Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2018 r. w Gliwicach

sprawy T. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania T. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 14 listopada 2016 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) SSO Mariola Szmajduch

Sygn. akt: VIII U 2297/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 listopada 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu T. P. ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, iż wyliczony dla ubezpieczonego, w oparciu o przedstawione przez niego dowody, maksymalny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest niższy od wymaganego w przepisie wskaźnika o wartości 250%.

W odwołaniu ubezpieczony wniósł o zmianę tej decyzji i przeliczenie świadczenia w myśl art. 110a. Ponadto domagał przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu emerytur i rent celem odtworzenie faktycznego wynagrodzenia z lat 1961-1972, osiąganego przez niego w trakcie zatrudnienia w KWK (...).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte
w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gliwicach ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony T. P. urodził się w dniu (...), zaś prawo do emerytury górniczej uzyskał z dniem 2 lipca 1986r.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął wynagrodzenie z 3 lat kalendarzowych, tj. z okresu od stycznia 1987 do grudnia 1989, gdzie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 312,20% i zgodnie z przepisami został ograniczony do 250%.

Do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono staż pracy w ilości 30 lat
i 8 miesięcy okresów składkowych.

Kolejnymi decyzjami ZUS dokonywał waloryzacji świadczenia oraz przeliczenia z uwagi na doliczenie stażu pracy.

Następnie, na podstawie decyzji (...) Oddział w Z. z dnia 18 października 2006r. ubezpieczony uzyskał prawo do emerytury górniczej z dniem 1 października 2006r.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął podstawę dotychczas pobieranego świadczenia tj. wynagrodzenie z 3 lat kalendarzowych z okresu od stycznia 1987 do grudnia 1989.

Uwzględniono staż pracy w ilości 44 lata i 1 miesiąc okresów składkowych.

Dalej, na podstawie decyzji (...) Oddział w Z. z dnia 29 grudnia 2008r. ubezpieczony uzyskał prawo do emerytury górniczej z dniem 1 grudnia 2008r.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął podstawę dotychczas pobieranego świadczenia tj. wynagrodzenie z 3 lat kalendarzowych z okresu od stycznia 1987r. do grudnia 1989r.

Uwzględniono staż pracy w ilości 46 lata i 5 miesięcy okresów składkowych.

Po uzyskaniu prawa do pierwszego i drugiego świadczenia ubezpieczony pozostawał w zatrudnieniu.

W dniu 3 listopada 2016r. ubezpieczony wniósł o przeliczenie emerytury, powołując się na nowelizację ustawy o emeryturach i rentach z dnia 5 marca 2015r., tj. na podstawie art. 110a ustawy emerytalno – rentowej. Do wniosku dołączył zaświadczenie Rp-7 potwierdzające jego zarobki za lata 1972 – 1990 oraz pismo (...) z 25 października 2016r., w treści którego informuje ona, że
w zasobach archiwalnych brak jest dokumentacji płacowej ubezpieczonego przypadającej przed rokiem 1972.

W związku z powyższym organ rentowy w dniu 14 listopada 2016r. wydał zaskarżoną decyzję odmowną.

W toku procesu Sąd zwrócił się do (...) S.A., która nadesłała oryginalne akta osobowe ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w KWK (...). Równocześnie (...) poinformowała, iż nie posiada dokumentacji płacowej odwołującego sprzed roku 1972.

Na podstawie opisanej powyżej dokumentacji Sąd zwrócił się do biegłego
z zakresu emerytur i rent o odtworzenie zarobków odwołującego z tych okresów
i wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru jego emerytury według najkorzystniejszego wariantu.

