Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR del. Michał Jakubowski

Protokolant: sek. sąd. Aleksandra Mamrot

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2018 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad

o zapłatę

1.  Powództwo oddala.

2.  Zasądza od powoda (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 14 400,00 zł (czternaście tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XXV C 242/16

UZASADNIENIE

Pozwem z 08 lutego 2016 r. (data prezentaty) (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. wystąpiła przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad o zapłatę kwoty 13 897 604,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko powódka podała, iż roszczenie o zapłatę stanowi odszkodowanie za rażąco nienależyte przygotowanie inwestycji polegającej na budowie drogi ekspresowej (...) odcinek K. – (...) wraz z budową łącznika (...) O. i ul. (...) w W. przez co powód, jako podwykonawca Generalnego Wykonawcy inwestycji konsorcjum spółek (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. poniosła szkodę w postaci konieczności ponoszenia kosztów ogólnych budowy, wywołaną przedłużonym terminem realizacji inwestycji wynikającą z wyłącznej winy pozwanego: brak zapewnienia frontu robót, brak koniecznych pozwoleń na budowę na etapie zawierania umowy z Generalnym Wykonawcą, brak ostatecznych i prawomocnych pozwoleń na budowę (naruszenie art. 647 k.c. oraz art. 18 Prawa budowlanego). Zdaniem powódki, pozwany nie powinien był kontraktować Generalnego Wykonawcy i wyrażać zgody na zawieranie umów z dalszymi podwykonawcami, znając ich warunki i wiedząc, ze nie jest w stanie dotrzymać narzuconych terminów realizacji inwestycji, co przesądza o winie w rozumieniu art. 415 k.c. (pozew – k. 2-4v).

Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, wskazując, iż roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Pozwany zaprzeczył także twierdzeniom jakoby z jego winy doszło do niewłaściwego przygotowania inwestycji. W jego ocenie działaniu Inwestora nie sposób przypisać cechy bezprawności. Przepisy wskazywane przez powódkę odnoszą się wyłącznie do ściśle oznaczonych stron umowy, procesu budowlanego, nie sposób wywodzić z nich źródła powszechnego obowiązku. Pozwany w kontekście zarzutów powódki, wskazał, iż sporządzenie dokumentacji projektowej zlecił (...) Sp. z o.o. w W., co wyłącza jego ewentualną odpowiedzialność. Strona pozwana zakwestionowała także wysokość dochodzonego odszkodowania oraz zasadność tegoż roszczenia (odpowiedź na pozew – k. 961-981).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymywały dotychczasowe stanowiska, uszczegółowiając je oraz odnosząc się do zarzutów i twierdzeń przeciwnika procesowego (pismo procesowe powódki z 29 sierpnia 2016 r. – k. 1069-1075; pismo procesowe pozwanego z 18 października 2016 r. – k. 1209-1221; pismo procesowe powódki z 19 grudnia 2016 r. – k. 1266-1268; pismo procesowe pozwanego z 18 stycznia 2017 r. – k. 1337-1345; pismo procesowe pozwanego z 12 września 2017 r. – k. 1386-1388; pismo procesowe powódki z 12 września 2017 r. – k. 1390; oświadczenia stron zawarte w protokole rozprawy z 10 stycznia 2018 r. – k. 1396-1396v).

Sąd ustalił, co następuje.

Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w dniu 11 maja 2004 r. zawarł z (...) Sp. z o.o. w W. umowę nr (...) na podstawie której Spółka zobowiązała się do opracowania stadium projektu budowlanego budowy drogi ekspresowej w korytarzu rezerwowym pod autostradę (...) na odcinku (...) obwodnicy W. od węzła (...) do węzła (...) z odcinkiem drogi ekspresowej łączącej węzeł (...) z węzłem „Międzynarodowy (...) O.” i węzłem (...) wraz z materiałami przetargowymi wg wymogów przewidzianych dla Funduszy Strukturalnych współfinasowanych przez UE. Projektant został wyłoniony w przetargu publicznym, jest przedsiębiorstwem zawodowo zajmującym się przygotowywaniem inwestycji budowlanych (dowód: umowa nr (...) – k. 1005-1007; zeznania w charakterze strony J. K. – k. 1235v, 1325-1336).

23 lutego 2007 r. Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zawarła z (...) Sp. z o.o. w W., umowę nr (...) celem wykonania opracowania stadium projektu budowlanego budowy drogi ekspresowej w korytarzu zarezerwowanym pod autostradę (...) na odcinku (...) O. od węzła (...) do węzła (...) wraz z odcinkiem drogi ekspresowej łączącej węzeł (...) z węzłem „Międzynarodowy (...) O.” w węzłem (...) wraz z materiałami przetargowymi wg wymogów przewidzianych dla Funduszy Strukturalnych współfinansowanych przez UE.

(...) Sp. z o.o. w W. zobowiązała się do uzyskania niezbędnych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów. Uzyskane uzgodnienia wymagały akceptacji Zamawiającego (dowód: umowa nr (...) – k. 1008-1011).

Decyzją Wojewody (...) z 31 października 2008 r. nr (...) Wojewoda (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę drogi w korytarzu rezerwowym pod autostradę (...) na odcinku (...) O. od węzła (...) do węzła (...) wraz z odcinkiem drogi ekspresowej łączącej węzeł (...) z węzłem (...) i węzłem (...) wraz z przebudową urządzeń infrastruktury technicznej znajdującej się w pasie drogowym oraz poza pasem drogowym II etap węzeł (...) – węzeł (...) – węzeł (...) – obiekty budowlane kategorii XXV i XXVIII (dowód: decyzja nr (...) – k. 982-989).

12 lutego 2009 r. pomiędzy Skarbem Państwa – Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad, a (...) Sp. z o.o. w W. oraz Biurem (...) S.A. w G. została zawarta umowa nr (...), której przedmiotem było wykonanie opracowania dodatkowych prac projektowych dla stadium projektu budowlanego budowy drogi ekspresowej w korytarzu rezerwowym pod autostradę (...) na odcinku (...) O. od węzła (...) do węzła (...) wraz z odcinkiem drogi ekspresowej łączącej węzeł (...) z węzłem Międzynarodowy (...) O.” i węzłem (...).

(...) Sp. z o.o. w W. oraz Biuro (...) S.A. zobowiązały się do uzyskania niezbędnych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów. Uzyskane uzgodnienia wymagały akceptacji Zamawiającego.

W myśl opisu przedmiotu zamówienia, w ramach dodatkowych prac projektowych, projektant zobowiązywał się wykonać: dokumentację do części lokalizacyjnej wniosku o wydanie decyzji (...), projekt budowlany, wykonawczy i materiały przetargowe węzła (...) i powiązać go z projektowanym układem drogi ekspresowej (...) wraz z uzyskaniem decyzji o zezwoleniu na realizację robót drogowych. Raport o powtórnej ocenie oddziaływania na środowisko oraz pozwolenie wodnoprawne, projekt wykonawczy i materiały przetargowe węzła (...) i powiązać go z projektowanym układem drogi ekspresowej (...), aktualizację map do celów projektowych dla całego zdania inwestycyjnego, dodatkowe prace geodezyjne w zakresie nabywania trenu. Ponadto projektant miał ująć w dokumentacji budowę niezbędnych urządzeń infrastruktury technicznej związanej z drogą oraz przebudowę urządzeń infrastruktury technicznej kolidujących z projektowaną drogą.

Projektant miał nadto uzyskać niezbędne warunki budowy/przebudowy urządzeń oraz uzgodni projekty tych urządzeń z właściwymi zarządcami sieci. W dokumentacji należało także ująć rozbiórkę, budowę bądź przebudowę elementów zagospodarowania terenu kolidujących z projektowaną drogą (dowód: umowa nr (...) – k. 1012-1015; opis przedmiotu zamówienia – k. 1260-1264).

