Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 grudnia 2015 roku

Sąd Rejonowy w Łowiczu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Anna Zbyrowska

Protokolant: sekr. sąd.. K. M.

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2015 roku w Łowiczu na rozprawie

sprawy z wniosku P. K.

z udziałem Przedsiębiorstwa (...) Spółka Akcyjna z siedziba w P.

o ustanowienie służebności przesyłu

postanawia:

1.  oddala wniosek,

2.  ustala, że wnioskodawca i uczestnik postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie,

3.  zwrócić wnioskodawcy P. K. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łowiczu kwotę 2.000 zł (dwa tysiące) złotych tytułem niewykorzystanej zaliczki uiszczonej na poczet opinii biegłego w dniu 6.03.2015 r., a zaksięgowanej pod poz. ks. zal. 52/15.

Sygn. akt I Ns 76/14

UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym w dniu 7 lutego 2014 roku, P. K. wniósł o:

1.  ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na nieruchomości oznaczonej nr ew. 171 w miejscowości T., gmina Ł., dla której Sąd Rejonowy w Łowiczu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), na rzecz Przedsiębiorstwa (...) Spółka Akcyjna, na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem w kwocie 65.700,00 złotych,

2.  ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na nieruchomości oznaczonej nr ew. 173/2 położonej w miejscowości T., gmina Ł., dla której Sąd Rejonowy w Łowiczu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), na rzecz Przedsiębiorstwa (...) Spółka Akcyjna, na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem w kwocie 9.000,00 złotych,

3.  ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na nieruchomości oznaczonej nr ew. 174 położonej w miejscowości T., gmina Ł., dla której Sąd Rejonowy w Łowiczu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), na rzecz Przedsiębiorstwa (...) Spółka Akcyjna, na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem w kwocie 45.000,00 złotych,

a polegającej na znoszeniu przez wnioskodawcę istnienia posadowionych na nieruchomościach urządzeń uczestnika postępowania, tj. rurociągu finalnego wysokiego ciśnienia i kabla światłowodowego, służących do przesyłu ropy naftowej, dostępie uczestnika postępowania do urządzeń przesyłowych w celu przeprowadzenia inspekcji ich stanu, usunięcia wszelkich usterek i awarii, a także konserwacji i remontów, w tym wymiany zniszczonych i zużytych elementów urządzeń, jak również ich odbudowy wraz z prawem wejścia na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników uczestnika postępowania oraz przez wszystkie podmioty i osoby, którymi uczestnik postępowania posługuje się w związku z prowadzoną działalnością.

W uzasadnieniu żądania wniosku wnioskodawca podniósł, że jest właścicielem nieruchomości oznaczonych numerami ewidencyjnymi: 171, 173/2 i 174, położonych w miejscowości T., gmina Ł., na których to działkach znajduje się rurociąg finalny wysokiego ciśnienia i kabel światłowodowy na trasie P. – K., który to rurociąg w znaczny sposób obniża wartość tychże nieruchomości oraz utrudnia i uniemożliwia większy zbiór plonów. Z ostrożności procesowej wnioskodawca podniósł, że nie jest możliwe zasiedzenie służebności przesyłu na w/w nieruchomościach przez uczestnika, gdyż bieg terminu zasiedzenia został przerwany w 2002 r. poprzez budowę kabla światłowodowego na przedmiotowych nieruchomościach

(wniosek k. 3-7)

W odpowiedzi na wniosek, uczestnik postępowania – Przedsiębiorstwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P., działając przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie wniosku w całości oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uczestnik przyznał, że na nieruchomościach wnioskodawcy, położonych w miejscowości T., gmina Ł. oznaczonych numerami 171, 173/2 i 174, na głębokości około 1 metra posadowiony jest rurociąg (...) wybudowany w 1968r. i oddany do eksploatacji w dniu 1.08.1968r. oraz kabel światłowodowy P.-K. wybudowany w 2000r. i oddany do użytku w dniu 08.11.2000r., stanowiące własność (...).

W pierwszej kolejności uczestnik wskazał, że kabel światłowodowy stanowi ściśle powiązany z rurociągiem element infrastruktury przesyłowej, zapewniający łączność dyspozytorską i zdalny nadzór nad rurociągiem, pozwala sterować przepływem ropy i produktów naftowych oraz wszystkimi związanymi z tym procesami technologicznymi, wykorzystywany jest jako część systemu automatyki i bezpieczeństwa. Jednocześnie podał, że kabel światłowodowy w żadnym stopniu nie wpływa na zwiększenie zakresu korzystania z nieruchomości, ani ograniczenie praw właścicielskich. Dodał, że korzysta z nieruchomości legalnie. Kabel światłowodowy posadowiony został na podstawie decyzji Urzędu Rejonowego w Ł. z dnia 29 lutego 1996 roku, nr (...)-29/96 w przedmiocie pozwolenia na budowę linii światłowodowej P.-K.- B. w części przebiegającej przez tereny gminy Ł., w tym na działkach położonych w miejscowości T., za wiedzą ówczesnych właścicieli. Uczestnik podniósł, że korzysta z nieruchomości w oparciu o art. 35 ustawy z dnia 12.03.1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. z 1961r., Nr 18, poz. 94) obowiązujący w okresie posadowienia rurociągu.

Z ostrożności procesowej uczestnik podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu. (...) wskazał, iż nabył przez zasiedzenie służebność polegającą na prawie nieodpłatnego usytuowania urządzeń przesyłowych pod nieruchomością wnioskodawcy oraz na prawie korzystania z pasa gruntu niezbędnego do eksploatacji, remontów i modernizacji tych urządzeń (art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c). Uzasadnił, że z chwilą wybudowania, urządzenia przesyłowe zostały połączone z siecią przesyłową, w tym ze stacjami zasuw/pomp, zarządzanymi przez Przedsiębiorstwo (...) w P. i od tego czasu były przez to przedsiębiorstwo przez cały czas użytkowane, eksploatowane, utrzymywane i konserwowane. W wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną w 1998 roku, sieć weszła w skład Przedsiębiorstwa (...) S.A. w P., a nowopowstała spółka wstąpiła we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe. Za pośrednictwem rurociągu, od chwili jego wybudowania i połączenia z siecią, przesyłane były produkty ropopochodne. Pracownicy uczestnika, a wcześniej jego poprzednika prawnego, dokonywali okresowych przeglądów, kontroli, czynności konserwacyjnych. Zdaniem uczestnika, od dnia wybudowania urządzeń istniał stan faktyczny, prowadzący do nabycia przez poprzednika uczestnika w drodze zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Uczestnik podał, że bieg zasiedzenia służebności rozpoczął się od dnia przystąpienia do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia na nieruchomości, który pokrywa się z datą oddania rurociągu do eksploatacji, tj. z dniem 01.08.1968 r. Mając na uwadze fakt, że do dnia 1.02.1989r. obowiązywał art. 128 k.c., wprowadzający zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, przedsiębiorstwa państwowe sprawowały jedynie zarząd mieniem państwowym i czyniły to w imieniu i na rzecz Państwa, zatem przed dniem 1.02.1989r. władztwo wykonywane przez przedsiębiorstwo państwowe, jakim był wówczas (...) mogło doprowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej do jednolitego funduszu własności państwowej. Uczestnik podniósł, że Skarb Państwa rozpoczął korzystanie z rurociągu z dniem 1.08.1968r., zatem zasiedzenie na jego rzecz nastąpiło najpóźniej 1.08.1988r. (przy uwzględnieniu 20- letniego posiadania w złej wierze). Zdaniem uczestnika nabyte przez Skarb Państwa prawo przeszło następnie na rzecz (...) w drodze uwłaszczenia przedsiębiorstw państwowych z dniem 5 grudnia 1990 roku, na podstawie ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości ( Dz. U. Nr 79, poz. 464). Niezależnie od powyższych rozważań, o przeniesieniu posiadania świadczy przede wszystkim fakt nieprzerwanej eksploatacji i korzystania z rurociągu przez uczestnika. W konkluzji, uczestnik podniósł, że posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, co skutkować powinno oddaleniem wniosku.

