Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, Wydział XXV Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Michał Jakubowski

Protokolant: sekr. sąd. Aleksandra Mamrot

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2018 r. w Warszawie na rozprawie sprawy

z powództwa A. M.

przeciwko Wojskowej Akademii (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

orzeka

1.  Zasądza od pozwanej Wojskowej Akademii (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda A. M. kwotę 243 534,75 zł (dwieście czterdzieści trzy tysiące pięćset trzydzieści cztery złote siedemdziesiąt pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 18 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

2.  Zasądza od pozwanej Wojskowej Akademii (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda A. M. kwotę 26 594,00 zł (dwadzieścia sześć tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 14 400,00 zł (czternaście tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

Sygn. akt XXV C 1215/16

UZASADNIENIE

Pozwem z 19 maja 2016 r. (data nadania przesyłki pocztowej) A. M. wystąpił przeciwko Wojskowej Akademii (...) z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 243 534,75 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 18 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje roszczenie powód wskazał, iż wywodzi je z umowy nr (...) na przebudowę (...) – budynek hangaru nr (...). Powód wykonał przedmiot zamówienia, jednakże pozwany z należnego wykonawcy wynagrodzenia potrącił bezpodstawnie naliczoną karę umowną w kwocie 243 534,75 zł. W ocenie powoda, opóźnienie w oddaniu przedmiotu zamówienia zostały wywołane przez pozwanego, były spowodowane opóźnieniem w przekazaniu placu budowy, błędami w dokumentacji projektowej, koniecznością przeprowadzenia dodatkowych robót, limitami finansowymi pozwanego oraz zwłoką z podjęciem kluczowych decyzji wpływających na tempo robót (pozew – k. 3-18).

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 16 czerwca 2016 r. Sąd rozstrzygnął zgodnie z żądaniami pozwu (nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z 16 czerwca 2016 r., XXV Nc 494/16 – k. 163).

Wojskowa Akademia (...) z siedzibą w W. w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany przyznał, iż powód spełnił świadczenia objęte ww. umową, przy czym przedmiot ów różnił się nieznacznie w stosunku do zakresu prac objętych kosztorysem ofertowym. Różnica wynikała z zaniechania niektórych prac zaplanowanych i przeprowadzenia w ich miejsce prac zamiennych. Nie doszło natomiast do wykonania żadnych prac dodatkowych, gdyż pozwany nigdy nie wyraził zgody na ich przeprowadzenie. Pozwany wskazał nadto, iż powód na dzień 31 lipca 2015 r. nie wypełnił warunków kontraktowych związanych z odbiorem robót w zakresie oznaczonym w kosztorysie ofertowym pod numerami Lp. (...), 152, w szczególności nie doszło do demontażu starej instalacji elektrycznej, zaślepienia otworów po zlikwidowanych elementach, zakrycia korytek elektrycznych, montażu zwora elektromagnetycznego, wypełnienia przestrzeni nad tablicami elektrycznymi, zdarcia taśm ochronnych z okien. Ponadto powód nie przekazał kompletu przepustek wstępu na teren Wojskowej Akademii (...). Ostatecznie do przeprowadzenia komisyjnego odbioru robót doszło w dniu 25 sierpnia 2015 r., przy czym ze względu na stwierdzenie wad i ich usunięcie protokół odbioru końcowego robót został podpisany 15 września 2015 r. Z ostrożności procesowej pozwany zaprzeczył zarzutom powoda wskazującym na przyczyny opóźnienia (sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 171-182).

Strony w toku postępowania podtrzymywały dotychczasowe stanowiska, odnosząc się szczegółowo do twierdzeń i zarzutów podnoszonych przez przeciwnika procesowego (pismo procesowe powoda z 03 października 2016 r. – k. 254-261; pismo procesowe pozwanego z 09 listopada 2016 r. – k. 355-359; oświadczenia stron zawarte w protokole rozprawy z 14 lutego 2018 r. – k. 414).

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 30 października 2012 r. A. M. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą: Przedsiębiorstwo (...) A. M. w wyniku udzielenia zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego zawarł z Wojskową Akademią (...) umowę nr (...) na „Przebudowę (...) budynek hangaru nr (...)” (bezsporne; dowód: umowa nr (...) – k. 22-28; kosztorys ofertowy wrzesień 2012 r. – k. 187; aneksy nr (...) do umowy – k. 32-36).

Roboty budowlane miały być prowadzone na podstawie złożonego do przetargu kosztorysu ofertowego sporządzonego na podstawie przedmiaru robót załączonego do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia oraz zgodnie ze wszystkimi oświadczeniami, wyjaśnieniami i uzupełnieniami przedstawionymi w ofercie i do oferty (§1 pkt 2 – k. 22).

Wykonawca zobowiązał się oddać przedmiot umowy, wykonany zgodnie z kosztorysem ofertowym, zasadami wiedzy technicznej, obowiązującymi przepisami i normami materiałowymi oraz w terminach zapisanych w harmonogramie rzeczowo – finansowym stanowiącym załącznik nr(...) do umowy (§1 ust. 3, § 2 ust. 3 – k. 22).

W myśl harmonogramu Rzeczowo – Finansowego (k. 30), zaawansowanie robót przedstawiało się następująco: *2012 r. – 20%; *2013 r. – 50%; *2014 r. – 20%; *2015 r. – 10%.

Termin zakończenia robót budowlanych ustalono od dnia protokolarnego przekazania terenu budowy wykonawcy do 31 lipca 2015 r. (§2 ust. 2 – k. 22).

Termin wykonania robót mógł ulec zmianie za zgodą stron w przypadku: ewentualnego zlecenia robót dodatkowych lub zamiennych mogących mieć wpływ na pierwotnie uzgodniony termin wykonania umowy; niekorzystnych warunków atmosferycznych; możliwości finansowych wcześniejszego zakończenia i sfinansowania robót budowlanych będących przedmiotem umowy (§2 ust. 5 – k. 23).

Za wykonanie całości przedmiotu umowy strony ustaliły wynagrodzenie kosztorysowe w oparciu o załączony do umowy kosztorys ofertowy na kwotę 4 058 912,56 zł netto (§7 ust. 1).

Płatności miały być realizowane etapowo: do 15 grudnia 2012 r. po dokonaniu odbioru faktycznie wykonanych robót; w kolejnych latach kwartalnie na podstawie faktur częściowych po dokonaniu odbioru faktycznie wykonanych robót, z zastrzeżeniem że płatność za 4 kwartał roku następować będzie 15 grudnia (§7 ust. 2 – k. 25).

Podstawą wystawienia przez wykonawcę faktury częściowej miał stanowić protokół częściowego odbioru robót budowlanych, podpisany przez inspektora nadzoru i zatwierdzony przez Zastępcę Kanclerza – Szefa Logistyki) oraz kosztorys powykonawczy sporządzony przez wykonawcę (§ 7 ust. 3 – k. 25).

Wykonawca zobowiązał się zgłaszać zamawiającemu gotowość do odbioru robót budowlanych zanikowych i ulegających zakryciu. Czynności miały zostać potwierdzane wpisem do dziennika budowy. W oparciu o harmonogram realizacji robót budowlanych miały być prowadzone odbiory częściowe z których sporządzano protokoły odbioru częściowego (§6 ust. 1 i 2 – k. 24).

Warunkiem zgłoszenia zamawiającemu do odbioru robót budowlanych było ich zakończenie i dołączenie do zgłoszenia dokumentacji powykonawczej, kosztorysów powykonawczych, oświadczenia kierownika budowy o zakończeniu robót budowlanych oraz kompletu przepustek wstępu na teren WAT, pobranych przez pracowników wykonawcy §6 ust. 4 – k. 24).

Komisja miała przystąpić do odbioru końcowego robót budowlanych po ich całkowitym wykonaniu, jednak nie później niż w ciągu 14 dni roboczych od terminu pisemnego zgłoszenia przez wykonawcę gotowości do odbioru. Z czynności odbioru końcowego miano sporządzić protokół odbioru końcowego, który będzie zawierał ustalenia poczynione w toku odbioru robót budowlanych, w tym faktyczny termin ich zakończenia (§6 ust. 5 – k. 24).

