Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016 roku w P.

na rozprawie sprawy z powództwa małoletniej Z. G. reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową B. O.

przeciwko B. G.

o uznanie umowy za bezskuteczną

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 11 października 2016 roku, sygn. akt I C 1720/15

1. oddala apelację;

2. zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w P. na rzecz adwokata Ł. O. prowadzącego Indywidualną Kancelarię Adwokacką w P. kwotę 1.476 (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć) złotych tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu małoletniej powódce reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową B. O. w postępowaniu odwoławczym.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSR Lucyna Szafrańska

Sygn. akt II Ca 814/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 października 2016r. Sąd Rejonowy w P. po rozpoznaniu sprawy z powództwa Z. G. przeciwko B. G. o uznanie umowy za bezskuteczną

1. oddalił powództwo;

2. zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w P. na rzecz pełnomocnika z urzędu Ł. O. - prowadzącego Kancelarię Adwokacką w P. kwotę 2.400,00zł powiększoną o należny podatek od towarów i usług (VAT) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce Z. G. z urzędu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu 21 września 2012 roku P. G. zawarł ze swoimi rodzicami B. i J. małżeństwem G., w formie aktu notarialnego, umowę darowizny zabudowanej nieruchomości, oznaczonej numerem działki (...), o powierzchni 0,0272 ha, położonej w P. przy ul. (...). Darowana nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym typu segment w zabudowie szeregowej. Dla przedmiotowej nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta (...).

Wyrokiem z dnia 21 maja 2013r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa ustalił, że P. G. jest ojcem małoletniej Z. O., córki B. O.. W punkcie 2 wyroku Sąd pozbawił P. G. władzy rodzicielskiej nad małoletnią i zasądził na jej rzecz alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie, płatne do rąk matki dziecka do dnia 10 każdego miesiąca z góry.

Postanowieniem wydanym w dniu 8 stycznia 2014r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. stwierdził, że spadek po J. G. zmarłym dnia 24 stycznia 2013 r. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 21 września 2013 roku nabył syn P. G. w całości.

Małoletnia powódka, reprezentowana przez przedstawicielkę ustawową B. O.. w dniu 21 listopada 2014 roku wystąpiła z pozwem o podwyższenie alimentów. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie w dniu 28 listopada 2014 roku, na wniosek powódki wydał postanowienie, mocą którego w trybie zabezpieczenia toczącego się postępowania podwyższył alimenty na rzecz córki Z. G. od P. G. z kwoty 400 zł miesięcznie do kwoty 500 zł miesięcznie.

W księdze wieczystej (...) aktualnie jako właściciele wpisani są B. G. i J. G., a postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 8.01.2014 r. określi, iż spadkobiercą po J. G. jest P. G..

P. G. leczy się psychiatrycznie. Jest właścicielem lokalu mieszkalnego położonego w W., który to otrzymał od swoich rodziców będąc jeszcze na studiach oraz współwłaścicielem w 1/2 części nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym, położonej w P.

Względem P. G. toczy się postępowanie egzekucyjne. Na dzień 9.03.2016r. postępowanie egzekucyjne jest skuteczne, brak jest zaległości w regulowaniu alimentów.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a także z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy o sygn. I Ns 1106/13. Stan faktyczny co do zasady pozostawał między stronami bezsporny, w szczególności w zakresie majątku znajdującego się w posiadaniu P. G..

Sąd co do zasady dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału nie nasuwa żadnych wątpliwości jak również nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania.

Sąd uznał również za wiarygodne zeznania B. G. co do okoliczności posiadania przez jej syna P. G. własności lokalu mieszkalnego położonego w W. oraz posiadania prawa własności części nieruchomości położonej w P. tj. domu mieszkalnego. Powódka B. O. w swoich zeznaniach również potwierdziła, iż P. G. jest właścicielem mieszkania w W..

Zeznania obu stron w tym zakresie korespondują ze sobą i ponadto są zbieżne z pozostałym zgromadzonym w aktach sprawy materiałem dowodowym.

W ocenie Sądu skarga pauliańska zainicjowana przez powódkę była przedwczesna, stąd jej powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego małoletnia powódka, jako wierzyciel żądała udzielenia jej ochrony przez Sąd przed niewypłacalnością dłużnika w oparciu o przepisy regulujące skargę pauliańską, tj. art. 527 k.c. - art. 534.