W sytuacji, gdyby Sąd nie podzielił stanowiska uczestnika, co do posiadania wiążącego tytułu prawnego do korzystania przez niego z nieruchomości wobec nabycia przez zasiedzenie przez Skarb Państwa opisanej służebności, a następnie jej przejściu na rzecz uczestnika, uczestnik podniósł zarzut zasiedzenia tej służebności na własną rzecz przy doliczeniu czasu posiadania przed 1.02.1989r. jego poprzednika, tj. Skarbu Państwa. W tej sytuacji wymagany okres zasiedzenia 30 lat upłynął najpóźniej z dniem1.08.1998r. Przeniesienie posiadania nastąpiło poprzez dokonanie z mocy prawa uwłaszczenia przedsiębiorstw państwowych z dniem 5 grudnia 1990 roku na majątku państwowym, będącym w ich dotychczasowym zarządzie, na mocy ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości ( Dz. U. Nr 79, poz. 464). Powyższe spowodowało, że poprzednik prawny (...) stał się użytkownikiem wieczystym gruntów będących w jego dotychczasowym zarządzie oraz właścicielem usytuowanych na nich budynków i budowli oraz urządzeń służących do przesyłania ropy, wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jednocześnie wszedł w samoistne posiadanie służebności gruntowych, samoistnie posiadanych dotychczas przez Skarb Państwa. W dniu 18 grudnia 1998 roku został zawarty akt przekształcenia Przedsiębiorstwa (...) w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) S.A. Na wypadek nie podzielenia przez sąd argumentacji uczestnika o możliwości doliczenia okresu posiadania Skarbu Państwa uczestnik podniósł zarzut zasiedzenia przez uczestnika służebności w dobrej wierz, tj. z upływem 20 lat, licząc od dnia 1.02.1989r, tj. z dniem 1.02.2009roku.

Uczestnik jednocześnie zaznaczył, że rurociąg stanowi trwałe i widoczne urządzenie w rozumieniu art. 292 k.c., albowiem na powierzchni widoczna jest część jego infrastruktury technicznej, w szczególności w postaci słupków oznacznikowych, słupków ochrony katodowej oraz stacji zasuw/pomp, przy czym elementy tej infrastruktury znajdują się również w sąsiedztwie nieruchomości wnioskodawcy. Jednocześnie przebieg rurociągu został uwidoczniony na ogólnodostępnych mapach i ujawniony we właściwych ewidencjach, co umożliwia ustalenie istnienia i przebiegu rurociągu przez nieruchomość wnioskodawcy.

Odnosząc się do twierdzenia, iż rurociąg obniża wartość nieruchomości oraz utrudnia i uniemożliwia większy zbiór plonów, (...) podkreślił, że wnioskodawca nabył prawo własności nieruchomości umową darowizny z dnia 10 grudnia 1998 roku, w kształcie wynikającym z przebiegania pod gruntem rurociągu. W ocenie uczestnika, wnioskodawca może korzystać z nieruchomości w taki sposób, jak w chwili uzyskania tytułu własności, zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa.

Uczestnik podniósł zarzut nie wykazania przez wnioskodawcę powierzchni, jaka miałaby zostać objęta służebnością przesyłu. Zdaniem uczestnika, zakres ewentualnego obszaru objętego przedmiotową służebnością powinien się odnoście tylko i wyłącznie do pasa technologicznego rurociągu (po 3 m w każdą stronę od osi rurociągu i po 1 m w każdą stronę od kabla światłowodowego), a nie do obszaru pokrywającego się ze strefą bezpieczeństwa rurociągu. Dodatkowo, (...) zakwestionował wysokość żądanego przez wnioskodawcę wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości, podnosząc, że zaprezentowane we wniosku wyliczenia są dowolne, a uzyskana wartość – zawyżona.

(odpowiedź na wniosek k. 42-58) .

Pismem procesowym z dnia 28 kwietnia 2014 roku wnioskodawca, działając przez profesjonalnego pełnomocnika, podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, wnosząc o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Skarbu Państwa, jako strony właściwej. Zdaniem wnioskodawcy, uczestnik nie udowodnił, że posiada tytuł prawny do nieruchomości w postaci decyzji opartej na przepisach ustawy z dnia 12 marca 1958 r. Odnosząc się z kolei do zarzutu zasiedzenia, podniósł, że stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu może nastąpić w odrębnym postępowaniu, zgodnie z art. 609 i 610 k.p.c., a uczestnik, powołując się na zarzut zasiedzenia, powinien okazać tytuł prawny w postaci orzeczenia Sądu, iż posiada prawo zasiedzenia służebności gruntowej na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawcy. Zarzucił, że nie została spełniona przesłanka niezbędna do zasiedzenia służebności, polegająca na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Dodatkowo stwierdził, że zasiedzenie służebności gruntowej dotyczy dwóch odrębnych urządzeń o różnych instalacjach, wielkości i usytuowaniu na gruncie, tj. rurociągu (wybudowanego w 1968 r.) i kabla światłowodowego wprowadzonego do ziemi w 2000 r. Podkreślił, że bieg terminu zasiedzenia przerwało zwrócenie się do wnioskodawcy o zgodę na budowę światłowodu, bowiem uczestnik postępowania zachował się wówczas jak posiadacz zależny pasa gruntu, o którego zasiedzenie służebności wnosi.

(pismo procesowe wnioskodawcy k. 89-93).

Pismem procesowym z dnia 30 maja 2014 r., uczestnik wskazał, że do odpowiedzi na wniosek załączył dokumenty potwierdzające legalność posadowienia urządzeń (...) na nieruchomości wnioskodawcy. Podał, że brak jest dokumentacji potwierdzającej na jaki okres przewidziano eksploatację urządzeń przesyłowych uczestnika, niemniej intencją (...) jest wykorzystywanie ich dopóty, dopóki będą niezbędne do przesyłu/tłoczenia produktów ropopochodnych zgodnie z przedmiotem działalności Spółki oraz stosownie do potrzeb energetycznych RP. Mając na uwadze powyższe uczestnik wskazał, że ewentualnie ustanowienie służebności przesyłu w niniejszej sprawie, powinno nastąpić na czas nieoznaczony.

(pismo procesowe uczestnika k. 124-125).

Na rozprawie w dniu 4 września 2014 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł stanowisko zawarte we wniosku, cofnął jednocześnie wniosek o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Skarbu Państwa. Uczestnik postępowania wniósł o oddalenie wniosku (protokół rozprawy k.138).