Zamawiający zastrzegł sobie stosowanie kar umownych m.in. za opóźnienie z tytułu niewykonania robót budowlanych z winy wykonawcy, w terminie określonym w § 2 ust. 2 w wysokości 0,2% wynagrodzenia umownego netto, za każdy dzień opóźnienia do 10 dni i po 1% wynagrodzenia umownego netto, za każdy dzień opóźnienia od 11 do 20 dnia, a po tym terminie zamawiający mógł od umowy odstąpić z winy wykonawcy lub dalej naliczać karę umowną w wysokości po 1% wynagrodzenia za każdy dzień opóźnienia (§10 ust. 1 pkt 1 – k. 26).

Plac budowy został przekazany wykonawcy w dniu 13 listopada 2012 r. Bez wiedzy i zgody wykonawcy, zamawiający wprowadzał na teren budowy innych wykonawców, którzy realizowali roboty z zakresu m.in. węzła cieplnego, kanalizacji wokół budynku, prac teleinformatycznych, bramy hangaru. Prace pozostałych wykonawców zostały zakończone i odebrane przez zamawiającego w okresie maj/czerwiec 2015 r. . Realizację robót utrudniał nadto fakt, iż na obiekcie hali przebywali pracownicy zamawiającego (dowód: protokół przekazania placu budowy – k. 231-234; zeznania T. S. – k. 377; zeznania W. K. (1) – k. 377; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

W lutym 2013 r. wykonawca wielokrotnie zwracał się do zamawiającego o usunięcie z pomieszczenia warsztatu przybudówki części wschodniej znajdujących się tam obrabiarek, uniemożliwiających wykonywanie robót budowlanych przewidzianej w projekcie dla tej części przybudówki (dowód: pismo z 18 lutego 2013 r. – k. 37; zeznania).

Wykonawca w maju 2013 r. informował zamawiającego o stwierdzonych nieścisłościach i uchybieniach w dokumentacji projektowej. Poszczególne braki wyartykułowano w treści pism z 08 i 22 maja 2013 r., 16 lipca 2013 r., 29 lipca 2013 r. Wykonawca zwracał się o podjęcie szybkiej decyzji w tym przedmiocie gdyż rozstrzygnięcie uchybień wskazywanych w treści ww. pism limitowało wykonanie robót izolacyjnych oraz pokrywczych dachów hali i przybudówek, które trzeba wykonać przed zimą.

Z punktu widzenia realizacji robót, problemem pozostawało to, iż w wielu elementach objętych zakresem umowy oraz obmiarem robót, wskazanych m.in. w treści ww. pism, roboty objęte umową były niedoszacowane przez zamawiającego tj. rzeczywisty obmiar był większy bądź przede wszystkim, nie obejmował on wszystkich wymaganych technologicznie robót, których uprzednia realizacji była niezbędna dla prawidłowego wykonania danej pozycji kosztorysowej, zgodnie z zasadami sztuki budowlanej. Do czasu ich zatwierdzenia przez zamawiającego wykonawca, nie mógł realizować robót, za które w przypadku braku zgody zamawiającego, nie otrzymałby wynagrodzenia (ze względu na wynagrodzenie kosztorysowe). Dokumentacja projektowa i kosztorys inwestorski zawierały błędy, które musiały być poprawione dla prawidłowej realizacji zamówienia. Powyższe uchybienia i niedoszacowania spowodowały, iż w celu zmieszczenia się przez zamawiającego w ramach przyznanych środków, musiano zrezygnować z części prac bądź też w celu ich przeprowadzenia w ramach dostępnego limitu środków finansowych, zmieniano sposób ich wykonania (dowód: pismo z 08 maja 2013 r. – k. 38-39; pismo z 22 maja 2013 r. – k. 40; pismo z 14 czerwca 2013 r. – k. 41; pismo z 29 lipca 2013 r. – k. 43; zeznania P. W. – k. 376v; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania T. S. – k. 377; zeznania W. K. (1) – k. 377; zeznania W. W. (1) – k. 377v; zeznania A. Z. – k. 410v-411; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Pismem z 16 lipca 2013 r. wykonawca przedłożył zamawiającemu do weryfikacji kosztorys ofertowy zamienny nr 1 na dostawę i montaż grzejników o łącznej wartości 44 500,48 zł netto. Kosztorys opracowano w oparciu o ustalenia notatki służbowej oraz wpis projektanta w dzienniku budowy z 05 czerwca 2013 r. (dowód: pismo z 16 lipca 2013 r. – k. 42).

Wykonawca pismem z 30 września 2013 r., w związku z informacjami o limicie posiadanych przez zamawiającego środków finansowych w IV kwartale 2013 r., które są zbyt małe dla realizacji planowanych robót, zwrócił się do zamawiającego czy możliwym jest zwiększenie limitu finansowego warunkującego wykonanie robót: instalacji wentylacji, CO i CT, instalacji elektrycznych, klatek schodowych, naświetlenia nad bramą oraz przebudówki części wschodniej.

Zamawiający w odpowiedzi na powyższe pismo wskazał, iż posiada środki finansowe na wykonanie robót w zakresie: instalacji wentylacji CO i CT, instalacji elektrycznej (dowód: pismo z 30 września 2013 r. – k. 44; pismo z 02 października 2013 r. – k. 45).

Pismem z 23 stycznia 2014 r. wykonawca zwrócił się do zamawiającego o podanie limitów środków finansowych w 2014 r., wskazując, że jest w stanie wykonać roboty o wartości minimum 1 846 335,49 zł pod warunkiem, że zamawiający zapewni finansowanie robót. W odpowiedzi z 13 lutego 2014 r. zamawiający wskazał, iż terminy wykonania robót oraz warunki wynagrodzenia określono w umowie. Wykonawca pismem z 24 lutego 2014 r. zwrócił się o zatwierdzenie propozycji harmonogramu rzeczowo – finansowego (dowód: pismo z 23 stycznia 2014 r. – k. 46; pismo z 13 lutego 2014 r. – k. 47; pismo z 24 lutego 2014 r. – k. 48).

Wykonawca w treści pisma z 19 lutego 2014 r. wskazał na kolejne nieścisłości w dokumentacji projektowo - kosztorysowej.

W odpowiedzi z 27 lutego 2014 r. zamawiający wskazał, iż wykonawca miał wgląd do dokumentacji projektowej oraz kosztorysu, nie wnosząc żadnych zastrzeżeń. Umowna wartość kosztorysowa robót i umowny termin ich wykonania nie mogą ulec zmianie.

Ustosunkowując się do powyższego stanowiska, wykonawca w piśmie z 07 marca 2014 r. wskazał, iż zgłoszone roboty dodatkowe o wartości 78 769,85 zł netto nie będą wykonane bez akceptacji zamawiającego.

Jednocześnie wykonawca wskazał, iż ze wstępnych wyliczeń wynika, że oszczędności poczynione na zaoferowanych przez wykonawcę robotach zamiennych (k. 52 - świetlik dostawa, instalacja CO i CT, instalacja wentylacji, roboty wg. poz. 225-227, roboty wg. poz. 276-281) oraz zaniechanych, pozwolą uzyskać środki finansowe na wskazane przez wykonawcę niezbędne prace dodatkowe

Zamawiający pismem z 19 marca 2014 r. poinformował wykonawcę, iż wyraża zgodę na wykonanie wyspecyfikowanych robót zamiennych o wartości 78 769,85 zł netto kosztem robót zaniechanych (także wynikających z przeprojektowania – dopisek Sądu) o wartości 84 679,94 zł netto (dowód: pismo z 19 lutego 2014 r. – k. 49; pismo z 27 lutego 2014 r. – k. 50; pismo z 07 marca 2014 r. wraz z kosztorysem ofertowym na dodatkowe roboty – k. 51-59; pismo z 19 marca 2014 r. – k. 60-61; zeznania J. P. (1) – k. 366-377; zeznania W. K. (1) – k. 377; zeznania W. W. (1) – k. 377v; zeznania A. Z. – k. 410v-411; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Pismem z 09 września 2014 r. wykonawca poinformował zamawiającego o konieczności wykonania dodatkowych robót budowlanych w zakresie pomieszczenia węzła cieplnego. Wartość dodatkowych prac oszacowano na 5 372,45 zł netto.

