Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Sędziowie: SSO Krystyna Skiepko,

SSO Mirosław Wieczorkiewicz,

Protokolant: st. sekretarz sądowy Marta Borowska,

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2018 r. w Olsztynie na rozprawie,

sprawy z wniosku A. B. (1)

z udziałem P. B.

o podział majątku wspólnego,

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Bartoszycach z dnia 26 kwietnia 2017r. oraz postanowienia uzupełniającego z dnia 2 sierpnia 2017r., sygn. akt I Ns 2035/13,

p o s t a n a w i a :

I.  zmienić zaskarżone postanowienie z dnia 26 kwietnia 2017r. w punktach I, II, III i IV w ten sposób, że nadać im brzmienie:

- „I. dokonać podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni A. B. (1) i uczestnika P. B., w skład którego wchodzi:

1.  prawo własności niezabudowanej nieruchomości obejmującej działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o powierzchni 8,1301 ha, położonej w L., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 147.160 zł (sto czterdzieści siedem tysięcy sto sześćdziesiąt złotych),

2.  prawo własności niezabudowanej nieruchomości obejmującej działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o powierzchni 8,63 ha, położonej w L., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 155.600 zł (sto pięćdziesiąt pięć tysięcy sześćset złotych),

3.  samochód osobowy marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...), rok produkcji 2005, o wartości 16.700 zł (szesnaście tysięcy siedemset złotych,

4.  odsetki od środków finansowych uczestnika zgromadzonych na rachunku oszczędnościowym nr (...) w kwocie 5.219,14 zł (pięć tysięcy dwieście dziewiętnaście złotych czternaście groszy),

w ten sposób, że nieruchomość opisaną w ppkt. 2 przyznać na własność wnioskodawczyni, zaś nieruchomość opisaną w ppkt. 1, samochód osobowy opisany w ppkt. 3 i odsetki opisane w ppkt. 4 przyznać na własność uczestnikowi;

II.  zasądzić od uczestnika P. B. na rzecz wnioskodawczyni A. B. (1) kwotę 6.739,57 zł (sześć tysięcy siedemset trzydzieści dziewięć złotych pięćdziesiąt siedem groszy) tytułem dopłaty, płatną w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi jej płatności;

III.  nakazać ściągnąć od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Bartoszycach) kwotę 614,86 zł (sześćset czternaście złotych osiemdziesiąt sześć groszy) tytułem wydatków sądowych;

IV.  nakazać ściągnąć od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Bartoszycach) kwotę 854,70 zł (osiemset pięćdziesiąt cztery złote siedemdziesiąt groszy) tytułem wydatków sądowych;”;

II. oddalić apelacje od postanowienia z dnia 26 kwietnia 2017r. w pozostałej części i od postanowienia z dnia 2 sierpnia 2017r. w całości;

III. ustalić, iż wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania za instancję odwoławczą związane ze swym udziałem w sprawie.

Krystyna Skiepko Bożena Charukiewicz Mirosław Wieczorkiewicz

Sygn. akt IX Ca 1028/17

Sygn. akt IX Ca 1029/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. B. (1) wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego w ten sposób, aby przyznać uczestnikowi P. B. nieruchomości gruntowe położone w L., dla których Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgi wieczyste (...) o wartości odpowiednio 120.000 zł i 130.000 zł, samochód osobowy marki T. (...) o wartości 27.000 zł, a także kwotę 60.000 zł, z obowiązkiem spłaty na jej rzecz w wysokości 198.500 zł, płatnej w terminie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, a ponadto wniosła

o zasądzenie od uczestnika kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, iż strony pozostawały w związku małżeńskim od 19 czerwca 2004 r. do 7 grudnia 2012 r., w trakcie którego nabyły ww. nieruchomości oraz samochód osobowy. Nawet wówczas, gdy prowadzili wspólne gospodarstwo domowe uczestnik nie informował jej o wysokości dochodów uzyskiwanych z tytułu upraw położonych w M. i L., jak również nigdy nie przeznaczał ich na utrzymanie rodziny. Podała, iż w skład majątku wspólnego wchodzi kwota ok. 21.000 zł, którą uczestnik uzyskał lokując pod koniec listopada 2011 r. na swój rachunek bankowy kwotę 450.000 zł, która wchodziła w skład majątku odrębnego uczestnika.

