Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Bogdan Świerczakowski

Sędziowie:SA Robert Obrębski (spr.)

SO del. Bernard Chazan

Protokolant:sekr. sądowy Dorota Jędrak

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. P.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w W.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie i ustalenie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 7 czerwca 2016 r., sygn. akt II C 838/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie czwartym w części w ten sposób, że zasądza od (...) spółki akcyjnej
w W. na rzecz K. P. odsetki ustawowe od kwoty 50000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych za okres od 9 października 2013 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala apelację powódki w pozostałym zakresie i apelację strony pozwanej
w całości;

III.  zasądza od (...) spółki akcyjnej
w W. na rzecz K. P. kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  nakazuje (...) spółce akcyjnej
w W. uiszczenie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego
w Warszawie kwoty 673 (sześćset siedemdziesiąt trzy) złote tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji powódki.

Robert Obrębski Bogdan Świerczakowski Bernard Chazan

Sygn. akt VA Ca 276/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 8 października 2013 r. K. P. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od (...) S.A. w W. kwoty 110000 zł tytułem zadośćuczynienia z art. 445 § 1 k.c. za krzywdę związaną z rozstrojem zdrowia doznanym przez powódkę w wypadku z 2 listopada 2012 r. i jego następstwami związanymi z przebyciem długiego i uciążliwego leczenia, także z zakresu chirurgii plastycznej w związku licznymi bliznami, które pozostały na twarzy powódki, z ustawowymi odsetkami od kwoty 50000 zł za okres od 14 marca 2013 r. do dnia wniesienia pozwu oraz od kwoty 110000 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powódka domagała się zasądzenia od strony pozwanej odszkodowania z tytułu kosztów leczenia, pomocy osób najbliższych, kosztów zatrudnienia pracownika, jak też obniżenia dochodów w związku z wypadkiem oraz koniecznością leczenia, na które złożyła się początkowa kwota 12551,90 zł kwota 1250 zł. W toku procesu rozszerzyła powództwo oparte na art. 444 § 1 k.c. o kwotę 1189,55 zł, następnie zaś także o kwotę 2964 zł. Wystąpiła również o ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej za przyszłe skutki wypadku.

Nie zaprzeczając swojej odpowiedzialności z tytułu krzywdy związanej ze skutkami uszczerbku na zdrowiu, którego powódka doznał wskutek wypadku, przebytego leczenia i rehabilitacji, strona pozwana podważała wysokość żądania w części dotyczącej zadośćuczynienia i kwestionowała większą część pozycji, które powódka zaliczyła w poczet żądanego odszkodowania.

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki zadośćuczynienie w wysokości 60000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 50000 zł za okres od 22 marca 2013 r. do 8 października 2013 r. oraz od kwoty 10000 zł za okresie od 19 kwietnia 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, jak również kwotę 7203,64 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od składowych tej kwoty za podane dokładnie okresy. Sąd Okręgowy ustalił także, że strona pozwana ponosi w stosunku do powódki odpowiedzialność za przyszłe skutki wypadku z 2 listopada 2012 r. Powództwo zostało oddalone w pozostałym zakresie. Sąd Okręgowy ustalił ponadto, że na powódkę przypada 45 %, zaś na stronę pozwaną 55 % kosztów procesy. Ich szczegółowe rozliczenie zostało zaś pozostawione referendarzowi sądowemu.

