Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 sierpnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Toruniu, Wydział IX Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Walenta

Sędziowie: SSO Rafał Sadowski (spr.)

SSO Marzena Polak

Protokolant: staż. Mateusz Holc

przy udziale oskarżyciela skarbowego z(...)Urzędu Skarbowego w T.

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2017 roku

sprawy M. J. (1)

oskarżonego z art. 80a § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kk w zw. z art. 9 § 3 kks

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu II Wydział Karny z dnia 21 października 2016 r. sygn. akt II W 79/16

orzeka:

I.  zmienia zaskarżony wyrok w jego punkcie I w ten sposób, że ustala iż oskarżony M. J. (1) nie złożył informacji podsumowujących za okres od maja do września 2014 r. oraz listopad 2014 r.,

II.  w pozostałym zakresie utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy,

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz kancelarii adw. W. M. kwotę 516,60 zł (pięćset szesnaście złotych i sześćdziesiąt groszy) brutto tytułem nieopłaconej obrony udzielonej z urzędu;

IV.  zwalnia oskarżonego od opłaty i kosztów sądowych, którymi obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt IX Ka 760/16

UZASADNIENIE

M. J. (1) został oskarżony o to, że wbrew przepisowi art. 100 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz U. z 2004 r., Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) pełniąc funkcję prezesa zarządu (...) sp. z o.o. z siedzibą w T. przy ul. (...) działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru nie złożył w terminie, tj. do dnia 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy Naczelnikowi (...)Urzędu Skarbowego w T. informacji podsumowujących za okres od kwietnia do września 2014 r. oraz listopad 2014 r., tj. o wykroczenie skarbowe z art. 80a § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks w zw. z art. 9 § 3 kks i

Sąd Rejonowy w Toruniu II Wydział Karny wyrokiem z dnia 21 października 2016 roku (sygn. akt II W 79/16) uznał oskarżonego M. J. (1) winnym popełnienia zarzucanego mu czynu i za to na mocy art. 80a § 2 kks wymierzył mu karę grzywny w kwocie 500 zł. Nadto zasądził do Skarbu Państwa na rzecz kancelarii adw. W. M. kwotę 664,20 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz zwolnił oskarżonego od opłaty i kosztów sądowych, którymi obciążył Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 7 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego w postaci deklaracji VAT-UE, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, a mającym wpływ na jego treść, polegający na błędnym przyjęciu, iż oskarżony miał zamiar popełnić zarzucany mu czyn, a w konsekwencji, że jest on winny jego popełnienia, podczas gdy prawidłowa analiza okoliczności sprawy oraz zgromadzonego materiału dowodowego powinna prowadzić do wniosku, iż oskarżony nie popełnił czynu, który jest mu zarzucany;

2.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks poprzez wydanie orzeczenia merytorycznego zamiast umorzenia postępowania w sytuacji gdy ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze;

3.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 424 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 6 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks poprzez skonstruowanie uzasadnienia orzeczenia w sposób sprzeczny ze wskazaną normą, co uniemożliwia zrekonstruowanie przebiegu narady nad treścią orzeczenia oraz procesu samego wyrokowania i argumentacji, jaka doprowadziła Sąd a quo do przekonania, że oskarżony jest winny zarzucanego mu czynu, co w konsekwencji czyni istotnie utrudnionym dokonanie skutecznej kontroli odwoławczej zaskarżonego orzeczenia i w sposób niedopuszczalny ogranicza prawo oskarżonego do prawidłowej obrony;

4.  błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, mający wpływ na jego treść, poprzez błędne przyjęcie, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu ustalając początek czasookresu na miesiąc kwiecień 2014 r. podczas z informacji podsumowującej VAT-UE za miesiąc kwiecień 2014 r. wynika, że w tym miesiącu (...) sp. z o.o. nie dokonała żadnych wewnątrzwspólnotowych transakcji podlegających obowiązkowi zgłoszenia.

