Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2018 r. w Olsztynie, na rozprawie

sprawy z wniosku B. P.

z udziałem H. P., R. P. i G. Ż.

o stwierdzenie nabycia spadku po A. P.,

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 24 marca 2017 r., sygn. akt I Ns 76/14,

p o s t a n a w i a:

I.  oddalić apelację;

II.  koszty postępowania odwoławczego wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania ponoszą każdy w zakresie związanym ze swoim udziałem w sprawie;

III.  nakazać ściągnąć od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 2.324,61 (dwa tysiące trzysta dwadzieścia cztery i 61/100) złotych tytułem wydatków związanych z opinią biegłego.

Beata Grzybek Ewa Dobrzyńska-Murawka Jacek Barczewski

IX Ca 489/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni domagała się stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym dnia 11 grudnia 2013 r. mężu A. P., na podstawie złożonego testamentu holograficznego, w którym została powołana w całości do spadku.

Uczestnicy postępowania zakwestionowali ważność złożonego testamentu.

Postanowieniem z dnia 24 marca 2017 r. Sąd Rejonowy w Kętrzynie stwierdził, że spadek po A. P., zmarłym 11 grudnia 2013 r. w O., ostatnio stale zamieszkałym w K., na podstawie ustawy nabyli żona w 1/2 części, ojciec w ¼ części oraz rodzeństwo po 1/8 części. Sąd orzekł również o kosztach postępowania i kosztach sądowych.

Sąd ten ustalił, że A. P. zmarł 11 grudnia 2013 r. w O., a ostatnio stale zamieszkiwał w K.. W chwili śmierci był żonaty z B. P., nie miał dzieci. W chwili śmierci spadkodawcy żył jego ojciec H., matka - M. P. zmarła 11 sierpnia 2011 r. Spadkodawca miał rodzeństwo: R. P. i G. Ż.. Nikt nie zrzekał się dziedziczenia i nie odrzucał spadku po A. P.. Spadkodawca nie pozostawił testamentu i jest to pierwsza sprawa spadkowa po nim.

W ocenie Sądu Rejonowego ważność testamentu holograficznego, którego autorem miał być spadkodawca, a złożonego do akt sprawy przez wnioskodawczynię, została skutecznie podważona przez uczestników. Skoro zaś rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament, w tym holograficzny, spadkodawca może sporządzić taki testament pisząc go w całości pismem ręcznym, następnie podpisze i opatrzy datą.

W ocenie Sądu Rejonowego, opinie biegłych z zakresu pisma porównawczego były jednoznaczne, konsekwentne i kategoryczne, a wynika z nich, że odręczny zapis testamentowy złożony przez wnioskodawczynię wraz z podpisem opartym na treści (...), nie został nakreślony przez A. P.. Opinie biegłych jednoznacznie wykluczają więc autorstwo spadkodawcy testamentu holograficznego złożonego przez wnioskodawczynię.

Sąd Rejonowy odniósł się w uzasadnieniu postanowienia także do okoliczności, w których znalazł się spadkodawca przed śmiercią. Sąd ten wskazał też podstawę oddalenia kolejnych wniosków dowodowych wnioskodawczyni.

Dyskwalifikacja złożonego testamentu skutkowała przyjęciem ustawowego dziedziczenia po A. P..

Zgodnie z art. 932 § 1, 2 i 4 k.p.c., w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice, udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku, a jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

Mając na uwadze te zasady ustawowego dziedziczenia, spadek po A. P., na podstawie ustawy nabyli: żona B. P. w ½ części, ojciec H. P. w ¼ części, brat R. P. w 1/8 części oraz siostra G. Ż. w 1/8 części.

O kosztach poniesionych przez strony postępowania orzeczono na mocy art. 520 § 1 k.p.c., natomiast kosztami sądowymi, tj. wydatkami związanymi z kolejnymi opiniami, które nie zostały całkowicie pokryte z wpłaconych przez stronę zaliczek, stosownie do art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd Rejonowy obciążył wnioskodawczynię.

Apelację od tego orzeczenia wywiodła wnioskodawczyni zaskarżając je w całości.

Skarżąca zarzuciła: 1. nierozpoznanie istoty sprawy wskutek nierozpoznania wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po M. P.; 2. naruszenie przepisów postępowania: art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 232 k.p.c. przez uznanie za wystarczający dowód z opinii biegłych oraz oddalenie wniosku dowodowego o dalszą opinię biegłego, nadto, oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie świadków i wnioskodawczyni na okoliczności wskazywane przez wnioskodawczynię w toku postępowania.