Na podstawie zebranych dowodów, w tym dokumentów i opinii biegłych sądowych z zakresu ortopedii, neurologii, stomatologii i chirurgii plastycznej, Sąd Okręgowy ustalił że, w dniu 2 listopada 2012 r. doszło do wypadku, spowodowanego przez D. A., który był kierowcą pojazdu, którego powódka była pasażerką, wskutek którego powódka doznała urazu głowy oraz złamania kości trzonu przedramienia lewego, które zostało zaopatrzone gipsem. Rany pourazowe goiły się, jak podał Sąd Okręgowy, bez powikłań. Wyjątkowo dolegliwym dla powódki skutkiem doznanego urazu głowy były jednak, jak ustalił Sąd Okręgowy, liczne rany zewnętrzne głowy, po wygojeniu których na twarzy powódki pozostawały liczne, widoczne i szpecące blizny, które powódka leczyła fizjoterapeutycznie, w tym przy użyciu lasera, jonofrezy i masaży blizn. Zabiegi były kontynuowane do maja 2013 r. cyklicznie i z przerwami, w tym w poradni chirurgicznej, w której usiłowano przeciwdziałać tworzeniu się blizn przyrosłych do twarzy. Powódka miała zalecone maści i kremy na blizny. Nie było jednak oczekiwanych efektów. Powódka nie mogła się z tym pogodzić. Z tej przyczyny cierpiała na zaburzenia adaptacyjne, które leczyła także w poradni zdrowia psychicznego. Blizny pozostały. Nie zostaną nigdy całkowicie usunięte z twarzy powódki. Działania z zakresu chirurgii plastycznej i estetycznej mogą tylko pozwolić, jak ustalił Sąd Okręgowy na podstawie opinii biegłego z tego zakresu, na częściowe tylko zamaskowanie i zminimalizowanie oszpecenia, z którym powódka będzie się zmagać przez następne lata życia. Na podstawie tej samej opinii biegłego, Sąd Okręgowy ustalił uszczerbek na zdrowiu powódki na 10 %. Opisane również zostały inne elementy leczenia, któremu powódka była poddawana skutecznie na tyle, że nie stwierdzono większego uszczerbku w tym zakresie na zdrowiu powódki. Ponadto Sąd Okręgowy poczynił szczegółowe ustalenia w zakresie wydatków powódki na leczenie i omówił zebrany materiał dowodowy. Ustalone również został, że w zgłoszeniu szkody z 19 lutego 2013 r. powódka domagała się zadośćuczynienia w kwocie 50000 zł oraz że zostało ono przyznane powódce w wysokości 10000 zł Odsetki od zasądzonej kwoty 60000 zł Sąd Okręgowy przyznał powódce na zasadzie przyjętej w art. 817 § 1 k.c., czyli przy założeniu, że należność główna powinna była zostać wypłacona po 30 dniach od zgłoszenia szkody. Od kwoty 500000 zł Sąd Okręgowy zasądził więc na rzecz powódki od strony pozwanej odsetki ustawowe za okres od 22 marca 2013 r. do dnia wniesienia pozwu, czyli do 8 października 2013 r. Od pozostałej zaś kwoty 100000 zł zostały one zasądzone za okres do 19 października 2014 r. do dnia zapłaty, z tym że od 1 stycznia 2016 r. w wysokości odsetek należnych za opóźnienie.

Oceniając znaczenie prawne ustalonych okoliczności, Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione do kwoty 60000 zł, która została oszacowana w pozwie na poziomie adekwatnym od krzywdy doznanej przez powódkę wskutek uszkodzenia ciała, leczenia i rehabilitacji. Popełniony został bowiem delikt, za który odpowiedzialność cywilną ponosi ubezpieczyciel. Spełnione więc zostały wszystkie przesłanki przewidziane w 444 § 1 i art. 445 § 1 oraz art. 822 k.c. i art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Powódka wykazała bowiem treścią opinii biegłych, że odbyte leczenie i ograniczone jego skutki w zakresie blizn na twarzy były przyczyną doznania przez powódkę znaczącej krzywdy, adekwatnej do przyznanego zadośćuczynienia, zwłaszcza że szpecący charakter tych blizn nie został wyeliminowany i musi być znoszony przez powódkę przez następne lata życia poszkodowanej. Sąd Okręgowy wskazał przyczyny nieuwzględnienia żądania o zadośćuczynienie w pozostałym zakresie, ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej za przyszłe skutki wypadku i częściowego tylko uwzględnienia powództwa o zapłatę odszkodowania, do którego nie zostały zaliczone pozycje dotyczące kosztów pomocy osób bliskich, zatrudnienia pracownika i obniżenia dochodów powódki. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł zgodnie zasadą ich stosunkowego rozdzielenia, czyli na podstawie art. 100 k.c. Ich szczegółowe rozliczenie zostało zaś pozostawione referendarzowi sądowemu po zakończeniu postępowania.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosły obie strony. Pozwana zaskarżyła ten wyrok w części uwzględniającej żądanie o zadośćuczynienie co do kwoty 35000 zł. Zrzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 445 § 1 k.c. poprzez przyznanie nadmiernie dużego zadośćuczynienia, nieuwzględnienie kryteriów stosowanych przy ustalaniu wysokości tego rodzaju świadczenia oraz pominięcie wniosków wynikających z opinii biegłych sądowych. W oparciu o podany zarzut, wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie żądania o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 35000 zł.

