Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. domagała się od pozwanej – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., zapłaty kwoty 74.214,88 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot:

a)  9 940,60 zł od dnia 17 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty

b)  12 755,13 zł od dnia 22 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty

c)  9 638,73 zł od dnia 27 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty

d)  9 815,44 zł od dnia 14 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

e)  12 276,02 zł od dnia 17 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

f)  12 483,22 zł od dnia 19 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

g)  7 305,74 zł od dnia 21 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwana zawarła w dniu 20.05.2009r. z Gospodarstwem Rolnym (...) sp. z o.o. umowę kontraktacji nr (...), na podstawie której była zobowiązana do uregulowania ceny za dostarczone jej ziemniaki. Powódka wskazała, że na mocy umowy cesji z dnia 11.03.2010r. nabyła wierzytelność przysługującą z tego tytułu Gospodarstwu Rolnemu (...) sp. z o.o. względem pozwanej a następnie w dniu 28.06.2010r. strony na piśmie potwierdziły zawarcie tej umowy. Powódka podała, że wzywała pozwaną do zapłaty należności w kwocie 74.218,88 zł wraz z należnymi odsetkami. Nadto powódka wszczęła w tej sprawie postępowanie o zawezwanie do próby ugodowej przed Sądem Rejonowym we Włocławku. Czynności te nie odniosły jednak żadnego skutku.

W dalszej części powódka wskazała, że dochodzona w tej sprawie należność wynika z wystawionych pozwanej przez Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. faktur VAT o nr (...). Powódka podniosła, że faktury te zostały wystawione na podstawie dowodów dostaw sporządzonych przez pozwaną.

Powódka wskazała również, że pozwana zaakceptowała wysokość swych zobowiązań wobec Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o., skoro wystawiła dowody dostawy oraz sporządziła wykaz płatności, obejmujący te należności.

W dniu 9 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał w niniejszej sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, orzekając zgodnie z żądaniem pozwu.

Od tego nakazu pozwana wniosła sprzeciw żądając oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów według norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana przyznała, ze zawarła z Gospodarstwem Rolnym (...) sp. z o.o. umowę kontraktacji i w związku z jej wykonaniem wymieniona spółka obciążyła pozwaną fakturami VAT wskazanymi w treści pozwu. Pozwana stwierdziła jednak, że powódka nie zawarła z Gospodarstwem Rolnym (...) sp. z o.o. umowy cesji wierzytelności w dniu 11 marca 2010 r. W tym dniu w Gospodarstwie Rolnym (...) sp. z o.o. obowiązywała zasada reprezentacji łącznej a umowa ta została podpisana przez jednego z członków zarządu. Pozwana wskazała dodatkowo, że w toku sprawy o sygn. akt VIII GC 184/10 w dniu 23 września 2010 r. K. D. zeznał, że drugi z członków zarządu umowy tej nie podpisał, gdyż w tym dniu był chory. W konsekwencji pozwana podniosła, że umowa z dnia 11.03.2010r.(podpisana przez dwóch członków zarządu Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o.), która została dołączona przez powódkę do pozwu, została spreparowana dla potrzeb niniejszego postępowania. W dalszej części pozwana podniosła, że w jej ocenie do zawarcia umowy cesji pomiędzy powódką a Gospodarstwem Rolnym (...) sp. z o.o. doszło w dniu 28.06.2010r., kiedy to prawidłowo reprezentowane strony podpisały dokument zatytułowany „stwierdzenie przelewu wierzytelności”. Pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia, powołując się na treść art. 624 k.c. Wskazała, że umowa została wykonana w dniu 22.10.2009 r., a więc roszczenie to uległo przedawnieniu w dniu 22.10.2011r. Tymczasem wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, przerywający bieg przedawnienia został złożony w SR we Włocławku dopiero w dniu 27.10.2011r.

W odpowiedzi na sprzeciw powódka wskazała, że zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwaną nie zasługuje na uwzględnienie. Podniosła, że umowa z dnia 20.05.2009r. nie była umową kontraktacji a umową sprzedaży. Uzasadniając swoje stanowisko powołała się na brzmienie umowy spółki pozwanej, z której wynika, że wspólnicy spółki mają dokonywać na jej rzecz sprzedaży produktów. Nadto powódka wskazała, że umowa ta została zawarta na dostawę ziemniaków ze zbiorów w latach 2009/2010 i dotyczyła dostarczenia ziemniaków w ilości 700 ton. Gospodarstwo Rolne (...) dostarczyło jedynie 559,5 ton, co oznacza, że umowa nie została wykonana w całości. W dalszej części powódka wywodziła, że umowa ta mogła zostać zrealizowana do dnia 1 lipca 2010 r., co w kontekście brzmienia art. 624 § 1 k.c. oznacza, że bieg terminu przedawnienia należy liczyć dopiero od tej daty. Powódka powołała się również na okoliczność, iż kilkakrotnie doszło do przerwania biegu przedawnienia. Wskazała, że w dniu 27.10.2011r. złożyła w SR we Włocławku wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Nadto w toku postępowania, które toczyło się przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy pod sygnaturą VIII Gc 184/10 zgłosiła do potrącenia wierzytelności dochodzone w niniejszym procesie. Wskazała również, że w toku sprawy VIII Gc 184/10 pozwana uznała roszczenia powódki w piśmie procesowym z dnia 23.08.2011r. W dalszej części powódka podniosła, że pozwana bezzasadnie kwestionuje istnienie umowy cesji. Wskazała, że umowa z dnia 11.03.2010r. zawarta została na piśmie, ostatecznie podpisało ją dwóch członków zarządu Gospodarstwa Rolnego (...) Sp. z o.o. a następnie dodatkowo w dniu 28.06.2010r. fakt zawarcia tej umowy został dodatkowo stwierdzony pismem.

W toku dalszych pism procesowych strony podtrzymały swoje stanowisko.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r. w całości uwzględnił żądanie pozwu oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.328 zł. tytułem kosztów procesu.

Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia faktyczne;

Dnia 20 maja 2009r. pozwana zawarła z Gospodarstwem Rolnym (...) Sp. z o.o. umowę kontraktacji nr (...), której przedmiotem było wytworzenie i dostarczenie przez Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. pozwanej ziemniaków ze zbiorów w 2009 r. z przeznaczeniem na produkcję skrobi. Strony ustaliły, że umowa obejmować będzie zbiory z 20 ha w przewidywanej ilości 700,000 ton, zawierające ekwiwalent skrobi wynoszący 126,743 ton. Pozwana zobowiązała się do przyjęcia ziemniaków dostarczonych przez Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. wyrażonych w wyżej wskazanym ekwiwalencie skrobi oraz do zapłaty ceny nie niższej niż minimalna za dostawy wykonane zgodnie z umową w terminie 90 dni od daty każdej dostawy. Nadto w treści punktu 13 załącznika nr 2 do umowy strony uzgodniły, że pozwana ma prawo naliczyć Gospodarstwu Rolnemu (...) sp. z o.o. karę umowną w przypadku nie wywiązania się z kontraktacji w wysokości co najmniej 80 %.

W związku z zawartą umową kontraktacji Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. w okresie od 16 września 2009 r. do 22 października 2009 r. dostarczało pozwanej wyprodukowane przez siebie ziemniaki w ilości 559.484 kg zawierające 105.559 ekwiwalentu skrobi (por. wykaz płatności k. 70 akt sprawy).

Z tego tytułu pozwana wystawiła następujące dowody dostawy/odbioru :

- nr (...)/16.09.09 dotyczący dostarczenia 21.006 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.335 kg,

- nr (...)/17.09.09 dotyczący dostarczenia 20.474 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.180 kg,

- nr (...)/18.09.09 dotyczący dostarczenia 20.939 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.597 kg,

- nr (...)/18.09.09 dotyczący dostarczenia 19.522 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.076 kg,

- nr (...)/19.09.09 dotyczący dostarczenia 20.708 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.263 kg,

- nr (...)/21.09.09 dotyczący dostarczenia 19.388 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.055 kg,

- nr (...)/21.09.09 dotyczący dostarczenia 20.824 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.381 kg,

- nr (...)/22.09.09 dotyczący dostarczenia 18.791 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.362 kg,

- nr (...)/22.09.09 dotyczący dostarczenia 21.036 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.861 kg,

- nr (...)/24.09.09 dotyczący dostarczenia 20.234 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.929 kg,

- nr (...)/24.09.09 dotyczący dostarczenia 20.476 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.453 kg,

- nr (...)/25.09.09 dotyczący dostarczenia 20.920 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.406 kg,

- nr (...)/15.10.09 dotyczący dostarczenia 19.893 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.748 kg,

- nr (...)/16.10.09 dotyczący dostarczenia 20.538 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.569 kg,

- nr (...)/16.10.09 dotyczący dostarczenia 20.989 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.319 kg,

- nr (...)/17.10.09 dotyczący dostarczenia 21.315 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.239 kg,

- nr (...)/17.10.09 dotyczący dostarczenia 19.917 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.564 kg,

- nr (...)/19.10.09 dotyczący dostarczenia 21.128 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.629 kg,

- nr (...)/19.10.09 dotyczący dostarczenia 21.126 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.372 kg,

- nr (...)/20.10.09 dotyczący dostarczenia 19.959 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.524 kg,

- nr (...)/20.10.09 dotyczący dostarczenia 20.990 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.076 kg,

- nr (...)/20.10.09 dotyczący dostarczenia 21.862 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 3.785 kg,

- nr (...)/21.10.09 dotyczący dostarczenia 20.519 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.686 kg,

- nr (...)/22.10.09 dotyczący dostarczenia 21.809 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 4.130 kg,

- nr (...)/22.10.09 dotyczący dostarczenia 22.673 kg ziemniaków z zawartością skrobi w ekwiwalencie 5.274 kg,

Na podstawie wystawionych przez pozwaną dowodów dostawy Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. obciążyło pozwaną następującymi fakturami:

- nr (...) z dnia 18.09.2009r. na kwotę 9.940,60 zł z terminem zapłaty wynoszącym 90 dni,

- nr (...) z dnia 23.09.2009r. na kwotę 12.755,13 zł z terminem zapłaty wynoszącym 90 dni,

- nr (...) z dnia 26.09.2009r. na kwotę 9.638,73 zł z terminem zapłaty wynoszącym 90 dni,

- nr (...) z dnia 16.10.2009r. na kwotę 9.815,44 zł z terminem zapłaty wynoszącym 90 dni,

- nr (...) z dnia 19.10.2009r. na kwotę 12.276,02 zł z terminem zapłaty wynoszącym 90 dni,

- nr (...) z dnia 21.09.2009r. na kwotę 12.483,22 zł z terminem zapłaty wynoszącym 90 dni

- nr (...) z dnia 23.10.2009r. na kwotę 7.305,74 zł z terminem zapłaty wynoszącym 90 dni.

Dnia 11 marca 2010 r. w B. doszło do podpisania dokumentu zatytułowanego „umowa cesji”. W treści tego dokumentu wskazano, że umowa jest zawierana pomiędzy Gospodarstwem Rolnym (...) sp. z o.o. a powódką. W imieniu Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. umowę tę podpisał tylko jeden członek zarządu - K. D., pomimo, iż w spółce obowiązywała zasada łącznej reprezentacji dwóch członków zarządu. W treści umowy wskazano, że jej przedmiotem jest wierzytelność przysługująca Gospodarstwu Rolnemu (...) sp. z o.o. względem pozwanej i wynikająca z umowy kontraktacji z dnia 20.05.2009r. nr (...) i faktur o nr (...).

Nieustalonego dnia powódka i Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. podpisały ponownie dokument umowy cesji datowany na 11.03.2010r. Tym razem na dokumencie tym podpisy złożyli dwaj członkowie zarządu Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. – S. M. i K. D..

Dnia 28 czerwca 2010r. Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. skierowało do powódki pismo, w którym potwierdziło ustalenia wynikające z umowy cesji z dnia 11.03.2010r. Pismo podpisali dwaj członkowie zarządu tej spółki – (...) i S. M..