W odpowiedzi z 18 września 2014 r. zamawiający wskazał, iż wyraża zgodę na wykonanie tychże robót wyłącznie jako roboty zamienne (dowód: pismo z 09 września 2014 r. – k. 62; pismo z 18 września 2014 r. – k. 63).

Wykonawca w piśmie z 12 września 2014 r. wobec otrzymania decyzji biura projektowego w sprawie zmiany wcześniej zaprojektowanego ocieplenia dachu hangaru (zastosowanie w projekcie materiału z pianki poliutarenowej nie spełniającej wymagań przeciwpożarowych), przedstawił do zatwierdzenia zmienioną ofertę wykonania i montażu tego ocieplenia.

Zamawiający w piśmie z 03 października 2014 r. zaprosił wykonawcę na zaplanowane na dzień 13 października 2014 r. spotkanie celem uzgodnienia zmian projektowych w zakresie ocieplenia dachu hangaru, spowodowanych błędem projektowym. Zamawiający zwrócił uwagę na konieczność zmian w projekcie budowlanym i uzyskania ewentualnego zamiennego pozwolenia na budowę (dowód: pismo z 12 września 2014 r. – k. 64; pismo z 03 października 2014 r. – k. 65-66; zeznania J. P. (2) – k. 366- 377; zeznania W. K. (1) – k. 377; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

W piśmie z 31 października 2014 r., wykonawca ustosunkował się do zastrzeżeń zamawiającego wyrażonych w pismach z 29 września 2014 r. i 21 października 2014 r., dotyczących opuszczenia budowy, niewłaściwego zabezpieczenia budowy przed złymi warunkami atmosferycznymi w tym deszczem, wskazując, iż obiekty zostały zabezpieczone, zaś przygotowania do realizacja robót w zakresie docieplenia i pokrycia dachów, były możliwe dopiero po podjęciu decyzji w tej sprawie przez zamawiającego. Podniesiono nadto, iż z uwagi na dopiero otrzymaną decyzję zamawiającego dotyczącą izolacji dachu hangaru (koniecznych zmian projektowych) nie jest możliwym wykonanie w roku 2014 robót dachowych z uwagi na warunki pogodowe.

Szacowany czas realizacji tej części zamówionych robót wynosił, co najmniej trzy miesiące, prowadzenie robót w warunkach zimowych, w sytuacji użytkowania hangaru przez zamawiającego, było niedopuszczalne. Z tego względu wykonawca wnosił o przesunięcie zakończenia wykonania umowy o przynajmniej 60 dni (dowód: pismo z 29 września 2014 r. – k. 237; pismo z 21 października 2014 r. – k. 238-239; pismo z 31 października 2014 r. – k. 67; notatka służbowa z 13 października 2014 r. – k. 68; zeznania J. P. (2) – k. 366-377; zeznania W. K. (1) – k. 377; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Pismem z 22 kwietnia 2015 r. wykonawca zwrócił się do zamawiającego z prośbą o wyrażenie zgody na nie wykonywanie robót rozbiórkowych istniejącego pokrycia dachu hali hangaru i wykonanie docieplenia dachu poprzez położenie nowych warstw bezpośrednio na istniejące pokrycie. Wskazano jednocześnie, iż poczynione w ten sposób oszczędności w kwocie 52 236,61 zł netto umożliwią częściowe pokrycie wzrostu kosztu wykonania przedmiotu umowy spowodowanego koniecznością wykonania robót nie ujętych w zakresie umowy, w tym opaski wokół budynku.

Zamawiający pismem z 14 maja 2015 r. wyraził zgodę na pozostawienie istniejącego pokrycia dachowego na hali hangaru nr (...), wbudowanie proponowanych przez wykonawcę kominów wentylacyjnych w nowe pokrycie dachowe na hali hangaru nr (...). Termin wykonania i przedmiot umowy nie ulega zmianie (dowód: pismo z 22 kwietnia 2015 r. – k. 71; pismo z 22 kwietnia 2015 r. – k. 72-73; pismo z 14 maja 2015 r. – k. 74; zeznania J. P. (2) – k. 366-377; zeznania W. K. (1) – k. 377).

Pismem z 08 maja 2015 r. zamawiający wyraził zgodę na wykonanie opaski z płyt chodnikowych wokół budynku. Nie wyraził natomiast zgody na wykonanie zadaszenia boksów magazynowych w pomieszczeniu hali hangaru z uwagi na konieczność wykonania innych, ważniejszych robót zamiennych, w zakresie dostępnych środków finansowych (dowód: pismo z 27 kwietnia 2015 r. – k. 75; pismo z 08 maja 2015 r. – k. 76; zeznania J. P. (2) – k. 366-377; zeznania W. K. (1) – k. 377).

Wykonawca zakończył roboty dachowe na hali nr (...) w dniu 07 lipca 2015 r. Z technologicznego punktu widzenia, przed ich zakończeniem, wykonawca nie mógł przeprowadzić robót w zakresie elewacji oraz opaski wokół budynku. Konieczność prowadzenia prac dachowych oraz przy elewacji, wobec zaangażowania zasobów ludzkich i sprzętowych spowodowała przesunięcia czasowe w realizacji innych robót (dowód: wyciąg z dziennika budowy – k. 235-236; zeznania P. W. – k. 376v; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania T. S. – k. 377; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Zamawiający do końca lipca 2015 r. w częściowych kosztorysach powykonawczych oraz protokołach odbiorów częściowych potwierdził wykonanie robót w zakresie wynikającym z:

⚫

umowy i kosztorysu inwestorskiego,

⚫

obmiarów i ustaleń poczynionych przez strony w toku realizacji umowy wobec ograniczonych środków finansowych, przeprowadzonych prac zamiennych i dodatkowych, zaniechań wykonania pierwotnie zaplanowanych robót (m.in. przybudówka wschodnia).

Wykonawca zrealizował w całości prace w zakresie pozycji określonych w przedmiarze robót pod pozycjami nr (...), 152 (dowód: protokoły odbiorów częściowych wraz z fakturami VAT oraz potwierdzeniami zapłaty przez zamawiającego – k. 111-149; wydruk z kosztorysu ofertowego dla pozycji (...), 152 – k. 26; kosztorysy powykonawcze odbioru części robót w zakresie pozycji przedmiarowych nr (...), 152 – k. 263-352; wyciąg z dziennika budowy – k. 235-236; zeznania P. W. – k. 376v; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania T. S. – k. 377; zeznania W. K. (1) – k. 377; zeznania W. W. (1) – k. 377v).

Roboty z branży elektrycznej zostały odebrane na podstawie protokołu odbioru częściowego nr (...) z 31 marca 2015 r. (dowód: protokoły odbiorów częściowych wraz z fakturami VAT oraz potwierdzeniami zapłaty przez zamawiającego – k. 111-149; zeznania W. W. (1) – k. 377v).

Wykonawca pismem z 31 lipca 2015 r. zgłosił zamawiającemu do odbioru roboty budowalne wykonane w ramach ww. umowy. W załączeniu wykonawca przedłożył dokumentację powykonawczą dla wykonanych robót, w tym oświadczenie kierownika budowy o zakończeniu robót, która wpłynęła niezależnie od pisma zgłaszającego odbiór robót do zamawiającego 31 lipca 2015 r.