Uczestnik P. B. poparł wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego domagając się przyznania na swoją rzecz samochodu osobowego o wartości 19.000 zł, a wnioskodawczyni obu nieruchomości, których łączna wartość wynosi 134.081 zł, ustalenia, że nakład uczestnika z jego majątku osobistego na majątek wspólny wynosi 67.627 zł. Wniósł o zasądzenie od wnioskodawczyni na swoją rzecz kwoty 125.167 zł tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym i rozliczenia jego nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, płatnej w terminie dwóch miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a także kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zakwestionował wskazane we wniosku wartości poszczególnych składników majątkowych i nie zgodził się z zaproponowanym sposobem podziału nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego. Podniósł, że nabycie nieruchomości nastąpiło ze środków w wysokości 67.040 zł uzyskanych przez niego w darowiźnie od swoich rodziców, uczynionej wyłącznie na jego rzecz. Wyraził zgodę na przyznanie mu samochodu jednakże podniósł, iż był zmuszony sam opłacić koszty ubezpieczenia tego pojazdu w wysokości 1.174 zł. W sumie do spłaty dla uczestnika przez wnioskodawczynię pozostaje kwota w wysokości 125.167 zł. Zaprzeczył, aby do majątku wspólnego wchodziła kwota 220.000 zł pochodząca z dochodów uzyskiwanych z upraw nieruchomości rolnych. Zarzucił, że nie uzyskał dochodu w wysokości 21.000 zł z oprocentowania kwoty pozostałej po sprzedaży jego mieszkania w W..

Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Bartoszycach dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni A. B. (1) i uczestnika P. B., w skład którego wchodzi:

1) prawo własności niezbudowanej nieruchomości obejmującej działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o powierzchni 8,1301 ha, położonej w L., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 147.160 złotych,

2) prawo własności niezbudowanej nieruchomości obejmującej działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o powierzchni 8,63 ha, położonej w L., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 155.600 złotych,

3) samochód osobowy marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...), rok produkcji 2005, o wartości 16.700 złotych,

4) roszczenie związane z rozliczeniem należności z tytułu dochodów uzyskanych z upraw nieruchomości opisanych w ppkt. 1 i 2 za lata 2007-2015 o pierwotnej wartości 223.576 złotych,

5) roszczenie związane z rozliczeniem należności z tytułu dochodów uzyskanych z uprawy porzeczki czarnej na nieruchomości położonej w M., dzierżawionej od rodziców uczestnika za lata 2009-2010 o pierwotnej wartości 68.927 złotych,

6) odsetki od środków finansowych uczestnika zgromadzonych na rachunku oszczędnościowym nr (...) w kwocie 5.219,14 złotych

w ten sposób, że nakazał sprzedaż nieruchomości opisanych w ppkt. 1 i 2 i nakazał dokonanie podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży tych nieruchomości w ten sposób, aby po pokryciu i zwrocie kosztów sprzedaży, pozostałą sumę podzielić między wnioskodawczynię A. B. (1) i uczestnika P. B. po połowie, natomiast samochód osobowy opisany w ppkt. 3, roszczenia opisane w ppkt. 4-5 i odsetki opisane w ppkt. 6 o łącznej wartości 314.422,14 złotych przyznał uczestnikowi P. B.. Zasądził tytułem spłaty od uczestnika P. B. na rzecz wnioskodawczyni A. B. (1) kwotę 157.211,07 zł, płatną w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności; zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 149,82 zł tytułem zwrotu części poniesionych przez nią kosztów sądowych. Nakazał ściągnąć od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Bartoszycach) kwotę 1.469,36 zł tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych. Oddalił w pozostałym zakresie wnioski wnioskodawczyni i uczestnika o zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni A. B. (1) i uczestnik P. B. zawarli związek małżeński w dniu 19 czerwca 2004 r. Z małżeństwa posiadają dwoje dzieci: J. B. ur. (...) i A. B. (2) ur. (...)

W trakcie małżeństwa wnioskodawczyni nie podejmowała żadnej pracy zarobkowej, nie osiągała żadnych dochodów. Uczestnik pracował natomiast w Komisji Nadzoru Finansowego. Z jego dochodów utrzymywała się rodzina, jak również z pomocy jego rodziców. Finansami zajmował się uczestnik, wnioskodawczyni od tych spraw była odsunięta.

W dniu 8 stycznia 2007 r. strony nabyły do majątku wspólnego:

- nieruchomość obejmującą działki gruntu oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o powierzchni 8,1301 ha, położone w L., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...), za cenę 32.240 zł,

- nieruchomość obejmującą działki gruntu oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o powierzchni 8,63 ha, położoną w L., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...), za cenę 34.520 zł.