Wobec tych zarzutów apelująca domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a także dopuszczenia dowodu z opinii Centrum (...) sporządzonej na zlecenie wnioskodawczyni, ewentualnie wniosła o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków i wnioskodawczyni oraz dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego grafologa, a następnie – o zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie, że spadek nabyła wnioskodawczyni na podstawie złożonego testamentu, zasądzenie kosztów postępowania, uchylenia orzeczenia Sądu Rejonowego co do rozstrzygnięcia o kosztach sądowych oraz o zasądzenia kosztów postępowania odwoławczego.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podała, że postępowanie dowodowe zawiera uchybienia, a opinie sporządzone w niniejszej sprawie nie mogły być uznane za wystarczające dla merytorycznego rozstrzygnięcia o ważności złożonego testamentu.

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłej grafolog, którą przesłuchał w drodze telekonferencji (k. 576v, 605), oddalił wnioski dowodowe zgłoszone w apelacji (k. 605v) poza wnioskiem o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego, a dowód taki dopuścił postanowieniem z dnia 29 listopada 2017 r. (k. 610), zgodnie z wnioskiem zawartym w apelacji.

Sąd Okręgowy oddalił kolejny wniosek o opinię uzupełniającą (k. 695v).

Obecni na rozprawach uczestnicy domagali się oddalenia apelacji wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się ostatecznie, także po uzupełniającym postępowaniu dowodowym, bezzasadna.

Na wstępie wskazać trzeba, że jakkolwiek Sąd Rejonowy nie rozpoznał wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po M. P., to nie sposób stwierdzić, aby okoliczność ta mogła stanowić podstawę uchylenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po A. P.. W zakresie dotyczącym tego spadkodawcy Sąd Rejonowy rozpoznał istotę sprawy stwierdzając nabycie po nim spadku na podstawie ustawy, zatem nie zachodzą przesłanki do uchylenia zaskarżonego postanowienia na mocy art. 386 § 4 k.p.c.

Odnosząc się już więc do zarzutu apelacji co do rozstrzygnięcia o dziedziczeniu spadku po A. P. zauważyć trzeba, że zgodnie z treścią przepisu art. 382 k.p.c., sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, przy czym ze względu na merytoryczny charakter postępowania apelacyjnego, sąd drugiej instancji powinien - niezależnie nawet od treści zarzutów apelacji - dokonać ponownych własnych ustaleń, które mogą różnić się od ustaleń sądu pierwszej instancji, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego. Także, co istotne, sąd drugiej instancji może uwzględnić cały materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, bez względu na to, czy sąd instancji pierwszej wykorzystał go w wydanym orzeczeniu, a to wobec przyjętego przez ustawodawcę modelu apelacji, iż sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu, przy ograniczeniu zaskarżeniem (art. 378 § 1 k.p.c.).

Podkreślić jeszcze należy charakter przedmiotu rozpoznawanej sprawy – o stwierdzenie nabycia spadku, w której rolą sądu orzekającego jest zbadanie z urzędu, kto jest spadkobiercą (art. 670 zd. 1 k.p.c.), a z tym wiązać się także musi ustalenie, czy złożony, jako testament spadkodawcy dokument, jest testamentem w rozumieniu art. 941 – 952 k.c., jako, że ważny testament wyłącza dziedziczenie ustawowe.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, jak też i stanowiska wnioskodawczyni zawartego w apelacji popartego także prywatną opinią, która stanowić może jedynie ekspertyzę pozasądową traktowaną jako część argumentacji faktycznej strony, wobec również zgłoszonego zastrzeżenia do protokołu rozprawy w trybie art. 162 k.p.c., skutkowała dopuszczeniem przez sąd odwoławczy dowodu z uzupełniającej ustnej opinii biegłej A. K. (k. 576v, 605), a następnie, w uwzględnieniu wniosku apelacji – dopuszczeniem dowodu z opinii innego biegłego grafologa na okoliczność, czy testament z 10.12.2013 r., został sporządzony przez osobę, która sporządzała i sygnowała dokumenty przedstawione jako sporządzone lub sygnowane przez spadkodawcę A. P.. Tym samym zrealizowano postulat skarżącej wskazującej na naruszenie przez sąd pierwszej instancji przepisów procedury w zakresie procedowania odnośnie do opinii grafologa.

Wnioski opinii ustnej biegłej K. oraz opinii biegłego B. (k. 631-661, 687) nie mogły skutkować przyjęciem, że złożony do akt sprawy testament został sporządzony przez spadkodawcę.