Zgodnie z treścią art. 527 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Do przesłanek ochrony pauliańskiej należą zatem: 1) istnienie roszczenia wierzyciela które może być dochodzone przed sądem; 2) dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią; 3) wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika wierzyciel został pokrzywdzony; 4) czynność była dokonana przez dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela; 5) wskutek tej czynności osoba trzecia uzyskuje korzyść majątkową; 6) osoba trzecia o świadomości pokrzywdzeniu wierzycieli wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Wskazane przesłanki muszą zaistnieć kumulatywnie, zaś ciężar ich udowodnienia spoczywa na wierzycielu żądającym ochrony — zgodnie z regułą zawartą w art. 6 k.c. Ułatwieniem dowodowym dla strony powodowej są zawarte w kolejnych jednostkach redakcyjnych przepisu art. 527 k.c. domniemania prawne. Zgodnie z brzmieniem pierwszego domniemania - czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (art. 527 § 2 k.c.). Natomiast jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 k.c.).

W rozpoznawanej sprawie istnienie roszczenia po stronie wierzyciela oraz dokonanie przez dłużnika czynności prawnej nie budzą wątpliwości, bowiem małoletniej Z. G. przysługuje względem jej ojca roszczenie o świadczenie alimentacyjne. Niewątpliwa jest również okoliczność dokonania czynności prawnej P. G. z jego rodzicami w postaci darowizny nieruchomości. Okoliczności powyższe nie były sporne.

Kolejną z przesłanek warunkujących zasadność skargi pauliańskiej jest istnienie stanu pokrzywdzenia wierzyciela wskutek dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią. Wskazać należy, iż o istnieniu pokrzywdzenia wierzyciela można mówić, gdy porównanie wartości darowanego prawa i wysokości niespłaconych wierzytelności przysługujących przeciwko dłużnikowi, prowadzi do wniosku o niemożności zaspokojenia się powoda chociażby w części (vide: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 czerwca 2016 r. I ACa 1200/15, LEX nr 2075733).

W toku niniejszego postępowania Sąd ustalił, iż P. G. dokonał darowizny nieruchomości na rzecz swoich rodziców, tym samym wyzbył się ze swojego majątku składnika o określonej wartości. Ta czynność pozostała jednak bez wpływu na stan jego wypłacalności z uwagi na posiadaną przez niego własność lokalu mieszkalnego położonego w W.. Co więcej, po śmierci swojego ojca na podstawie testamentu notarialnego nabył po nim spadek w całości w tym także udział 1/2 części nieruchomości wraz z domem mieszkalnym położonym w' P., która to jest przedmiotem niniejszego postępowania.

Zgodnie z orzecznictwem niewypłacalność dłużnika należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia (czyli wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności prawnej), a także według chwili wyrokowania. O ile bowiem świadomość pokrzywdzenia musi istnieć w chwili zdziałania czynności prawnej przez dłużnika, o tyle przesłanka niewypłacalności musi istnieć w dacie zaskarżenia czynności prawnej (tak: Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 8.07.2015, I ACa 69/15, LEX nr 1789952).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do uznania, iż w chwili wniesienia powództwa ze skargi pauliańskiej P. G. był w stanie niewypłacalności. Twierdzenie takie potwierdza nie tylko okoliczność, iż w chwili dokonania darowizny na rzecz swoich rodziców w jego majątku znajdował się równie wartościowy składnik w postaci mieszkania położonego w W., lecz przede wszystkim to, że na rok przed wyniesieniem powództwa połowa darowanej nieruchomości stała się ponownie składnikiem jego majątku.

W świetle przedstawionych w części faktograficznej dowodów, jak również po analizie zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego P. G. wskutek zawartej ze swoimi rodzicami umowy darowizny nie doprowadził do pokrzywdzenia wierzyciela. Zgodnie zaś z poglądem przedstawionym przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku z dnia 4 marca 2016 roku odpadnięcie przesłanki pokrzywdzenia do chwili orzekania wyklucza uwzględnienie powództwa o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną (I ACa 950/15,LEX nr 2016280).

W niniejszym postępowaniu przesłanka pokrzywdzenia nie istniała już w chwili wytoczenia niniejszego powództwa, zatem powództwo jest przedwczesne.