Tego samego dnia powódka oraz Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. reprezentowane przez dwóch członków zarządu – S. M. i K. D. podpisali dokument zatytułowany „stwierdzenie przelewu wierzytelności”, w którym potwierdzili dokonanie cesji wierzytelności przysługującej Gospodarstwu Rolnemu (...) sp. z o.o. względem pozwanej w związku z zawartą w dniu 20.05.2009r. umową kontraktacji i objętej fakturami nr (...) w łącznej wysokości 74.214,88 zł. W punkcie 6. tego dokumentu reprezentanci obu stron oświadczyli, że podpisanie umowy cesji w dniu 11.03.2010r. nastąpiło za ich wiedzą i zgodą. W punkcie 7 strony oświadczyły, że do przelewu wierzytelności doszło w dniu 11.03.2010 i powódka zapłaciła z tego tytułu Gospodarstwu Rolnemu (...) sp. z o.o. uzgodnione wynagrodzenie.

Dnia 5 października 2011 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 74.214,88 zł, stanowiącej nieuregulowaną należność objętą fakturami nr (...).

Dnia 27 października 2011 r. powódka złożyła w Sądzie Rejonowym we Włocławku wniosek o zawezwanie pozwanej do próby ugodowej.

Sąd Rejonowy zważył, iż powódka wywodziła swoje roszczenie z faktu nabycia od Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. wierzytelności przysługującej temu gospodarstwu od pozwanej. W toku niniejszej sprawy sporna okazała się data zawarcia przez powódkę wymienionej umowy cesji.

Sąd I instancji stwierdził, iż zgodnie z treścią art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Umowa cesji może być zawarta w każdej formie, jeżeli jednak wierzytelność jest stwierdzona pismem przelew winien być również pismem stwierdzony. Do skutecznego zawarcia umowy przez osoby prawne konieczne jest złożenie zgodnych oświadczeń woli przez reprezentantów obu stron.

W niniejszej sprawie w dniu 11.03.2010r. w spółce Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. obowiązywała zasada reprezentacji łącznej dwóch członków zarządu (por. odpis z KRS k. 94). Z treści zeznań złożonych przez K. D. w sprawie VIII Gc 184/10 (k.100), których prawdziwości świadek nie zaprzeczył w toku niniejszej sprawy, wynikało, że umowę cesji z dnia 11.03.2010r. podpisał on samodzielnie, gdyż w tym czasie drugi członek zarządu był chory i nie uczestniczył ani w negocjowaniu ani podpisywaniu umowy. Oznaczało to zdaniem Sądu, że Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. w dniu 11.03.2010r. nie było prawidłowo reprezentowane, gdyż oświadczenie woli w jego imieniu złożył jedynie K. D.. W tej sytuacji w oparciu o brzmienie art. 58 k.c. należało uznać, że umowa z dnia 11.03.2010r. nie została ważnie zawarta. Zgodnie z brzmieniem wymienionego przepisu czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek. Zgodnie z treścią art. 205 k.s.h. jeżeli zarząd jest wieloosobowy , sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych uregulowań w tym zakresie wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu lub członka zarządu i prokurenta. Sąd Rejonowy podkreślił przy tym, że niewłaściwa reprezentacja spółki zawsze powoduje bezwzględną nieważność podjętej czynności prawnej. W szczególności w sytuacji takiej nie znajduje zastosowania art. 103 k.c., który dotyczy czynności podejmowanych przez fałszywego pełnomocnika. Członkowie zarządu przy dokonywaniu czynności prawnych nie występują bowiem jako pełnomocnicy spółki, podejmują bowiem czynności w jej imieniu jako organ tej osoby prawnej.

W tych okolicznościach sąd ustalił, że umowa zawarta w dniu 11.03.2010r. i podpisana przez K. D. była nieważna.

Powódka w toku niniejszego procesu dołączyła do pozwu umowę datowaną na dzień 11.03.2010r., zawierającą podpisy dwóch członków zarządu Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. W ocenie sądu umowa ta nie została jednak podpisana we wskazanym dniu. Prawidłowości tego stanowiska zdaniem Sądu Rejonowego dowodzi treść zeznań złożonych przez K. D. w toku sprawy VIII Gc 184/10. Wynika z nich, że w dniu 11.03.2010r. reprezentował Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. samodzielnie. Świadek podał, że w tym czasie S. M. był chory, wobec czego wszystkimi sprawami spółki zajmował się K. D.. Zauważyć należy, że świadek w toku składania zeznań w niniejszej sprawie nie zaprzeczył prawdziwości swych wcześniejszych wypowiedzi. Stwierdził nawet, że nie wyklucza, iż podpis S. M. został złożony w późniejszym czasie (k. 168). Nadto wskazać należy, że w toku postępowania w sprawie VIII Gc 184/10 powódka złożyła jedynie umowę podpisaną przez jednego członka zarządu a nowego dokumentu – zawierającego dwa podpisy – nie przedłożyła nawet na skutek zgłoszenia stosownego zarzutu przez pozwaną. Okoliczność, iż w dniu 11.03.2010r. umowa nie została podpisana przez S. M. potwierdza także fakt, że w dniu 28 czerwca 2010r. Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. złożyło oświadczenie potwierdzające zawarcie umowy przelewu i tego samego dnia obie strony podpisały dokument zatytułowany „stwierdzenie przelewu wierzytelności”. Oczywistym jest, że te czynności zmierzały do konwalidowania nieważnej umowy z dnia 11.03.2010r. Gdyby powódka dysponowała w tym dniu umową podpisaną przez obu członków zarządu, to nie byłoby potrzeby potwierdzania faktu jej zawarcia. W tym stanie rzeczy sąd uznał, że dokument umowy datowanej na 11.03.2010r. i podpisanej przez obu członków zarządu Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. nie został podpisany w dniu 11.03.2010r. W toku niniejszej sprawy nie ustalono jednak, kiedy doszło do złożenia podpisów przez obu członków zarządu.