Pismem procesowym z dnia 8 grudnia 2014 roku uczestnik podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. Odnosząc się do twierdzeń wnioskodawcy podkreślił, że urządzenia przesyłowe wchodzące w skład przedsiębiorstwa (...) zostały posadowione na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawcy zgodnie z prawem oraz, że posiada wiążący tytuł prawny do korzystania z nieruchomości. Odnosząc się do przesłanki widoczności urządzenia przesyłowego podał, że w sytuacji, gdy właściciel posiada wiedzę o tym, iż przez jego działkę przebiega takie urządzenie, to nie sposób przyjąć, że jest ono niewidoczne. Dodał, że wnioskodawca, nabywając nieruchomość na podstawie umowy darowizny z 1998 r., winien był zachować należytą staranność i zapoznać się z dotyczącymi jej dokumentami. Uczestnik podtrzymał złożony zarzut zasiedzenia służebności przesyłu. Zdaniem uczestnika, podniesiony przez wnioskodawcę zarzut przerwania biegu terminu zasiedzenia przez budowę na nieruchomościach w 2000r. kabla światłowodowego jest niezasadny, gdyż bieg terminu zasiedzenia może zostać przerwany wyłącznie w sytuacjach określonych w art. 123 k.c., tj. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje; przez wszczęcie mediacji. Tymczasem wnioskodawca nie podejmował żadnych czynności, które mogłyby skutkować przerwaniem biegu zasiedzenia, także budowa kabla światłowodowego nie mogła takiego skutku wywołać. Dodatkowo, sprecyzował, że łączny obszar korzystania z nieruchomości wnioskodawcy przez (...) wynosi 1683 m ² i taki obszar wskazał, jako pas, w którym nastąpiło przez niego zasiedzenie służebności.

W uzupełnieniu stanowiska dotyczącego przeniesienia posiadania służebności ze Skarbu Państwa na (...) w 1990 r. (na wypadek nie przyjęcia, że zasiedzenie nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa) wskazał, że nieruchomość władnącą względem nieruchomości wnioskodawcy, stanowią nieruchomości położone w miejscowościach:

- C., gm. S. - dz. 359/2; 360/2; 361/2; 362/2; 366/2; 367/2;363/2; 364/2; 365/2; 368/2; 369/2; 370/2; 371/2; 372/2; 373/2, 374/2; 375/2; 376/2; 391/2 o pow.23,41 ha,

- M., gm. S.- dz. 39/2;47/2; 47/3; 48./1; 48/5; 48/6, 54/2 o pow. 1,60 ha,

- M., gm. S. - dz. 14/7, 14/17, 14/16, 14/1, 14/13 o pow. 50,20 ha, na których to nieruchomościach znajduje się baza magazynowa (...), dla których to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta (...). Uszczegółowił, że na nieruchomości władnącej umiejscowione sa urządzenia umożliwiające przesył i magazynowanie ropy naftowej oraz innych paliw płynnych. Z uwagi na technologiczny związek urządzeń przesyłowych i magazynowych znajdujących się na nieruchomości władnącej z siecią przesyłową rurociągu P. – K., służebność gruntowa obciążająca nieruchomość wnioskodawcy, zwiększa użyteczność nieruchomości władnącej. Uczestnik podniósł, że przysługuje mu tytuł prawny do nieruchomości władnącej w postaci prawa użytkowania wieczystego. Na dowód przeniesienia posiadania tej nieruchomości ze Skarbu Państwa na uczestnika, powołał się na decyzję Wojewody P. z dnia 16 września 1997 r., znak GK. VI. . (...)-3/29/94-97, wydaną na podstawie art. 2 ust.1,2,3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Zdaniem uczestnika, uwłaszczenie dokonane na rzecz poprzednika prawnego uczestnika skutkowało przejściem na (...) ze Skarbu Państwa posiadania służebności związanych z nieruchomością władnącą, w tym posiadania służebności gruntowej na potrzeby urządzeń przesyłowych zlokalizowanych na nieruchomości wnioskodawcy.

Uczestnik podkreślił, że światłowód jest integralną częścią rurociągu, zaś prawo do jego posadowienia oraz prawo do korzystania z nieruchomości P. K. w związku z jego posadowieniem wynika z nabytej przez uczestnika przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu, niezbędnej do korzystania przez (...) z urządzenia przesyłowego w postaci rurociągu DN 426. Nadto uczestnik podniósł, że obowiązek wyposażenia rurociągu w linię łączności wynikał z rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 30 sierpnia 1996 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie, obowiązującego w dacie budowy kabla światłowodowego. Wyjaśnił, że linia światłowodowa miała na celu zapewnienie niezawodnego w działaniu medium transmisyjnego dla pełnej obsługi rurociągu i urządzeń z nim związanych w zakresie łączności dyspozytorskiej, telemechaniki i zdalnego nadzoru. Jednakże podstawową rolę, jaką pełni kabel światłowodu jest monitorowanie przepływu ropy i produktów ropopochodnych w rurociągu, co czyni z niego integralną część rurociągu.

Zdaniem uczestnika, (...) posiada wiążący tytuł prawny do korzystania z nieruchomości również w odniesieniu do posadowionego tam kabla światłowodu. Podkreślił, że został on posadowiony na nieruchomości w oparciu o decyzję w przedmiocie pozwolenia na budowę linii światłowodowej P. – K. – B., w części przebiegającej przez tereny gminy Ł., zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego uchwalonym przez Radę Gminy Ł. uchwałą z dnia 28.09.1992 r. nr 74/92 – za wiedzą i zgoda ówczesnego właściciela. W dniu 9 stycznia 1996 r. poprzednik prawny wnioskodawcy – W. K. (1) zawarł porozumienie z (...), zezwalając na wybudowanie na nieruchomości kabla światłowodowego, przyznając jednocześnie przedsiębiorcy przesyłowemu uprawnienie do wstępu na przedmiotowe grunty w celu konserwacji i remontu tego urządzenia. Treść porozumienia stanowi, w ocenie uczestnika dalsze potwierdzenie faktu posiadania przez (...) wiążącego tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, co najmniej w odniesieniu do posadowionego tam kabla światłowodowego. W dniu 29 sierpnia 1996 r. z poprzednikiem prawnym wnioskodawcy została zawarta ugoda, na podstawie której zostało mu wypłacone odszkodowanie za szkody związane z budową infrastruktury przesyłowej. Jednocześnie wnioskodawca podpisując ugodę, potwierdził wcześniejszą zgodę na czasowe zajęcie gruntów pod budowę. Konkludując, uczestnik podał, że nie zostały spełnione przesłanki niezbędne do ustanowienia służebności przez Sąd.

(pismo procesowe uczestnika k.252-259)

Pismem procesowym z dnia 8 września 2015r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł wniosek o ustanowienie służebności przesyłu i zaprzeczył, że wybudowana linia światłowodowa stanowi integralną część rurociągu naftowego. W jego ocenie budowa linii światłowodowej była inwestycją towarzyszącą, wspomagającą wykonanie innej inwestycji. Zdaniem pełnomocnika wnioskodawcy wartym uwagi jest również to, iż linia światłowodowa została oddana do eksploatacji w dniu 08.11.2000r., o czym świadczy załączony do odpowiedzi na wniosek dokument przyjęcia środka trwałego OT nr 466a/ (...) i od tego dnia należy ewentualnie liczyć termin do zasiedzenia służebności przesyłu /służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu dla światłowodu. Pełnomocnik wnioskodawcy podkreślił, że ze złożonych dokumentów wynika, że linie światłowodowe zostały wybudowane niezgodnie z prawem budowlanym, w innym niż przewidziano w projekcie miejscu. Światłowody nie znajdują się tam, gdzie miały być zlokalizowane w projekcie na budowę (czyli w odległości 5 m od osi rurociągu). Dodał, że pomiędzy stronami postępowania, ani między poprzednimi właścicielami nieruchomości i uczestnikiem postępowania nie została podpisana żadna umowa dzierżawy /użyczenia, najmu/ porozumienie o korzystaniu z nieruchomości ani żaden podobny dokument, który uprawniałby przedsiębiorcę do korzystania z nieruchomości. Wyrażona w porozumieniach z 1996 r. zgoda na wejście na nieruchomość na czas budowy urządzenia nie jest tożsama ze zgodą na bezpłatne korzystanie z gruntu. Przestała ona obowiązywać po zakończeniu budowy. Jednakże z ostrożności procesowej i życiowej wnioskodawca jak i wszyscy pozostali właściciele gruntów wysłał do (...) oświadczenie o rozwiązaniu umowy/ porozumienia z zachowaniem okresu wypowiedzenia, żądając usunięcia urządzeń z jego gruntów.