Środki na zakup obu nieruchomości pochodziły od rodziców uczestnika, które jego wolą weszły do majątku wspólnego. Aktualna wartość nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) wynosi 147.160 zł, zaś nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) wynosi 155.600 zł.

Uprawą ziemi w L. zajmowali się rodzice uczestnika. Uczestnik przekazywał im dopłaty wypłacane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zaś uzyskiwanymi dochodami z tytułu tych upraw nie rozliczył się z wnioskodawczynią.

Dochód z nieruchomości położonych w L. przy uwzględnieniu dopłat przekazywany przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w latach 2007-2015 wyniósł łącznie 223.576 zł.

Uczestnik w trakcie małżeństwa nabył do majątku osobistego nieruchomość obejmującą działkę gruntu oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 13,8500 ha, położoną w M., gm. B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...). Na nieruchomości tej w 2005 r. przeprowadzono uprawę gleby, a wiosną 2006 r. został założony las. W okresie od dnia nabycia tej nieruchomości do dnia 7 grudnia 2012 r., las nie przynosi dochodów, a jedynie generuje nakłady na jego utrzymanie, które są rekompensowane ze środków tzw. publicznych (krajowych i unijnych).

Uczestnik dzierżawił od swoich rodziców działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) położoną w M., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą (...), na której w latach 2008-2010 prowadzona była plantacja porzeczki czarnej. Wysokość kosztów wytworzenia płodów rolnych w 2008 r. wynosiła 7.418 zł/ha, w 2009 r. 7.255 zł /ha i 2010 r. 7.275 zł/ha. Dochód z tej plantacji w 2009 r. wyniósł 39.549 zł, a w 2010 r. - 29.378 zł.

W trakcie małżeństwa uczestnik był właścicielem mieszkania położonego w W., które stanowiło jego majątek osobisty. Kwota uzyskana ze sprzedaży tego mieszkania w kwocie 1.346.000 zł została zaksięgowania na rachunku bankowym uczestnika nr (...) w Banku (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 28 października 2011 r. Rachunek ten nie był oprocentowany. Z rachunku tego w dniu 23 grudnia 2011 r. została przelana kwota 460.000 zł na rachunek oszczędnościowy uczestnika nr (...) prowadzony przez Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Do dnia zamknięcia tego rachunku naliczone zostały odsetki w łącznej kwocie 5.219,14 zł.

W trakcie trwania małżeństwa, strony nabyły samochód osobowy marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...), rok produkcji 2005, którego aktualna wartość wynosi 16.700 zł.

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2012 r. w sprawie VI RC 630/12 Sąd Okręgowy w Olsztynie rozwiązał małżeństwo stron przez rozwód. Powyższe orzeczenie uprawomocniło się z dniem 7 grudnia 2012 r.

Aktualnie wnioskodawczyni zamieszkuje z dziećmi w E., gdzie pracuje w Urzędzie Miejskim w E. jako specjalista z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 1.500 zł. Uczestnik mieszka w O., gdzie poszukuje pracy. Osiąga dochody z wynajmu domu w O. w wysokości ok. 2.000 zł miesięcznie.

Postawieniem z dnia 2 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Bartoszycach uzupełnił postanowienie z dnia 26 kwietnia 2017 r. wydane przez Sąd Rejonowy w Bartoszycach w sprawie I Ns 2035/13 w ten sposób, że dodał punkt VI o następującej treści: „oddalić wniosek uczestnika o rozliczenie nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny”.