Kierując się ta argumentacją Sąd Rejonowy ustalił, że do złożenia zgodnego oświadczenia woli przez reprezentantów powódki i Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. doszło dopiero w dniu 28.06.2010r. W tym dniu bowiem obie spółki prawidłowo reprezentowane wyraziły wolę przeniesienia na powódkę wierzytelności przysługującej Gospodarstwu Rolnemu (...) sp. z o.o. względem pozwanej.

W toku niniejszego postępowania pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez powódkę. Pozwana powołała się na brzmienie art. 624 § 1 k.c., zgodnie z którym wzajemne roszczenia producenta i kontraktującego przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia spełnienia świadczenia przez producenta, a jeżeli świadczenie producenta nie zostało spełnione – od dnia, w którym powinno być spełnione.

W odpowiedzi na zarzut pozwanej powódka podniosła w pierwszym rzędzie, że pomiędzy pozwaną a Gospodarstwem Rolnym (...) nie doszło do zawarcia umowy kontraktacji, lecz umowy kupna – sprzedaży. Nadto powódka podniosła, że umowa nie została wykonana, wobec czego termin przedawnienia, nawet przy ustaleniu, że była to umowa kontraktacji, winien być liczony od dnia 01.07.2010r., gdyż do tej daty możliwym było wykonanie umowy. Powódka wskazała również, że kilkakrotnie doszło do przerwania biegu przedawnienia.

Odnosząc się do argumentów podniesionych przez powódkę Sąd I instancji wskazał przede wszystkim, że na gruncie niniejszej sprawy nie budzi żadnych wątpliwości fakt, że umowa zawarta przez pozwaną z Gospodarstwem Rolnym (...) sp. z o.o. była umową kontraktacji. Wynika to nie tylko z samej nazwy umowy ale i z jej treści.

Z treści przepisu art. 613 § wynika wprost, że umowa kontraktacji różni się od umowy sprzedaży właściwie jedynie tym, że jedną z jego stron jest producent rolny, który wytwarza produkty rolne będące przedmiotem tej umowy oraz to, że po stronie kontraktującego mogą zostać zastrzeżone dodatkowe obowiązki poza obowiązkiem odebrania towaru i zapłaty ceny. Z treści umowy z dnia 20.05.2009 r. wynika, że Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. zobowiązało się „wytworzyć i dostarczyć” pozwanej ziemniaki z określonej powierzchni prowadzonych przez siebie upraw. W tym stanie rzeczy prowadzenie dalszej argumentacji w celu wykazania, iż przedmiotowa umowa była umową kontraktacji było zdaniem Sądu zbyteczne - okoliczność ta w sposób jasny i nie budzący żadnych wątpliwości wynika z treści dokumentu na k. 24-28.

Sąd I instancji nadto zważył, iż nie zasługiwał również na uwzględnienie argument powódki, iż umowa zawarta przez pozwaną i Gospodarstwo Rolne w P. nie została wykonana, wobec czego termin przedawnienia winien rozpocząć swój bieg dopiero w dniu 01.07.2010r., gdyż do tej chwili możliwym była realizacja umowy przez strony. Sąd podkreślił, że przy wykonaniu umowy kontraktacji rzadko możliwa jest dokładna realizacja ustalonej w umowie wielkości dostaw. Z tego względu strony zwykle zakładają pewien margines, w ramach którego niedostarczenie określonej ilości produktów nie będzie rodziło dla stron żadnych konsekwencji. W niniejszej sprawie w punkcie 13 załącznika nr 2 do umowy strony ustaliły, że pozwana będzie miała prawo naliczenia kary umownej, o ile Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. nie wywiąże się z kontraktacji w wysokości co najmniej 80 %. W treści umowy, w części D, wskazano, że pozwana zobowiązuje się odebrać od plantatora ziemniaki w ilości wyrażonej w ekwiwalencie skrobi. Ilość ta została określona na 126,743 tony. Gospodarstwo Rolne (...) w okresie od 16.09.2009r. do 22.10.2009r. dostarczyło łącznie 105,559 ton ekwiwalentu skrobi. Wywiązało się zatem z 83,28% zakontraktowanej ilości ziemniaków. Ilość ta mieściła się w granicach zakreślonych w punkcie 13 załącznika nr 2 do umowy. W tej sytuacji uzasadnionym jest stwierdzenie, że umowa została wykonana. Nadto w ocenie sądu obie strony uznawały umowę z dniem 22.10.2009r. (tj. od chwili ostatniej dostawy) za wykonaną w całości, skoro pozwana nie wzywała Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. do realizacji dalszych dostaw a spółka ta nie deklarowała, że dostawy te chce jeszcze realizować. Z zeznań K. D. wynikało ponadto, że jego spółka nie realizowała kampanii wiosennej w 2010r. , miała jedynie zakopcowane ziemniaki. Nie zaproponowała ich jednak do odbioru pozwanej. Z treści zeznań tego samego świadka złożonych w toku sprawy VIII Gc 184/10 (k. 100) wynikało również, że uznawał umowę za wykonaną w całości. Tej samej treści zeznania złożył również przedstawiciel pozwanej D. O. w toku niniejszego procesu. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy ustalił, że umowa kontraktacji została w całości wykonana przez strony w dniu 22.10.2009r. Oznaczało to, że bieg dwuletniego terminu przedawnienia należy liczyć od tej właśnie daty.

Powódka powołała się również na okoliczność, że kilkukrotnie doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia. W pierwszym rzędzie wskazała, że w dniu 27.10.2011r. złożyła wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Oczywistym było jednak w ocenie Sądu , że w dniu złożenia tego wniosku dwuletni termin określony w treści art. 624 § 1 k.c. już upłynął. Nadto powódka wskazała, że w toku postępowania w sprawie VIII Gc złożyła oświadczenie o potrąceniu należności przysługujących powódce w związku z zawarciem umowy cesji z Gospodarstwem Rolnym (...) sp. z o.o.. Sąd ustalił, że zarzut ten został podniesiony przez powódkę w piśmie procesowym z dnia 29.03.2010r. W tej dacie jednak – w myśl ustaleń poczynionych powyżej - powódce nie przysługiwała ta wierzytelność. Powódka nie mogła zatem skutecznie złożyć oświadczenia o potrąceniu wierzytelności, która jej w tej dacie nie przysługiwała.