Apelacją powódki wyrok Sądu Okręgowego został z zaskarżony w części oddalającej powództwo o odsetki od zadośćuczynienia w kwocie 50000 zł za okres od 8 października 2013 r. do dnia zapłaty i w zakresie ustalenia, że strona powodowa powinna ponieść 45 % kosztów procesu. Powódka zarzuciła Sądowi Okręgowemu nieuzasadnione okolicznościami sprawy niezastosowanie art. 102 k.p.c. przy orzekaniu o kosztach procesu, jak również naruszenie art. 481 § 1 w zw. z art. 817 § 1 i 2 k.c. poprzez oddalenie powództwa o odsetki należne także za okres od 8 października 2013 r. dnia zapłaty od należności głównej w kwocie 50000 zł, która nie została zaspokojona prze stronę pozwaną, zobowiązaną w związku z tym do uiszczenia odsetek ustawowych również za okres późniejszy, aż do dnia zaspokojenia w przyszłości należności głównej w podanej kwocie. Na podstawie tych zarzutów powódka wnosiła o zmianę zaskarżonej części wyroku Sądu Okręgowego poprzez zasądzenie odsetek od kwoty 50000 zł także za okres od 8 października 2013 r. do dnia zapłaty oraz o nieobciążanie powódki kosztami procesu, a ponadto o obciążenie pozwanego kosztami postępowania za drugą instancję według norm przepisanych. W odpowiedzi na apelację strony pozwanej powódka wnosiła także o jej oddalenie i obciążenie strony pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki była zasadna w części dotyczącej odsetek od kwoty 500000 zł, które Sąd Okręgowy zasądził wyłącznie za okres od 22 marca 2013 do 8 października 2013 r., z oczywistym przeoczeniem okoliczności, że podana kwota nie została zapłacona przez pozwaną ani przed wytoczeniem powództwa w tej sprawie, ani też w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji oraz przed Sądem Apelacyjnym. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., przez cały okres od 8 października 2013 r. po stronie powódki występowało roszczenie o zasądzenie odsetek ustawowych za podany okres, czyli od 9 października 2013 r. do dnia zapłaty. Uwzględnienie apelacji powódki w tej części wymagało więc zmiany punktu czwartego zaskarżonego wyroku częściowo, czyli poprzez zasądzenie na rzecz powódki od strony pozwanej odsetek ustawowych za podany okres od należności głównej w kwocie 50000 zł.

Apelacja powódki nie zasługiwała natomiast na uwzględnienie w części dotyczącej orzeczenia o kosztach procesu, które zostały prawidłowo przez Sąd Okręgowy rozdzielone, stosownie do wyniku sprawy, którą powódka wygrała w 45 % części należności głównej. W pozostałym natomiast zakresie ustąpiła na rzecz strony pozwanej, której wnioski zostały uwzględnione w nieco większym stopniu. Okoliczności związane z krzywdą doznaną przez powódkę wskutek wypadku, leczenia i oszpecenia bliznami na twarzy stanowiły podstawę wydania wyroku uwzględniającego częściowo powództwo i oddalenia żądania w dalszej części, której powódka nie zaskarżyła. Nie mogły więc stanowić podstawy do zastosowania na korzyść powódki również art. 102 k.p.c. Byłoby to bowiem w istocie podwójne uprzywilejowanie powódki kosztem strony pozwanej. Nawet uzależnienie wysokości zadośćuczynienia z art. 445 § 1 k.c. od uznania Sądu Okręgowego, wpisane w konstrukcję tego przepisu, nie mogło zostać uznane za argument na rzecz nieobciążania powódki kosztami poniesionymi przez stronę pozwaną w sytuacji, gdy w większej nieco części powództwo zostało oddalone. Odmienne stanowisko powódki nie zasługiwało na uwzględnienie. Pomijało w istocie podstawowe znaczenie zasady odpowiedzialności za wynik sprawy, w tym zasady stosunkowego do tego wyniku rozdzielenia kosztów procesu między obie strony, proporcjonalnie do stopnia, w którym stanowiska obu stron zostały uwzględnione w wyroku orzekającym o zasadności powództwa wniesionego w tej sprawie, czyli zainicjowanego przez powódkę.