(pismo procesowe wnioskodawcy k. 252-259 )

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. K. jest właścicielem nieruchomości, oznaczonej numerami ewidencyjnymi działek: 171, 173/2 i 174, położonej w miejscowości T., gm. Ł., dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Łowiczu księga wieczysta nr (...). P. K. otrzymał w/w nieruchomość od swoich rodziców - W. i W. K. (1) umową darowizny z dnia 10 grudnia 1998r.

(okoliczność bezsporna, dowód: wydruk z księgi w ieczystej k.21-33, odpis aktu notarialnego z dnia 10.12.1998 r. k.15-20 )

Na przedmiotowej nieruchomości zostały wybudowane przez poprzednika prawnego uczestnika Przedsiębiorstwo (...) urządzenia przesyłowe (...), w postaci rurociągu przesyłowego DN 426 wybudowanego w 1968 r., nr inw. 210-000- (...) (d. 237/302) oraz kabla światłowodowego P.-K. wybudowanego w 2000 r., nr inw. 210-000- (...). Rurociąg został oddany do eksploatacji w dniu 1 sierpnia 1968 r., zaś kabel światłowodowy w dniu 8 listopada 2000r. Pozwolenie na budowę linii światłowodowej zostało wydane w dniu 29 lutego 1996 roku.

W dacie nabycia nieruchomości wnioskodawca P. K. wiedział, że na działkach nr (...) usytuowany jest rurociąg i kabel światłowodowy. Wiedzę taką posiadali również darczyńcy – rodzice wnioskodawcy. Na powierzchni nieruchomości wnioskodawcy nie znajdują się żadne trwałe, postrzegalne urządzenia, służące do oznaczenia przebiegu rurociągu w postaci słupków kontrolno pomiarowych i oznacznikowych. Część infrastruktury naziemnej, tj. słupek oznacznikowo – pomiarowy zlokalizowany jest na działce sąsiedniej (ok. 60 m od granicy działki nr (...)), dodatkowo słupki kontrolno – pomiarowe i oznacznikowe zlokalizowane są na działkach sąsiednich. Na podstawie usytuowania słupków oznacznikowych wnioskodawca jest w stanie określić przebieg rurociągu przez jego działki.

(dowód: wycinek mapy zasadniczej k.13-14, protokół odbioru technicznego rurociągu- k. 68, protokół odbioru technicznego kabla światłowodowego -k.69, decyzja z dnia 29.02.1996r.- pozwolenie na budowę linii światłowodowej -k. 70-70v, fragment map k.85,86, zeznania świadka A. K. k.140-141, zeznania świadka D. P. k.142-143, zeznania R. W. k.201, wyjaśnienia wnioskodawcy k. 138-139 )

(...) S.A. w P., jak również jego poprzednik prawny (...) w P. od początku wybudowania urządzeń przesyłowych eksploatuje je w sposób ciągły. Odcinek rurociągu P.- K. eksploatowany jest od 1968 roku i jest połączony z bazą magazynową w M.. Urządzenia przesyłowe od momentu budowy rurociągu są systematycznie konserwowane. Raz w roku odbywa się obchód pieszy całej trasy rurociągu. Raz na kwartał, bądź raz na pół roku wykonywany jest przelot helikopterem na całej trasie rurociągu, wykonywana jest kontrola ochrony katodowej rurociągów, wycinka drzew, krzewów, opryski chwastobójcze. Kontrola ta dotyczy również słupków, zasuw i ogrodzonych terenów stacji zasuw. Monitorowanie trasy rurociągu ma na celu sprawdzenie, czy w pasie ochronnym rurociągu nie są prowadzone prace zagrażające bezpieczeństwu rurociągu, czy nie ma niedozwolonych nasadzeń. Słupki oznacznikowe na trasie rurociągu są malowane w zależności od potrzeb, średnio raz na 3-5 lat. Znajdują się one przy ciekach, rowach, drogach, przejściach kolejowych, mają wysokość 1-1,2 metra. Na słupkach kontrolno- pomiarowych wykonywane są pomiary raz do roku, sprawdzany jest stan rurociągu, czy nie rdzewieje. Średnio co 5 lat badany jest stan rurociągu przy pomocy tłoka badawczego puszczonego rzez rurociąg. Gdy na trasie rurociągu wyrosną samosiejki o większych rozmiarach są one usuwane przez pracowników uczestnika. Wycinki w pasie ochronnym rurociągu prowadzone są raz w roku, jesienią lub wiosną.

Wnioskodawca ani jego poprzednicy prawni nie protestowali wejściu pracowników (...) i jego poprzedników na działki położone w T., a objęte wnioskiem.

(dowód: zeznani a świadka A. K. k. 141-142, zeznania świadka D. P. k.142-143, z eznania R. W. k.201-202)

Decyzją z dnia 16 września 1997r. w sprawie GK.VI. (...)-3/29/94-97 wydaną na podstawie art. 2 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 29 września 1990r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464) Wojewoda P. stwierdził, iż (...) w P. nabyło z dniem 5.12.1990r, z mocy prawa użytkowanie wieczyste gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa położnych we wsi C. gm. S. ozn. nr ewid. dz. 359/2, 360/2, 361/2, 362/2, 366/2, 367/2, 363/2, 364/2, 365/2, 368/2, 369/2, 370/2, 371/2, 372/2, 373/2, 374/2, 375/2, 376/2. 391/2 o pow. 23,41 ha we wsi M. gm. S. ozn. nr ewid. dz. 39/2, 47/2, 47/3, 48/1, 48/5, 48/6, 54/2 o pow. 1,60 ha oraz we wsi M. gm. S. ozn. nr ewid dz. 14/7,14/17,14/16,14/1,14/13 o pow. 50,20 ha - o łącznej pow. 75,21 ha

(dowód: decyzja k. 139-140, wydruk z księgi wieczystej k. 61-74)

W dniu 18 grudnia 1998r. został zawarty akt komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego - Przedsiębiorstwa (...) w P. z siedzibą w P. i przekształcenia go w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P..

(dowód: akt komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego - wypis aktu notarialnego z dnia 18.12.1998 r. k. 71-84)

W dniu 29 lutego 1996 roku Urząd Rejonowy w Ł. wydał pozwolenie na budowę linii światłowodowej P. – K. – B. na działkach położonych we wsiach: G. N., W., Ł., K., U. i T., gmina Ł..