Sąd uwzględnił natomiast argument powódki, że do przerwania biegu przedawnienia doszło na skutek złożenia przez pozwaną w dniu 24.08.2011r. w toku sprawy VIII Gc 184/10 oświadczenia, że uznaje dokonane przez powódkę w tamtej sprawie potrącenie dotyczące wierzytelności nabytych m. in. od Gospodarstwa Rolnego (...) (k. 529 akt sprawy VIII Gc 184/10). Zgodnie z treścią art. 123 § 1 pkt 2 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Sąd zważył, iż uznanie długu, według zgodnego stanowiska orzecznictwa i doktryny obejmuje dwie postacie uznania: uznanie właściwe i niewłaściwe. Zawsze jednak chodzi o taką aktywność dłużnika, która - z jednej strony - stanowi potwierdzenie długu, dzięki czemu powstaje dowód jego istnienia, i która - z drugiej strony - rodzi po stronie wierzyciela uzasadnione oczekiwanie na dobrowolne spełnienie świadczenia, co z kolei usprawiedliwia jego bezczynność. Do uznania roszczenia ze skutkiem w postaci przerwania biegu przedawnienia może dojść przez takie zachowanie się zobowiązanego, które - choćby nie wyrażało zamiaru wywołania tego skutku - dowodzi świadomości istnienia roszczenia po stronie zobowiązanego i rodzi uzasadnione przekonanie, że dłużnik ma wolę jego spełnienia (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 19 września 2002 r., II CKN 1312/00, OSNC 2003, Nr 12, poz. 168; 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, LEX 345525; 25 marca 2010 r., I CSK 457/09, LEX nr 653955). Pozwana w toku sprawy o sygn. akt VIII Gc 184/10 w piśmie z dnia 24.08.2011r. (k. 529 akt wym. sprawy) złożyła oświadczenie, że uznaje dokonane przez powódkę potrącenie obejmujące wierzytelność przysługującą jej od Gospodarstwa Rolnego (...) sp. z o.o. W ocenie sądu oświadczenie to wyraża zarówno wiedzę pozwanej, że wierzytelność we wskazanej do potrącenia wysokości przysługuje powódce jak i wolę pomniejszenia własnej wierzytelności o tę kwotę. Oświadczenie to miało zatem wszelkie cechy uznania długu i usprawiedliwiało przekonanie powódki, że należność ta zostanie uregulowana. Posiadało zatem wszelkie cechy uznania długu, o jakim mowa w art. 123 § 2 k.c. Z tego względu sąd ustalił, że w dniu 24.08.2011 r. doszło do przerwania biegu przedawnienia w niniejszej sprawie.

Kierując się tą argumentacją Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 74.214,88 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot:

- 9 940,60 zł od dnia 17 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty

- 12 755,13 zł od dnia 22 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty

- 9 638,73 zł od dnia 27 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty

- 9 815,44 zł od dnia 14 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

- 12 276,02 zł od dnia 17 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

- 12 483,22 zł od dnia 19 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

- 7 305,74 zł od dnia 21 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty

Zasądzono kwota stanowi ustaloną w umowie cenę za dostarczone przez Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. ziemniaki.

Sąd zasądził na rzecz powoda odsetki ustawowe od wskazanych wyżej dat w oparciu o treść art. 481 § 1 kc .

Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona należą się odsetki ustawowe (art. 481 § 2 k.c.). W treści wystawionych przez Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o.o. faktur oznaczono terminy płatności zgodnie z ustaleniami poczynionymi w umowie. Pozwana w ustalonym terminie nie uregulowała wskazanych w fakturach kwot. Wobec powyższego należało zasądzić odsetki od dni następnych po terminach płatności

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc i art. 99 kpc. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu Sąd zasądził d pozwanej na rzecz powódki kwotę 7328 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W kwocie tej mieściła się suma 3.711 zł wpłacona tytułem opłaty od pozwu oraz kwota 3.617 zł stanowiąca koszty zastępstwa procesowego (wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państw kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu oraz 17 złotych tytułem zwrotu kosztów związanych z uiszczoną przez powoda opłatą skarbową od pełnomocnictwa).

Apelację od przedmiotowego wyroku wywiódł pozwany wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o obciążenie powoda kosztami postępowania za obie instancje, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił naruszenie przepisu art. 123 § 1 pkt.2 k.p.c. poprzez ego niewłaściwe zastosowanie .

Ponadto pozwany podniósł zarzut wygaśnięcia roszczenia dochodzonego pozwem wskutek oświadczenia o potraceniu złożonego przez pozwanego powodowi po wydaniu wyroku w dniu 21 stycznia 2013 roku.

Pozwany wskazał między innymi, iż jego oświadczenie z dnia 24 stycznia 2011 r. nie stanowi uznania długu. Pozwany w nim jedynie stwierdza, że gotów byłby cofnąć powództwo i uznać skuteczność złożonego przez powoda (pozwanego w sprawie VIIIGC 184/10) oświadczenia o potrąceniu, gdyby to oświadczenie nie było dotknięte wskazaną w piśmie procesowym wadą prawną.

W odpowiedzi na apelacje powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych. Ponadto wniósł o merytoryczne rozpoznanie sprawy i oparcie wyroku sądu drugiej instancji na samoistnych ustaleniach faktycznych i prawnych bowiem pomimo prawidłowo wydanego wyroku nie wszystkie motywy rozstrzygnięcia zasługują na uwzględnienie przez Sąd II instancji co w szczególności dotyczy zakresu wykonania umowy kontraktacji i początkowego terminu biegu przedawnienia .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego podlegała oddaleniu.

W myśl art. 382 k.p.c., sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z unormowania tego wynika, że sąd drugiej instancji jako sąd apelacyjny nie ogranicza się do kontroli zaskarżonego wyroku, lecz rozpoznaje sprawę merytorycznie, to znaczy samoistnie ocenia zebrany w niej materiał. Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego nie pozostawia wątpliwości co do tego, że sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania. Oznacza to, że sąd drugiej instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów (zob.: uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC z 1999 r., Nr 7-8, poz. 124; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2002 r., II CKN 615/00, nie publ., LEX nr 55097; por. też uzasadnienie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r., I CKN 529/98, OSNC z 1999 r., Nr 4, poz. 74).