W związku z powyższymi zarzutami obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi I instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z opisu czynu zarzucanego oskarżonemu miesiąca kwietnia 2014 r. oraz zasądzenie na rzecz obrońcy kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu za postępowanie przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego zasługiwała uwzględnienie częściowo, a mianowicie w zakresie zarzutu dotyczącego czasookresu popełnienia wykroczenia skarbowego. W pozostałym zakresie należało ją uznać za bezzasadną.

Aprobując ustalenia faktyczne leżące u podstaw zaskarżonego wyroku stwierdzić jednak należało, że Sąd I instancji niezasadnie przyjął jako początek czasu popełnienia wykroczenia skarbowego miesiąc kwiecień 2014 r. W piśmiennictwie ukształtowany jest pogląd, że informacja podsumowująca ma na celu przekazanie organowi podatkowemu wiedzy na temat określonych transakcji. Nie ma natomiast charakteru deklaracji rozliczeniowej (T. Michalik, VAT. Komentarz. Wyd. 13, Warszawa 2017, Legalis). W przeciwieństwie do deklaracji podatkowych, o których mowa w art. 99 ustawy o VAT, informacje podsumowujące składa się wyłącznie za te kwartały, w których podatnik dokonał danej transakcji wewnątrzwspólnotowej (a dokładniej: za kwartał, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu danej transakcji). Nie ma więc konieczności składania tzw. deklaracji zerowych, czyli takich, w których podatnik nie wykazuje żadnych transakcji (bo ich nie było), a jedynie informuje organ podatkowy o tym fakcie (Z. Modzelewski, G. Mularczyk, Ustawa o VAT. Komentarz, wyd. II, 2016, Lex). Na podatnikach nie ciąży zatem obowiązek składania „pustych” deklaracji, bowiem jego powstanie jest uwarunkowane dokonaniem transakcji.

Z informacji podsumowującej o dokonanych wewnątrzwspólnotowych transakcjach za kwiecień 2014 r. wynikało, że (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T. takich transakcji w tym miesiącu w ogóle nie przeprowadzała, albowiem w rubryce oznaczonej D. 1.c wpisano kwotę 0 zł. Wobec powyższego na spółce nie ciążył obowiązek złożenia informacji podsumowującej za kwiecień 2014 r. Obowiązek ten zaktualizował się od miesiąca maja 2014 r., kiedy to kwota wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów wyniosła 572 922 zł, przekroczywszy wskazany w art. 100 ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2017 r. pułap 50 000 zł. W związku z powyższym, konieczne było wyeliminowanie z opisu czynu miesiąca kwietnia 2014 r. Sąd Odwoławczy na podstawie art. 437 § 1 i 2 kpk zmienił zatem zaskarżony wyrok w jego punkcie I w ten sposób, że ustalił iż oskarżony M. J. (1) nie złożył informacji podsumowujących za okres od maja do września 2014 r. oraz listopad 2014 r. Jednocześnie wskazać należy, iż powyższa zmiana czasookresu jakiego dotyczył czyn popełniony przez oskarżonego miała charakter nieznaczny i w związku z powyższym, nie mogła wpłynąć na wymiar kary za popełnione wykroczenie.

Pozostałe zarzuty zawarte w apelacji obrońcy należało uznać za chybione. Podnosząc zarzut obrazy art. 7 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks obrońca zmierzał do kwestionowania ustaleń strony podmiotowej, prawidłowo poczynionych przez Sąd I instancji. Skarżący wywodził w apelacji, że nie można mówić o zaistnieniu po stronie oskarżonego złego zamiaru co do wprowadzenia organu podatkowego w błąd czy przekazania nieprawdziwych informacji o dokonanych transakcjach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT), albowiem oskarżony przesłał poprawione informacje podsumowujące za okresy miesięczne i to zanim zostało wszczęte wobec niego postępowanie karnoskarbowe. Na brak zamiaru zdaniem obrońcy wskazywał również fakt, że oskarżony składał wymagane informacje podsumowujące o WNT, z tym że w terminach kwartalnych, ujmując wartość transakcji łącznie za cały kwartał zamiast w terminach comiesięcznych.