Uzasadniając postanowienie z dnia 26 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy wskazał, że spornymi składnikami majątku, które wchodziły w skład majątku wspólnego stron były roszczenia związane z rozliczeniem należności z tytułu dochodów uzyskanych z upraw nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego za lata 2007-2015 o pierwotnej wartości 223.576 zł, jak również roszczenie związane z rozliczeniem należności z tytułu dochodów uzyskanych z uprawy porzeczki czarnej na nieruchomości położonej w M., dzierżawionej od rodziców uczestnika za lata 2009-2010 o pierwotnej wartości 68.927 zł oraz odsetki od środków finansowych uczestnika zgromadzonych na rachunku oszczędnościowym. Niewątpliwie dopłaty z (...) wyprowadzane były z majątku wspólnego poprzez przekazywanie ich rodzicom uczestnika. Oni dysponowali tymi pieniędzmi, uprawiali ziemię w L., zaś uprawy te przynosiły dochody, które nie wracały już do majątku wspólnego stron. Podobnie należy odnieść się do dochodów z tytułu uprawy porzeczki na nieruchomości w M., dzierżawionej od rodziców uczestnika. Dochody te stanowiły majątek wspólny, zaś uczestnik również i w tym zakresie nie rozliczył się z byłą żoną. Odsetki w łącznej kwocie 5.219,14 zł powstały w związku z ulokowaniem na oprocentowanym rachunku części środków pieniężnych uzyskanych przez uczestnika z tytułu sprzedaży mieszkania w W., należącego do jego majątku osobistego. Od dnia 23 grudnia 2011 r. do dnia zamknięcia tego rachunku naliczone zostały odsetki w ww. wysokości, które jako dochód z majątku osobistego uczestnika weszły do majątku wspólnego stron. Z tego tytułu uczestnik również nie rozliczył się z wnioskodawczynią, nie wykazał przy tym na co zostały przeznaczone te środki. Ponieważ strony nie były zainteresowane przejęciem nieruchomości na wyłączną własność, Sąd nakazał zarządzenie ich sprzedaży. Jednocześnie nakazał dokonanie podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości w ten sposób, aby po pokryciu i zwrocie kosztów sprzedaży, pozostałą sumę podzielić między wnioskodawczynię i uczestnika po połowie. Uczestnikowi przyznane zostały także roszczenia związane z rozliczeniem należności z tytułu dochodów uzyskanych z tytułu upraw na nieruchomościach w L. oraz uprawy porzeczki w M., jak również odsetki od środków finansowych zgromadzonych na rachunku uczestnika. Pozostałe kwestie dotyczące składu majątku wspólnego oraz podziału składników wchodzących w skład tego majątku Sąd orzekł zgodnie z wnioskami stron. W wyniku dokonanego podziału uczestnikowi został przyznany majątek w łącznej kwocie 314.422,14 zł. Ze względu na to, że udziały stron w majątku wspólnym były równe, należna spłata na rzecz wnioskodawczyni wyniosła zatem 157.211,07 zł.

Uzasadniając postanowienie z dnia 2 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy wskazał, że strony w trakcie trwania małżeństwa nabyły nieruchomości położone w L., dla których Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgi wieczyste (...). W ocenie Sądu Rejonowego, z zeznań świadków oraz przesłuchania uczestnika, które w tym zakresie Sąd uznał za wiarygodne wynika, iż środki na zakup tych nieruchomości pochodziły od jego rodziców. Wolą uczestnika weszły one do majątku wspólnego, co potwierdził podczas przesłuchania i co znalazło odzwierciedlenie w warunkowych umowach sprzedaży z dnia 24 listopada 2006 r. dotyczących zakupu tych dwóch nieruchomości, gdzie zawarte zostało oświadczenie wnioskodawczyni i uczestnika, że „(…) nabycia dokonują z majątku objętego wspólnością ustawową (...)”. Dlatego też nie było podstaw do uznania, iż środki otrzymane od rodziców na zakup ziemi stanowiły nakład z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny, a tym samym rozliczenia ich w niniejszym postępowaniu. Biorąc pod uwagę, iż w treści postanowienia z dnia 26 kwietnia 2017 r. nie zawarto rozstrzygnięcia w przedmiocie zgłoszonego przez uczestnika wniosku o rozliczenie nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny, należało wniosek ten rozstrzygnąć.

O kosztach postępowania w zakresie kosztów sądowych, Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. mając na uwadze to, że interesy stron były sprzeczne. Natomiast w zakresie pozostałych kosztów, w tym kosztów zastępstwa prawnego, Sąd uznał, iż wnioskodawczyni i uczestnik winni je ponieść we własnym zakresie zgodnie z zasadą wynikającą z art. 520 § 1 k.p.c.

Powyższe postanowienia zaskarżył apelacjami uczestnik postępowania.

Postanowienie z dnia 26 kwietnia 2017 r. uczestnik zaskarżył w części, to jest:

- w punkcie I ppkt 4 poprzez przyjęcie do składu majątku wspólnego roszczenia związanego z rozliczeniem należności z tytułu dochodów uzyskanych z upraw nieruchomości stron położonych w L. o wartości 223 576 zł,

- w punkcie I ppkt 5 poprzez przyjęcie do składu majątku wspólnego roszczenia związanego z rozliczeniem należności z tytułu dochodów uzyskanych z uprawy czarnej porzeczki na nieruchomości położonej w M. o wartości 68 927 zł,

- w punkcie I poprzez dokonanie podziału majątku wspólnego w zakresie nakazania sprzedaży nieruchomości stron i odpowiedniego podziału pomiędzy nimi sumy uzyskanej z tej sprzedaży oraz w zakresie przyznania na własność uczestnika roszczeń opisanych w ppkt 4-5 punktu I,

- w punkcie II w całości,

- w punkcie III i IV zasądzającym od uczestnika zwrot kosztów sądowych ponad jego udział wynoszący połowę tych kosztów.