W pierwszej kolejności zważyć należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo określił charakter prawny umowy zawartej w dniu 20 maja 2009 r. przez pozwanego i Gospodarstwo Rolne (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.. Sąd Okręgowy podziela ustalenie, że była to umowa kontraktacji, na co wskazywała nie tylko sama nazwa umowy (co w świetle art. 65 § 2 k.c. i tak nie miałoby znaczenia), ale i jej treść.

Istotą umowy kontraktacji, zgodnie z art. 613 § 1 k.c., jest z jednej strony zobowiązanie producenta rolnego do wytworzenia i dostarczenia kontraktującemu oznaczonej ilości produktów rolnych określonego rodzaju, natomiast z drugiej strony zobowiązanie kontraktującego do odebrania tych produktów w terminie umówionym oraz zapłacenia umówionej ceny. W myśl treści paragrafu 2 ilość produktów rolnych może być w umowie oznaczona także według obszaru, z którego produkty te mają być zebrane.

W przedmiotowej sprawie w umowie z dnia 20 maja 2009 r. Gospodarstwo Rolne (...) Sp. z o.o. - jako producent rolny - zobowiązało się „wytworzyć i dostarczyć” Grupie (...) Sp. z o.o. ziemniaki ze zbiorów w roku 2009 z przeznaczeniem na produkcję skrobi w roku gospodarczym 2009/2010. Umowa obejmowała zbiory z 20 hektarów w ilości 700,000 ton, zawierające ekwiwalent skrobi wynoszący 126,743 tony. Pozwana zobowiązała się do przyjęcia ziemniaków dostarczonych jej przez producenta w ilości określonej umową oraz do zapłaty ceny.

Jednoznaczne określenie charakteru stosunku prawnego łączącego strony umowy z 20 maja 2009 r. było niezbędne dla rozstrzygnięcia o zasadności zarzutu przedawnienia roszczenia powoda zgłoszonego przez pozwanego.

Zgodnie z art. 624 § 1 k.c. wzajemne roszczenia producenta i kontraktującego przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia spełnienia świadczenia przez producenta, a jeżeli świadczenie producenta nie zostało spełnione - od dnia, w którym powinno było być spełnione. Jeżeli świadczenie producenta było spełniane częściami, przedawnienie biegnie od dnia, w którym zostało spełnione ostatnie świadczenie częściowe (§ 2).

Sąd Najwyższy stwierdził, że znaczenie przepisu paragrafu 2 jest takie, że w razie spełnienia świadczenia częściami przedawnienie powinno być obliczane jednolicie w odniesieniu do całego świadczenia, a nie odrębnie co do poszczególnych jego części. Użycie w art. 624 § 2 k.c. czasu przeszłego („było spełniane częściami”) wskazuje, że przepis ten wiążąc początek biegu przedawnienia z dniem, w którym zostało spełnione ostatnie świadczenie częściowe, dotyczy sytuacji, gdy wszystkie części świadczenia zostały spełnione. Ostatnie świadczenie częściowe w rozumieniu art. 624 § 2 k.c. jest ostatnim świadczeniem wynikającym z umowy, którego wykonanie powoduje spełnienie całości świadczenia. W odniesieniu do świadczenia spełnianego częściami, którego ostatnia część nie została spełnione, bieg przedawnienia rozpoczyna się zatem od dnia, w którym powinno być spełnione ostatnie świadczenie częściowe (zob.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2003 r., IV CK 303/02, LEX nr 599555).

Nie było wątpliwości co do tego, że świadczenie producenta rolnego w rozpoznawanej sprawie było spełniane częściami. Świadczą o tym przede wszystkim złożone do akt i zaliczone w poczet materiału dowodowego dokumenty zatytułowane: „Dowody dostawy/odbioru”, potwierdzające fakt dostarczenia pozwanemu w okresie od 16 września 2009 r. do 22 października 2009 r. 559.484 kg ziemniaków, zawierających 105.559 kg ekwiwalentu skrobi. Okoliczność ta nie była zresztą kwestionowana przez strony w toku postępowania.

Strony miały jednak odmienne stanowiska w przedmiocie określenia, czy umowa z 20 maja 2009 r. została wykonana w całości, a w konsekwencji określenia początkowego terminu biegu przedawnienia roszczenia powoda. Pozew w przedmiotowej sprawie został wniesiony do Sądu w dniu 25 czerwca 2011 r. Pozwany wywodził, że umowa kontraktacji została wykonana w dniu 22 października 2009 r. (data ostatniej dostawy), a więc roszczenie to uległo przedawnieniu w dniu 22 października 2011 r., czyli przed datą złożenia pozwu. Z kolei zdaniem powoda termin przedawnienia roszczenia należy liczyć dopiero od dnia 1 lipca 2010 r., to jest od dnia następnego po dniu, do którego umowa miała zostać wykonana. Stanowisko to opierało się na przekonaniu, że producent rolny nie wywiązał się w całości ze swojego zobowiązania, gdyż nie dostarczył uzgodnionych 700 ton ziemniaków.

Sąd pierwszej instancji podzielił pogląd strony pozwanej i ustalił, że umowa zawarta przez pozwaną i Gospodarstwo Rolne w P. nie została wykonana.

Sąd Okręgowy nie zgadza się jednak z tym ustaleniem.

