dobrej wierze i czy wszczęcie przez uczestniczkę w 2006 roku postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnych dotyczących przejęcia przez Skarb Państwa przedmiotowej nieruchomości przerwało bieg zasiedzenia.

Zgodnie z dominującym w orzecznictwie tradycyjnym poglądem dobra wiara posiadacza polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje (por. postanowienie SN z 7 maja 1971 roku I CR 302/71 Legalis, postanowienie SN z 5 lipca 2012 roku IV CSK 606/11 Legalis). Dobrą wiarę określa się także niekiedy w ujęciu negatywnym: „ dobra wiara posiadania występuje wtedy, gdy z przyczyn usprawiedliwionych (a więc bez niedbalstwa) nie wie on o tym, że nie przysługuje mu prawo własności (tak min Ignatowicz Stefaniak Prawo rzeczowe 2009 roku str. 108-109). Dobra wiara posiadacza podlega ocenie według stanu z chwili uzyskania posiadania. Późniejsze zmiany świadomości posiadacza pozostawiają bez wpływu na tą ocenę.

W orzecznictwie sądowym występuje przywołane w apelacji stanowisko, że nabycie prze Skarb Państwa nieruchomości na podstawie decyzji administracyjnej, uznanej w późniejszym czasie postępowaniu nadzorczym za nieważną, było posiadaniem samoistnym w dobrej wierze (np. postanowienie SN z dnia 28 listopada 2014 roku I CSK 658/13). Jednakże jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 grudnia 2016 roku III CZP 86/16 (OSNCP 2017 nr 9 poz. 98) rozstrzygając czy uzyskanie posiadania nastąpiło w złej wierze należy mieć na uwadze całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskania posiadania ; domniemanie dobrej wiary jest obalona, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że posiadacz w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości nie przysługuje mu prawo własności.

W przedmiotowej sprawie okoliczności te związane są z przebiegiem postępowania administracyjnego w przedmiocie przejęcia nieruchomości na własność Państwa na podstawie decyzji wydanej przez Naczelnika Gminy w C. dnia 19 września 1977 roku nr (...)i stwierdzonych w późniejszym czasie wad tego postępowania. Pomijając nawet kwestię zasadności zaliczenia gospodarstwa (...) do gospodarstwa opuszczonego w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 5 sierpnia 1961 roku w sprawie opuszczonych gospodarstw rolnych (Dz.U.nr 39, poz. 198), to nie ulega wątpliwości, że decyzja Naczelnika Gminy w C. została skierowana do osoby zmarłej, co powoduje jej oczywistą nieważność. Bezsporne jest również, że nie został ona doręczone żadnemu z 4 spadkobierców K. S. (3), mimo, że zamieszkiwali w C. lub w pobliżu i nie byli osobami nieznanymi. Decyzja administracyjna aby wywołać skutki prawne musi być doręczona osobom zainteresowanym. Samo wywieszenie decyzji na tablicy ogłoszeń we wsi D. nie zastępuje doręczenia jej stronom. Jak powszechnie przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie administracyjnym dopiero od chwili doręczenia decyzji stronom jest ona wprowadzona do obrotu prawnego i wiąże strony, organ administracyjny i sądy.

Nie można także nie dostrzec, że w okresie wydania decyzji administracyjnej Naczelnik Gminy w C. był nie tylko organem administracyjnym, ale również reprezentował Skarb Państwa. Już wówczas dysponował on wyspecjalizowaną obsługą prawną. Przy dołożeniu należytej staranności powinien był dostrzec nieprawidłowości, którymi dotknięte było postępowanie administracyjne dotyczące przejęcia gospodarstwa rolnego (...). Dlatego też w ocenie Sądu Okręgowego trafne jest stanowisko sądu pierwszej instancji, że posiadanie Skarbu Państwa datujące się się od wydania decyzji z 19 września 1977 r. należy zakwalifikować jako posiadanie w złej wierze.

Nie sposób przy tym podzielić sugestii uzasadnienia apelacji, jakby początek zasiedzenia należało liczyć od objęcia nieruchomości przez Nadleśnictwo, dopiero po przekazaniu nieruchomości tej jednostce w zarząd, co nastąpiło po uprawomocnieniu się decyzji z 16 stycznia 1978 r., a w konsekwencji dobrą wiarą określić w oparciu o stan świadomości osób kierujących Nadleśnictwem. W przedmiotowej sprawie wniosek dotyczy nabycia własności przez Skarb Państwa. Jak już wcześniej wspominano dobra wiara podlega ocenie według stanu z chwili uzyskania posiadania przez Skarb Państwa, w tym przypadku z momentem przejęcie nieruchomości decyzją z dnia 19 września 1977 roku. Późniejsze przekazywanie nieruchomości poszczególnym jednostkom Skarbu Państwa nie zmienia początkowej daty wejścia w posiadanie nieruchomości przez Skarb Państwa, a tym samym i początkowej daty rozpoczęcia kręgu zasiedzenia. Stan świadomości osób kierujących jednostkami obejmującymi nieruchomości w zarząd, nie ma znaczenia dla oceny dobrej czy złej wiary, którą określa według początkowej daty objęcie nieruchomości w posiadanie przez Skarb Państwa.

Nie ma również racji skarżący prezentując pogląd, że wszczęcie przez uczestniczkę J. R. (2) postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Gminy w C. z dnia 19 września 1977 r. nie spowodowało przerwania biegu zasiedzenia, gdyż nie było to działaniem bezpośrednio prowadzące do pozbawienia wnioskodawcy władztwa nad nieruchomością. W jego ocenie takie bezpośrednio działanie musi być powództwem lub wnioskiem skierowanym przeciwko posiadaczowi na rzecz którego biegnie zasiedzenie, zmierzającym do pozbawienia go posiadania rzeczy i odzyskania prze właściciela władztwa nad nią.

Przepis art. 123 § 1 pkt 1 kc, który stosownie do przepisu art. 175 kc ma odpowiednie zastosowanie do biegu zasiedzenia stanowi, że bieg postępowania przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju przedsięwziętej w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Dokonana przez sąd pierwszej instancji kwalifikacja wniosku uczestniczki o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Gminy w C. jako przerywającego bieg przedawnienia jest prawidłowa. W przypadku niezłożenia takiego wniosku , zmierzającego do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji Naczelnika Gminy, utraciłaby możliwości odzyskania prawa własności. Istnienie tej decyzji pozbawiło ją legitymacji procesowej do domagania się w postępowaniu sądowym odzyskania władania nieruchomością. W tym sensie wniesione przez nią wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji jest czynnością podjętą przed innym właściwym organem bezpośrednio w celu odzyskania władztwa nad nieruchomością.

Zasadna jest natomiast apelacja kwestionująca wysokość ciążących na wnioskodawcy kosztów związanych z zastępstwem procesowym uczestniczki, której ustanowiono pełnomocnika z urzędu. Sąd pierwszej instancji istotnie popełnił błąd przy ustaleniu wysokości tych kosztów. Dlatego tylko w tej części Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§1kpc dokonał zmiany zaskarżonego postanowienia w punkcie 2, obniżając wysokość tych kosztów do kwoty wskazanej przez apelującego. W pozostałej części apelacja jest pozbawiona uzasadnienia i podlega oddaleniu- art. 385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc.

SSO Dariusz Mizera

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Aleksandra Szymorek - Wąsek