W dniu 24 marca 2009 r. Wojewoda (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę drogi w korytarzu rezerwowym pod autostradę (...) na odcinku (...) O. od węzła (...) do węzła (...) wraz z odcinkiem drogi ekspresowej łączącej węzeł (...) z węzłem (...) i węzłem (...) wraz z przebudową urządzeń infrastruktury technicznej znajdującej się w pasie drogowym oraz poza pasem drogowym II etap węzeł (...) – węzeł (...) – węzeł (...) – obiekty budowlane kategorii XXV i XXVIII (dowód: decyzja nr (...) – k. 990-993).

Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w dniu 10 sierpnia 2009 r. zawarł z Konsorcjum spółek (...) Sp. z o.o., (...)oraz (...) Sp. z o.o. umowę nr (...) na inwestycję „Budowa drogi ekspresowej (...) odcinek (...) – (...) wraz z budową łącznika (...) O. i ul. (...) (S-79); Etap II/1: Droga ekspresowa (...) na odcinku od Węzła (...)do węzła (...); Etap II/2: Droga ekspresowa (...) na odcinku od węzła (...) do węzła (...)” z terminem realizacji w ciągu 22 miesięcy od dnia rozpoczęcia robót (nie wliczając okresów zimowych od 15 grudnia do 15 marca) tj. do dnia 08 kwietnia 2012 r.

W Załączniku do Oferty Wykonawcy Robót – Formularz 2.1 w części „Prawo dostępu do Placu (...), nr warunku 2.1 w pkt 5 wskazano „dostępność działek najpóźniej 10 miesięcy od daty Rozpoczęcia Robót: obręb (...) (bezsporne; dowód: umowa nr (...) – k.; dokumentacja projektowa stanowiąca załącznik do ogłoszeni o przetargu – k. 1247 [w] płyta CD).

01 września 2009 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. w W., a (...) Sp. z o.o. w W. została zawarta Umowa (...) nr (...), której przedmiotem było wykonanie robót budowlanych opisanych w dokumentacji technicznej stanowiącej załącznik nr(...) do Umowy w zakresie obiektów inżynierskich:

⚫

wanny szczelnej – od 15 marca 2010 r. do 24 kwietnia 2011 r.,

⚫

tunelu TD – 24 – od 29 września 2010 r. do 08 sierpnia 2011 r.,

⚫

tunelu TD – 27 – od dnia 29 września 2010 r. do 08 sierpnia 2011 r.,

⚫

łącznicy WL-1 – od 30 marca 2010 r. do 26 lutego 2011 r.

Roboty miały być prowadzone z zachowaniem należytej staranności, zgodnie z projektem budowlanym oraz pozostałą dokumentacją techniczną znajdująca się w posiadaniu Generalnego Wykonawcy oraz dokumentacją przekazaną Podwykonawcy przy podpisaniu Umowy, składającą się z załącznika nr (...)– Szczegółowej Specyfikacji Technicznej i nr(...)– Dokumentacji technicznej.

Podwykonawca oświadczył, że powyższe dokumenty są mu znane i nie zgłosił do nich żadnych zastrzeżeń. Zgodnie z art. 1.2 Ogólnych Warunków Kontraktowych dla Podwykonawców, Podwykonawca zobowiązał się w terminie nie dłuższym niż 7 dni do sprawdzenia dokumentów przekazanych przez Zleceniodawcę ze starannością wymaganą od biegłego rzeczoznawcy, w szczególności do kompletności i wykonalności pod względem technicznym oraz pod względem przepisów prawnych kraju przedsięwzięcia.

Został także zobowiązany, przy zastosowaniu należytej staranności, do niezwłocznego pisemnego powiadomienia Generalnego Wykonawcy o widocznych brakach oraz zastrzeżeniach co do przewidywanego sposobu wykonania oraz ich szczegółowego uzasadnienia.

Podwykonawca faktycznie wszedł na plac budowy we wrześniu 2009 r. Zgłaszał Generalnemu Wykonawcy brak dostępności do frontu robót w terenie kolejowym (centralnej części wanny, WL-1, TD-27) brak dostępności na TD-24 w miejscu zastoiska wodnego (dowód: Umowa Podwykonawcza wraz z załącznikami – k. 16-47; zeznania K. K. – k. 1234v, 1279-1299).

Generalny Wykonawca oraz Podwykonawca, przystępując do przetargu nie zgłaszali zastrzeżeń, w zakresie poprawności dokumentacji przetargowej (bezsporne).

04 września 2009 r. Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przekazała ww. Konsorcjum Spółek teren pod realizację zadania. Tego samego dnia Inwestor podpisał z (...) W. Protokół nr (...) w przedmiocie przekazania terenu pasa drogowego na cele związane z „Budową drogi ekspresowej (...) odcinek K. – (...) wraz z budową łącznika (...) (...) i ul. (...) (S-79); Etap II/1: Droga ekspresowa (...) na odcinku od Węzła L. do węzła (...); Etap II/2: Droga ekspresowa (...) na odcinku od węzła (...) do węzła (...)” (dowód: protokół z 04 września 2009 r. wraz z załącznikami – k. 998-1004).

29 lipca 2009 r. Inwestor złożył do Wojewody (...) wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego celem niezwłocznego wydania działki nr (...) z obrębu (...) w D. U.. W dniu 14 lipca 2010 r. w wyniku egzekucji administracyjnej odbyło się przejęcie nieruchomości przez przedstawiciela Wojewody i przekazanie jej Inwestorowi. Zgodnie z Warunkami Kontraktu działka nr (...) miała zostać przekazana w dniu 04 lipca 2010 r. (dowód: protokół zdawczo – odbiorczy z 14 lipca 2010 r. – k. 1227; załącznik do Oferty – Formularz 2.1 – k. 1224-1226;

Pismem z 15 października 2009 r. Generalny Wykonawca zgłosił Podwykonawcę do zatwierdzenia przez Inwestora w zakresie budowy obiektów inżynierskich: TD-24, TD-28. Podwykonawcę zatwierdzono 28 października 2009 r. (bezsporne; dowód: prośba o zatwierdzenie – k. 996-997, k. 1222-1223).

W ramach realizacji Kontraktu, Generalny Wykonawca zgłosił Inwestorowi następujące roszczenia:

⚫

pismem z 15 września 2009 r. – roboty rozbiórkowe objęte kontraktem przeprowadzone przez podmiot trzeci (k. 1036-1037),

⚫

pismem z 15 września 2009 r. – brak części dokumentów projektowych m.in. nie przekazanie projektu tyczenia punktów głównych, brak projektów stałej organizacji ruchu, brak projektów sygnalizacji świetlnej, brak projektów przebudowy urządzeń energetycznych i komunikacyjnych, brak umów z gestorami sieci na usuwanie kolizji sieci, brak szeregu wymaganych uzgodnień na przebudowę sieci a także branż kolidujących z infrastrukturą kolejową należącą do (...) S.A. (k. 11038-1140),

⚫

pismem z 23 listopada 2009 r. – kolizja z budową nasypu drogowego ul. (...) na dojeździe do obiektu MA-39 (k. 1041-1042, 1043-1044),

⚫

pismem z 24 lutego 2010 r. – brak możliwości wykonywania obiektów WA-45, WA-47, TP-49, WL – 43 spowodowane brakiem uzgodnionych projektów przebudowy urządzeń energetycznych , telekomunikacyjnych (k. 1045-1046),

⚫

pismem z 09 września 2010 r. – od 26 sierpnia 2010 r. brak możliwości robót związanych z wykonaniem ścian szczelinowych na obiekcie wanna szczelna (k. 1047-1049, dziennik budowy – k. 1035 [w] płyta CD),

⚫

pismem z 30 marca 2011 r. oraz 13 kwietnia 2011 r. braki w dokumentacji obiektu WA-29 (k. 1050-1052, 1053),

⚫

pismem z 25 lipca 2011 r. – brak możliwości kontynuowania robót w zakresie ścian szczelinowych oraz robót po nich następujących na obszarze wanna szczelna, spowodowane nie usunięciem kolizji w rejonie projektowanych wiaduktów kolejowych WK-21, WK-22 (k. 1054-1055, dziennik budowy – k. 1035 [w] płyta CD),

⚫

pismem z 29 lipca 2011 r. – brak dostępu do terenu w rejonie wiaduktu kolejowego WK-22 (k. 1056-1057),

⚫

pismem z 30 listopada 2011 r. – brak możliwości kontynuacji robót związanych z wykonaniem WK – 21 (k. 1060-1061),

⚫

pismem z 0 lutego 2012 r. – rozbieżności w dokumentacji zamiennej dla obiektów WK-21 i WK-22 (k. 1065-1066, 1067).