Z związku z powyższym Sąd zaniechał analizy kolejnych przesłanek skargi pauliańskiej ( art. 527 § 2 i 3 k.c., art. 528 k.c., art. 529 k.c. ) i oddalił powództwo (pkt I wyroku).

Jednocześnie Sąd w punkcie II wyroku przyznał pełnomocnikowi powódki Ł. O. za pełnienie obowiązków pełnomocnika z urzędu wynagrodzenie w wysokości 2.400 zł wraz z podatkiem VAT, wg treści rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.).

Apelację od powyższego wyroku w imieniu przedstawicielki ustawowej małoletniej powódki wywiodła jej pełnomocnik.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

- obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 527 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, następstwem czego było niewłaściwe przyjęcie przez Sąd I instancji, że w niniejszej sprawie umowa darowizny z dnia 21 września 2012 roku nie została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela - powódki,

- obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 530 zdanie pierwsze Kc poprzez jego bezpodstawne niezastosowanie będące konsekwencją przyjęcia przez Sąd, że skarga pauliańska w niniejszej sprawie była przedwczesna co ze względu na

charakter wierzytelności, jaka przysługuje i będzie przysługiwać powódce względem P. G. było nieuzasadnione,

- obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na wynik sprawy, w postaci art. 227 Kpc poprzez bezpodstawne oddalenie przez Sąd orzekający w I instancji wniosków dowodowych zawartych w piśmie pełnomocnika powódki z dnia 27 stycznia 2016 roku i oddalenie wniosku o przesłuchanie w charakterze świadka P. G. w sytuacji, gdy dowody te mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a odstąpienie od ich przeprowadzenia czyni orzeczenie Sądu I instancji przedwczesnym,

- obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na wynik sprawy, w postaci art. 233 § 1 Kpc poprzez niewłaściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego skutkującą przyjęciem przez Sąd, że w niniejszej sprawie nie została spełniona przesłanka pokrzywdzenia powódki wskutek zawartej umowy darowizny.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia i uwzględnienie powództwa w całości, względnie wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania nadto wnosiła o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

W swoim środku zaskarżenia skarżąca zarzuciła sądowi I instancji obrazę zarówno przepisów prawa procesowego jak i prawa materialnego. Przechodząc w pierwszej kolejności do rozważenia zarzutów naruszenia przepisów procesowych podkreślić należy, iż skarżąca ograniczyła się do zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. i art. 227 k.p.c.

Zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. miałby polegać na tym, że Sąd w sposób niewłaściwy ocenił zebrany materiał dowodowy co skutkowało przyjęciem, że w sprawie nie zostały spełnione przesłanki pokrzywdzenia powódki wskutek zawartej umowy. Tymczasem takie sformułowanie zarzutu wskazuje raczej na to, iż skarżącej chodzi o naruszenie prawa materialnego a nie procesowego zwłaszcza, że skarżąca tak naprawdę nie wskazuje jakie to fakty Sąd ustalił niewłaściwie i jak w związku z tym winny wyglądać ustalenia prawidłowe. Wbrew twierdzeniom apelującej to nie konsekwencją uchybień przepisom prawa materialnego jest obraza przepisów prawa procesowego. Trzeba bowiem pamiętać, iż o naruszeniu norm prawa materialnego możemy bowiem mówić dopiero wtedy gdy mamy do czynienia z prawidłowo ustalonym stanem faktycznym to jest takim stanem faktycznym, który ustalony jest zgodnie z przepisami procedury. Reasumując tak sformułowany zarzut jest całkowicie bezzasadny a ustalony stan faktyczny wydaje się być bezsporny.

W dalszej części skarżąca zarzuca Sądowi naruszenie art. 227 k.p.c. Przepis art. 227 k.p.c. określa jedynie, jakie fakty są przedmiotem dowodu (istotne), i uprawnia sąd do selekcji zgłoszonych dowodów w wyniku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. W rezultacie twierdzenie, że art. 227 k.p.c. został naruszony przez sąd rozpoznający sprawę, jest uzasadnione tylko w sytuacji, gdy wykazane zostanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru.