Wykonawca nie zwrócił zamawiającemu przepustek uprawniających do wejścia na teren WAT. Nie uprzątnięto również placu budowy, w stosunku do której to czynności wystąpił spór w zakresie podmiotu, który jest do tego obowiązany. Na budowie roboty prowadzili bowiem także inni wykonawcy, którzy w ocenie powoda, nie uprzątnęli po sobie placu budowy (dowód: pismo z 31 lipca 2015 r. wraz z potwierdzeniem nadania – k. 82-83, 84; protokoły odbiorów częściowych wraz z fakturami VAT oraz potwierdzeniami zapłaty przez zamawiającego – k. 111-149; zeznania P. W. – k. 376v; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania T. S. – k. 377; zeznania W. K. (1) – k. 377; zeznania W. W. (1) – k. 377v; zeznania A. Z. – k. 410v-411; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Zamawiający w piśmie z 05 sierpnia 2015 r. wskazał, iż w dniach 03–04 sierpnia 2015 r. nadzór inwestorski, bez uprzedniego powiadomienia wykonawcy, dokonał wizji lokalnej w budynku hangaru nr (...), wskazując, iż wykonawca nie uprzątnął placu budowy i nie opuścił terenu budowy.

Inspektor nadzoru nad robotami elektrycznymi stwierdził nienależyte wykonanie robót (wykonanie – w sposób pozwalający na działanie sieci, ale nieukończenie – vide: zeznania W. W. (1) – k. 377) w zakresie:

⚫

demontażu kabla instalacji elektrycznej (vide: zdjęcia – k. 222),

⚫

dwóch tablic elektrycznych (vide: zdjęcia – k. 209),

⚫

montażu systemu kontroli (vide: zdjęcia – k. 199).

Inspektor nadzoru nad robotami budowlanymi stwierdził:

⚫

brak ściągnięcia taśm osłonowych na ramach okien (vide: zdjęcia – k. 202)

(dowód: pismo z 05 sierpnia 2015 r. – k. 85-86; dokumentacja fotograficzna – k. 199-224; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania W. K. (1) – k. 377-377v; zeznania W. W. (1) – k. 377v; zeznania A. Z. – k. 410v-411).

Wykonawca w odpowiedzi z 11 sierpnia 2015 r. ustosunkował się do zarzutów zamawiającego podnosząc m.in., iż na placu budowy przebywali także inni wykonawcy realizujący roboty budowlane za zlecenie zamawiającego m.in. w zakresie węzła cieplnego, którzy pozostawili nieuprzątnięty plac budowy, wykonawca dopełnił wymagań w zakresie zgłoszenia zakończenia robót, zamawiający w swoim piśmie nie określił które roboty wyszczególnione w kosztorysach powykonawczych nie zostały wykonane (dowód: pismo z 11 sierpnia 2015 r. – k. 94-96; zeznania A. Z. – k. 410v-411; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Zamawiający w piśmie z 13 sierpnia 2015 r. wskazał, iż niedokończone roboty obejmują: fot. 5 i 45 – brak zakrycia kory; fot. 15 – źle zamontowany kierunek ewakuacji; fot. 23 – niezerwane taśmy producenta ze stolarki okiennej; fot. 30 – brak progów drzwiowych; fot. 35 – brak korytek osłonowych; fot. 36, 43 – brak wykończenia połączenia styku rozdzielnicy elektrycznej z przewodami w korytku; fot. 46, 49, 53, 59 – niewykonane roboty budowalne po robotach związanych z wykonaniem instalacji elektrycznych; fot. 61 – pęknięty panel sufitu podwieszanego (dowód: pismo z 13 sierpnia 2015 r. – k. 97-98).

W odpowiedzi na telefoniczne zgłoszenie z 14 sierpnia 2015 r. o gotowości do odbioru końcowego robót, zamawiający wskazał, iż odbędzie się ono 25 sierpnia 2015 r. (dowód: pismo z 24 sierpnia 2015 r. – k. 99; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Oficjalny odbiór robót z udziałem wykonawcy i zamawiającego nastąpił w dniu 25 sierpnia 2015 r. Wykaz wad, które wykonawca obowiązany był usunąć do 14 września 2015 r. został wskazany w załączniku nr (...) .

Pismem z 14 września 2015 r. wykonawca zgłosił do odbioru wykonanie usunięcia wad i usterek wyszczególnionych w ww. załączniku nr 1 (dowód: protokół wad z 25 sierpnia 2015 r. – k. 100-103; pismo z 14 września 2015 r. – k. 104; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania W. K. (1) – k. 377-377v; zeznania w charakterze strony A. M. – k. 411-412).

Protokół końcowego odbioru robót został sporządzony przez strony w dniu 15 września 2015 r. Zamawiający wskazał, iż przedmiot umowy nie został wykonany w terminie. Opóźnienie wyniosło 14 dni – przedmiot umowy został wykonany przez wykonawcę do dnia 14 sierpnia 2015 r. Wykonawca w treści protokołu wniósł zastrzeżenia, w zakresie zarzucającym mu winę za opóźnienie w wykonaniu umowy (dowód: protokół końcowego odbioru robót – k. 105-110).

Przekazanie przez wykonawcę kluczy do hangaru nr (...) nastąpiło w dniu 02 listopada 2015 r. Inspektorzy nadzoru z ramienia zamawiającego odmawiali odbioru od wykonawcy kluczy (dowód: notatka służbowa z 02 listopada 2015 r. – k. 225; zeznania J. P. (1) – k. 376v-377; zeznania W. K. (1) – k. 377-377v).

Zamawiający obciążył wykonawcę z tytułu stwierdzonego 14 - dniowego opóźnienia karą umowną w kwocie 243 534,75 zł ustaloną na podstawie §10 pkt 1. Przedmiotowa kwota została potrącona z faktury VAT wykonawcy nr (...), opiewającej na kwotę 405 090,44 zł, z terminem płatności 16 stycznia 2016 r. (dowód: nota obciążeniowa nr (...) z 31 grudnia 2015 r. – k. 152; faktura VAT nr (...) – k. 150; wyciąg z rachunku bankowego – k. 151).

Powód bezskutecznie wzywał pozwanego do zapłaty kwoty 243 534,75 zł tytułem bezpodstawnie potrąconej z wynagrodzenia wykonawcy kary umownej (dowód: wezwania do zapłaty wraz z potwierdzeniami nadania przesyłek pocztowych – k. 153-160).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentów prywatnych oraz wydruków z potwierdzeń przelewów bankowych złożonych do akt postępowania a także dokumentacji fotograficznej, obrazującej stan realizacji robót na dzień kontroli przeprowadzonej przez przedstawicieli zamawiającego w dniach 03-04 sierpnia 2015 r.

W zakresie dowodów z dokumentów prywatnych strony, nie podważały ich autentyczności, pochodzenia od poszczególnych osób, które złożyły swój własnoręczny podpis pod ich treścią. Wymianę przedmiotowych pism i korespondencji potwierdzają zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, w związku z czym Sąd nie znalazł podstaw do podważania ich walorów dowodowych. Sama treść dokumentów w zakresie ustaleń mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia była natomiast oceniania w kontekście całokształtu zebranego materiału dowodowego z zastosowaniem kryteriów wynikających z art. 233 § 1 k.p.c.

Odnosząc się do kwestionowanej przez powoda dokumentacji fotograficznej (daty jej wykonania), należy zwrócić uwagę, iż w świetle zeznań świadków W. K. (1), W. W. (2), jej autentyczność oraz data wykonania nie może budzić wątpliwości.

Oceniając zeznania przesłuchanych w sprawie świadków oraz powoda w charakterze strony, należy zaznaczyć, iż zeznania wszystkich tych osób korelują z pozostałym materiałem dowodowym w postaci dokumentacji budowlanej i powykonawczej, protokołami częściowymi odbioru robót, fakturami VAT, potwierdzeniami przelewów bankowych, dokumentacją fotograficzną. Z tego też względu Sąd włączył je do podstaw rozstrzygnięcia. Bardziej szczegółowa ocena przesłuchanych w sprawie świadków i powoda zostanie przedstawiona w dalszej części uzasadnienia.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Na kanwie niniejszego postępowania nie ulega wątpliwości, iż do łączącego strony stosunku prawnego ze względu na odesłanie zawarte w art. 658 k.c. należy stosować przepisy ulokowane w tytule XVI Kodeksu cywilnego, właściwe dla umowy o roboty budowlane. Zasadniczy spór między stronami sprowadzał się do zasadności naliczenia przez pozwanego na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 umowy, kary umownej w wysokości 243 534,75 zł za 14 dni zwłoki w ukończeniu robót przez wykonawcę, którą pozwany poprzez oświadczenie zawarte w nocie obciążeniowej nr (...) z 31 grudnia 2015 r. (k. 152), potrącił z należnego powodowi wynagrodzenia umownego określonego w fakturze VAT nr (...).