Głównym problemem w zakresie realizacji robót obiektu Wanny Szczelnej, a także obiektu WL-1 oraz częściowo obiektu TD-27 był brak dostępu do realizacji robót na terenie kolejowym, wynikającym z braku uzgodnień projektowych z (...). Problemem była kwestia uzgodnienia technologii wykonywania obiektów kolejowych. (...) nie chciała uzgodnić technologii, twierdząc, że w dokumentacji podstawowej są elementy układu torowego, które powinny być także przebudowane. Powyższe okoliczności spowodowały konieczność zmian projektowych oraz uzyskania zmiennego pozwolenia na budowę w zakresie wiaduktów kolejowych WK-21 i WK-22, mimo, iż projektant w projekcie budowalnym złożył oświadczenie, iż projekt jest zgodny z przepisami techniczno – budowlanymi, jest w stanie kompletnym z punktu widzenia celu jakiemu ma służyć. Na przedmiotowym oświadczeniu, działając w zaufaniu do profesjonalnego charakteru działalności projektanta oraz faktu uzyskania pozwolenia na budowę od organów nadzoru budowlanego, Inwestor przyjął, iż inwestycja posiada konieczną do realizacji inwestycji dokumentację i uzgodnienia.

W przypadku Wanny Szczelnej na opóźnienie w realizacji robót wpływał także, czasowy brak dostępności terenu działki nr (...) (znikomy wpływ, opóźnienie kilku dni), brak pozwoleń zamiennych na budowę ze względu na zmiany wprowadzone na obiekcie. Kolizje (poza wskazanymi enumeratywnie w Umowie) zostały ujawnione w momencie przystąpienia do realizacji robót. Na radach budowy, pytania odnośnie dostępu do frontu robót, uzgodnień z właścicielami terenów, kolizji, kierowane do przedstawiciela Inwestora - Inżyniera Kontraktu, były delegowane wprost do projektanta. Inwestor już na etapie przetargu wskazywał obszary placu budowy, które będą przekazywane później. Dotyczyło to także dokumentacji Zezwolenia na Realizację Inwestycji Drogowych (dowód; zeznania K. K. – k. 1234v, 1279-1299; zeznania P. Ś. – k. 1234v, 1299-1305; zeznania H. T. – k. 1234v-1235, 1307-1312; zeznania A. I. – k. 1235, 1312-1324; wyciąg z projektu architektoniczno-budowlanego wraz z oświadczeniem projektanta – k. 1346-1347).

Według wystąpienia pokontrolnego Najwyżej Izby Kontroli z 18 stycznia 2010 r. w przypadku m.in. budowy drogi (...) odcinek K. – (...) z łącznikiem z (...) (...) i ul. (...) na odcinku (...) – węzeł (...), stwierdzono złożenie niekompletnych wniosków o wydanie decyzji lokalizacyjnej, które zostały uzupełnione dopiero po 12 miesiącach, w dniu 03 sierpnia 2006 r., co spowodowało w konsekwencji przesunięcie terminów ich uzyskania na dzień 11 sierpnia 2006 r. W ocenie NIK, złożenie przez (...) niekompletnych wniosków świadczy o nierzetelnym przygotowaniu dokumentów oraz weryfikowaniu sprawdzaniu kompletności opracowanych materiałów (dowód: wydruk z wystąpienia pokontrolnego NIK – k. 1275-1276).

Podwykonawca pismem z 11 czerwca 2010 r. poinformował Generalnego Wykonawcę o braku możliwości robót ściany szczelinowej Wanny Szczelnej w zakresie nieograniczonym w obrębie Węzła (...) ze względu na ograniczony front robót dla tych prac spowodowany kolizjami z istniejącą infrastrukturą.

Kolejne pisma do Generalnego Wykonawcy, zgłaszające brak możliwości kontynuowania robót na obiektach objętych Umową Podwykonawczą zostały wystosowane w dniu: 16 lipca 2010 r., 19 lipca 2010 r., 04 sierpnia 2010 r., 03 września 2010 r., 17 września 2010 r., 01 października 2010 r., 05 listopada 2010 r. (dowód: pismo z 11 czerwca 2010 r. – k. 1091-1098; pismo z 16 lipca 2010 r. – k. 1100-1102; pismo z 19 lipca 2010 r. – k. 1104-1104v; 04 sierpnia 2010 r. – k. 1106-1106v; pismo z 03 września 2010 r. – k. 1108-1108v; pismo z 01 października 2010 r. – k. 1110-1110v; pismo z 05 listopada 2010 r. – k. 1112-1112v; pismo z 17 września 2010 r. – k. 1114-1114v; wpisy w dzienniku budowy [w] płyta CD – k. 1035).

29 września 2010 r. pomiędzy Centrum Unijnych Projektów Transportowych z siedzibą w W., a Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad została zawarta umowa o dofinansowanie projektu „Budowa drogi (...) węzeł K. – węzeł (...) wraz z odcinkiem węzeł (...) – węzeł (...) (...)”. W myśl §19 umowy, Instytucja Wdrażająca może rozwiązać Umowę ze skutkiem natychmiastowym w formie pisemnej m.in. gdy Beneficjent opóźnia się w realizacji Projektu w stosunku do Harmonogramu Projektu i Planu Finansowania Projektu o okres dłuższy niż 6 miesięcy albo gdy inne okoliczności czynią zasadnym przypuszczenie, że ukończenie Projektu nastąpi w terminie wynikającym z Harmonogramu i Planu Finansowania Projektu (dowód: umowa z 29 września 2010 r. – k. 1248-1255).

Pismem z 13 października 2010 r. Generalny Wykonawca przekazał Podwykonawcy Decyzję Wojewody (...) z 30 września 2010 r. zatwierdzającą zamienny projekt budowlany (dowód: pismo – k. 1077; decyzja z 30 września 2010 r. – k. 1078-1080).

Podwykonawca pismem skierowanym do Generalnego Wykonawcy w dniu 22 października 2010 r. poinformował, iż w związku z otrzymaniem ww. zmiennego pozwolenia na budowę dla realizacji robót w segmencie S-03 Wanny Szczelnej wznowienie prac przy wykonywaniu ścian szczelinowych nastąpiło 14 października 2010 r. Jednocześnie na podstawie klauzuli 20.1c sformułowano Roszczenie Ostateczne o przedłużenie Czasu na Ukończenie tego obiektu o 98 dni.

Poinformowano także o braku możliwości realizacji prac w rejonie segmentów S10-S14, S17-S22 oraz łącznicy WL1 w wyniku nieusunięcia kolizji oraz braku wykonania wiaduktów WK-21, WK-22, WK-23 (dowód: pismo z 22 października 2010 r. – k. 1089-1089v).