Umowa Nr (...) została zawarta na dostawę ziemniaków ze zbiorów w latach 2009/2010 („w roku gospodarczym 2009/2010” - Część C punkt 1) i dotyczyła dostarczenia ziemniaków w ilości 700 ton z zawartością skrobi w ekwiwalencie 126,743 tony. Gospodarstwo Rolne (...) Sp. z o.o. dostarczyło jedynie 559,5 tony z zawartością skrobi w ekwiwalencie 105.559 kg. Z prostego porównania tych wielkości wynika w sposób jednoznaczny, że umowa nie została wykonana w całości. Wyprowadzenie przez Sąd Rejonowy odmiennego wniosku z zapisów umowy dotyczących kar umownych uznać należy za błędne. O ile można zgodzić się z tym, że przy wykonaniu umowy kontraktacji rzadko możliwa jest dokładna realizacja ustalonej w umowie wielkości dostaw, to zwrócić należy uwagę na to, że wielkości te zostały jednak określone przez strony w umowie oraz że stronami umowy są podmioty wykazujące duże doświadczenie na rynku rolnym w tej dziedzinie. Ponadto, z treści umowy wynika, że określając wspomniane wielkości strony brały pod uwagę dostawy zrealizowane przez plantatora ( Gospodarstwo Rolne (...)) w ciągu trzech ostatnich lat gospodarczych (Część C pkt 3). Można zatem wnioskować, że oznaczając ilość ziemniaków przewidzianych do wyprodukowania przez plantatora poczyniły - bazując na doświadczeniu i wynikach z lat ubiegłych - założenia możliwe do realizacji.

W treści punktu 13 załącznika nr 2 do umowy strony uzgodniły, że pozwana ma prawo naliczyć Gospodarstwu Rolnemu (...) sp. z o.o. karę umowną w przypadku nie wywiązania się z kontraktacji w wysokości co najmniej 80 %. W ocenie Sądu Okręgowego oznacza to tylko tyle, że kontraktujący może obciążyć producenta karą umowną z uwagi na nie wykonanie przez niego umowy w 100%, to jest nie dostarczenie przedmiotu kontraktacji w wielkości oznaczonej w umowie (w tym przypadku w punkcie 2 Części C). Argumentacja Sądu Rejonowego, że strony „założyły pewien margines, w ramach którego niedostarczenie określonej ilości produktów nie będzie rodziło dla stron żadnych konsekwencji” tylko to stanowisko potwierdza.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji w treści umowy wskazano, że pozwana zobowiązuje się odebrać od plantatora ziemniaki w ilości wyrażonej w ekwiwalencie skrobi (Część D). Ilość ta została określona na 126,743 tony, tymczasem producent rolny w okresie od 16 września do 22 października 2009 roku dostarczył do kontraktującego łącznie 105,559 tony ekwiwalentu skrobi. Wywiązał się zatem z 83,28% zakontraktowanej ilości ziemniaków, w związku z czym nie można poczynić ustalenia - tak jak to zrobił Sąd Rejonowy - że wykonał umowę. O wykonaniu umowy w całości moglibyśmy mówić tylko wówczas, gdyby dostarczył umówione 126,743 tony ekwiwalentu skrobi. Tym bardziej, że z okoliczności faktycznych i materiału dowodowego sprawy wynika, że miał taką potencjalną możliwość (producent przechowywał jeszcze w kopcach ziemniaki z kampanii jesiennej z 2009 roku).

Z inną sytuacją mielibyśmy do czynienia gdyby strony określiły ilość produktów rolnych podlegających kontraktacji tylko według powierzchni uprawy ziemniaków, z której miałby nastąpić zbiór z przeznaczeniem na realizację umowy Nr (...). Możliwość taką daje paragraf drugi art. 613 k.c. Wówczas do wykonania umowy doszłoby po dostarczeniu wszystkich zbiorów ziemniaka z tego obszaru w danym czasie (tutaj - w roku gospodarczym 2009/2010). Strony nie poprzestały jednak jedynie na określeniu areału uprawy (20 ha), ale doprecyzowały przedmiot umowy podając ilość ziemniaków oraz zawartość ekwiwalentu skrobi, która w przewidzianym czasie - to jest do końca czerwca 2010 roku - nie została zrealizowana. I bez znaczenia pozostaje okoliczność, że ilość faktycznie wytworzonych i dostarczonych ziemniaków „mieściła się w granicach zakreślonych w punkcie 13 załącznika nr 2 do umowy”. Jak wskazano powyżej i jak słusznie podkreślił pozwany w odpowiedzi na apelację wykonanie umowy w całości oznaczać może jedynie jej wykonanie w 100%.

Mając na uwadze dokonane ustalenia Sąd Okręgowy zważył, że początek biegu dwuletniego terminu przedawnienia roszczenia powoda określić należy, zgodnie z zasadami z art. 613 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 120 k.c., na dzień 1 lipca 2010 roku, to jest dzień następujący po dniu, w którym powinno być spełnione ostatnie świadczenie częściowe (dzień wymagalności roszczenia). W przedmiotowej sprawie ostatnim dniem, w którym mogła być wykonana umowa był 30 czerwca 2010 r. (umowa została zawarta na rok gospodarczy trwający od 1 lipca 2009 roku do 30 czerwca 2010 roku), zatem roszczenie powoda uległoby przedawnieniu z dniem 1 lipca 2011 roku. Fakt ten nie nastąpił, gdyż w dniu 25 czerwca 2011 r. wpłynął do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy przedmiotowy pozew, co stosownie do art. 123 § 1 pkt 1 k.c. przerwało bieg przedawnienia.

Wobec powyższego ustalenia zbędne stało się rozważenie, czy w wyniku oświadczenia pozwanego z dnia 24 sierpnia 2011 r. doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczenia powoda, co było przedmiotem zarzutu pozwanego podniesionego w apelacji.

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy dokonał oceny zgłoszonego w apelacji zarzutu wygaśnięcia dochodzonego pozwem roszczenia wskutek oświadczenia pozwanego o kompensacji wzajemnych wierzytelności, złożonego w piśmie doręczonym powodowi w dniu 21 stycznia 2013 r., a więc już po zamknięciu rozprawy przez Sąd pierwszej instancji i po wydaniu przez ten Sąd wyroku.

Pozwany podniósł, że w piśmie z 18 stycznia 2013 r. przedstawił powodowi do potrącenia wierzytelność wynikającą z umowy kontraktacji nr (...), skonkretyzowaną w następujących fakturach VAT:

a)  nr (...) z dnia 10.09.2009 r. na kwotę na kwotę 66.918,41 zł, z terminem płatności w dniu 09.12.2009 r.,

b)  nr (...) z dnia 15.09.2009 r. na kwotę 37.388,20 zł, z terminem płatności 14.12.2009 r. - przy czym przedmiotem potrącenia jest część wierzytelności w kwocie 6.589,14 zł.