Odnosząc się do powyższych argumentów w pierwszej kolejności należy podkreślić, że w postępowaniu badaniu podlegał zamiar złożenia deklaracji VAT-UE po terminie, nie zaś zamiar wprowadzenia organów podatkowych w błąd. Przepis art. 80a § 2 kks penalizuje bowiem niezłożenie deklaracji podatkowych w terminie, niezależnie od ich treści. Oba delikty skarbowe stypizowane w art. 80a Kodeksu karnego skarbowego mogą być popełnione umyślnie w obu postaciach zamiaru (zob. L. Wilk, Komentarz do Kodeksu karnego skarbowego, Legalis 2017).

Jak wynika z art. 100 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług ( Dz U. z 2004 r., Nr 177, poz. 1054, z późń. zm) w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2017 r., informacje podsumowujące składa się za okresy miesięczne, w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu dokonania transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia bądź dostawy towarów. Wyjątkiem będą sytuacje, gdy informacje podsumowujące mogą być składane za okresy kwartalne w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu dokonania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, gdy ich łączna wartość nie przekroczy w danym kwartale 50 000 złotych (art. 100 ust. 4 ustawy o podatku od towarów i usług). Podatnicy składający informacje podsumowujące za okresy kwartalne, u których całkowita wartość transakcji, bez VAT, przekroczyła w danym kwartale określoną kwotę, są obowiązani do składania informacji podsumowujących za poszczególne miesiące, które upłynęły od rozpoczęcia danego kwartału, i wówczas są one składane w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przekroczono odpowiednią kwotę, z zastrzeżeniem, że jeżeli jej przekroczenie nastąpiło w trzecim miesiącu kwartału, składana jest jedna informacja podsumowująca za ten kwartał (art. 100 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług).

Z powyższego wynika, że zasadą jest składanie deklaracji miesięcznych, zaś składanie deklaracji kwartalnych jest przywilejem, z którego mogą korzystać jedynie niektórzy podatnicy spełniający wyżej wskazany wymóg nieosiągnięcia w danym kwartale wartości transakcji 50 000 zł. Bezspornym jest, że oskarżony M. J. (1) będąc prezesem zarządu (...) sp. z o.o. złożył deklaracje o WNT kwartalne zamiast miesięcznych. Sprawując funkcję prezesa zarządu spółki będącej podatnikiem podatku VAT, oskarżony musiał mieć świadomość, że ciąży na nim obowiązek składania informacji podsumowujących VAT-UE. Jako że w maju 2014 r. kwota WNT wyniosła 572 922 zł był zobowiązany do 15 czerwca 2014 r. złożyć informację miesięczną VAT-UE. Skoro zasadą jest składanie deklaracji miesięcznych, nie można przyjąć, że pozostawał on w błędzie co do możliwości złożenia deklaracji kwartalnej zamiast miesięcznej. Poza tym ewentualny błąd, w jaki pozostawał winien podnieść w swojej obronie i należycie go uzasadnić.

W związku z tym, że w niniejszej sprawie z uwagi na brak możliwości ustalenia miejsca zamieszkania i pobytu M. J. (1), toczyło się postępowanie w stosunku do nieobecnych, oskarżony nie przedstawił organom procesowym wyjaśnień. Ich niezłożenie przez oskarżonego nie może go automatycznie ekskulpować, w sytuacji gdy jako członek zarządu podmiotu profesjonalnego dokonującego transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów wiedział jakiego rodzaju informacje podsumowujące i w jakich terminach powinien je składać. Mając na uwadze fakt, że oskarżony podpisał deklarację kwartalną, w której wykazał kwotę WNT powyżej 50 000 zł, godząc się, że konieczne jest złożenie zamiast tego deklaracji miesięcznych, Sąd I instancji zasadnie uznał, że po jego stronie zaistniał co najmniej zamiar ewentualny popełnienia wykroczenia z art. 80a § 2 kks.