Generalny Wykonawca pismem z 25 października 2010 r. przekazał Podwykonawcy Decyzję Wojewody (...) dotyczącą działki nr (...), zatwierdzającą zamienny projekt budowlany (dowód: pismo – k. 1082; decyzja z 20 października 2010 r. – k. 1083-1087).

W piśmie z 30 marca 2011 r. Generalny Wykonawca przedstawił swoje stanowisko odnośnie złożonych przez Podwykonawcę powiadomień o roszczeniach w tym w szczególności roszczeniach Dodatkowego Czasu dla Wanny Szczelnej, łącznicy WL-1, Tunelu TD-27, Tunelu TD – 24, wskazując, iż Roszczenia przejściowe zostały złożone przez Podwykonawcę z naruszeniem klauzul 8.3, 8.4 i 20.1 Warunków Kontraktu FIDIC. Pomimo tych uchybień, Generalny Wykonawca poinformował, że złożył do Inżyniera stosowne powiadomienie o roszczeniu o przedłużeniu czasu na Ukończenie ww. obiektów.

Roszczenia z tytułu kosztów ogólnych składane były przez Podwykonawcę do Generalnego Wykonawcy co miesiąc, począwszy od chwili upływu umownego terminu realizacji robót., w postaci comiesięcznych protokołów i świadectw płatności. Nieformalne uzgodnienia między Generalnym Wykonawcą a Inwestorem, zakładały, iż jeżeli Inwestor uwzględni roszczenia Generalnego Wykonawcy z tytułu opóźnień w dostępie do ww. obiektów, Generalny Wykonawca uwzględni roszczenia Podwykonawcy. Generalny Wykonawca składał Inwestorowi na bieżąco roszczenia związane z przedłużeniem Czasu Realizacji oraz kosztami ogólnymi.

Po upływie terminu realizacji Umowy Podwykonawczej, Generalny Wykonawca zawarł w 2013 r. z Podwykonawcą aneks wydłużającego czas realizacji Kontraktu. Aneks został rozliczony fakturą VAT nr (...). Aneks nie został przedłożony do zatwierdzenia Inwestorowi.

Ze względu na wielkość Kontraktu, Podwykonawca, w czasie przestojów pozostawał w stanie gotowości do podjęcia umówionych robót, nie delegował pracowników na inne kontrakty (dowód: pismo z 30 marca 2011 r. – k. 1272-1274; zeznania K. K. – k. 1234v, 1279-1299; zeznania P. Ś. – k. 1234v, 1299-1305; zeznania H. T. – k. 1234v-1235, 1307-1312; zeznania A. I. – k. 1235, 1312-1324; faktura VAT nr (...) – k. 1030; zeznania w charakterze strony J. K. – k. 1235v, 1325-1336).

Inwestor nie rozpoznał przedmiotowych wniosków, gdyż nie łączył go z Podwykonawcą żaden stosunek prawny. W drugiej połowie 2014 r. Inwestor poinformował Podwykonawców, iż nie będzie rozpoznawać kosztów ogólnych podwykonawców powstałych w związku z opóźnieniami. Od początku Inwestor zajmował się wyłącznie roszczeniami Generalnego Wykonawcy, Inwestor od początku wskazywał, iż nie ma możliwości zapłaty za koszty Podwykonawców. Roszczenia o dodatkowe płatności wpływały do Inwestora jako Roszczenia Generalnego Wykonawcy, nawet jeżeli odpowiadały one roszczeniem podwykonawców w stosunku 1 do 1. Inwestor uwzględnił roszczenia Generalnego Wykonawcy z tytułu kosztów ogólnych wywołanych wydłużeniem czasu realizacji Kontraktu w kwocie około 30 000 000,00 zł. Inwestor jeszcze przed szczegółowym rozliczeniem tych kosztów, wypłacił Generalnemu Wykonawcy zaliczkę w kwocie kilkunastu milionów złotych (okoliczność przyznana przez pozwanego; dowód: zeznania H. T. – k. 1234v-1235, 1307-1312; zeznania A. I. – k. 1235, 1312-1324).

Pismem z 30 czerwca 2011 r. Podwykonawca sformułował względem Generalnego Wykonawcy na mocy klauzuli 20.1 roszczenie ostateczne dotyczące dodatkowego Czasu na Ukończenie dla Wanny Szczelnej w ilości 228 dni. Pismem z 15 listopada 2012 r. roszczenie to zostało rozszerzone do 444 dni (dowód: pismo z 30 czerwca 2011 r. – k. 1116-1116v; roszczenia przejściowe – k. 1126-1143; pismo z 15 listopada 2012 r. – k. 1118-1120; wykaz kolizji na obiektach TD27 i WL1 – k. 1144-1157).

Podwykonawca zgłosił w dniu 31 sierpnia 2011 r. Generalnemu Wykonawcy roszczenie przejściowe nr (...) na mocy klauzuli 20.1 dotyczące pokrycia kosztów ogólnych w przedłużonym okresie realizacji kontraktu, tj. po 08 sierpnia 2011 r. za okres 23 dni w kwocie 780 102,05 zł (dowód: pismo z 31 sierpnia 2011 r. – k. 1269-1270).

Na podstawie Aneksu nr (...) z 09 lipca 2013 r. do Umowy nr (...) zawartego między Inwestorem a Generalnym Wykonawcą, nastąpiło przesunięcie terminu zakończenia robót do 15 września 2013 r. tj. o 356 dni. Jednocześnie strony postanowiły, że roszczenia dotyczące dodatkowych płatności, w tym związane z przedłużeniem Czasu na Ukończenie, złożone przez Generalnego Wykonawcę do dnia zawarcia Aneksu, pozostały nierozstrzygnięte. W preambule do Aneksu wskazano, że w toku realizacji robót wystąpiły niemożliwe do przewidzenia na etapie zawarcia umowy okoliczności, które wykluczyły wykonanie robót w Pierwotnym Czasie na Ukończenie.

W Aneksie nr (...) uwzględniono również cześć roszczeń objętych Umową Podwykonawczą w tym:

⚫

roszczenie CT3 zgłoszone 15 września 2009 r. – brak szeregu dokumentów projektowych, w tym uzgodnień dla wszystkich urządzeń branż kolidujących z infrastrukturą kolejową należącą do (...) S.A.,

⚫

roszczenie CT-28 zgłoszone w dniu 09 września 2010 r. – brak możliwości realizowania robót związanych z wykonaniem ścian szczelinowych na obiekcie wanna szczelna z uwagi na brak zamiennego pozwolenia na budowę oraz pozwolenia na budową dla działki nr (...), brak uzgodnień projektów dla obiektów WK-21 i WK-22, brak dokumentacji umożliwiającej usunięcie kolizji w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej dla pozostałych obiektów, brak zamiennego pozwolenia na budowę oraz brak dokumentacji umożliwiającej usunięcie kolizji z infrastrukturą podziemną,

⚫

roszczenie CT – 65 zgłoszone w dniu 30 listopada 2011 r. – brak możliwości kontynuacji robót związanych z wykonywaniem WK-21 w rejonie toru 2,

⚫

roszczenie CT-81 zgłoszone w dniu 21 lutego 2012 r. – wprowadzenie na kontrakt dokumentacji zamiennej dla obiektów WK-21 i WK-22 rozbieżnej w stosunku do projektu budowlanego dostępnego na etapie składania oferty

(dowód: Aneks nr (...) – k. 49-57).

Roboty budowlane objęte Umową (...) nr (...) z 01 września 2009 r. były prowadzone w okresie od grudnia 2009 r. do 31 lipca 2013 r. Zostały odebrane przez Generalnego Wykonawcę (...) S.A. z siedzibą w W., następcę prawnego (...) Sp. z o.o. w dniu 08 kwietnia 2014 r. (bezsporne; dowód: protokół odbioru robót z 08 kwietnia 2014 r. – k. 1205-1205v).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie powołanych w treści uzasadnienia dokumentów urzędowych, prywatnych, których wiarygodności oraz treści strony nie kwestionowały. Także Sąd oceniając je z urzędu nie znalazł podstaw mogących podważać ich walory dowodowe. Przyczyny dla których Sąd pominął złożone przez strony dowody, a także oddalił wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, zostaną przywołane w dalszej części uzasadnienia.

