Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2018 r. w Gdańsku

sprawy B. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji B. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 czerwca 2017 r., sygn. akt VI U 42/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od B. P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 240,00( dwieście czterdzieści 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Grażyna Czyżak SSA Michał Bober SSO del. Tomasz Koronowski

Sygn. akt III AUa 1449/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3.11.2016 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej B. P. wypłacenia emerytury za okres wcześniejszy tj. za okres
od 29.10.2009 r. do 30.09.2014 r. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że w sprawach
o świadczenie, postępowanie wszczyna się na wniosek osoby zainteresowanej, o czym stanowi art. 116 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, a świadczenie wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa od świadczeń, ale nie wcześniej niż
od miesiąca, w którym złożono wniosek.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona zaskarżyła ją w całości, zarzucając naruszenie przepisów art. 116, art. 129 ust. 1 i art. 181 ustawy o emeryturach rentach z FUS (Dz. U.
z 2016r. poz. 887 ze zm.) poprzez niewłaściwe zastosowanie i nie przyznanie emerytury
od momentu spełnienia wszystkich warunków oraz naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 107 § 1 k.p.c. i wniosła o uchylenie decyzji i przyznanie emerytury z osiągnięciem 55 lat i wypłatę zaległego świadczenia za okres 5 lat
wraz z ustawowymi odsetkami. Ubezpieczona wniosła o przesłuchanie jej męża, a także jej
na okoliczność ustalenia, kiedy spełniała wszystkie warunki do przyznania prawa
do emerytury. W uzasadnienie podniosła także, że decyzja ma charakter deklaratoryjny,
a organ rentowy nie sprawdził, czy nie należy jej przyznać emerytury z urzędu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu decyzji.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 1 czerwca 2017 r. oddalił odwołanie, sygn. akt VI U 42/17.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Decyzją z dnia 9.09.2003 r. odwołującej przyznano prawo do emerytury na podstawie ustawy - Karta Nauczyciela od 1.09.2013 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy.

Następnie odwołująca złożyła wniosek o przyznanie emerytury na podstawie powszechnego systemu emerytalnego, który został rozpatrzony negatywnie ponieważ nie osiągnęła wymaganego wieku 60 lat i 8 m-cy, a także nie spełniała przesłanek do przyznania emerytury niepełnej tj. przesłanek osiągnięcia 55 lat i udokumentowania 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Jednocześnie pouczono ubezpieczoną, że może złożyć wniosek przyznanie prawa
do emerytury z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Odwołująca złożyła taki wniosek w dniu 24.10.2014 r. i decyzją z dnia 26.11.2014 r. przyznano jej prawo do emerytury od 1.10.2014 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku
na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dokonując wyliczenia emerytury na podstawie art. 183 i ustalając jej wysokość na 1781,64 zł.

Następnie ubezpieczona po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ponownie złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury i decyzją z dnia 17.07.2015 r. dokonano wyliczenia emerytury na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jednakże emerytura w tak wyliczonej wysokości (886, 78 zł) była niższa od przyznanej na podstawie art. 184 ustawy i nadal była wypłacana emerytura przyznana na podstawie tego przepisu, czyli ze względu na przepracowanie wymaganego okresu w warunkach szczególnych.

W zaskarżonej decyzji odmówiono ubezpieczonej wypłacania emerytury w wysokości ustalonej decyzją z dnia 26.11.2014 r. za okres wsteczny

Sąd Okręgowy wskazał, że okolicznością sporną w rozpatrywanej sprawie było zagadnienie prawidłowej daty, od której należało wypłacić emeryturę przyznaną na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z dnia 17.12.1998 r. (Dz. U. z 2016 r.,
poz. 887 ze zm.). Decyzją z dnia 26.11.2014 r. organ rentowy przyznał bowiem prawo
do emerytury na innej podstawie prawnej, tj. art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który w sposób odrębny od Karty Nauczyciela ustala warunki do jej przyznania i ustalił emeryturę wyższą o 155 zł. W myśl art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego.