Apelacja strony pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie. Ustalenia Sądu Okręgowego wynikały z dokumentów, opinii biegłych oraz przesłuchania powódki. Zostały więc przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia o apelacji, której zarzutu nie można było podzielić. Zarzut naruszenia art. 445 §1 k.c. w zakresie dotyczącym zadośćuczynienia, które Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powódki, nie zasługiwał na bowiem uwzględnienie.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy celnie wskazał na kryteria ustalenia wysokości zadośćuczynienia z art. 445 § 1 k.c. Zasadnie podał, że jest to świadczenie kompensacyjne, które ma na celu wyrównanie uprawnionemu cierpień fizycznych oraz psychicznych będących następstwem uszkodzenia ciała, wywołania rozstroju zdrowia czynem, za który odpowiada sprawca wypadku oraz ubezpieczyciel.

Ustalenie wysokości tego świadczenia, wobec braku innych kryteriów niż rozmiar krzywdy doznanej przez osobę uprawnioną, wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności, w tym wieku poszkodowanego, stopnia doznanych przez powoda cierpień fizycznych, jak też psychicznych, ich intensywność, nieodwracalności następstw związanych z rozstrojem zdrowia oraz poczuciem pogorszenia jakości życia. Na wymienione kryteria Sąd Najwyższy zwracał uwagę w wielu orzeczeniach (np. z dnia 9 listopada 2007 r., V CSK 245/07; z dnia 29 września 2004 r., II CK 531/03; z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03; z dnia 28 czerwca 2005 r., I CP 7/05; z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 536/07; z 26 listopada 2009 r., III CSK 62/09; z dnia 28 stycznia 2010 r., I CSK 244/09). Pogląd wskazujący na konieczność uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy, w tym podanych kryteriów, przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, jest ugruntowany. Sąd Okręgowy zastosował podane kryteria do okoliczności tej sprawy. Wyprowadził właściwe wnioski z tych rozważań na etapie dotyczącym ustalenia właściwej kwoty zadośćuczynienia za tak trwały i bardzo dolegliwy zakres uszczerbku na zdrowiu, którego powódka doznała w wypadku z 2012 r., o czym świadczy dokładny ich opis oraz leczenie zastosowane przez powódkę, którego skutki były ograniczone. Nie doprowadziły bowiem do wyeliminowania szpecących powódkę głębokich blizn na twarzy, z którymi będzie powódka musiała się borykać przez następne lata swojego życia. Blizny twarzy stanowią dla kobiety w tak młodym wieku szczególnie uciążliwą dolegliwość życiową, obniżającą poczucie własnej wartości i szanse, jakie daje korzystanie z własnej urody ze strony młodej kobiety, której ograniczenia z tego tytułu należy uznać za istotne, ograniczające, jak też krępujące jej aktywność życiową na niejednej płaszczyźnie życia zawodowego, jak też prywatnego. Opinia biegłego z zakresu chirurgii plastycznej wykazała, że nawet poddanie się przez powódkę zabiegom z tej dziedziny, nie będzie w stanie usunąć blizn, lecz co najwyżej pozwoli na zmniejszenie ich szpecącego charakteru. Krzywda powódki nie ogranicza się więc do okresu, w którym powódka była leczona po wypadku, lecz obejmuje całe przyszłe życie powódki. Jej zakres uzasadniał więc przyznanie powódce zadośćuczynienia na poziomie 70000 zł, a więc zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 60000 zł należności głównej, która nie została wypłacona przed procesem, ani też w toku postępowania. Apelacja strony pozwanej nie zasługiwała więc na uwzględnienie.

Oddalenie apelacji strony pozwanej oraz uwzględnienie apelacji powódki wprawie w całości uzasadniało obciążenie pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego, poniesionymi przez powódkę. Na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z §2 pkt 6 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Sąd Apelacyjny zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 2700 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z udziałem po stronie czynnej zawodowego pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym w wysokości minimalnej właściwej dla spraw o zapłatę i podanej w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Apelacyjny nakazał pozwanemu uiszczenie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 673 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji powódki, która została zwolniona w tej sprawie od kosztów sądowych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 386 § 1 k.p.c., w zakresie zaś, w którym apelacje obu stron zostały oddalone – zgodnie z art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Robert Obrębski Bogdan Świerczakowski Bernard Chazan