W zakresie oceny skuteczności kwestionowanego przez powoda oświadczenia woli pod katem przesłanek wynikających z art. 498 § 1 i 2 k.c., a zatem i zasadności wniesionego powództwa, rozstrzygnięcia wymagały dwie sporne kwestie. Mianowicie czy na dzień 31 lipca 2015 r. powód wywiązał się z obowiązków wynikających z umowy z 30 października 2012 r., a jeżeli nie to czy niewykonanie przez niego w terminie umówionego zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności za które powód jako wykonawca ponosi odpowiedzialność.

Rozważania w przedmiotowym zakresie należy rozpocząć od przypomnienia treści art. 647 k.c., zgodnie z którym przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Nie ulega wątpliwości, iż w dniu 31 lipca 2013 r. powód jako wykonawca wystosował do pozwanego jako zamawiającego (inwestora) zgłoszenie odbioru robót do którego dołączono: dokumentację powykonawczą, kosztorysy powykonawcze, oświadczenie kierownika budowy o zakończeniu robót (które to dokumenty jak wynika z daty prezentaty, wpłynęły do zastępcy kanclerza szefa logistyki WAT w dniu 31 lipca 2015 r. – k. 84). Samo pisemne zgłoszenie odbioru zostało nadane natomiast na poczcie w dniu 31 lipca 2015r. (piątek) i nie wiadomo kiedy wpłynęło do zamawiającego (brak potwierdzenia odbioru przesyłki pocztowej). Mając jednakże na uwadze, iż czynności kontrolne zostały podjęte przez zamawiającego już 03 lipca 2015 r. (wtorek) zaś przesyłka pocztowa zwierająca rzeczone oświadczenie stanowiła list polecony, przedmiotowe zgłoszenie zostało, z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, doręczone zamawiającemu w poniedziałek 02 lipca 2015 r. (tym bardziej, że czynność świadcząca o woli zgłoszenia robót do odbioru w postaci złożenia dokumentacji powykonawczej została przedsięwzięta przez powoda już w piątek 31 lipca 2015 r.) .

Dokonanie czynności odbioru robót przez inwestora pozostawało istotne z tego względu, iż protokół z tej czynności stanowi pokwitowanie spełnienia umówionego świadczenia, a zatem w niniejszym przypadku zachowania terminu wykonania zobowiązania. Nie jest to rzecz jasna dowód bezwzględny. Wobec braku takowego protokołu na dzień 31 sierpnia 2015 r., powód mógł dowodzić w niniejszym postępowaniu wykonania robót w terminie wynikającym z ww. umowy wszelkimi dostępnym środkami dowodowymi. Tym niemniej ze względu na zapisy umowne łączące strony (zwłaszcza § 6 ust. 4) oraz podstawy ustaleń pozwanego w zakresie daty zakończenia robót, należy przedstawić zapatrywania w rzeczonym przedmiocie, gdyż wpływają one, zdaniem Sądu, na ocenę pierwszego z twierdzeń powoda w zakresie okoliczności faktycznych, mogących samodzielnie przesądzać o zasadności powództwa. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż tezy i ustalenia poczynione przez zamawiającego w czasie kontroli z 03-04 sierpnia 2015 r., także stanowią dowód w zakresie ustalenia terminu wykonania umowy. Zamawiający powołując się na wynik tejże kontroli odmówił dokonania formalnego odbioru robót, która to czynność została przesunięta dopiero na dzień 25 sierpnia 2015 r. Nie można również pominąć faktu, iż kara umowa określona w § 10 umowy, została zastrzeżona wyłącznie na wypadek niewykonania zobowiązania przez powoda, nie zaś nienależytego zobowiązania tj. wykonania przedmiotu umowy z wadami, niedoróbkami.

W świetle literalnej treści art. 647 k.c. oraz wykładni tegoż przepisu dokonanej w orzecznictwie (zob. m.in. wyrok SN z 05 marca 1997 r., II CKN 28/97, LEX nr 29454; wyrok SN z 21 kwietnia 2017 r., I CSK 333/16, LEX nr 2305910) należy skonstatować, iż odbiór robót budowlanych należy do obowiązków zamawiającego (inwestora), który winien do niego przystąpić po zawiadomieniu go przez wykonawcę o zakończeniu robót i przedstawieniu ich do odbioru. Wskazany przepis nie stanowi bowiem o „skutecznym” odbiorze, ale o odbiorze w ogóle. Oznacza to, że nie można uzależniać dokonania odbioru od wykluczenia istnienia jakiejkolwiek wady w chwili oddania przedmiotu zamówienia. Wszelkie ustalenia co do jakości wykonanych robót (w tym wykaz wszystkich ujawnionych wad) winny zatem zostać ujęte w protokole czynności odbioru, bo dopiero ich stwierdzenie obliguje wykonawcę do ich usunięcia.

Odmowa odbioru robót przedstawiona w treści pisma z 05 sierpnia 2015 r., dokonana w następstwie inspekcji z 04-05 sierpnia 2015 r., mogła być uzasadniona jedynie w przypadku, gdy przedmiot umowy mógł być kwalifikowany jako wykonany niezgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej lub wady były na tyle istotne, że obiekt nie nadawał się do użytkowania (zob. wyrok SN z 07 marca 2013 r., II CSK 476/12, LEX nr 1314394).

Rozróżnienie wad istotnych od nieistotnych jest o tyle istotne, że rzutuje na ocenę wykonania lub niewykonania zobowiązania. Na gruncie umowy o roboty budowlane można przyjąć, że niewykonanie zobowiązania ma miejsce wówczas, gdy wada jest tego rodzaju, że uniemożliwia czynienie właściwego użytku z przedmiotu robót, wyłącza ich normalne wykorzystanie zgodnie z celem umowy albo odbiera im cechy właściwe lub wyraźnie zastrzeżone w umowie, istotnie zmniejszając ich wartość (wada istotna). Pozostałe wady, świadczą jedynie o nienależytym wykonaniu zobowiązania. Wyłącznie wady istotne uzasadniają odmowę odbioru robót. Wady nieistotne oznaczają natomiast wykonanie zobowiązania, ale w sposób nienależyty co do jakości, determinując zaktualizowanie uprawnień zamawiającego z tytułu rękojmi lub gwarancji (zob. m.in. wyrok S.A. w Krakowie z 12 września 2012 r., I ACa 803/12, LEX nr 1223214 oraz powołane w jego treści orzecznictwo).

Jeżeli wykonawca zgłosił zakończenie robót budowlanych, to zamawiający zobowiązany jest dokonać ich odbioru, a w protokole z tej czynności należy zawrzeć ustalenia co do jakości wykonanych robót, w tym ewentualny wykaz wszystkich ujawnionych wad z terminami ich usunięcia lub oświadczeniem inwestora o wyborze innego uprawnienia przysługującego mu z tytułu odpowiedzialności wykonawcy za wady ujawnione przy odbiorze. Odmowa zaś odbioru robót przez inwestora jest uzasadniona jedynie w przypadku, gdy przedmiot zamówienia został wykonany niezgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej lub wady są na tyle istotne, że obiekt nie nadaje się do użytkowania (por wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r., II CSK 476/12, LEX nr 1314394; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 stycznia 2014 r., I ACa 1447/13, LEX nr 1544807).