(dowód: decyzja k. 70-70v)

Zajęcie nieruchomości – działek nr (...) na budowę kabla światłowodowego, miało miejsce na podstawie zgody wyrażonej przez ówczesnego (...) na mocy porozumienia z dnia 06.01.1996r. Udzielił on Przedsiębiorstwu (...) zgody na czasowe zajęcie części gruntów na czas budowy kabla teletransmisyjnego oraz na wstęp na jego nieruchomość w celu konserwacji i remontu kabla teletransmisyjnego. Za wynikłe z tych czynności szkody (...) zobowiązał się każdorazowo wypłacić odszkodowanie. Na mocy ugody z dnia 16.10.1996r. zawartej przez (...) z W. K. (1) zostało wypłacone odszkodowanie za szkody wyrządzone w związku z budową kabla teletransmisyjnego.

(dowód: porozumienie k.190, ugoda k.191, protokół ustalenia szkód k.192-193, operat szacunkowy k.194-195, lista wypłat odszkodowań k.196)

Kabel światłowodowy stanowi ściśle powiązany z rurociągiem element infrastruktury przesyłowej, zapewniający łączność dyspozytorską i zdalny nadzór nad rurociągiem. Stanowi część składową infrastruktury rurociągowej jako element monitoringu rurociągu, pozwala sterować przepływem ropy oraz produktów ropopochodnych i wszystkimi procesami technologicznymi związanymi z przepływem ropy. Kabel światłowodowy jest położony w odległości 5 metrów od osi z zachodniej strony rurociągu, tj. w strefie ochronnej. Pas eksploatacyjny wynosi 6 m dla rurociągu (po 3 m na stronę) oraz 2 m dla światłowodu (po 1 m na stronę).

(dowód: fragment operatu pomiarowego – trasa kabla łączności światłowodowej P. – K., inwentaryzacja powykonawcza światłowodu, fragment projektu powykonawczego, mapa k. 274-278, pozwolenie na budowę linii światłowodowej P. - K. - B.-k. 70-70v, zeznania świadków: A. K.- k. 140-141, D. P.- k. 142-143, R. W. k. 201-203 )

W dniu 15 września 2015 roku, do uczestnika postępowania wpłynęło od pełnomocnika wnioskodawcy, wypowiedzenie porozumienia z dnia 06.01.1996r.

(dowód: wypowiedzenie porozumienia wraz z potwierdzeniem nadania k.267-274 )

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o wskazane wyżej dowody, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Okoliczności dotyczące przebiegu rurociągu i światłowodu przez działki wnioskodawcy, tego kto był gestorem sieci przesyłowej przed uczestnikiem oraz w którym momencie rurociąg już na pewno znajdował się na nieruchomości wnioskodawców, Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody z zeznań świadków oraz dowody z dokumentów i map.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 305 ¹ k.c., który stanowi podstawę prawną wniosku, nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). W myśl art. 305 ²§2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Bezspornym jest, iż przez nieruchomość wnioskodawcy P. K. przebiegają urządzenia przesyłowe produktów naftowych, w postaci rurociągu i kabla światłowodowego, wchodzące w skład przedsiębiorstwa (...) S.A. w P., które to urządzenia przesyłowe zostały oddane do eksploatacji odpowiednio w dniu 1 sierpnia 1968 roku i w dniu 8 listopada 2000 roku. Od momentu zakończenia budowy rurociągu na tym odcinku, znajdował się on nieprzerwanie w posiadaniu Przedsiębiorstwa (...) w P. i jego następcy prawnego. Powyższe okoliczności wynikają z dokumentów załączonych do akt sprawy, jak również z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków. W niniejszej sprawie brak jest dowodów, świadczących, że budowa rurociągu została przeprowadzona w oparciu o decyzję administracyjną wydaną na podstawie ówcześnie obowiązujących aktów prawnych. Uznać zatem należało, że zajęcie cudzej nieruchomości i umieszczenie na niej rurociągu odbyło się bez uzyskania tytułu prawnego.

W ocenie Sądu wniosek o ustanowienie służebności przesyłu nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem za zasadny uznać należy podniesiony przez uczestnika zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, na nieruchomości wnioskodawcy położonej w T., gm. Ł., oznaczonej jako działki nr (...).

Przed wejściem w życie art. 305 ¹ k.c. zasiedzenie służebności gruntowej na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego było możliwe w oparciu o art. 292 k.c., w myśl którego służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Korzystanie z urządzenia, o którym mowa art. 292 k.c., ma odpowiadać treści służebności pod względem gospodarczym. Chodzi tu o odpowiednie urządzenie materialne umożliwiające korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie służebności, sporządzone na obcej nieruchomości lub co najmniej wkraczające w jej sferę. Urządzenie ma być trwałe i widoczne. Korzystanie z takiego urządzenia znajdującego się na cudzej nieruchomości stanowi dla jej właściciela – jak się powszechnie i zgodnie w doktrynie i judykaturze twierdzi – wyraźne ostrzeżenie przed działaniem osób, które korzystając z takich urządzeń mogą doprowadzić do uzyskania odpowiednich służebności gruntowych. Długotrwałe tolerowanie przez właścicieli takich działań usprawiedliwia usankcjonowanie ukształtowanego i stabilnego stanu faktycznego przez uznanie, iż przedsiębiorstwo przesyłowe nabyło przez zasiedzenie służebność gruntową na tej nieruchomości. Posiadanie prowadzące do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia ma inny zakres niż posiadanie prowadzące do nabycia przez zasiedzenie własności. Chodzi o korzystanie z gruntu w taki sposób, jak to czyni osoba, której przysługuje służebność. Polega ono na wykonywaniu takich aktów władztwa w stosunku do nieruchomości, które normalnie wykonuje osoba uprawniona z tytułu służebności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006r., II CSK 119/06, Orzecznictwo w Sprawach (...), postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002r., III CZP 64/02, Biuletyn Sądu Najwyższego 2002/11/7).