Skarżący zarzucił postanowieniu:

1. naruszenie art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i w zw. z art. 45 k.r.o. w zw. z art. 415 k.c., poprzez niewłaściwe uznanie, że w skład majątku wspólnego wchodzą roszczenia w wysokości 223 576 zł oraz 68 927 zł opisane w ppkt 4 i 5 pkt I zaskarżonego postanowienia,

2. naruszenie art. 33 pkt 2 k.r.o. poprzez jego nie zastosowanie i błędne uznanie, że sam fakt oświadczenia wnioskodawczyni i uczestnika w akcie notarialnym nabycia nieruchomości, że : „ nabycia dokonują z majątku objętego wspólnością ustawową” wyklucza, uznanie, iż środki otrzymane przez uczestnika od swoich rodziców w darowiźnie na zakup ziemi stanowiły jego majątek osobisty,

3. naruszenie art. 623 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i w zw. z art. 688 k.p.c. poprzez bezpodstawne odstąpienie przez Sąd od podziału w naturze, który ma pierwszeństwo przed wszelkimi innymi sposobami podziału,

4. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść zaskarżonej części postanowienia, to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i jego dowolną, jednostronną ocenę na korzyść wnioskodawczyni, przez to sprzeczne z treścią tego materiału ustalenia faktyczne, dotyczące przyjęcia:

- że wnioskodawczyni była odsunięta od spraw finansowych w trakcie małżeństwa,

- że nie było wiedzy i zgody wnioskodawczyni na przekazywanie dopłat z (...) z uprawy ziemi w L. i dochodów z uprawy czarnej porzeczki w M. rodzicom uczestnika,

- nie dania w pełni wiary zeznaniom świadków M. B. i W. B. oraz uczestnikowi postępowania w kwestii pełnej wiedzy i zgody wnioskodawczyni na rodzinne ustalenia, co do sposobu rozliczania dopłat z (...) i dochodów z uprawy czarnej porzeczki,

5. błędną ocenę dowodów poprzez przyjęcie :

- że zeznania wnioskodawczyni w całości zasługują na uwzględnienie jako, że są logiczne, spójne i korespondujące z pozostałym materiałem dowodowym, gdy tymczasem zawierają wiele sprzeczności i niekonsekwencji,

6. naruszenie art. 520 § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w sprawie o podział majątku wspólnego występuje sprzeczność interesów uczestników postępowania nieprocesowego, mimo, że w tym postępowaniu wynik sprawy sądowej ma równie istotne znaczenie dla każdego z nich, co winno skutkować równym obciążeniem kosztami sądowymi.

Wskazując na powyższe zarzuty uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i w punkcie I postanowienia wyeliminowanie ze składu majątku wspólnego roszczeń związanych z rozliczeniem należności o wartości 223 576 zł (ppkt 4) i o wartości 68 927 zł (ppkt 5) oraz dokonanie podziału majątku wspólnego w ten sposób, że : przyznać na wyłączną własność A. B. (1) prawo własności niezabudowanej nieruchomości obejmującej działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o łącznej powierzchni 8,1301 ha, położonej w L. gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości 147 160 zł, zaś uczestnikowi P. B. przyznać na wyłączną własność prawo własności niezabudowanej nieruchomości obejmującej działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o łącznej powierzchni 8,63 ha, położonej w L. gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości 155 600 zł oraz pozostałe składniki majątku wspólnego, to jest samochód osobowy marki T. (...) o wartości 16 700,00 zł opisany w ppkt 3 i odsetki od środków finansowych w kwocie 5 219,14 zł opisane w ppkt 6, czyli majątek o łącznej wartości 177 519,14 zł; o ustalenie nakładu uczestnika z jego majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 67 627 zł, o uchylenie pkt II postanowienia, o zasądzenie od wnioskodawczym na rzecz uczestnika kwoty 1 727,18 zł tytułem dopłaty, o obciążenie w równych częściach każdą ze stron kosztami sądowymi za postępowanie w pierwszej instancji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

W apelacji od postanowienia z dnia 2 sierpnia 2017 r. uczestnik postępowania zarzucił naruszenie art. 33 pkt 2 k.r.o. poprzez jego nie zastosowanie i błędne uznanie, że sam fakt oświadczenia wnioskodawczyni i uczestnika w akcie notarialnym nabycia nieruchomości, że: „ nabycia dokonują z majątku objętego wspólnością ustawową” wyklucza uznanie, iż środki otrzymane przez uczestnika od swoich rodziców w darowiźnie na zakup tej nieruchomości stanowiły jego majątek osobisty.

Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie nakładu uczestnika z jego majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 67.627 zł i o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja od postanowienia z dnia 26 kwietnia 2017 r. jest w części zasadna. Apelacja od postanowienia z dnia 2 sierpnia 2017 r. podlegała oddaleniu.

Trafne są zarzuty uczestnika postępowania dotyczące błędnego ustalenia przez Sąd Rejonowy składu majątku wspólnego stron odnoszącego się do roszczeń związanych z dochodem, który przynosiły nieruchomości rolne stron położone w miejscowości L. oraz związanych z dochodem, który przynosiła plantacja porzeczki.

Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dają podstawy do zaliczenia do majątku wspólnego dochodów z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o.). Przez pojęcie dochodów należy rozumieć wszelkie korzyści majątkowe, jakie przynoszą przedmioty majątkowe, przede wszystkim pożytki w rozumieniu art. 53 i 54 k.c.

Z niekwestionowanego w tym zakresie materiału dowodowego wynika, że w rzeczywistości wyłącznie rodzice wnioskodawcy uprawiali nieruchomości rolne położone w miejscowości L. z czym związane były dopłaty unijne stanowiące sporny dochód. Przeznaczane one były na pokrycie związanych z uprawą ziemi kosztów, np. kosztów nawozów. Zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik postępowania nie angażowali się w pomoc rodzicom. Art. 31 § 2 pkt. 2 k.r.o. stanowi o dochodach z majątku wspólnego i osobistego małżonków. Ziemia nieuprawiana nie przynosi żadnych dochodów, a nawet powoduje powstanie wydatków (obowiązek zapłaty podatku). Majątek przynosi dochód w związku z normalnym korzystaniem z rzeczy, w granicach normalnej prawidłowej gospodarki. Wnioskodawczyni i uczestnik nie byli zainteresowani uprawianiem ziemi. Nie włożyli w jej uprawę najmniejszego wysiłku. Nie wypracowali zatem żadnego dochodu, który mógłby wejść do majątku wspólnego. Dobrowolnie wyrazili zgodę na taki sposób zarządzania wspólną nieruchomością. Skoro wyłącznie rodzice uczestnika pracowali na nieruchomościach wchodzących w skład majątku wspólnego stron, włożyli swoją osobistą pracę i ponieśli koszty, to do ich majątku weszły dochody z przedmiotowych nieruchomości, w tym tzw. dopłaty unijne przeznaczane na koszty utrzymania przedmiotowych nieruchomości. Należy przy tym zauważyć, że rodzice uczestnika, pomimo wyłącznej osobistej pracy na nieruchomościach, pozostawiali małżonkom część uzyskanych dopłat unijnych na potrzeby rodziny.

Analogiczna sytuacja miała miejsce w odniesieniu do dzierżawy plantacji porzeczki, która została zawarta przez rodziców uczestnika z uczestnikiem celem zapewnienia odpowiedniego poziomu rentowności nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego stron, co miało znaczenie dla otrzymania dopłat unijnych. Uprawa ta była prowadzona wyłącznie przez rodziców uczestnika, którzy przyczyniali się do jej utrzymania swoją osobistą pracą. To oni ponosili koszty uprawy i to oni wypracowali dochód, który tym samym nie wszedł do majątku wspólnego stron niniejszego postępowania. Wnioskodawczyni i uczestnik nie włożyli żadnego wysiłku aby uzyskać jakikolwiek dochód z uprawy porzeczki. Zgodnie z cytowanym wyżej przepisem kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku wspólnego należą dochody z majątku wspólnego jak również z majątku osobistego uzyskane w czasie trwania wspólności ustawowej. Małżonkowie w niniejszej sprawie żadnych dochodów z nieruchomości w L. i M. nie wypracowali i nie uzyskali.