Sąd I instancji zauważył, że wszystkie wymienionej wyżej przesłanki - warunkujące prawo do emerytury - tj. osiągnięcie wieku 55 lat, stażu pracy ogólnego (20 lat dla kobiet)
i stażu pracy w warunkach szczególnych (15 lat) - muszą być spełnione łącznie, by można było przyznać prawo do emerytury w warunkach szczególnych, Ubezpieczona spełniła wszystkie warunki z dniem osiągnięcia wieku 55 lat tj. z dniem (...),
lecz - co najistotniejsze - wniosek o przyznanie prawa do emerytury na podstawie przepisów art. 184 ustawy złożyła dopiero w dniu 24.10.2014 r. Wcześniej bowiem składała wniosek
o przyznanie prawa do emerytury na podstawie innych przepisów. Wcześniejszy wniosek,
to ten złożony w dniu 30.09.2014 r.

Sąd podkreślił, że prawo do świadczenia przysługuje z dniem spełnienia wszystkich warunków do jego przyznania co przewiduje art. 116 ustawy, lecz wypłata świadczenia nie może nastąpić wcześniej aniżeli złożono wniosek, tj. w tym wypadku od dnia 24.10.2014 r., zgodnie z art. 129 ustawy o emeryturach i rentach. Ustawa o emeryturach i rentach
w kontekście przyznania świadczenia nie przewiduje żadnego automatyzmu, wbrew twierdzeniu ubezpieczonej, za wyjątkiem sytuacji, gdy ubezpieczona ma przyznaną rentę,
a osiągnęła wiek emerytalny (wówczas automatycznie przyznawana jest emerytura). Dlatego też, organ rentowy prawidłowo przyznał emeryturę ubezpieczonej w myśl przepisów art. 184 ustawy dopiero od dnia złożenia wniosku, a nie od dnia spełnienia tych przesłanek materialnych wynikających z art. 184 ustawy.

Mając na uwadze powyższe okoliczności orzeczono w myśl art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona, podtrzymując stanowisko, zgodnie
z którym emerytura powinna zostać jej przyznana z urzędu i wypłacona od osiągnięcia wieku 55 lat oraz wnosząc o zmianę wyroku.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie
od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej podlega oddaleniu jako bezzasadna.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była zasadność decyzji pozwanego organu rentowego z dnia 3 listopada 2016 r., odmawiającej ubezpieczonej wypłaty emerytury przyznanej decyzją z dnia 26 listopada 2014 r. od dnia 1 października 2014 r., za okres wcześniejszy, tj. za okres od 29 października 2009 r. do 30 września 2014 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w powyższym zakresie Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił on też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa.

Sąd Apelacyjny zaakceptował zatem w całości ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, traktując je jak własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNP 1999, nr 24, poz. 776). Sąd odwoławczy w pełni podziela także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd pierwszej instancji, uznając ją za wyczerpującą, a tym samym nie ma potrzeby powtarzać w całości trafnego wywodu prawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05, LEX nr 179977; z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 526/04, LEX nr 177281).

Podkreślenia wymaga, iż z wyjątkiem sytuacji zamiany z urzędu renty z tytułu niezdolności do pracy na emeryturę (art. 24a i art. 27a ustawy o emeryturach i rentach z FUS), samo spełnienie warunków nabycia prawa do świadczenia nie rodzi po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia (por. wyrok SA w Warszawie
z dnia 9 grudnia 1997 r., III AUa 978/97, LEX nr 32326), gdyż zależy to od złożenia
przez zainteresowanego stosownego wniosku.

Stosownie do treści art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo
do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2, który stanowi, że jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie
za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo
do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia.

Zgodnie natomiast z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Jak wynika z powyższego, ustawa odróżnia moment powstania prawa (tj. spełnienie warunków - art. 100 ustawy) od momentu wypłaty świadczenia (tj. co do zasady nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku lub wydania decyzji z urzędu - art. 129 ust. 1 ustawy).