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 października 2008 roku (III CZP 89/08, LEX numer 458125) jednoznacznie wskazał, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 305 ^{1 -} 305 ⁴ k.c.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa. Z art. 305 ⁴ oraz art. 292 k.c. wynika, że do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych i o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Rurociąg na gruntach wnioskodawcy bez wątpienia winien być uznany za trwałe i widoczne urządzenie w rozumieniu powołanego art. 292 k.c. O jego trwałości świadczy fakt istnienia co najmniej od 1968r. Trwałość rurociągu wynika też z samej jego natury. Przez widoczność urządzenia, w przypadku urządzeń przesyłowych, które znajdują się pod powierzchnią ziemi, należy rozumieć także świadomość wybudowania urządzenia przesyłowego, fizyczną możliwość stwierdzenia jego obecności oraz możność zapoznania się z mapami dokumentującymi jego przebieg. W stanie faktycznym konkretnej sprawy pozwoli to na nabycie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 r., II CSK 752/2011, LexisNexis nr (...)). Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lipca 2011 roku (I CSK 157/2011, L..pl nr (...)): „Dla nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu (art. 292 k.c. w zw. z art. 305[4] k.c.) nie jest niezbędne, by widoczne elementy trwałego urządzenia, będącego przedmiotem korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego, znajdowały się na nieruchomości, którą obciążać ma ta służebność”. W postanowieniu z dnia 28 marca 2012 roku (V CSK 181/2011) Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że jeśli urządzenie nie jest widoczne w sensie ścisłym na nieruchomości obciążonej, to jego widoczność można wywodzić, po pierwsze, z faktu posadowienia widocznych elementów urządzenia na sąsiednich nieruchomościach, których położenie i konfiguracja mogą sugerować zlokalizowanie urządzeń także na nieruchomości obciążonej, oraz po drugie, z treści mapy zasadniczej dołączonej do księgi wieczystej. Zwraca uwagę zwłaszcza odwołanie się do treści mapy i ewentualnie innych dokumentów jako dowodów „widoczności urządzenia”, rozumianej jako wiedza o jego istnieniu i przebiegu. Jednocześnie zaznaczyć należy, że w braku jakiegokolwiek śladu urządzeń lub wykazanej wiedzy właściciela o jego istnieniu nie może dojść do zasiedzenia służebności. W niniejszej sprawie, wiedza wnioskodawcy i jego poprzedników prawnych co do posadowienia na nieruchomości rurociągu nie budzi wątpliwości, o czym była już mowa we wcześniejszej części uzasadnienia. Przy urządzeniach podziemnych widoczności urządzeń nie należy rozumieć w sposób potoczny. Kluczowym faktem jest istnienie po stronie właściciela nieruchomości świadomości posadowienia urządzeń przesyłowych na jego działce. Sąd orzekający w niniejszym postępowaniu przychyla się w pełni do wyżej zacytowanego poglądu Sądu Najwyższego (II CSK 752/2011) i uznaje, że jawność urządzenia przesyłowego należy w przedmiotowej sprawie utożsamiać ze świadomością wnioskodawcy i jego poprzedników o przebiegu rurociągu. Dodatkowo trzeba zauważyć, że trasa rurociągu zaznaczona była słupkami oznacznikowymi na pobliskich nieruchomościach sąsiednich. W ocenie Sądu, rurociąg przebiegający przez działki wnioskodawcy został oznakowany w sposób umożliwiający obiektywną ocenę, iż w tym gruncie przebiega infrastruktura uczestnika. Wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, dla nabycia przez zasiedzenie służebności odpowiadającej treści przesyłu (art.292 k.c. w zw. z art. 305' k.c.) nie jest niezbędne, by widoczne elementy trwałego urządzenia, będącego przedmiotem korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego, znajdowały się na nieruchomości, którą obciążać ma ta służebność. Powyższy pogląd zaprezentował m.in. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 lipca 2011r. (I CSK 157/11 Lex nr 1050400), które Sąd orzekający w całości podziela. Zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu wymaga korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z trwałego i widocznego urządzenia (art. 292 k.c.), będącego wynikiem świadomego, pozytywnego działania ludzkiego. Założenie trwałego i widocznego urządzenia ma natomiast stanowić ostrzeżenie dla właściciela nieruchomości, że jeżeli dalej będzie tolerował taki sposób korzystania z jego nieruchomości, to może dojść do jej obciążenia służebnością. Fakt, że właściciel nie korzysta przez długi czas z przysługującej mu ochrony negatoryjnej pozwala zatem przyjąć, że aprobuje istniejący stan faktyczny. Realizacja powyższej funkcji w świetle brzmienia art. 292 k.c, nie wymaga jednak, aby widoczne elementy trwałego urządzenia znajdowały się na nieruchomości mającej podlegać obciążeniu. Istotne jest bowiem to, czy te widoczne elementy stanowiły wystarczającą podstawę do ustalenia przez właściciela nieruchomości zachodzenia stanu ingerencji w prawo własności poprzez posadowienie na jego nieruchomości urządzeń przesyłowych.

Jest rzeczą powszechnie wiadomą, że obowiązkiem przedsiębiorstwa przesyłowego jest dokonywanie oględzin urządzeń przesyłowych. Oględziny wymagają wejścia na teren nieruchomości, na której posadowiony jest rurociąg. Pracownicy uczestnika i jego poprzedników prawnych musieli dokonywać kontroli również na nieruchomości będącej obecnie własnością wnioskodawcy. Ich zachowanie stanowiło dla właściciela nieruchomości wyraźne ostrzeżenie o możliwości nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie. Długotrwałe tolerowanie przez właściciela takich działań, co zostało ustalone w sposób nie budzący wątpliwości, usprawiedliwia usankcjonowanie ukształtowanego i stabilnego stanu faktycznego poprzez obciążenie tej nieruchomości służebnością.

Należy przyjąć, że dostarczanie przez państwowe przedsiębiorstwa ropy naftowej oraz budowa i konserwacja urządzeń do tego służących były wykonywane w ramach działalności gospodarczej państwa, a więc w ramach dominium, a nie w ramach uprawnień władczych.

Na gruncie niniejszej sprawy należy podkreślić, że – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem – korzystanie przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej, prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej przed dniem 1 lutego 1989 roku, stanowiło podstawę do nabycia tej służebności przez Skarb Państwa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2009 r., III CZP 70/2009, L. N. nr (...)). Kontynuacją tej linii orzeczniczej jest postanowienie z dnia 12 stycznia 2012 roku (IV CSK 183/2011, L. N. nr (...)), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej Kodeks cywilny z 1989 roku (Dz. U. z 1989 r. Nr 3, poz. 11) nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia.

W okresie przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu cywilnego (ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r., Dz. U. z 1989 r. Nr 3, poz. 11), znoszącej zasadę tzw. jednolitej własności państwowej, czyli przed dniem 1 lutego 1989 roku, państwowe osoby prawne (w tym przedsiębiorstwa państwowe) wykonywały uprawnienia związane z własnością wprawdzie we własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa, jako jedynego dysponenta własności państwowej, co oznacza, że sprawowały zarząd mieniem państwowym. Dlatego też skutki prawne związane z posiadaniem wykonywanym w tamtym okresie przez przedsiębiorstwo państwowe mogły powstać tylko na rzecz Skarbu Państwa, a nie na rzecz tego przedsiębiorstwa. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 maja 2003 roku (V CK 24/2003, L..pl nr (...)) stwierdził: „Skoro z istoty Skarbu Państwa wynika, że skutki cywilnoprawne działania organu państwowego powstają na rzecz Skarbu Państwa, a o posiadaniu samoistnym rozstrzyga wyłącznie sposób władania rzeczą, odpowiadające wykonywaniu własności państwowej zarządzanie nieruchomością przez taki organ było niewątpliwie jednoznaczne z posiadaniem samoistnym tej nieruchomości przez Skarb Państwa.”

Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1967r., III CZP 12/67, OSNC 1967/12/212). Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy należy stwierdzić, że rurociąg został oddany do eksploatacji w dniu 1 sierpnia 1968r. i od tej daty należy liczyć bieg zasiedzenia. Dodać trzeba, że przedstawiony przez uczestnika protokół odbioru technicznego rurociągu stanowi odpowiednie źródło dowodowe służące wykazaniu chwili rozpoczęcia posiadania służebności.

W chwili kiedy rozpoczął swój bieg termin zasiedzenia, przepisy kodeksu cywilnego (art. 172 k.c. w pierwotnym brzmieniu) przewidywały 10-letni termin zasiedzenia dla posiadania w dobrej wierze i 20-letni termin zasiedzenie dla posiadania w złej wierze. Dopiero ustawą z dnia 28 lipca1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321) wprowadzono 20-letni i 30-letni termin zasiedzenia.

Dla oceny dobrej lub złej wiary posiadacza służebności nie ma znaczenia jego wiedza, kto jest właścicielem obciążonej nieruchomości, ale jego przekonanie co do tego, czy przysługuje mu wykonywane prawo w chwili przystąpienia do jego wykonywania. Z uwagi na to, iż uczestnik nie przedstawił decyzji, mocą której przedsiębiorstwo przesyłowe uzyskałoby tytuł prawny do nieruchomości wnioskodawcy, czy chociażby do korzystania z niej w odpowiednim zakresie, należało przyjąć złą wiarę po stronie posiadacza służebności.