Dalej stwierdził, że powód co do zasady uznał istnienie jego roszczenia objętego fakturami VAT nr (...), jednak pismem z 25 stycznia 2010 r. złożył oświadczenie o potrąceniu należności z tych faktur ze swoją wzajemną wierzytelnością z tytułu naliczenia kary umownej za niewykonanie umowy kontraktacji nr (...). W ocenie pozwanego powód nie miał jednak podstaw do naliczenia tej kary, w związku z czym jego oświadczenie z 25 stycznia 2010 r. było bezskuteczne z uwagi na nieistnienie wierzytelności powoda. W konsekwencji pozwany wywodził, że w wyniku potrącenia z 18 stycznia 2013 r. wierzytelność powoda dochodzona pozwem uległa umorzeniu do kwoty 18,24 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 24 stycznia 2010 r.

Z powyższą argumentacją pozwanego nie można się zgodzić. Wbrew twierdzeniom strony, Sąd Okręgowy ustalił, że w dacie składania oświadczenia o kompensacie wierzytelność przedstawiona przez pozwanego do potrącenia nie istniała. Wskutek tego ustalenia uznać należało, że oświadczenie o potrąceniu było bezskuteczne i nie spowodowało umorzenia wierzytelności powoda określonej w pozwie.

Skuteczność oświadczenia o potrąceniu zależy od spełniania przez podlegające potrąceniu wierzytelności przesłanek z art. 498 kc. Zgodnie z nim, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenie następuje przez oświadczenie złożone drugiej stronie, które ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 kc).

W świetle powyższego, aby mogło dojść do potrącenia muszą być więc spełnione łącznie cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności i zaskarżalność wierzytelności. Tymczasem wierzytelności pozwanego przedstawione do potrącenia w piśmie z dnia 18 stycznia 2013 r. (k. 224-226 akt) zostały już wcześniej skutecznie umorzone. Jak trafnie zauważył powód w odpowiedzi na apelację, pozwany po raz kolejny przedstawił do potrącenia te same wierzytelności, które były objęte wcześniejszym oświadczeniem pozwanego o potrąceniu.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w dniu 25 stycznia 2010 r. powód skierował do pozwanego pismo (k. 232-233) zawierające oświadczenie o potrąceniu wierzytelności (...) Sp. z o.o. w kwocie 173.806,29 zł z tytułu kary umownej za nie wywiązanie się przez (...) Sp. z o.o. z umowy kontraktacji nr (...) z wierzytelnościami pozwanej (...) względem powodowej spółki na łączną kwotę 429.334,97 zł, obejmującą między innymi kwotę 356.134,97 zł z tytułu umowy kontraktacji nr (...) potwierdzoną fakturami VAT o numerach: (...) z 10.09.2009 r., (...) z 15.09.2009 r., (...) z 18.09.2009 r., (...) z 23.09.2009 r., (...) z 26.09.2009 r., (...) z 30.09.2009 r. i (...) z 02.10.2009 r.

W związku z tym, że przedstawiona do potrącenia kara umowna była niższa niż wierzytelność powoda, w odpowiedzi z dnia 28 stycznia 2010 r. (k. 235-236) pozwany wezwał powoda do wskazania, których wierzytelności (faktur) - spośród tych objętych oświadczeniem z 25 stycznia - dotyczy skutek umorzenia. Poinformował też, iż brak oświadczenia powoda w tym zakresie w terminie dwóch dni spowoduje objęcie potrąceniem faktur: nr (...) (częściowo - do kwoty 30.666,60 zł).

Bezsporne jest, że powód odebrał wskazane wyżej pismo pozwanego w dniu 1 lutego 2010 r., zatem termin do wskazania, które wierzytelności chce zaspokoić w pierwszej kolejności upłynął z dniem 3 lutego. Wobec nie złożenia wymaganego oświadczenia, umorzeniu uległy wierzytelności z faktur VAT wskazanych przez pozwanego. Zgodnie bowiem z art. 451 § 1 k.c. dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. W myśl § 2, jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu. Z mocy z art. 503 k.c. przepisy o zaliczeniu zapłaty stosuje się odpowiednio do potrącenia. Z treści cytowanych przepisów wynika jednoznacznie, że pozwany (jako wierzyciel) miał w tej sytuacji pełne prawo dokonać zarachowania przedmiotowych należności wedle własnego uznania, co też uczynił. W konsekwencji wierzytelności z faktur VAT nr (...) nie istniały już w dacie składania kolejnego oświadczenia o potrąceniu (w piśmie z dnia 18 stycznia 2013 r.).

Okoliczność umorzenia wierzytelności z faktur nr (...) już w 2010 roku potwierdzają również ustalenia sądów obu instancji, poczynione w połączonych sprawach z powództw (...) Sp. z o.o. przeciwko (...) Sp. z o.o. o zapłatę. W toku postępowania w sprawie o sygnaturze akt VIII GC 99/10 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dokonał między innymi oceny oświadczeń stron o potrąceniu wzajemnych wierzytelności (w tym zawartych w opisanych wyżej pismach z 25 stycznia i 28 stycznia 2010 r.). Ustalenia Sądu Rejonowego podzielił następnie Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w sprawie o sygnaturze akt VIII Ga 153/10. Ustalenia te są zgodne z tymi poczynionymi w niniejszej sprawie.

Reasumując powyższe ustalenia i rozważania stwierdzić należy, że roszczenie powoda w dniu wniesienia pozwu nie było przedawnione, a zgłoszony przez pozwanego zarzut wygaśnięcia spornej wierzytelności wskutek oświadczenia pozwanego o potrąceniu z dnia 18 stycznia 2013 r. okazał się nieskuteczny.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na mocy art. 98 kpc, w tym o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym na podstawie § 2 w zw. z § 6 pkt 6 w zw. § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U. z 2013 r., poz. 461 j.t.).