Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014r. w Nowym Sączu

na rozprawie sprawy

z powództwa J. S.

przeciwko Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w N. A. M.

przy uczestnictwie interwenienta ubocznego (...) S.A. z siedzibą w W. - po stronie pozwanego

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 9 lipca 2013 r., sygn. akt I C 1879/12

1.  oddala apelację,

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III Ca 870/13

UZASADNIENIE

Powód J. S. domagał się zasądzenia od A. M. – Komornika Sądowego w N. kwoty 66 721,31 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 18 listopada 2008r. (tj. od dnia zatwierdzenia planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji) do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 9 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu powództwo to oddalił (pkt I). Nie obciążył powoda kosztami postępowania (pkt II).

Sąd Rejonowy ustalił m.in., że Komornik Sądowy A. M. prowadził pod sygn. akt (...)postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi J. S. z nieruchomości dłużnika zabudowanej budynkiem. W protokole opisu i oszacowania nieruchomości wskazano, że budynek jest przeznaczony na cele mieszkalne i warsztat krawiecki.

W toku postępowania biegły wykonał opinię szacunkową, wedle której wartość nieruchomości wyniosła 400 000 zł netto a 488 000 zł wraz z podatkiem VAT. W obwieszczeniu o licytacji podano taką wartość nieruchomości zaznaczając, że cena wywoławcza wynosi 366 000 zł. W dniu 13 lutego 2008 r. w wyniku licytacji najwyższą kwotę 370 000 zł zaoferowali (...) sp. jawnej. Sąd w sprawie Co 1631/07 postanowieniem z dnia 13 lutego 2008 r. udzielił przybicia nieruchomości na rzecz licytanta. Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2008 r. Sąd przysądził własność nieruchomości za cenę 370 000 zł uiszczoną w gotówce.Komornik Sądowy sporządził projekt planu podziału postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2008 r. W planie tym jako kwotę należną z tytułu podatku wskazano błędnie kwotę 81 400 zł. Pismem z dnia 6 czerwca 2008 r. J. S. złożył zarzuty do projektu planu podziału sumy uzyskanej z nieruchomości. Postanowieniem z dnia 7 maja 2008 r. Sąd w sprawie Co 1631/06 zatwierdził plan podziału. W zarzutach dłużnik wskazał, że obniżona powinna zostać kwota podatku z 81 400 zł do 66 721 zł, bowiem błędnie obliczono kwotę tego podatku. Dodatkowo dłużnik podkreślał, że egzekucja z nieruchomości nie jest opodatkowana podatkiem VAT jeżeli nastąpiła z majątku dłużnika wykorzystywanego do prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym nieruchomość dłużnika jedynie w części była przeznaczona docelowo na prowadzenie działalności gospodarczej. Komornik sprostował plan podziału pismem z dnia 17 września 2008 r., wskazując, że zmianie uległa kwota podatku VAT. Pismem z dnia 28 października 2008 r. Komornik zwrócił się do Sądu o przesłanie na jego konto kwoty 66 721,31 zł stanowiącej podatek VAT. Postanowieniem z dnia 18 listopada 2008 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu w sprawie Co 1631/08 zmienił plan podziału co do kwoty podatku. W dniu 20 stycznia 2009 r. polecono wypłatę kwoty 66 721,31 zł. Suma uzyskana z egzekucji z nieruchomości nie wystarczyła na pokrycie wszystkich zobowiązań dłużnika.

Powód w dniu 15 kwietnia 2008 r. złożył skargę na czynność komornika, wnosząc o uchylenie postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania. W treści skargi wskazał dłużnik, że egzekucja z nieruchomości nie jest opodatkowana podatkiem VAT. Komornik poinformował, że zwrócił się do Naczelnika Urzędu Skarbowego w N. o zajęcie jednoznacznego stanowiska co do tego, czy sprzedaż nieruchomości podlegała opodatkowaniu. Postanowieniem z dnia 4 września 2008 r. Sąd oddalił skargę.

W dniu 4 lipca 2008 r. Komornik zwrócił się do Izby Skarbowej z prośbą o przyspieszenie załatwienia pisma. Postanowieniem z dnia 11 lipca 2008 r. pozostawiono bez rozpoznania pismo Komornika, wobec nieuiszczenia w terminie opłaty od wniosku. J. S. złożył w dniu 18 sierpnia 2008 r. pisemne oświadczenie że jest podatnikiem podatku VAT.