Przyjmując złą wiarę posiadacza służebności stwierdzić należy, że dwudziestoletni termin zasiedzenia zakończył bieg w dniu 1 sierpnia 1988 roku. Do zasiedzenia doszło więc na rzecz Skarbu Państwa, skoro posiadaczem służebności od 1968 roku było przedsiębiorstwo państwowe.

(...) w P. do dnia 17 grudnia 1998r. było przedsiębiorstwem państwowym, a do dnia 1 lutego 1989r. w kodeksie cywilnym obowiązywał art. 128, który wprowadził zasadę jednolitego funduszu własności państwowej.

Bezspornym jest, że do chwili złożenia wniosku o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu, wnioskodawca, ani jego poprzednicy, nie podejmowali żadnych czynności, które mogłyby skutkować przerwaniem biegu terminu zasiedzenia. Stosownie do art. 175 k.c. w związku z art. 123 § 1 k.c. instalacja kabla światłowodowego, wbrew twierdzeniu wnioskodawcy, w żadnym wypadku nie może być potraktowana jako przerywająca bieg zasiedzenia. Nadto zwrócić należy uwagę, iż światłowód został zainstalowany po upływie nieprzerwanego terminu zasiedzenia służebności przesyłu.

Skuteczność przeprowadzenia dowodu na okoliczność przeniesienia posiadania służebności należy ocenić indywidualnie w każdym postępowaniu. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18.05.2007r. CSK 64/07 [nie publ), 23.01.2013r., I CSK 256/12 wskazał, iż decyzja wojewody wydana w oparciu o art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 29.09.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, może być uznana jako dokument stwierdzający, że doszło do przeniesienia własności nieruchomości, której decyzja dotyczyła. Państwowa osoba prawna, która do dnia 5 grudnia 1990r. wykonywała zarząd operatywny mieniem państwowym i z tym dniem, już jako posiadacz nieruchomości, została uwłaszczona, może zatem wykazać przejście posiadania nieruchomości ze Skarbu Państwa na nią samą lub jej poprzednika prawnego decyzją wydaną na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 20.09.1990r. W niniejszej sprawie uczestnik przedstawił taką decyzję.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, podziela stanowisko zaprezentowane przez uczestnika, że przeniesienie służebności nastąpiło poprzez dokonanie z mocy prawa uwłaszczenia przedsiębiorstwa państwowego z dniem 5 grudnia 1990r. na majątku państwowym, będącym w ich dotychczasowym zarządzie, na mocy ustawy z dnia 29 września 1990r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464). Skutkowało to tym, że poprzednik prawny (...) S.A. w P. stał się użytkownikiem wieczystym gruntów będących w jego dotychczasowym zarządzie oraz właścicielem usytuowanych na nich budynków i budowli oraz urządzeń do przesyłania ropy, wchodzących w skład przedsiębiorstwa (art.49 k.c.). Jednocześnie wszedł w posiadanie służebności gruntowych, posiadanych dotychczas przez Skarb Państwa. W dniu 18 grudnia 1998r. został zawarty akt przekształcenia Przedsiębiorstwa (...) w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Przedsiębiorstwa (...) Spółka Akcyjna. Z chwilą wybudowania rurociągi zostały połączone z siecią, w tym stacjami pomp zarządzanymi przez uczestnika postępowania i jego poprzednika prawnego i od tego czasu były przez to przedsiębiorstwo cały czas utrzymywane, konserwowane i eksploatowane. Za pośrednictwem rurociągów od chwili ich pobudowania i połączenia z siecią, przesyłana była ropa i produkty ropopochodne.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wynika, aby wnioskodawca, bądź też poprzedni właściciele działek położonych w T., a oznaczonych nr 171, 173/2 i 174 podejmowali jakiekolwiek działania uniemożliwiające lub utrudniające korzystanie przez uczestnika postępowania z powyżej opisanych urządzeń, posadowionych na nieruchomości.

Zdaniem Sądu, bezzasadny jest zarzut wnioskodawcy, że kabel światłowodowy nie był integralną częścią rurociągu, a wniosek o zasiedzenie służebności gruntowej dotyczył dwóch odrębnych urządzeń: rurociągu wybudowanego w roku 1968 i kabla światłowodowego wybudowanego w roku 2000. W ocenie Sądu kabel światłowodowy musi być traktowany jako integralna część rurociągu i Sąd podziela w tym zakresie argumenty przedstawione przez uczestnika postępowania. Jest przynależny do rurociągu i jest częścią infrastruktury związanej z osprzętem. Tym samym podziela on los rzeczy głównej i biegną wobec niego terminy (w szczególności terminy zasiedzenia) jak dla rurociągu (rzecz główna).

Zgodnie z § 144 pkt 8 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. z 2005 roku Nr 243, poz. 2063 z późn. zm.) - obiektami związanymi z rurociągami przesyłowymi dalekosiężnymi są linie oraz obiekty i urządzenia systemów łączności i nadzoru rurociągów przesyłowych dalekosiężnych.

W myśl § 174 w/w rozporządzenia urządzenia technologiczne, elektroenergetyczne, telemechanika, automatyka i łączność rurociągu przesyłowego dalekosiężnego powinny zapewniać:

1) osiągnięcie projektowanych parametrów pracy rurociągu;

2) kontrolę ciśnień roboczych i przepływu na całym odcinku rurociągu;

3) prowadzenie ciągłych pomiarów i sygnalizacji, które powinny umożliwiać szybkie wykrycie awarii lub przecieku i spowodować natychmiastowe przerwanie tłoczenia, zamknięcie wszystkich zaworów liniowych celem ograniczenia wycieku produktu;

4) łączność dyspozytorską i trasową konieczną do sprawnej eksploatacji rurociągu.

Zgodnie zaś z § 175 cyt. rozporządzenia kablowa linia łączności powinna przebiegać wzdłuż rurociągu przesyłowego dalekosiężnego na całej jego długości łącznie z obiektami liniowego wyposażenia rurociągu, stacjami pomp, stacjami zaworów i rozdzielniami". Podobne regulacje wynikały z rozporządzenia obowiązującego w dacie budowy światłowodu, tj. z rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. z 2000r. Nr 98, poz. 1067 z późn. zm.).

W myśl § 150 w/w rozporządzenia - do obiektów związanych z rurociągami dalekosiężnymi zalicza się linie i urządzenia łączności oraz systemy telemechaniki.

Zgodnie z brzmieniem § 229 niniejszego rozporządzenia -urządzenia technologiczne, elektroenergetyczne, telemechanika, automatyka i łączność rurociągu powinny zapewniać:

- osiągnięcie projektowanych parametrów pracy rurociągu,

- kontrolę ciśnień roboczych i przepływu na całym odcinku rurociągu,

- prowadzenie ciągłych pomiarów i sygnalizacji, która powinna umożliwiać szybkie wykrycie awarii lub przecieku i spowodować natychmiastowe przerwanie tłoczenia, zamknięcie wszystkich zaworów liniowych celem ograniczenia wycieku produktu,

łączność dyspozytorską i trasową konieczną do sprawnej eksploatacji rurociągu.

Z kolei § 230 rozporządzenia stanowi, że kablowa linia łączności powinna przebiegać wzdłuż rurociągu na całej jego długości z powiązaniem z obiektami liniowego wyposażenia rurociągu (stacje pomp, stacje zaworów, rozdzielnie itp.).