Do podstaw faktycznych rozstrzygnięcia, Sąd włączył także zeznania przesłuchanych w sprawie świadków: K. K., P. Ś., H. T., A. I. oraz zeznania J. K. złożone w charakterze strony pozwanej. Sąd uznał je za wiarygodne, korelują bowiem z pozostałym materiałem dowodowym w postaci dokumentów, stanowiąc uzupełnienie i potwierdzenie okoliczności z nich wynikających. Uznać należy je ponadto za spójne, logiczne, wzajemnie się uzupełniające.

Sąd zważył, co następuje.

Wywiedzione powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Przed zasadniczą oceną twierdzeń i zarzutów podnoszonych przez strony, w pierwszej kolejności dla przejrzystości procesu orzeczniczego Sądu należy odnieść się do przedmiotu niniejszego postępowania, a ściślej materialnoprawnych podstaw roszczenia powódki.

Strona powodowa w uzasadnieniu pozwu wyraźnie wyartykułowała na jakich podstawach prawnych opiera swoje żądanie (art. 415 k.c.), które to podstawy zdeterminowały sposób przedstawienia przez nią okoliczności faktycznych uzasadniających jej roszczenie, stosownie do wymagań wynikających z art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c. Element ten uznać należy za kluczowy dla określenia zakresu przedmiotowego sporu, identyfikuje bowiem podstawę faktyczną poddanych pod osąd roszczeń. Okoliczności przytoczone w pozwie stanowią podstawę sporu, zakreślają stan zawisłości sprawy (art. 192 pkt 2 k.p.c.) wyznaczają przedmiot rozstrzygnięcia (art. 321 § 1 k.p.c.).

Uzupełniająco do powyższej tezy wstępnej zaznaczenia wymaga także, iż choć konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy do sądu to z przyczyny tego, że relacje zachodzące między stronami bywają niekiedy bardzo skomplikowane i powikłane, zarówno od strony faktycznej, jak i prawnej, a racje stron mogą znajdować swe źródło lub podstawę w różnych przepisach prawa, niekiedy wskazanie podstawy prawnej przez stronę powodową może mieć istotne znaczenie. Sytuacja taka zachodzi gdy tak jak w niniejszym postępowaniu podmiot wnoszący pozew buduje konstrukcję swego żądania, osadzając ją na ściśle wskazanym przepisie prawa materialnego. W ten sposób wytycza granice okoliczności spornych i niespornych, które mają stanowić podstawę faktyczną orzeczenia. Inaczej rzecz ujmując, powołanie przez stronę określonej normy prawa materialnego jako mającej stanowić podstawę rozstrzygania o tym roszczeniu wiąże Sąd w tym sensie, że stanowi uzupełnienie okoliczności faktycznych określających żądanie pozwu (por. np. wyrok SN z 28 lutego 2002 r., III CKN 182/01, LEX nr 54471; wyrok SN z 14 stycznia 2004 r., I CK 42/03, LEX nr 172790).

Warunkiem koniecznym odpowiedzialności odszkodowawczej, na podstawie przepisu art. 415 k.c., jest łączne spełnienie następujących przesłanek: bezprawności działania lub zaniechania, winy po stronie sprawcy, wystąpienia szkody oraz związku przyczynowego miedzy bezprawnością działania lub zaniechania sprawcy a szkodą poniesioną przez powoda. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa, zgodnie z art. 6 k.c., na powodzie.

Zasadniczym motywem oddalenia przedmiotowego powództwa jest przede wszystkim brak możliwości przypisania wskazywanym przez powódkę działaniom pozwanego jako Inwestora cech bezprawności oraz winy. Czyn sprawcy, rodzi odpowiedzialność cywilną, gdy posiada pewne właściwości, zwane znamionami, odnoszące się do jego strony przedmiotowej i podmiotowej. Znamiona niewłaściwości postępowania od strony przedmiotowej określa się pojęciem bezprawności czynu, natomiast od strony podmiotowej określa się jako winę w znaczeniu subiektywnym.

Bezprawność stanowi przedmiotową cechę czynu sprawcy. Judykatura wskazuje, że bezprawność zachowania polega na przekroczeniu mierników i wzorców wynikających zarówno z wyraźnych przepisów, zwyczajów, utartej praktyki, jak i zasad współżycia społecznego (wyrok SN z 22 września 1986 r., IV CR 279/86, LEX nr 530539). Bezprawność oznacza ujemną ocenę porządku prawnego o zachowaniu się sprawcy szkody. Bezprawnym zachowaniem jest takie, które stanowi obiektywne złamanie określonych reguł postępowania, czyli jest sprzeczne przede wszystkim z obowiązującym porządkiem prawnym. Przez „porządek prawny" rozumie się natomiast nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej, ale również nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych, czyli zasad współżycia społecznego. Przyjmuje się, że bezprawność w rozumieniu reżimu deliktowego jest efektem ogólnego, normatywnego zakazu, skutecznego erga omnes, niewyrządzania sobie nawzajem szkody. Dlatego czyn niedozwolony w znaczeniu art. 415 k.c. może mieć miejsce tylko wtedy, gdy sprawca szkody naruszył obowiązek powszechny, ciążący na każdym. Natomiast niewykonanie zobowiązania samo przez się, nie może być uznane za działanie bezprawne w rozumieniu art. 415 k.c. Taka jego kwalifikacja jest uzasadniona tylko wtedy, gdy jednocześnie następuje naruszenie obowiązku powszechnego, ciążącego na każdym (zob. wyrok SN z 10 października 1997 r., III CKN 202/97, LEX nr 31822, wyrok SN z 21 maja 2015 r., IV CSK 539/14, LEX nr 1682734).

Powódka formułując sporne roszczenie o zapłatę dowodziła, iż w ustalonych okolicznościach faktycznych zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności deliktowej pozwanego wynikające z art. 415 k.c., gdyż Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad będąc Inwestorem na ww. Kontrakcie, w toku przygotowania inwestycji naruszył zarówno powszechnie obowiązujące przepisy prawa (art. 18 Prawa budowlanego, 12-20 Specustawy drogowej, art. 647 k.c.), umowę z Generalnym Wykonawcą inwestycji oraz zasady współżycia społecznego, czym wyrządził powódce, jako zgłoszonemu i zatwierdzonemu przez pozwanego Podwykonawcy, szkodę związaną z wydłużeniem terminu realizacji spornej inwestycji. Zwrócić należy jednakże uwagę, iż jak słusznie zauważył pozwany powyższe przepisy nie stanowią źródła powszechnego obowiązku, lecz odnoszą się wyraźnie wskazanych adresatów pozostających w konkretnym obowiązku obligacyjnym wynikającym z czynności prawnej.