J. S. zwrócił się do Komornika o przesłanie faktury. Komornik wystawił fakturę VAT nr (...) w dniu 15 września 2009 r., w której wskazał cenę netto nieruchomości na kwotę 303 278,69 zł oraz podatek VAT w wysokości 22% - wynoszący 66 721,31 zł. Pismem z dnia 18 września 2009 r. powód wniósł o skorygowanie faktury. Komornik poinformował, że dłużnik złożył oświadczenie że jest podatnikiem podatku VAT, nadto biegły w operacie wyceny nieruchomości wskazał, że budynek jest w trakcie realizacji. Powód pismem z dnia 31 marca 2010 r. wezwał Komornika do przelania na jego konto kwoty 66 721,31 zł wraz z odsetkami od dnia wpłaty przez nabywcę całości kwoty do dnia zapłaty. Wskazywał m.in., że interpretacja wedle której należny jest podatek VAT od sprzedaży nieruchomości okazała się błędna w świetle decyzji Urzędu Skarbowego z dnia 18 marca 2010 r. W toku postępowania przed Urzędem Skarbowym ustalono, że dłużnik posiada w dokumentacji fakturę VAT wystawioną przez Komornika Sądowego, dokumentującą sprzedaż na licytacji działki. Wskazano w treści uzasadnienia decyzji, że Komornik dokonał sprzedaży nieruchomości stanowiącej majątek osobisty dłużnika i sprzedaż nie będzie podlegać podatkowi VAT. Od decyzji tej dłużnik się nie odwołał. Komornik wystawił fakturę korygującą nr (...)i zwrócił się do Urzędu Skarbowego z prośbą o zwrot wpłaconego podatku. Decyzją z dnia 7 czerwca 2010 r. odmówiono stwierdzenia nadpłaty w podatku, z uwagi na to, że J. S. nie odwołał się od decyzji z dnia 18 marca 2010 r. i stała się ona prawomocna.

W takim stanie faktycznym Sąd uznał powództwo za bezzasadne.

W ocenie Sądu nie zostały spełnione przesłanki konieczne dla przypisania komornikowi deliktu w oparciu o art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Działania komornika były prawidłowe. Po uzyskaniu informacji od dłużnika podejmował czynności zmierzające do ustalenia czy zasadne było naliczenie i odprowadzenie podatku VAT. Jedynym błędem komornika było nieuiszczenie opłaty od wniosku o interpretację. Nawet jednak uwzględnienie tego uchybienia nie mogło wywołać zamierzonych skutków z uwagi na brak szkody po stronie powoda. Ewentualne prawo do żądania zwrotu nadpłaconego podatku przysługiwałoby bowiem nabywcy. Wskazał Sąd, że komornik jest płatnikiem podatku i miał obowiązek wystawić fakturę VAT. W toku postępowania egzekucyjnego uznano, że nieruchomość będąca przedmiotem opisu podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Dłużni k oświadczył nadto w toku sprawy, że prowadzi działalność gospodarczą. Właśnie dlatego zarówno w opinii biegłego, jak i w obwieszczeniu o licytacji wskazano wartość nieruchomości powiększoną o podatek VAT. W opinii biegły wskazał nadto wartość nieruchomości netto. Konsekwencją uznania obowiązku uiszczenia podatku VAT było odprowadzenie tego podatku przez Komornika na konto Urzędu Skarbowego. Komornik po uzyskaniu informacji o treści uzasadnienia decyzji z dnia 18 marca 2010 r. podjął czynności zmierzające do odzyskania podatku, jednak otrzymał informację organu podatkowego, z której wynikało, że wobec prawomocności decyzji określającej wymiar podatku VAT nie można tego podatku wypłacić.

Niezależnie od powyższego wskazał Sąd, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Trzyletni termin przedawnienia liczyć bowiem należało, zdaniem Sądu, od dnia 18 listopada 2008 r. Wtedy powód wiedział już o szkodzie, miał świadomość, że podatek jest nienależny i mógł podjąć czynności zmierzające do dochodzenia roszczeń.

Wyrok ten powód zaskarżył w całości apelacją, wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie powództwa.

Zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału oraz naruszenie art. 15 ust. 1 oraz art. 108 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług.

W pisemnym uzasadnieniu apelacji sprecyzował, że bezprawnym działaniem komornika było wystawienie w dniu 15 września 2009 r. faktury VAT. Gdyby bowiem pozwany tej faktury nie wystawił, mimo wcześniejszego faktycznego odprowadzenia kwoty podatku, kwota ta uległ by zwrotowi jako nienależna, a szkoda by nie powstała. Wystawienie tej faktury obciążało, jak wywodził apelujący jego majątek. Kwota ewentualnie zwrócona przez Urząd Skarbowy nie mogłaby bowiem zostać zwrócona nabywcy i podlegałaby zwrotowi na jego rzecz, co stanowiłoby źródło dla dalszego zaspokojenia wierzycieli i tym samym pomniejszenia długu. Jak wywodził apelujący powyższe za bezzasadny pozwala uznać zarzut przedawnienia. W jego ocenie termin przedawnienia liczyć można bowiem dopiero od daty wystawienia faktury.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna.