W nawiązaniu do powołanych unormowań prawnych, a także stanowiska judykatury należy zaznaczyć, iż, w ocenie Sądu, postanowienia umowne warunkujące skuteczność zgłoszenia zamawiającemu odbioru robót (a także samej czynności odbioru robót) od zwrotu kompletu przepustek, czy też subiektywnej oceny zamawiającego w przedmiocie zakończenia robót (§6 ust. 4 – k. 24) uznać należy za naruszające art. 647 k.c. (przepis bezwzględnie obowiązujący), a zatem na mocy art. 58 § 1 k.c. są one nieważne, nie wiążą powoda jako wykonawcy. Brak zwrotu przepustek, nie wpływała w jakimkolwiek stopniu na możliwość korzystania przez pozwanego z remontowanego obiektu. Zwrócić należy również uwagę, iż zamawiający mimo przekazania obiektu wykonawcy, nigdy nie został faktycznie pozbawiony nad nim władztwa. Nawet po przystąpieniu przez powoda do wykonywania robót, korzystał swobodnie z budynku, wprowadzał bez zgody powoda innych wykonawców, od których bez wiedzy powoda odbierał roboty wykonywane na obiekcie, co w późniejszym okresie prowadziło do konfliktu w przedmiocie usunięcia odpadów budowlanych. Z tego względu kwestia przekazania przepustek czy też kluczy do obiektu, nie miała w ocenie Sądu większego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Strony w praktyce nie respektowały w tym zakresie postanowień umowy.

Przenosząc powyższe rozważania na kanwę niniejszej sprawy, mając na uwadze wynik postępowania dowodowego, należy skonstatować, iż powód wykonał w terminie przedmiot umowy, choć niewątpliwie posiadał on niewielkie wady i niedoróbki, które jednakże nie wpływały na możliwość użytkowania obiektu hali nr (...) zgodnie z jej przeznaczeniem. Pozwany uchybił nadto obowiązkowi odbioru robót, mimo możliwości przeprowadzenia tejże czynności już w dniach 03-04 sierpnia 2015 r.

Asumpt do przyjęcia powyższej tezy stanowi analiza całokształtu materiału dowodowego. O wykonaniu umowy (w zakresie umożliwiającym ich odbiór) świadczą, zdaniem Sądu, protokoły częściowego odbioru robót - potwierdzone przez zamawiającego (roboty do 30 czerwca 2015 r. włącznie); kosztorysy powykonawcze (częściowe) w stosunku do robót określonych pod pozycjami nr (...), 152; wyciąg z dziennika budowy z 31 lipca 2015 r.; zeznania przesłuchanych świadków: P. W., J. P. (1), T. S., W. W. (1), a także wyniki samej kontroli pozwanego z 03-04 sierpnia 2015 r. wraz z dokumentacją fotograficzną.

Wobec przedstawienia przez powoda kosztorysów powykonawczych (częściowych), potwierdzonych przez pozwanego, stanowiących podstawę wystawienia faktur VAT przez wykonawcę, które zostały opłacone przez zamawiającego, może budzić wątpliwości podniesiony w odpowiedzi na pozew zarzut niewykonania robót oznaczonych w przedmiarze jako pozycje nr (...) oraz 152. Wykonanie tychże robót potwierdzają (w zakresie robót dachowych – poz. 152): wyciąg z dziennika budowy, zeznania świadków J. P. (1) i T. S. (kierownik robót konstrukcyjno – budowlanych z ramienia wykonawcy), a także sam wynik kontroli zamawiającego z 03-04 sierpnia 2015 r. (w ustaleniach pokontrolnych brak danych o niewykonaniu robót w ww. zakresie).

Zasadnicze zarzuty stawiane przez pozwanego (na etapie przed procesowym) dotyczyły robót z zakresu branży elektrycznej. O ich wykonaniu świadczy jednakże protokół odbioru częściowego nr 8 z 31 marca 2015 r. zatwierdzony przez zamawiającego, a także zeznania P. W. (kierownik robót elektrycznych z ramienia wykonawcy), J. P. (1) (koordynator wszystkich robót z ramienia wykonawcy), W. W. (1). Z analizy rzeczonych dowodów, wynika, iż sporne roboty zostały wykonane w sposób umożliwiający korzystanie z tejże instalacji o czym zeznał także świadek W. W. (1) będący inspektorem nadzoru robót elektrycznych z ramienia zamawiającego ( „Roboty zostały wykonane, ale niedokończone” – min. 1:49:20 nagrania protokołu rozprawy z 03 kwietnia 2017 r. – k. 377v). Omawiany asortyment robót zawierał wprawdzie niedoróbki, jednakże nie wpływały one na możliwość korzystania z budynku hali nr (...) zgodnie z jej przeznaczaniem. Skoro w tej części roboty nadawały się do odbioru, uznać należy, iż powód, co do zasady wykonał zobowiązanie w terminie wynikającym z umowy (zobowiązanie zostało wykonane w nienależyty sposób, nie wpływa to jednakże na ocenę terminowości zakończenia robót w rozumieniu ww. przepisu oraz treści §10 ust. 1 pkt 1 umowy).

Zważywszy na powołane zapatrywania odnośnie wykładni art. 647 k.c., przyjąć należy, iż niedoróbka w zakresie asortymentu ogólnobudowlanego w postaci braku ściągnięcia taśm ochronnych z ram nowo zamontowanych w budynku hali nr (...) okien, także nie świadczy o niewykonaniu zobowiązania, uniemożliwiającym odbiór robót przez zamawiającego.

Za zasadny uznać należało natomiast zarzut nieuprzątnięcia przez wykonawcę w terminie zakończenia robót placu budowy. Do obowiązków wykonawcy określonych w §3 ust. 6 umowy (k. 23) należało uprzątnięcie placu budowy w terminie do dnia 31 lipca 2015 r. Z załączonej dokumentacji fotograficznej, zeznań świadków (wnioskowanych przez obie strony), jak również zeznań A. M. w charakterze strony wynika, iż w tej części, powód w ogóle nie wykonał zobowiązania.

Zwrócić należy dodatkowo uwagę, iż w warunkach zalegania materiałów budowlanych oraz sprzętu budowlanego należącego do powoda wewnątrz hali (która ponadto nie została „posprzątana” na dzień 03-04 sierpnia 2015 r. w potocznym rozumieniu tego słowa znaczeniu), korzystanie z niej przez zamawiającego byłoby utrudnione bądź nawet niemożliwe. Trudno wyobrazić sobie sytuację w której pracownicy naukowi pozwanego oraz studenci korzystają z hali w warunkach uwidocznionych na zdjęciach z kontroli zamawiającego wykonanych 03-04 sierpnia 2015 r.

W omawianym zakresie powód odpierając zarzuty pozwanego wskazywał, iż wobec wprowadzenia przez zamawiającego bez zgody powoda innych wykonawców, powstał spór (jeszcze na etapie przed procesowym) gdyż inni kontrahenci zamawiającego, pozostawili po sobie nieuprzątnięty plac budowy. Okoliczność sporu potwierdzają wszyscy przesłuchani w sprawie świadkowie. W niniejszym postępowaniu poza stwierdzeniem tegoż faktu, nie sposób było jednakże ustalić zakresu owego „zaśmiecenia” placu budowy przez innych wykonawców, którzy jak wynika z zeznań przesłuchanych świadków, opuścili plac budowy jeszcze w maju/czerwcu 2015 r. Słuchani w sprawie świadkowie zeznawali, iż zalegające odpady budowlane należały tak do powoda jak i innych wykonawców. Zwrócić należy także uwagę, iż zakres robót zleconych powodowi był niewspółmiernie większy od zakresu robót zleconych innym wykonawcom.

W tym stanie rzeczy uznać należało, iż terminem zakończenia robót w rozumieniu § 2 ust. 2 umowy był dzień 14 sierpnia 2015 r., wskazany przez strony w końcowym protokole odbioru robót. Pozwany był więc co do zasadny uprawniony do naliczenia kary umownej w ww. wysokości oraz potrącenia jej na podstawie § 10 ust. 2 umowy z należnego powodowi wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane. Nastąpiło bowiem 14 dniowe opóźnienie w zakończeniu robót.

Powyższe ustalenie, nie wyczerpuje jednakże całości problematyki niniejszego postępowania. Powód utrzymywał bowiem, iż owe opóźnienie nastąpiło z niezależnych od niego przyczyn, leżących po stronie zamawiającego.