W konsekwencji należało przyjąć, iż w istocie dochody, które przynosiły nieruchomości będące własnością wnioskodawczyni i uczestnika postępowania oraz stanowiące przedmiot dzierżawy były następstwem wyłącznie włożonego przez rodziców uczestnika nakładu pracy, a nie pożytkiem uzyskanym ze wspólnego majątku stron. W rezultacie o nabyciu własności pożytków decyduje w tej sytuacji istnienie odpowiedniego uprawnienia do pobierania pożytków, a nie samo posiadanie lub dzierżenie rzeczy przynoszącej pożytki.

Powyższe rozważania pozwalają na przyjęcie, odmiennie niż uczynił to Sąd Rejonowy, iż dochody z nieruchomości położonych w L. i uzyskane z uprawy porzeczki nie weszły w skład majątku wspólnego stron. Tym samym niezasadnym było przyjęcie, że przekazanie ich rodzicom uczestnika stanowiło nieuzasadnione zbycie i roztrwonienie składników majątku wspólnego.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko uczestnika, że taki sposób gospodarowania nieruchomościami wspólnymi i dochodami uzyskanymi z uprawy porzeczki był uzgodniony przez oboje małżonków.

Twierdzenia wnioskodawczyni jakoby nie wiedziała o żadnych porozumieniach z rodzicami uczestnika dotyczącymi rzeczonych nieruchomości i dochodu, związanego z ich uprawą i w związku z tym nie wyrażała na nie zgody, są niewiarygodne. Trudno bowiem uznać, by osoba dorosła, w pełni świadoma, należycie dbająca o swoje interesy nie wiedziała w jaki sposób wykorzystywany był majątek małżonków. Taki stan trwał kilka lat, strony utrzymywały kontakty z rodzicami uczestnika nie sposób zatem uznać, że nie było rozmów na temat sposobu wykorzystania nieruchomości. Wnioskodawczyni miała dostęp do rachunków bankowych, na które wpływały dotacje unijne i dochody z uprawy porzeczki, uczestniczyła, przynajmniej formalnie, w ubieganiu się o stosowne dotacje, składając potrzebne dokumenty, odbierając korespondencję z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Nie sposób przyjąć, że nie zainteresowała się na co przeznaczane są, np. dotacje unijne. Nigdy nie zgłosiła zastrzeżeń, że są one przekazywane w znacznej części rodzicom uczestnika. Zeznania wnioskodawczyni są nielogiczne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazane wyżej okoliczności jednoznacznie potwierdziły stanowisko uczestnika, że i wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie wyrazili zgodę na przedstawiony sposób gospodarowania nieruchomością wspólną i sposobem podziału uzyskanych z tych nieruchomości dochodów.

Przechodząc do dalszych zarzutów apelacji, należy stwierdzić, że bezprzedmiotowe okazały się zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 623 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 i art. 688 k.p.c. odnoszące się do rozstrzygnięcia o podziale cywilnym nieruchomości stron położonych w L.. Strony na rozprawie apelacyjnej podały sposób zgodnego podziału tych nieruchomości. Stanowisko stron zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy i stosownie do tych oświadczeń przyznano stronom przedmiotowe nieruchomości zgodnie z ich oświadczeniami, przyjmując wartości z niekwestionowanej opinii biegłego.

Natomiast apelacja od postanowienia Sądu Rejonowego w Bartoszycach z dnia 2 sierpnia 2017 r. podlegała oddaleniu w całości.

Za trafne należy uznać stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym obie nieruchomości położone w L., dla których prowadzone są księgi wieczyste o numerach (...) należały do majątku wspólnego stron.

Stosownie do art. 33 pkt 2 k.r.o. do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty nabyte w drodze darowizny, chyba że darczyńca postanowił inaczej. Zasadą jest zatem, że przedmioty nabyte przez darowiznę należą do majątku osobistego, jeżeli darczyńca nie postanowił inaczej. Zatem nabyte w ten sposób przedmioty staną się składnikami majątku osobistego, jeżeli darczyńca w umowie darowizny nie zamieścił odmiennych postanowień. O tym, czy korzyść majątkowa wejdzie do majątku osobistego albo do majątku wspólnego, decyduje treść umowy darowizny. Jeżeli wola darczyńcy nie została wyrażona w sposób dostatecznie precyzyjny, sąd – w razie sporu – dokona wykładni umowy darowizny (art. 65 k.c.).