Podnoszone w niej zarzuty ocenić trzeba jako bezskuteczne.

Wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy. Nie zachodzą uchybienia, które Sąd Okręgowy bierze pod uwagę z urzędu, a których skutkiem byłaby nieważność postępowania – art. 378 § 1 kpc.

W pierwszym rzędzie wskazać należy, iż Sąd Rejonowy wyjaśnił wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia i wbrew podnoszonym zarzutom, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w całości przyjmuje za własne. Jak wynika z pisemnego uzasadnienia apelacji, zarzut dokonania tych ustaleń w sposób sprzeczny z materiałem dowodowym, w istocie sprowadza się do kwestionowania naruszenia prawa materialnego. Także jednak w tym zakresie stanowisko Sądu Rejonowego nie nasuwa żadnych zastrzeżeń.

W pierwszej kolejności za prawidłowe ocenić trzeba uwzględnienie przez Sąd I instancji podniesionego przez apelującego zarzutu przedawnienia.

Zasadnie Sąd Rejonowy przyjął, że w niniejszej sprawie trzyletni termin przedawnienia przewidziany w art. 442 ¹ § 1 kc dla roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym należy liczyć, nie jak początkowo wywodził apelujący od dnia doręczenia mu decyzji z dnia 18 marca 2010 r., tj. od dnia 29 marca 2010 r., ale najpóźniej od daty zatwierdzenia przez Sąd planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, tj. od dnia 18 listopada 2008 r. Apelujący składając zarzuty do planu podziału (8 czerwca 2008 r.) kwestionował opodatkowanie podatkiem VAT, a zatem już wówczas wiedział o szkodzie, miał świadomość, że podatek jest nienależny i mógł podjąć czynności zmierzające do dochodzenia roszczeń. Skoro swoją szkodę apelujący upatruje w tym, że kwota dochodzona pozwem, a niesłusznie odprowadzona do Urzędu Skarbowego tytułem podatku, powinna być rozdysponowana na wierzycieli, którzy nie zostali w całości zaspokojeni, niewątpliwie najpóźniej w dniu zatwierdzenia przez Sąd planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, kiedy to ustalono wysokość podatku VAT oraz kwot należnych poszczególnym wierzycielom, dłużnik (powód) musiał mieć świadomość faktu powstania tak rozumianej szkody.

W tym miejscu należy zauważyć, iż właśnie od dnia 18 listopada 2008 r., a więc daty wydania przez Sąd Rejonowy orzeczenia w przedmiocie zatwierdzenia planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, powód domaga się w niniejszej sprawie zasądzenia odsetek. Żądanie tak sformułowane nie było zmieniane przed Sądem I instancji, również w apelacji powód domaga się zasądzenia odsetek w takim samym zakresie. Takie sprecyzowanie roszczenia pozwala na przyjęcie, że powód uważał, iż już w powyższej dacie jego roszczenie było wymagalne, a zatem musiał mieć przekonanie, iż co najmniej w tym dniu po jego stronie powstała szkoda. W tej sytuacji nie można zgodzić się z apelującym, iż o szkodzie powziął wiadomość dopiero w dniu 29 marca 2010 r.

Wszystko powyższe ma to znaczenie, że bez względu na ewentualną zasadność zarzutu dotyczącego spełnienia przesłanek koniecznych dla przypisania komornikowi odpowiedzialności deliktowej, pozwala na oddalenie apelacji jako opartej na roszczeniu, które uległo przedawnieniu.

Niezależnie od tego podzielić trzeba stanowisko Sądu Rejonowego, że te przesłanki decydujące o możliwości przypisania komornikowi odpowiedzialności deliktowej nie zostały spełnione. Odpowiedzialność odszkodowawcza komornika określona jest w art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Jest ona odpowiedzialnością deliktową, której przesłanką jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem. Warunkiem koniecznym odpowiedzialności komornika jest spełnienie łącznie następujących przesłanek, a to: powstania szkody w znaczeniu uszczerbku dobra osoby poszkodowanej; zaistnienia zdarzenia wyrządzającego szkodę (zdarzeniem tym wg. art. 23 w/w ustawy jest niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie komornika); adekwatny związek przyczynowy między szkodą a zdarzeniem ją powodującym. W konsekwencji uznać należy, iż przesłanka bezprawności oznacza naruszenie przez komornika przepisów prawa, przy czym nie każde naruszenie prawa będzie stanowiło podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej, ale jedynie takie, które stanowiło warunek konieczny powstania szkody i którego normalnym następstwem w danych okolicznościach jest powstanie szkody.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można przyjąć, jak to podnosi się obecnie w apelacji, by zdarzeniem wyrządzającym szkodę, które można by zakwalifikować jako delikt, było wystawienie przez komornika faktury VAT z dnia 15 września 2009 r.