Zgodnie z art. 483 § 1. k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Kara umowna może zostać zastrzeżona – z przedmiotowego punktu widzenia – na wypadek wystąpienia jednej z trzech grup zdarzeń: a) niewykonania zobowiązania, b) nienależytego wykonania zobowiązania w ogólności, c) konkretnych uchybień w zakresie sposobu wykonania zobowiązania (np. co do jakości). Przy czym w jednej umowie można przewidzieć odrębną karę za niewykonanie, a odrębną za nienależyte wykonanie zobowiązania (zob. wyrok SN z 17 grudnia 2008 r., I CSK 240/08, LEX nr 484667). Określenie rodzaju naruszenia zobowiązania może nastąpić więc przez wskazanie na „niewykonanie" lub „nienależyte wykonanie zobowiązania" albo przez precyzyjny opis konkretnych przykładów niespełnienia świadczenia lub jego spełnienia nienależytego. Przy czym stopień dokładności oznaczenia naruszeń może być różny – od wskazania zwłoki dłużnika, aż po enumeratywne wyliczenie konkretnych uchybień w zakresie wykonania zobowiązania. Zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.). Z tego też względu przesłanki obowiązku zapłaty kary umownej określane są przez pryzmat ogólnych przesłanek kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej (zob. wyrok SN z 11 stycznia 2008 r., V CSK 362/07, LEX nr 515710).

Nie ulega wątpliwości, iż strony skutecznie zastrzegły w §10 umowy karę umowną wyłącznie za niewykonanie ww. zobowiązania w terminie do 31 lipca 2015 r. tj. za zwłokę liczoną w dniach kalendarzowych na zasadach określonych w powołanym zapisie umownym.

Przez zwłokę należy rozumieć opóźnienie, które jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (art. 476 k.c.). W niniejszym przypadku to na powodzie spoczywał obowiązek udowodnienia, że zwłoka w wykonaniu umowy o roboty budowlane nie powstała z jego winy. Z przepisu art. 471. k.c. wynika domniemanie, iż nie wykonując lub nienależycie wykonując zobowiązanie, dłużnik działa w sposób zawiniony.

Powód konstruując podstawy faktyczne powództwa, wywodził, iż naliczona przez pozwanego kara umowna jest niezasadna (złożone oświadczenie o potrąceniu jest nieskuteczne), gdyż opóźnienie w wykonaniu umowy było następstwem błędów w dokumentacji projektowej, koniecznością przeprowadzenia dodatkowych robót, limitami finansowymi pozwanego oraz zwłoką z podjęciem kluczowych decyzji wpływających na tempo robót, w tym w zakresie dachu hali nr (...), co spowodowało ogólne opóźnienia w wykonywaniu robót, konieczność ich przesuwania.

Mając na uwadze wynik postępowania dowodowego, Sąd podziela stanowisko powoda w omawianym przedmiocie. Ze złożonych dokumentów, w tym korespondencji prowadzonej przez strony, wynika, iż przedmiotowa inwestycja od początku zmagała się z problemami natury technicznej i organizacyjnej, których przyczyn upatrywać należy w działaniach zamawiającego, który nie przygotował w należyty sposób dokumentacji projektowej, a następnie mimo aktywnych działań ze strony powoda, zwlekał z podjęciem decyzji wpływających na zakres i tempo robót.

Rozważania w tym zakresie należy rozpocząć od tego, iż wszyscy słuchani świadkowie, w tym wnioskowani przez samego pozwanego (poza świadkiem W. K. (1), który unikał jednoznacznej odpowiedzi na zadawane w tym zakresie przez powoda i jego pełnomocnika pytania) potwierdzili, iż przedmiot umowy, szczegółowo opisany w obmiarze robót i dokumentacji zamówienia publicznego, był niedoszacowany w zakresie ilości wymierzonych prac, ich wartości, robót koniecznych z punktu widzenia technologicznego do osiągnięcia rezultatu określonego w treści umowy oraz dokumentacji budowlanej w tym pozwolenia na budowę. Świadkowie potwierdzili także błędy w dokumentacji projektowej, powodujące konieczność uzyskania przez wykonawcę akceptacji zmian projektowych, przygotowania nowych kosztorysów ofertowych dla poszczególnych pozycji, podlegających akceptacji zamawiającego. Wszyscy świadkowie (poza świadkiem W. K. (1), który unikał jednoznacznej odpowiedzi na zadawane w tym zakresie przez powoda i jego pełnomocnika pytania) , potwierdzili także, iż ze względu na niedoszacowania zamawiającego, błędy w dokumentacji projektowej, konieczność przeprowadzenia robót dodatkowych, występowały deficyty finansowania dla poszczególnych asortymentów robót, wymagające rezygnacji z niektórych robót, w celu prawidłowego zrealizowania innych robót, które bądź nie zostały ujęte w umowie, a których wykonanie było niezbędne, bądź też zostały niedoszacowane. Powód zgłaszał pozwanemu poszczególne zastrzeżenia na bieżąco. Złożona do akt korespondencja potwierdza, iż płynność procesu budowlanego wskutek ww. okoliczności, za które powód nie odpowiada była zachwiana.

W kontekście terminowości zakończenia robót zwrócić należy uwagę, iż powód (mając na uwadze kierowane do pozwanego pisma, protokoły odbioru części robót i wystawione na ich podstawie faktury VAT, które pozwany regulował) wykorzystywał w maksymalny sposób finansowanie inwestycji w zakresie wynikającym z harmonogramu rzeczowo – finansowego. Wskazuje to, zdaniem Sądu, na okoliczność bieżącego wykonywania robót w ramach dostępnych limitów finansowych. Zakres możliwych do wykonania w danym okresie robót, zmieniał się natomiast wobec niedoszacowania inwestycji, błędów w dokumentacji projektowej. Skoro powód był w stanie wykonać ilościowo więcej robót aniżeli wynikało to z harmonogramu, a hamowały go limity wynikające z przyjętego harmonogramu, trudno wnioskować, aby niewykonanie w terminie zobowiązania nastąpiło np. na skutek nieuzasadnionych przestojów powoda w wykonywaniu robót przed 2015 r. w którym miano wykonać zaledwie 10% zaplanowanych robót.

Z ustalonych okoliczności faktycznych wynika, iż powód nie mógł realizować części zaplanowanych robót dopóki nie zyskał zgody zamawiającego, na zwiększenie ich wartości tudzież wykonanie robót zamiennych, przeprojektowanie pewnych elementów pozwalających na zaoszczędzenie środków publicznych. Takowa zgoda była wydawana jednakże wymiana korespondencji, weryfikacja przez pozwanego kosztorysów zamiennych przygotowanych przez powoda wymagała czasu, co wynika już wyłącznie z porównania dat między poszczególnymi pismami powoda a odpowiedzią pozwanego.

Kluczowym w ocenie Sądu elementem z punktu widzenia terminowości wykonania zadania było przesunięcie terminu wykonania dachu głównego hali nr (...), które zostało przeniesione z 2014 r. na 2015 r. Powodem kilkumiesięcznego opóźnienia w tym zakresie były błędy w dokumentacji projektowej, których wystąpienie oraz konieczność poprawienia projektu budowlanego potwierdził sam zamawiający w treści pisma z 03 października 2014 r. (k. 65-66). Zwrócić należy przy tym uwagę, iż decyzja w przedmiocie ocieplenia dachu została podjęta przez zamawiającego ponad miesiąc od otrzymania decyzji biura projektowego w tym przedmiocie (zob. pismo powoda z 12 września 2014 r. – k. 64 oraz odpowiedź na to pismo z 03 października 2014 r. – k. 65).

Pozwany wskazywał, iż bez względu na opóźnienie w tym zakresie, powód mógł wykonać prace dachowe w okresie zimowym. Tego rodzaju zarzut w żaden sposób nie został wykazany, a poza tym uznać należy go za sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i logiki. Sąd podziela w tym zakresie zeznania świadka J. P. (2) (vide: protokół rozprawy z 03 kwietnia 2017 r. – od 00:30:00). Rozpoczęcie wymagających kilkumiesięcznego nakładu pracy robót w zakresie wymiany dachu głównego hali pod koniec października 2015 r. (a więc w okresie jesienno – zimowym) uznać obiektywnie należy za odbiegające od zasad sztuki budowlanej.