Powódka formułując roszczenia odszkodowawcze w oparciu o odpowiedzialność deliktową, opiera się w istocie na przesłankach warunkujących odpowiedzialność kontraktową na podstawie art. 471 k.c. Stron nie łączył tymczasem żaden stosunek prawny. Utożsamianie każdego naruszenia cudzych praw z czynem niedozwolonym przekreśliłoby sens podziału źródeł zobowiązań i rodzaju odpowiedzialności. a w pewnym stopniu również znaczenie winy jako przesłanki odpowiedzialności. Nawet ewentualne niewykonanie zobowiązania przez Inwestora względem Generalnego Wykonawcy samo przez się nie może być uznane za działanie bezprawne w rozumieniu art. 415 k.c. w stosunku do Podwykonawcy czy też osób trzecich, jeżeli nie narusza ogólnego, normatywnego zakazu, skutecznego erga omnes. Już wyłącznie ze względu na podstawę wywiedzionych roszczeń oraz okoliczności faktyczne podniesione przez powódkę na ich potwierdzenie, sporne roszczenia podlegały w ocenie Sądu a limine oddaleniu, wobec braku bezprawności. Sporne roszczenia powódka na ogólnych zasadach kontraktowych, winna kierować do Generalnego Wykonawcy, który z tytułu zgłoszonych kosztów ogólnych wynikających z opóźnienia, uzyskał od Inwestora dodatkowe wynagrodzenie w kwocie niemal 30 milionów złotych. Zdaniem Sądu przedmiotowe powództwo stanowi w istocie próbę obejście art. 647 ¹ § 5 k.c. bądź też sanowania własnych zaniedbań w zakresie umownego trybu zgłaszania przez Podwykonawcę roszczeń Generalnemu Wykonawcy.

W celu jednakże wyczerpania zarzutów w toku instancji należy odnieść się do przyjętego przez powódkę toku rozumowania w zakresie przesłanek odpowiedzialności deliktowej pod kątem oceny bezprawności działania pozwanego oraz winy.

W kwestii bezprawności powódka podnosiła, iż pozwany jako Inwestor, miał w chwili zawierania Umowy z Generalnym Wykonawcą oraz zatwierdzania Umowy Podwykonawczej z powódką pełną świadomość, braku dostępności do pełnego frontu robót dla Generalnego Wykonawcy i Podwykonawcy, a mimo to przystąpił do realizacji inwestycji. Powódka w istocie sugerowała, iż Inwestor od początku działał ze świadomością pokrzywdzenia Generalnego Wykonawcy i Podwykonawców, którzy nie mogli terminowo zrealizować umówionych robót tudzież nie dochował przy organizacji procesu budowlanego należytej staranności oczekiwanej od inwestora. Strona powodowa twierdziła więc, iż pozwany de facto świadomie wyrządził Podwykonawcy szkodę majątkową.

Podniesione przez powódkę zarzuty, w ramach przyjętej koncepcji formułowania powództwa, nie znajdują zdaniem Sądu odzwierciedlenia w ustalonych okolicznościach faktycznych.

W celu ustalenia ewentualnej bezprawności działania pozwanego jako Inwestora tj. jego świadomego zaniechania obowiązków w procesie budowlanym, dochowania oczekiwanego od inwestora miernika staranności, należy przywołać stosowne przepisy ustawowe regulujące przedmiotową kwestię.

Niewątpliwie obowiązkiem zamawiającego działającego na podstawie przepisów ustawy o zamówieniach publicznych jest opisanie przedmiotu zamówienia na roboty budowlane za pomocą dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych (art. 31 p.z.p.), opisane przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty (art. 29 ust. 1 p.z.p.). Na podstawie art. 647 k.c. inwestor zobowiązuje się natomiast do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Z ustalonych okoliczności faktycznych wynika, iż pozwany przygotowanie dokumentacji projektowej, przeprowadzenie stosownych uzgodnień w zakresie usunięcia kolizji, ustalenia prawa do terenu, zlecił profesjonalnemu podmiotowi, który został wyłoniony w przetargu publicznym, zawodowo zajmującym się organizacją procesów budowlanych, dającemu gwarancję prawidłowego przygotowania inwestycji pod kątem obowiązujących przepisów prawa, a także sprawnego przeprowadzenia budowy, co samo w sobie podważa zasadność argumentacji powódki, zważywszy na treść art. 429 k.c.

Powódka powołując się na orzecznictwo sądowe (str. 11 repliki na odpowiedź na pozew – k. 1074), podnosiła, iż inwestor, który zlecił prowadzenie budowy i wykonanie nadzoru inwestorskiego wyspecjalizowanemu przedsiębiorstwu, nie może powoływać się na przewidziane w art. 429 k.c. zwolnienie od odpowiedzialności za szkodę na etapie zatwierdzania projektu technicznego do realizacji inwestycji (wyrok SN z 09 lipca 1998, II CKN 835/97, LEX nr 332531).Inwestor jest zwolniony od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez przedsiębiorstwo trudniące się zawodowo wykonywaniem powierzonych przez niego robót, nie jest natomiast zwolniony od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną własnym zaniedbaniem (wyrok SN z 11 listopada 1977 r., IV CR 308/77, LEX nr 2230). Przedmiotowe orzeczenia, zwłaszcza ostatnie z nich zostały wyrwane z szerszego kontekstu wypowiedzi. Sąd Najwyższy przyjął, iż w przypadku odpowiedzialności na zasadzie winy (415 k.c.) „pełne zastosowanie ma art. 429 k.c., skoro wykonanie robót zostało powierzone wyspecjalizowanemu przedsiębiorstwu. Stwierdzenie to nie wyłącza, oczywiście, odpowiedzialności inwestora w ogóle. Odpowiedzialność ta może zachodzić wtedy, gdy szkoda pozostaje w normalnym związku przyczynowym z własnym jego zaniedbaniem, niezależnym od zaniedbań wykonawcy, np. gdy inwestor mimo ostrzeżenia go o niemożliwości uniknięcia szkody godzi się na kontynuowanie robót”.

Powódka wywodziła, iż zarówno w dacie zawarcia umowy z Generalnym Wykonawcą, jak i zatwierdzenia Umowy Podwykonawczej z powodem, Inwestor z łatwością mógł zweryfikować stan przygotowania inwestycji do realizacji, błędy w dokumentacji projektowej oraz następczy brak dostępu do frontu robót.

Zwrócić należy uwagę, iż na dzień zawarcia Umowy z Generalnym Wykonawcą oraz zatwierdzenia Podwykonawcy, rodzącej wyłącznie skutki wynikające z art. 641 ¹ k.c., Inwestor posiadał kompletny projekt budowlany. Dopiero w toku realizacji Kontraktu i Umowy Podwykonawczej ujawniły się kolizje, kwestie techniczne (błędy w dokumentacji projektowej) wywołujące spór z (...) w zakresie budowy wiaduktów kolejowych, przebudowy linii kolejowej, utrudniających dostęp do głównych robót Podwykonawcy. Pozwany legitymował się dokumentacją, przygotowaną przez profesjonalny podmiot, decyzjami, pozwalającymi na rozpoczęcie procesu budowlanego, obowiązek poczynienia uzgodnień w zakresie kolizji i dostępności terenu, delegował na profesjonalny podmiot. W toku niniejszego postępowania, wraz z wyjaśnieniami pozwanego w omawianym zakresie, powódka przyjęła stanowisko, nakładające na pozwanego obowiązek weryfikacji dokumentacji projektowej, zarzucając Inwestorowi zawinione zaniedbanie w tym zakresie. Zdaniem powódki, Inwestor winien skontrolować pod kątem prawidłowości ze stanem faktycznym, prawidłowość przygotowanej dokumentacji projektowej.

Oceniając zarzuty powódki zwrócić należy jednakże uwagę, iż projekt budowlany był na tyle kompletny, że Inwestor uzyskał pozwolenie na budowę wydawane przez organy nadzoru budowlanego. Zdaniem Sądu zarzut powódki, stanowi jej subiektywną ocenę. Celem ustalenia czy na dzień zawarcia Umowy Podwykonawczej i Zatwierdzenia Podwykonawcy, Inwestor z łatwością mógł ustalić, iż rozpoczęcie robót jest obiektywnie niemożliwe, wymagana jest wiedza specjalna. Wyłącznie biegły sądowy z zakresu budownictwa, mógłby ocenić pod omawianym kątem dokumentację projektową w tym dokumenty przetargowe na których opierał się Generalny Wykonawca oraz Podwykonawca. Powódka zaniechała tymczasem inicjatywy dowodowej w tym zakresie.