Stwierdzenia wymaga, że ta czynność komornika była jedynie konsekwencją zdarzeń ją poprzedzających. Jak zasadnie uwypuklił to Sąd Rejonowy, komornik w sytuacji sprzedaży licytacyjnej nieruchomości był płatnikiem podatku i zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054) miał obowiązek wystawić fakturę. Wynikało to z tego, że w obwieszczeniu o licytacji wskazano wartość nieruchomości powiększoną o podatek VAT. Takie określenie jej wartości zarówno w sprzedaży licytacyjnej jak i wcześniej w opinii biegłego, było z kolei następstwem tego, że już na etapie opisu i oszacowania uznano, że nieruchomość będąca przedmiotem opisu podlega opodatkowaniu, a dłużnik oświadczył w toku sprawy, że prowadzi działalność gospodarczą. Należy również zauważyć, iż powyższą kwestię przesądził również Sąd w postanowieniu z dnia 18 listopada 2008 r., w którym zmieniając plan podziału sporządzony przez komornika, jako kwotę podatku VAT określił kwotę 66 721,31 zł. Taka też kwota tytułem naliczonego podatku VAT została wypłacona komornikowi w związku z zarządzeniem Sądu z dnia 20 stycznia 2009 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego powód nie wykazał, by poprzez sam fakt wystawienia tej faktury, komornik naruszył jakiekolwiek przepisy prawa. Wskazane w apelacji przepisy prawa podatkowego, a to art. 15 ust. 1 oraz art. 108 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług, przez tą konkretną czynność komornika, upatrywaną przez apelującego jako delikt, nie zostały naruszone. Zgodnie z treścią art. 18 ustawy o podatku od towarów i usług, komornik, jako płatnik, był zobowiązany odprowadzić należny podatek, a następnie wystawić fakturę VAT, co zresztą powód w apelacji przyznaje.

Trafnie także Sąd Rejonowy uznał, że po stronie apelującego z tytułu naliczenia podatku VAT, bez względu na ewentualne nieprawidłowości komornika, nie można dopatrzyć się żadnej szkody. Za logiczne ocenić trzeba rozważania Sądu, w zakresie w jakim dotyczą tego za jaką ostatecznie cenę została nabyta nieruchomość, a co pozwala za niezasadne ocenić zarzuty, w których apelujący podnosił, że wobec nienależnie obliczonego i pobranego podatku, jego dług nie zmniejszył się o kwotę odprowadzonego podatku, że gdyby należność odprowadzona jako podatek VAT została zaliczona na poczet jego długów, to wierzyciele byliby zaspokojeni w większym stopniu. Jak przyjął prawidłowo Sąd Rejonowy, pogląd taki znajdowałby uzasadnienie, przy założeniu, że nabywca w wyniku licytacji zapłaciłby cenę 370 000 zł mimo, że cena wywołania przy zastosowanych obliczeniach wynosiłaby odpowiednio nie 366 000 zł ale 300 000 zł. Zgodzić się trzeba z Sądem Rejonowym, że mając na względzie, iż nieruchomość została nabyta ostatecznie za cenę o jedynie 4 000 zł wyższą niż cena wywołania powyższe założenie ocenić trzeba jako nieprawdopodobne.

Niezależnie jednak od powyższego podzielić trzeba także w pełni wywody Sądu Rejonowego co do tego, że nienależnie pobrany podatek podlegałby zwrotowi na rzecz nabywcy nieruchomości. Przy przyjęciu bowiem, że brak było podstaw do pobrania podatku, stwierdzić trzeba, że to nabywca uiścił wyższą kwotę aniżeli należało. Należność z tytułu tego podatku nie była ujęta w planie podziału jako przeznaczona na zaspokojenie wierzycieli lecz została zarezerwowana celem przekazania do Urzędu Skarbowego. Urzędu Skarbowy otrzymał ją zatem nie jako wierzyciel postępowania egzekucyjnego (albowiem nie był jego stroną) lecz pobrał ją jako daninę publiczną. Niezasadnie zatem wywodził apelujący, że szkoda po jego stronie sprowadza się do umniejszenia jego majątku o kwotę przedmiotowej należności, która to pozwoliłaby na zmniejszenie jego zadłużenia.

Z tych wszystkich przyczyn apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu, o czym orzeczono jak w sentencji na zasadzie art. 385 kpc.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na zasadzie słuszności wyrażonej w art. 102 kpc. Podzielić należy stanowisko Sądu Rejonowego, że w niniejszej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, który również na etapie postępowania odwoławczego pozwala na odstąpienie od zasady obciążenia kosztami strony przegrywającej.

(...)