W ocenie pozwanego, ww. okoliczności nie wpływały na możliwość terminowego wykonania umówionych robót. Wniosek taki wysuwali także świadkowie – inspektorzy robót z ramienia pozwanego. W powołanym zakresie mając na uwagę skalę błędów projektowych, niedoszacowanie robót, pominięcie części z nich, koniecznych z punktu widzenia technologicznego do prawidłowego wykonania zobowiązania, kilkumiesięczne w sumie opóźnienie przez to wywołane, Sąd uznał, iż zeznania świadków: W. K. (2), W. W. (1) oraz A. Z. w tym zakresie nie są wiarygodne w świetle całokształtu materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i logiki. Obiektywnie rzecz ujmując, przeniesienie czasochłonnych i wymagających robót w zakresie wykonania dachu głównego na 2015 r., wymagało większego zaangażowania powoda w tym asortymencie (dach po zatwierdzeniu przez pozwanego zmiany sposobu wykonywania, generującej oszczędności rzędu niemal 80 000 zł ukończono dopiero 7 lipca 2015 r.), co musiało odbić się na tempie innych robót. Ponadto zakończenie dachu hali, warunkowało realizację robót w zakresie elewacji oraz stanowiącej jej część opaski wokół budynku. Skutki przytoczonych powyżej okoliczności na tempo i zakres możliwych do wykonania w pierwotnym terminie robót zdaniem Sądu najlepiej oddają zeznania pracowników powoda, którzy musieli na co dzień zmagać się z ww. ograniczeniami tj. kolejno: J. P. (2), T. S., P. W..

Zwrócić należy ponadto uwagę w kontekście zeznań W. K. (1), wskazującego na rzekome opuszczenie i nieprawidłowe zabezpieczenie placu budowy przez powoda w październiku i listopadzie 2014 r. (a więc w czasie braku decyzji pozwanego w przedmiocie wykonania dachu hali głównej), w okresie jesienno – zimowym, gdy tego rodzaju roboty nie powinny być prowadzone – pozwany dodatkowo nie wprowadził tej okoliczności do postępowania w postaci konkretnego zarzutu procesowego. W 2015 r., nie występowały żadne przestoje ze strony wykonawcy, mogące wskazywać na jego winę w niewykonaniu umowy w terminie wynikającym z §2 ust. 2 umowy. Wykonawca w latach 2012-2014 wykorzystywał natomiast w maksymalnym zakresie dostępne środki finansowe. Znamiennym pozostaje także, iż powód jeszcze w 2014 r. zwracał uwagę zamawiającemu, iż wobec napotkanych trudności, nie leżących po jego stronie, koniecznym jest wydłużenie terminu realizacji inwestycji. Możliwe skutki problemów na budowie, zostały dostrzeżone więc już znacznie wcześniej, nie zostały wykreowane sztucznie na potrzeby niemniejszego postępowania. Pozwany tymczasem mimo możliwości przesunięcia terminu wykonania umowy (§ 2 ust. 5), pozostawał niewzruszony na wnioski powoda.

Reasumując, w ocenie Sądu powód wykazał w sposób nie budzący wątpliwości, iż opóźnienie w wykonaniu umowy, wynoszące zaledwie 14 dni było następstwem okoliczności za które powód jako wykonawca odpowiedzialności nie ponosi. Sporne opóźnienie nie wynikło z winy wykonawcy, lecz było następstwem szeregu czynników, które obiektywnie rzecz biorąc znacznie przekraczały termin 14 dni.

Nawet w przypadku odmiennej konstatacji w powyższym zakresie, w ocenie Sądu, zważywszy na poczynione ustalenia, obciążenie powoda przez pozwanego karą umowną uznać należałoby za naruszające zasady współżycia społecznego, ustalone w procesie budowlanym zwyczaje (art. 5 k.c.) oraz zasady zwykłej przyzwoitości międzyludzkiej.

Zwrócić należy bowiem uwagę, iż powód od początku prezentował wzmożoną aktywność w wykonywaniu przedmiotu umowy, przedstawiając z własnej inicjatywy rozwiązania techniczne mające na celu nie tylko jak najszersze wykonanie umowy w ramach dostępnego limitu środków (mimo błędów projektowych, niedoszacowania inwestycji przez pozwanego), ale także zaoszczędzenie środków publicznych, rzędu nawet kilkuset tysięcy złotych. Na powodzie jako wykonawcy nie spoczywał obowiązek nakładania poprawek na projekt przedłożony mu przez pozwanego jako zamawiającego. Mimo to w porozumieniu z projektantem proponował rozwiązania pozwalające na prawidłowe wykonanie remontu budynku, dzięki którym zaoszczędzono środki publiczne, angażując przy tym dodatkowo własne środki finansowe (wykonawca poniósł koszty obliczeń związanych z wytrzymałością dachu w przypadku pozostawienia części izolacji w postaci papy). Jak wynika z zeznań A. Z., zamawiający był bardzo zadowolony z rozwiązań zaproponowanych przez powoda, pozwalających zaoszczędzić mu środki publiczne. Mimo to nie powstrzymało to pozwanego od naliczenia swojemu kontrahentowi wysokiej kary umownej, w sytuacji gdy wykonawca aktywnie działał na polu jak najszybszego usunięcia wad projektowych (obowiązek ten obciążał zamawiającego), proponował rozwiązania korzystne dla zamawiającego z punktu widzenia zakresu i kosztów prowadzonych robót.

Zwrócić należy w powołanym świetle także uzupełniająco, iż samo opóźnienie powoda było nieznaczne mając na względzie kilkuletni okres remontu budynku. Powód wykonał zasadniczą część robót stricte budowalnych pozwalających na użytkowanie budynku (niedoróbki miały kosmetyczny zakres) zaś w zakresie niewykonania zobowiązania, wykonawca nie uprzątną jedynie placu budowy.

Reasumując, mając na uwadze całokształt powołanych okoliczności, złożone przez pozwanego w nocie obciążeniowej nr (...) z 31 grudnia 2015 r. oświadczenie o naliczeniu i potrąceniu kary umownej w wysokości 243 534,75 zł z należnego powodowi jako wykonawcy wynagrodzenia za wykonanie umówionych robót określonego w fakturze VAT nr (...), uznać należy za bezskuteczne, nie wywołującego umarzającego skutku określonego w art. 498 § 2 k.c. oraz § 10 ust. 2 umowy.

Zdaniem Sądu, pozwany niezasadnie bowiem naliczył powodowi sporną karę umowną. Skoro zaś nie posiadał względem powoda wymagalnej wierzytelności w kwocie 243 534,75 zł z tytułu kary umownej, nie mógł potrącić jej z wymagalnej wierzytelności powoda z tytułu wykonania umowy, określonego w ww. fakturze końcowej. Powodowi na podstawie art. 647 k.c. w zw. z art. 658 k.c. w zw. z §7 umowy należne jest więc od pozwanego wynagrodzenie w kwocie 243 534,75 zł. Bezspornie, powód wykonał na podstawie ww. umowy oraz modyfikacji i ustaleń w zakresie robót zamiennych, roboty budowlane o łącznej wartości wynikającej z umowy z 30 października 2012 r., a w powyższym zakresie nie otrzymał umówionego wynagrodzenia.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od dnia 18 stycznia 2016 r. orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Skoro termin płatności ww. faktury upływał 16 stycznia 2016 r., wymagalność odsetek od daty wskazywanej przez powoda nie może budzić wątpliwości.

W zakresie kosztów rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Pozwany uległ powodowi w całości, w związku z czym winien zwrócić mu koszty dochodzenia swych praw przed sądem na które złożyły się uiszczona opłata sądowa od pozwu - 12 177,00 zł, opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa – 17 zł, koszty zastępstwa procesowego – 14 400,00 zł.

Z powołanych względów orzeczono, jak w sentencji wyroku.

Z/

(...)