Niezależnie od trafności powyższej konstatacji, zauważyć należy, iż powódka pomija także inny istotny aspekt sprawy. Zarzuca mianowicie pozwanemu, iż ten z łatwością mógł zweryfikować przygotowania inwestycji, pomijając zupełnie, fakt tożsamego obowiązku spoczywającego na Podwykonawcy. Skoro ustalenie spornych okoliczności jak wywodzi powódka mogło nastąpić z łatwością to dlaczego Generalny Wykonawca oraz Podwykonawca, analizując dokumentację przetargową przed złożeniem ofert, nie wychwycili tych „oczywistych błędów” dokumentacji projektowej.

W powołanym świetle należy zauważyć, iż w orzecznictwie w kontekście art. 651 k.c. przyjęto, iż pewne błędy przygotowanej przez zamawiającego dokumentacji wykonawca powinien dostrzec na etapie przedkontraktowym albo po przystąpieniu do wykonania umowy, o ile nie wymagają one wiedzy specjalistycznej (zob. wyrok SN z 27 marca 2000 r., III CKN 629/98, LEX nr 40421). Tymczasem zgodnie z art. 1.2 Ogólnych Warunków Kontraktowych dla Podwykonawców, Podwykonawca zobowiązał się w terminie nie dłuższym niż 7 dni do sprawdzenia dokumentów przekazanych przez Zleceniodawcę ze starannością wymaganą od biegłego rzeczoznawcy, w szczególności do kompletności i wykonalności pod względem technicznym oraz pod względem przepisów prawnych kraju przedsięwzięcia. Z takiego sformułowania wywieść należy, iż powódka jako Podwykonawca przejęła na siebie obowiązki dalej idące niż wynikające z art. 651 k.c. Strony umowy mogą wszakże w ramach swobody kontraktowania rozszerzyć zakres obowiązków określonych ustawą.

Powyższe daje asumpt do stwierdzenia, iż skoro obowiązek czuwania nad poprawnością dokumentacji projektowej w równym stopniu spoczywał na Inwestorze, Generalnym Wykonawcy i Podwykonawcy to powódka nie może obecnie powoływać się na fakt „oczywistych błędów dokumentacji projektowej” powodującej brak dostępu do terenu budowy od właściciela infrastruktury kolejowej, który odmawiał udostępnienia terenu z uwagi na błędy w dokumentacji projektowej w zakresie infrastruktury kolejowej, co z kolei spowodowało konieczność przygotowania projektu zamiennego oraz nowego pozwolenia na budowę. Znamiennym pozostaje także, iż Podwykonawca ustalił brak dostępu do frontu robót jeszcze we wrześniu 2009 r., a więc przed rozpoczęciem realizacji Umowy Podwykonawczej (w terminach wynikających z jej treści). Mimo to przystąpił w marcu 2010 r. do realizacji Umowy. W kontekście prawidłowości dokumentacji projektowej należy nadto zauważyć, iż jak wynika z zeznań przesłuchanych świadków, część kolizji – stanowiących przyczynę opóźnienia, uwidoczniła się dopiero po przystąpieniu do wykonywania umówionych robót.

Zważywszy na okoliczności w których doszło do wydania działki ewidencyjnej nr (...) (egzekucja administracyjna), zastrzeżenia w umowie późniejszego przekazania tegoż terenu, nie sposób przypisać działaniom pozwanego cech bezprawności bądź winy. Niewątpliwie kilkudniowe opóźnienie w przekazaniu tegoż terenu, względem ustaleń umownych miało miejsce, wynikło ono jednak z usprawiedliwionych przyczyn. Ponadto jak wynika z zeznań świadków, nie miało ono większego wpływu na opóźnienie, którego zasadniczą przyczyną był spór z (...), zarzucającym błędy w dokumentacji projektowej, konieczność przeprojektowania obiektów oraz zatwierdzenia zmian przez organy nadzoru budowlanego.

Winy i bezprawności nie sposób także wbrew twierdzeniom powódki wywieść z Aneksu nr (...), zwartego między Inwestorem a Generalnym Wykonawcą. Wręcz przeciwnie z jego treści wynika, iż opóźnienie wynikło z niezależnych od stron przyczyn, których nie dało się przewidzieć. W podobnym świetle oceniać należy złożony przez powódkę raport NIK. Z treści tegoż raportu nie sposób wywieść aby z uwagi na dostrzeżone przez NIK uchybienia doszło do wydłużenia czasu na ukończenie. Negatywna ocena Inwestora zawarta w raporcie, dotyczyła okresu, jeszcze sprzed zawarcia umowy z Generalnym Wykonawcą i związana była z opóźnieniami w uzyskaniu pozwoleń na budowę w latach 2005-2008.

Ze względu na brak bezprawności i winy pozwanego, za zbędną należy uznać ocenę pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Z tego m.in. względu Sąd pominął dowody złożone przez powódkę na okoliczność wykazania wysokości poniesionej szkody w tym oddalił wniosek powódki o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego.

Niezależnie od powyższej konstatacji, w ocenie Sądu złożone przez powódkę dowody na okoliczność wysokości poniesionej szkody zostały skutecznie zakwestionowane przez pozwanego. Zestawienia i tabele, które nie zostały opatrzone podpisem i poparte materiałem źródłowym nie mogą zostać zakwalifikowane nawet jako dokument prywatny. Zestawienia i tabele podpisane, stanowią natomiast wyłącznie dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. i bez dokumentów źródłowych nie mogły stanowić wiarygodnego dowodu na okoliczność wysokości poniesionej szkody. W stosunku do poszczególnych grup wydatków, przedstawionych przez powódkę, Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własną argumentację pozwanego zawartą w odpowiedzi na pozew (str. 15-18 – k. 975-978). Podzielić należy także wątpliwości pozwanego w zakresie wniosku powódki o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego (str. 4-5 pisma procesowego z 18 października 2016 r. – k. 1212-1213) . Uwzględnienie tego wniosku wobec braków w materiale źródłowym, prowadziłoby w istocie do sytuacji, w której opinia biegłego staje w sprzeczności z zasadą bezpośredniej oceny dowodów przez Sąd orzekający w sprawie. Sąd nie dysponujący podstawowym materiałem źródłowym na powołaną przez stronę powodową okoliczność, nie mógłby ocenić sporządzonej opinii z zastosowaniem ogólnych reguł stosowanych przy ocenie tego typu opracowań na podstawie art. 233 § 1 k.p.c. Pamiętać przy tym trzeba, że opinia biegłego ma na celu przede wszystkim ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału wtedy, gdy potrzebne są wiadomości specjalne, nie może natomiast sama w sobie być źródłem materiału faktycznego sprawy ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłych. Wniosek dowodowy powódki, wobec braków w materiale dowodowym obrazującym wysokość poniesionej szkody jest więc z samego założenia sprzeczny z konstytucyjną zasadą, zgodnie z którą sprawowanie wymiaru sprawiedliwości należy do sądów. Poddanie badania wysokości szkody wyłącznie ocenie biegłego, oznaczałoby faktyczne scedowanie przez Sąd na tę osobę sprawowania wymiaru sprawiedliwości, ograniczające rolę organu wymiaru sprawiedliwości do formalnej decyzji o zatwierdzeniu tejże oceny w formie orzeczenia sądowego. Biegły sądowy może rzecz jasna korzystać z materiałów zgromadzonych poza postępowaniem sądowym, jednakże taka sytuacja dopuszczalna jest jedynie gdy dochodzi do uzupełnienia postępowania dowodowego. Omawiany dowód tymczasem, dopiero tworzyłby ową podstawę. Biegły mógłby zbadać księgi rachunkowe przedsiębiorstwa, jednakże podstawy faktyczne uzasadniające operacje rachunkowe (koszty) winny zostać zobrazowane w aktach sądowych, tego zaś elementu zabrakło w niniejszym postępowaniu.