Powtórzyć zatem należy, gdyż ma to kluczowe znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, że generalną zasadą prawa emerytalno-rentowego jest, iż świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury lub renty (tj. spełnienia ustawowych warunków zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy),
lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie w celu jego przyznania. Reguła powyższa wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń,
tj. za okres po nabyciu prawa in abstracto, a przed złożeniem wniosku.

Ubezpieczona bezpodstawnie utożsamia istnienie prawa do świadczenia, związanego ze spełnieniem ustawowych warunków nabycia tego prawa z przyznaniem (i wypłatą) świadczenia i pomija, iż ustalenie prawa do świadczenia przez stwierdzenie spełnienia jego warunków nie odpowiada przyznaniu świadczenia. Jeżeli zatem przesłanki uprawniające
do świadczenia zostały spełnione przed datą złożenia wniosku o to świadczenie, to jego przyznanie nie może nastąpić wcześniej niż od miesiąca, w którym ten wniosek zgłoszono. Wykładnia przepisu art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest utrwalona
w judykaturze. Nie wypłaca się świadczeń z wyrównaniem za czas od nabycia do nich prawa in abstracto, bez względu na to, czy niezłożenie wniosku spowodowane było brakiem staranności w prowadzeniu własnych spraw czy też innymi okolicznościami, w tym brakiem wiedzy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 października 2017 r., III AUa 1642/16, LEX nr 2409339).

Niesporne w sprawie było, że decyzją z dnia 9.09.2003 r. odwołującej przyznano prawo do emerytury na podstawie ustawy - Karta Nauczyciela od 1.09.2003 r.,
tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy. Na skutek wniosku ubezpieczonej
z dnia 24.10.2014 r., decyzją z dnia 26.11.2014 r. przyznano jej prawo do emerytury
od 1.10.2014 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Następnie, na wniosek ubezpieczonej, decyzją z dnia 17.07.2015 r. przyznano jej prawo do emerytury na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Jako że emerytura ta okazała się niższa od emerytury przyznanej na podstawie art. 184 cyt. ustawy, nadal wypłacana jest wnioskodawczyni emerytura przyznana na podstawie tego przepisu.

Skoro zatem wniosek o przyznanie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczona złożyła w dniu 24 października 2014 r., stwierdzić należy, że zarówno organ rentowy, jak i Sąd pierwszej instancji prawidłowo zastosowały i wyłożyły przepis art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przyznanie ubezpieczonej prawa do tego świadczenia możliwe było, zgodnie
z ww. przepisem, od miesiąca złożenia wniosku, tj. od 1 października 2014 r. Nadmienić można, że dla oceny daty przyznania prawa do emerytury z art. 184 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS nie ma znaczenia data złożenia wniosku i data przyznania emerytury
na podstawie Karty Nauczyciela, albowiem jest to odmienne świadczenie, przyznawane
po spełnieniu przez ubezpieczonego innych przesłanek.

W realiach sprawy brak było również podstaw do zastosowania art. 24a i art. 27a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, które przewidują przyznanie prawa do emerytury
z urzędu - zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy.

W konsekwencji, jako prawidłową należy ocenić zaskarżoną decyzję odmawiającą wnioskodawczyni wypłaty emerytury przyznanej decyzją z dnia 26 listopada 2014 r. od dnia 1 października 2014 r., za okres wcześniejszy, tj. od 29 października 2009 r. do 30 września 2014 r.

W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny oddalił ją na podstawie art. 385 k.p.c., jak w pkt 1 sentencji.

W pkt 2 sentencji Sąd Apelacyjny zasądził od ubezpieczonej na rzecz pozwanego organu kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, działając na podstawie art. 98 § 1 i 3, art. 99, art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2
w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

SSA Grażyna Czyżak SSA Michał Bober SSO del. Tomasz Koronowski