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że środki na zakup obu przedmiotowych nieruchomości pochodziły z darowizny dokonanej przez rodziców uczestnika. Umowa darowizny została zawarta w formie ustnej wyłącznie z uczestnikiem postępowania. Wnioskodawczyni nie była jej stroną. Nie oznacza to jednak, że środki pieniężne będące przedmiotem darowizny weszły do majątku osobistego uczestnika. Stosownie do art. 33 pkt 2 k.r.o. decydujące znaczenie ma w takiej sytuacji wola darczyńców. Należy przy tym wskazać, iż Sąd Rejonowy błędnie przypisał woli obdarowanego określenie przynależności określonego prawa będącego przedmiotem darowizny do majątku osobistego bądź do majątku wspólnego małżonków. Treść art. 33 pkt 2 k.r.o. nie pozostawia wątpliwości, że wyłączne i decydujące znaczenia ma w tym przypadku wola darczyńcy, a nie obdarowanego. W razie sporu, tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, wola ta podlega wykładni zgodnie z treścią art. 65 k.c.

W przedmiotowej sprawie, zeznania rodziców uczestnika – darczyńców – wskazują, że ich wolą przy dokonaniu darowizny był zakup z przekazanych środków gruntów rolnych, które uprawiane byłyby wspólnie przez wnioskodawczynię i uczestnika postępowania i miałyby im służyć do wspólnego wdrażania się w prowadzenie gospodarstwa rolnego. Z zeznań świadków M. B. i W. B. wynika, że ich celem była pomoc rodzinie, pomoc wnioskodawczyni aby uzyskiwała jakiekolwiek dochody i zachęcenie jej do podjęcia się uprawy porzeczek. Darowane środki miały zatem służyć do zaspokajania potrzeb wszystkich członków rodziny, a nie tylko uczestnika. W takiej sytuacji Sąd Okręgowy przyjął, że wolą rodziców uczestnika było, aby darowane środki pieniężne weszły do majątku wspólnego małżonków.

Ostatecznie zatem rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego z 2 sierpnia 2017r. oddalające wniosek uczestnika o rozliczenie nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny odpowiada prawu i apelacja w tym zakresie podlegała oddaleniu w całości.

Reasumując, Sąd Okręgowy przyjął, że dochody związane z nieruchomościami położonymi w L. oraz uprawą porzeczki nie weszły do majątku wspólnego stron, w związku z tym nie podlegają podziałowi w ramach podziału majątku wspólnego. Dlatego zmianie podlegało zaskarżone postanowienie z 26 kwietnia 2017r. poprzez obniżenie zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni dopłaty. Wartość majątku podlegająca podziałowi wyniosła 324.679,14 zł (obie nieruchomości 147.160 zł + 155.600 zł + samochód osobowy 16.700 zł + odsetki 5.219,14 zł). Udziały w majątku wspólnym były równe ich wartość wyniosła zatem po 162.339,57 zł. Wnioskodawczyni w wyniku podziału otrzymała majątek o wartości 155.600 zł, zaś uczestnik 169.079,57 zł. Dlatego uczestnik zobowiązany jest uiścić na rzecz wnioskodawczyni kwotę 6.739,57 zł tytułem dopłaty. Biorąc pod uwagę wysokość tej kwoty Sąd Okręgowy uznał termin 1 miesiąca za odpowiedni do jej uiszczenia.

Zmianie ulegało również rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Odnośnie do wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków sądowych do zapłaty z tego tytułu pozostała kwota 1.469,56 zł. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że w sprawie o podział majątku wspólnego interesy stron są sprzeczne. Celem postępowania o podział majątku wspólnego jest ostateczne uregulowanie stosunków majątkowych, w czym zainteresowane są obie strony w równym stopniu, nawet jeśli ich stanowiska co do składu i sposobu podziału są różne. Dlatego Sąd Okręgowy uznał za niezasadne zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 149,82 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (zresztą Sąd Rejonowy w żaden sposób nie wyjaśnił w jaki sposób ustalił powyższą kwotę, co uniemożliwia jej należytą weryfikację) oraz obciążenie go w całości brakującymi kosztami sądowymi. Sąd II instancji nakazał więc ściągnąć od wnioskodawczyni i uczestnika nieuiszczone koszty sądowe stosownie do udziału ustalonego na podstawie dotychczas wpłaconych zaliczek przez obie strony (punkt III i IV postanowienia).

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w postanowieniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. nie znajdując podstaw do odstąpienia od zasady orzekania o kosztach w postępowaniu nieprocesowym.

Krystyna Skiepko Bożena Charukiewicz Mirosław Wieczorkiewicz