Tożsame uregulowania zawierało rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 30 sierpnia 1996r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. z 1996r. Nr 122, poz. 576), tj. odpowiednio § 150, 230, 231.

Z zacytowanych powyżej przepisów wynika, że światłowody, zarówno w dacie ich budowy, jak i aktualnie pozwalają na zintensyfikowanie ochrony od korozji rurociągu, wykrywanie nieszczelności, co w konsekwencji przedłuża jego żywotność i zapobiega degradacji środowiska. Decyzja o budowie kabla światłowodowego została podyktowana koniecznością dostosowania się do obowiązku wyposażenia rurociągu w środki do łączności transmisji danych i nadzoru i była uzupełnieniem istniejącej inwestycji. Kabel światłowodowy stanowi część składową infrastruktury rurociągowej jako element monitoringu rurociągu, pozwala sterować przepływem ropy i wszystkimi procesami technologicznymi związanymi z przepływem ropy. Jest przynależny do rurociągu i jest częścią infrastruktury związanej z osprzętem.

Mając powyższe na uwadze, nie sposób przyjąć, iż kabel światłowodowy stanowi odrębne od rurociągu urządzenie służące świadczeniu przez (...) usług telekomunikacyjnych. Znacząca w tym zakresie jest również treść decyzji 29 lutego 1996 roku, nr (...)-29/96, w przedmiocie pozwolenia na budowę linii światłowodowej P.-K.-B., w której stwierdza się, iż kabel światłowodowy zapewni niezawodną łączność dyspozytorską i zdalny nadzór nad istniejącym rurociągiem. W ocenie Sądu (...), jako następca prawny Skarbu Państwa miał zatem prawo do posadowienia urządzenia modernizującego rurociąg, którym niewątpliwie był kabel światłowodowy.

Wskazać ponadto należy, iż kabel światłowodowy posadowiony równolegle do rurociągu został położony legalnie w oparciu o ostateczną decyzję z dnia 29 lutego 1996 roku (nr (...)-29/96) w przedmiocie pozwolenia na budowę linii światłowodowej P. – K. - B.. Przed uzyskaniem pozwolenia na budowę (...) wystąpił do ówczesnych właścicieli nieruchomości - małżonków K. o zgodę na zajęcie części gruntów na czas budowy oraz o wyrażenie zgody na wstęp na nieruchomość w celu konserwacji i remontu kabla transmisyjnego w trybie art. 70 ust.1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99 z późn.). Porozumienie to stanowi załącznik do decyzji -pozwolenia na budowę z dnia 29 lutego 1996r. Zgodnie z tym porozumieniem Przedsiębiorstwo (...) w P. ma prawo wstępu na grunt wnioskodawcy dla konserwacji i remontu kabla teletransmisyjnego- zgodnie z art. 70 pkt 2 Ustawy z dnia 29 kwietnia 1985r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. z 1991r., Nr 30, poz. 127 z późn. zm.).

Wobec zawarcia opisanego porozumienia doszło do umownego uregulowania tytułu uczestnika do korzystania z nieruchomości na cele posadowienia na niej urządzeń przesyłowych. Do zawarcia tego rodzaju umowy ustawa nie wymagała żadnej szczególnej formy, mogło to także nastąpić przez czynności konkludentne. Zawarcie umowy tworzyło tytuł prawny do założenia na nieruchomości urządzeń przesyłowych i zwalniało przedsiębiorstwo przesyłowe z konieczności uzyskania decyzji na podstawie art. 75 ust. 1 i 3 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.

W ocenie Sądu zawarte porozumienie ma charakter umowy użyczenia (art. 710 k.c.), na mocy której uczestnik uzyskał tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy, w celu posadowienia na niej urządzeń przesyłowych i utrzymania ich we właściwym stanie. W wyroku z 28 czerwca 2005 r., I CK 14/05 (niepubl.), Sąd Najwyższy stwierdził, że „zezwolenie przez właściciela na założenie instalacji przesyłowych i ich eksploatację kształtuje nowy stan prawny, powodując nawiązanie między przedsiębiorstwem i właścicielem nieruchomości stosunku cywilnoprawnego charakteryzującego się trwałością i ciągłością. Trwałość i ciągłość tego stosunku wynika z jego natury i jedynie w wyjątkowych wypadkach właściciel gruntu będzie mógł spowodować zniesienie tego stosunku przez żądanie likwidacji założonych urządzeń".

W niniejszej sprawie, w toku postępowania, wnioskodawca dokonał wypowiedzenia porozumienia zawartego w dniu 06.01.1996r., na mocy której poprzedni (...) wyraził zgodę na udostępnienie nieruchomości w celu posadowienia, a także dalszej konserwacji kabla światłowodowego. Jednakże, zdaniem Sądu, z uwagi na causa czynności, specyficzne warunki jej zawarcia określone w art. 75 ust. 1 i 3 u.g.g., rozwiązanie takiej umowy bez podania ważnych powodów, nie może skutkować jej rozwiązaniem i utratą tytułu prawnego uczestnika do posadowienia kabla światłowodowego.

Wnioskodawca P. K. nie podał, z jakich to powodów wypowiedział porozumienie, jaki jego interes prawny został naruszony i dlaczego dopiero w toku postępowania, tuż przed zamknięciem rozprawy, wypowiedział porozumienie. W ocenie Sądu powyższe działanie ma charakter wyłącznie instrumentalny, skierowany na uzyskanie odszkodowania. Wezwanie do ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu nie jest wystarczającym powodem do rozwiązania umowy. Interpretacja dopuszczająca rozwiązanie umowy z tego powodu, pozostawałaby w rażącej sprzeczności z konstrukcją umowy, która z założenia i swej istoty miała charakter trwały, obowiązujący również w stosunku do nabywców nieruchomości. Wnioskodawca nabywając powyższą nieruchomość w drodze darowizny z dniem 10 grudnia 1998 r. wstąpił w sytuację prawną poprzednich właścicieli nieruchomości, z ograniczeniami wynikającymi z art. 140 k.c. (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2007 roku I CSK 223/06)

Poprzedni (...) i W. małżonkowie K. (rodzice wnioskodawcy) wyrazili zgodę na posadowienie kabla na ich nieruchomości i dalszą jego konserwację. Umowa nie przewidywała okresu, do którego ma obowiązywać. Wprawdzie porozumienie podpisał wyłącznie W. K. (1) (ówczesny współwłaściciel), ale zdaniem Sądu zgoda współmałżonki – W. K. (2) była objęta domniemaniem. Zresztą pełnomocnik wnioskodawcy nie kwestionował tej okoliczności. W związku z powyższym, Sąd uznał, że podpisując porozumienie, W. K. (1) działał w imieniu własnym oraz w imieniu małżonki W. K. (2), poprzez wyrażoną w sposób dorozumiany zgodę. Zgodnie z art. 715 k.c., jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas nieoznaczony, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić. Żadna z powyższych sytuacji nie zachodzi w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu musi nastąpić nadzwyczajna zmiana stosunku prawnego, aby istniała możliwość wypowiedzenia powyższej umowy.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd oddalił wniosek o ustanowienie służebności przesyłu jako bezzasadny.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 par. 1 k.p.c.

Jednocześnie Sąd na podstawie art. 84 ust. 2 w zw. z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. z 2014 r., poz.1306) o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał zwrócić wnioskodawcy ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łowiczu kwotę 2.000 złotych tytułem niewykorzystanej zaliczki na opinię biegłego rzeczoznawcę majątkowego.