Skarżący zarzucił wyrokowi Sądu I instancji obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks poprzez wydanie orzeczenia merytorycznego zamiast umorzenia postępowania w sytuacji gdy ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze. W uzasadnieniu apelacji podniósł, że wobec oskarżonego M. J. (1) winna zostać zastosowana klauzula niekaralności przewidziana w art. 16a kks. Zgodnie z tym przepisem nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa albo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. poz. 1947), korektę deklaracji podatkowej i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie. Skarżący podkreślił, że oskarżony przed wszczęciem wobec niego jakiekolwiek postępowania związanego ze składaniem deklaracji podsumowujących VAT-UE przedłożył poprawione formularze, uwzględniające rozliczenia transakcji w okresach miesięcznych, a tym samym dokonał niezbędnej korekty i naprawił swoje zaniechanie. Nie uiścił należności publicznoprawnej, o czym mowa w art. 16a kks, albowiem swoim czynem nie spowodował żadnego uszczuplenia należności publicznoprawnych.

Powyższa argumentacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Informacja podsumowująca oczywiście mieści się w definicji deklaracji zawartej w art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), zgodnie z którym są nimi zeznania, wykazy, zestawienia oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci. Mając jednakże na uwadze treść art. 16a kks stwierdzić należy, że z instytucji ustanowionej w analizowanym przepisie będzie mogła skorzystać jedynie osoba, która złożyła uprzednią deklarację, natomiast nie będzie z niej mogła skorzystać osoba, która pomimo obowiązku podatkowego takiej deklaracji w ogóle nie złożyła. Złożenie deklaracji miesięcznych nie można uznać za korektę deklaracji kwartalnej, gdyż są to dwie oddzielne informacje, zawarte na dwóch różnych formularzach. Deklaracje miesięczne nie zostały wcześniej w ogóle złożone, zatem oskarżony nie miał czego korygować.

Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż brak jest racjonalnych podstaw do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia przepisu art. 424 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 6 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks. W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 455a kpk nie można uchylić wyroku z tego powodu, że jego uzasadnienie nie spełnia wymogów określonych w art. 424 kpk. Nie oznacza to wszakże, że wady pisemnych motywów zaskarżonego wyroku utraciły jakiekolwiek znaczenie w ramach instancyjnej kontroli wyroku. Naruszenie omawianego przepisu może mieć miejsce gdy wady orzeczenia mogą być tak znaczne, że całkowicie wyłączają przeprowadzenie kontroli odwoławczej (wyrok SN z 7 kwietnia 2004 r., V KK 239/03). Nieprawidłowo sporządzone uzasadnienie orzeczenia utrudnia lub wręcz uniemożliwia instancyjną jego kontrolę i może być uznane za mające wpływ na treść wyroku, jeśli świadczy o tym, że proces podejmowania decyzji przez sąd I instancji był niewłaściwy (wyrok SA w Łodzi z 13 września 2007 r., II AKa 105/07, wyrok SN z 31 maja 2007 r., WA 25/07). Poważne wady uzasadnienia utrudniają, a niekiedy wręcz uniemożliwiają podniesienie przez strony rzeczowych, merytorycznych zarzutów zmierzających do wykazania wadliwości wyroku, z drugiej zaś strony mogą prowadzić do uniemożliwienia odwoławczej kontroli wyroku.

Konstrukcja i treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie budzi wątpliwości Sądu Odwoławczego. Zawiera ono wszystkie elementy wskazane w art. 424 § 1 i 2 kpk, tj. wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył także okoliczności, które miał na względzie przy wymiarze kary oraz pozostałych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku. Uczynił to ponadto w sposób, który całkowicie umożliwiał dokonanie kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku. Zarzut sfomułowania uzasadnienia wyroku w sposób niezgodny z art. 424 § 1 i 2 kpk należało zatem uznać za chybiony.

Mając na uwadze treść § 17 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2017, poz. 1714) obrońcy należało przyznać wynagrodzenie w kwocie 516,60 zł brutto, wobec czego Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt III wyroku.

Z uwagi na fakt, że wniesiona apelacja była częściowo zasadna i doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku na korzyść oskarżonego, w myśl art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 635 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks uznać należało, że zasady słuszności przemawiają za zwolnieniem oskarżonego z obowiązku zapłaty kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.