Przy ocenie wysokości poniesionej szkody a także zasadniczych podstaw i argumentacji na której powódka oparła swoje roszczenia, zwrócić należy także uwagę, iż strona powodowa nie złożyła aneksu do Umowy Podwykonawczej wydłużającego termin wykonania robót objętych Umową Podwykonawczą. W związku z powyższym nie sposób ustalić, z tytułu pokrycia jakich roszczeń do Umowy Podwykonawczej, powódka otrzymała od Generalnego Wykonawcy, wynagrodzenie określone w fakturze VAT nr (...) (k. 1030). Wobec nie przedłożenia Aneksu, bądź wykazania, iż przekazane kwoty wynikają z innych roszczeń aniżeli związanych z przedłużeniem okresu realizacji umowy i kosztów ogólnych, oparcie się w tym zakresie wyłącznie na zeznaniach H. T., który zeznał, iż ww. faktura nie dotyczy kosztów ogólnych, uznać należy za niewystarczające, tym bardziej, iż pozwany zwracał od początku na powyższy fakt uwagę, wskazując, iż należności wynikające z faktury mogą obejmować sporne koszty ogólne. W związku z zaniechaniem inicjatywy dowodowej przez powódkę w omawianym zakresie, przyjąć należałoby, iż otrzymane od Generalnego Wykonawcy na podstawie rzeczonej faktury wynagrodzenie, wynika z roszczeń objętych niniejszym postępowaniem. Asumpt do przyjęcia powyższego założenia, w zakresie wysokości szkody (częściowego zaspokojenia roszczenia), stanowi także postawa powódki, która mimo zobowiązania jej w trybie art. 248 k.p.c., do przedłożenia odpowiedzi Generalnego Wykonawcy na pisma stanowiące załączniki nr (...)do pisma procesowego powódki z 29 sierpnia 2016 r., zaniechała tego obowiązku. Nie przedłożył, ich także następca prawny Generalnego Wykonawcy, przy czym nie sposób odmówić racji twierdzeniom (...) S.A., iż skoro pisma z roszczeniami były kierowane do (...) Sp. z o.o. to powinny znajdować się w posiadaniu tej spółki.

Znamiennym w świetle sposobu konstruowania podstaw sporych roszczeń przez powódkę, w oparciu o założenie, iż Inwestor dokonał zatwierdzenia Podwykonawcy, związku (...) z Kontraktem, pozostaje także fakt, iż powódka nie wykazała aby aneks do Umowy Podwykonawczej został zatwierdzony przez Inwestora.

W ocenie Sądu, nawet w przypadku hipotetycznego uznania, iż powódce udało się wykazać przesłanki odpowiedzialności deliktowej, w tym przede wszystkim bezprawność oraz winę pozwanego, sporne roszczenia uznać należałoby za przedawnione.

Stosownie do art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Cytowany przepis stanowi lex specialis względem art. 120 k.c. (vide: uchwała SN z 17 lutego 2006 r., III CZP 84/05, LEX nr 171726).

Oceniając przedmiotowy zarzut oraz argumentację sformułowaną przez strony w zakresie chwili powzięcia przez powódkę wiadomości o szkodzie, podmiocie za nią odpowiedzialnym trzeba zauważyć, iż wedle twierdzeń samej powódki, a także zważywszy na wynik postępowania dowodowego, Podwykonawca na bieżąco zgłaszał Generalnemu Wykonawcy roszczenia w zakresie czasu na przedłużenie terminu realizacji Umowy Podwykonawczej oraz dodatkowych płatności z tytułu kosztów ogólnych, według z góry określonej kalkulacji (vide: m.in. zeznania H. T. oraz sposób sformułowania roszczenia nr (...)). Generalny Wykonawca zgłaszał następnie w stosunku 1 do 1 własne roszczenia w zakresie odpowiadającym roszczeniom Podwykonawcy do Inwestora. Z preambuły do Aneksu nr (...) do umowy nr (...) wynika tymczasem, że Generalny Wykonawca roszczenia związane z realizacją Kontraktu złożył Inwestorowi do dnia 31 stycznia 2013 r. Mając powyższe na uwadze oraz fakt, iż gdy następstwem czynu niedozwolonego jest kilka kolejno następujących w czasie zdarzeń, które są ze sobą powiązane w ten sposób, że stanowią element jednej szkody, dla określenia biegu terminu przedawnienia jest zdarzenie początkowe, roszczenia powódki uznać należałoby za przedawnione.

Dodatkowo w powołanym świetle, zwrócić należy uwagę, iż zawinione zaniechanie które powódka zarzuca pozwanemu (brak dostępu do frontu robót wywołane błędem w dokumentacji projektowej, koniecznością sporządzenia nowego projektu i wydania pozwolenia na budowę w zakresie infrastruktury kolejowej) ustąpiło z dniem otrzymania przez powódkę wydanej przez Wojewodę (...) decyzji zatwierdzającej zamienny projekt budowlany z 30 września 2010 r. W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu najpóźniejszą datą od której należy liczyć bieg terminu przedawnienia winna być data upływu pierwotnego czasu na ukończenie robót określona w Umowie Podwykonawczej. W tym bowiem dniu powódka miała już pełną świadomość, iż nie wykona w umówionym terminie swojego zobowiązania, wiedziała kto odpowiada za zaistniały stan rzeczy (błędy w dokumentacji projektowej), wymagający zmian projektowych oraz wydania decyzji zatwierdzającej zamienny projekt budowlany.

Nie zasługiwał na uwzględnienie w kontekście podniesionego przez pozwanego przedawnienia, zarzut nadużycia przez niego prawa podmiotowego. Postępowanie dowodowe nie wykazało aby pozwany rzekomo wprowadzał w błąd podwykonawców odnośnie woli rozpoznania roszczeń składanych przez nich do Generalnego Wykonawcy. Powódka zdawała się sugerować wręcz, iż Inwestor zaspokoi bezpośrednio do rąk podwykonawców roszczenia z tytułu wydłużonego czasu realizacji. Przedmiotem rozpoznania były tymczasem roszczenia Generalnego Wykonawcy adresowane do Inwestora. Zwracali na to uwagę zeznający w sprawie świadkowie i przedstawiciele strony pozwanej. Przyjęta przez powódkę koncepcja zważywszy na treść Umowy Podwykonawczej, brzmienie art. 647 ¹ k.c. oraz zawodowy charakter działalności powódki, jest mało wiarygodna. Z ustalonych okoliczności faktycznych wynika, iż w nieoficjalnych rozmowach, Generalny Wykonawca uzależniał uwzględnienie roszczeń swoich podwykonawców od stanowiska Inwestora w zakresie zgłaszanych mu „lustrzanych” roszczeń Generalnego Wykonawcy. Zwrócić należy jednakże uwagę, iż powyższe okoliczności związane są z odpowiedzialnością kontraktową i zdaniem Sądu nie można im przypisać adekwatnego związku z rozpoznawanym zarzutem przedawnienia w kontekście odpowiedzialności deliktowej, tudzież działania w złej wierze przez pozwanego na szkodę podwykonawców. Wszakże Inwestora z podwykonawcami nie łączył żaden stosunek prawny. To Generalny Wykonawca winien jak najszybciej rozpoznać roszczenia Podwykonawcy w ramach łączącego ich stosunku prawnego.

Mając na uwadze całokształt powołanych okoliczności, Sąd oddalił powództwo.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Powódka uległa pozwanemu w całości i winna zwrócić mu poniesione koszty procesu, na które składa się wynagrodzenie należne Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, w stawce minimalnej – 14 400,00 zł, ustalonej zważywszy na wartość przedmiotu sporu oraz datę wniesienia powództwa na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

(...)