Uzasadniając powyższy zarzut pełnomocnik powódki wskazuje na bezpodstawne oddalenie przez Sąd I instancji wniosków dowodowych zawartych w piśmie z dnia 27 stycznia 2016r. i oddalenie wniosku o przesłuchanie w charakterze świadka P. G.. Dodatkowo skarżąca podkreśliła, iż dopuszczenie tych dowodów pozwoliłoby na potwierdzenie spełnienia przesłanek przemawiających za uwzględnieniem powództwa nie precyzując przy tym o jakie konkretnie przesłanki chodzi. Wskazane wnioski dowodowe Sąd I instancji istotnie pominął milczeniem należy zatem przyjąć, że je oddalił. Brak uwzględnienia tych wniosków dowodowych nastąpił jednak bez szkody dla samego rozstrzygnięcia merytorycznego albowiem słusznie Sąd Rejonowy przyjął, iż nie można mówić w niniejszej sprawie o niewypłacalności dłużnika ani też w związku z tym o pokrzywdzeniu wierzycielki. W skardze apelacyjnej pełnomocnik powódki przytoczył słuszny zresztą pogląd orzecznictwa, iż pokrzywdzenie wierzycieli powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odroczenie zaspokojenia wierzyciela.

O ile takie stanowisko co do zasady wydaje się być usprawiedliwione to w realiach niniejszej sprawy nie może w żaden sposób znaleźć zastosowania. Zasadnie Sąd Rejonowy przyjął, że nie można mówić o pokrzywdzeniu wierzycielki w sytuacji gdy dłużnik dysponuje mieszkaniem w W., które w przypadku powstania zaległości może być poddane egzekucji. Dodatkowo nie sposób pominąć też bezspornego faktu, iż jeszcze przed wszczęciem niniejszego postępowania w wyniku spadkobrania po ojcu dłużnik stał się właścicielem ½ części nieruchomości będącej przedmiotem zaskarżonej czynności.

Na marginesie jedynie należy zauważyć, iż w toku procesu istniejąca zaległość w płatności alimentów została uregulowana i obecnie alimenty są egzekwowane na bieżąco.

Nie doszło także do naruszenia art. 530 k.c. albowiem przepis ten odsyła do art. 527 k.c. i następnych tj. przede wszystkim do przesłanek bezskuteczności czynności tam określonych. Do zastosowania art. 530 k.p.c. niezbędne jest wykazanie przesłanek pokrzywdzenia wierzyciela tymczasem jak wynika z powyższych rozważań przesłanka to nie została w sposób skuteczny na obecnym etapie wykazana.

Przepis art. 530 k.c. co prawda mówi o przyszłym wierzycielu niemniej jednak aby skutecznie dochodzić roszczeń należy z przyszłego niejako potencjalnego wierzyciela stać się wierzycielem rzeczywistym mającym określone prawo. Dopiero wtedy jest możliwa ocena czy dłużnik nie posiada wystarczającego majątku na zaspokojenie tych należności. Dlatego też przyjmuje się, że dla skuteczności roszczenia pauliańskiego nie jest konieczne, aby chroniona wierzytelność istniała już w momencie dokonywania kwestionowanej czynności.

Niemniej jednak chroniona wierzytelność powinna powstać najpóźniej w chwili wniesienia skargi pauliańskiej albo co najmniej powinna istnieć w chwili wyrokowania. W przeciwnym razie powództwo – jako przedwczesne – powinno zostać oddalone ze względu na brak legitymacji czynnej (wyr. SA w Gdańsku z 30.3.1995 r., I ACr 73/95, OSA 1995, Nr 9, poz. 59).

Tymczasem w niniejszej sprawie należności alimentacyjne są regulowane na bieżąco na chwilę obecną brak wierzytelności, która miała by być chroniona powództwo zatem już tylko z tego powodu niezależnie od wyżej przytoczonych powodów winno ulec oddaleniu.

Dlatego też na podstawie art. 385 k.p.c. złożoną apelację należało oddalić jako bezzasadną .

Rozstrzygnięcie zawarte w pkt 2 wyroku zostało oparte na § 4 ust. 1 w zw. z §8 pkt 5 i § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. z 2016r. poz. 1714) zasądzono tym samym odpowiednia kwotę wynagrodzenia powiększoną o podatek VAT.

SSO Jarosław Gołębiowski SSO Dariusz Mizera SSR Lucyna Szafrańska