Na podstawie opinii zasadniczej z 11 sierpnia 2017r. (k.20-26), Sąd ustalił iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne T. P. wynosi:

-

za rok 1961 – 9.527 zł,

-

za rok 1962 – 21.050 zł,

-

za rok 1963 – 23.983 zł,

za rok 1964 – 27.372 zł,

-

za rok 1965 – 28.236 zł,

-

za rok 1966 – 30.227 zł,

-

za rok 1967 – 30.976 zł,

-

za rok 1968 – 32.658 zł,

-

za rok 1969 – 49.372 zł,

-

za rok 1970 – 50.590 zł,

-

za rok 1971 – 54.630 zł,

Biegły odtwarzając powyższe zarobki ubezpieczonego, uwzględnił zapisy w jego dokumentacji osobowej, dotyczące stawki zaszeregowania, na stanowisku ładowacza pz. od 3 lipca 1961r., w kwocie 50 zł na dniówkę roboczą, na stanowisku młodszego cieśli pz. od 1 maja 1964r., w kwocie 56 zł na dniówkę roboczą, na stanowisku cieśli pz. od 1 czerwca 1966r., w kwocie 60 zł na dniówkę roboczą, od 1 listopada 1968r., w kwocie 64 zł na dniówkę roboczą, od 1 grudnia 1968r., w kwocie 106 zł na dniówkę roboczą i od 1 października 1970r., w kwocie 118 zł na dniówkę roboczą. Dodatkowo biegły uwzględnił stałe dodatki, które niewątpliwie były wypłacane, jak specjalne wynagrodzenie z Karty Górnika i deputat węglowy. Równocześnie do wynagrodzenia biegły doliczył też inne dodatki, jak do 1/3 dniówek w miesiącu dodatek nocny w wysokości 20%. Biegły przyjął do wyliczenia, że do 1971r. normatywny czas pracy wynosił 26 dni roboczych. W założeniach do opinii biegły przyjął też, że do 1971r., odwołujący pracował w każdym miesiącu przez wszystkie soboty i 2 niedziele, co pozwoliło na uwzględnienie również dodatku za pracę w niedziele.

Ostatecznie Sąd w oparciu o wyliczenia biegłego ustalił, iż wwpw
z najkorzystniejszych 20 lat wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu, tj. z lat: 1969-1977, 1979-1989 wynosi 243,58 %.

Zastrzeżenia do opinii zgłosił odwołujący, zarzucając że biegły w sposób nieuzasadniony nie uwzględnił w odtworzonych zarobkach kwot wynagrodzenia odwołującego, ujętych w jego kartach zasiłkowych za lata 1966 – 1971. W ocenie odwołującego wynagrodzenie wykazane w roku 1966 za kwartał od maja do lipca w wysokości 8.624,29 zł należy pomnożyć przez 4, tj. liczbę kwartałów, co jego zdaniem, po dodatkowym uwzględnieniu wartości deputatu węglowego, będzie odpowiadało jego pełnemu wynagrodzeniu w tym roku. Podobnie w roku 1967, 1968 i 1971 wynagrodzenie uzyskane w przeciągu kilku miesięcy, ubezpieczony przez proporcjonalne pomnożenie, odniósł do wynagrodzenia rocznego w tych latach.

W związku z tymi zarzutami Sąd zwrócił się do (...)
o przedstawienie zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ubezpieczonego na druku Rp-7, za okres jego zatrudnienia w KWK (...), z rozbiciem na poszczególne składniki wliczane do podstawy wymiaru świadczenia w poszczególnych latach, w tym przyznanych i wypłaconych nagród jubileuszowych w latach 1984 – 1986 oraz rekompensat z tytułu wzrostu cen, wypłacanych w latach 80-tych i 90 – tych XX wieku.

Wykonując powyższe zarządzenie, następca prawny (...),
tj. Spółka (...), nadesłała zaświadczenie Rp-7 z 27 września 2017r., w którym ujęto zarobki odwołującego za lata 1972 – 1990.

Uwzględniając powyższe okoliczności, Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego K. S.. W opinii uzupełniającej z 31 grudnia 2017r. (k.45-49) biegły nie zgodził się z przedstawionym przez odwołującego sposobem ustalenia jego zarobków. Równocześnie biegły uwzględnił wykazane w kartach zasiłkowych, wynagrodzenia odwołującego, za miesiące do których zostało ono przez pracodawcę przyporządkowane. Niezależnie od powyższego biegły ocenił, iż wynagrodzenia odwołującego wykazane obecnie przez Spółkę (...) nie odbiegają od zarobków wykazanych w zaświadczeniu znajdującym się w aktach emerytalnych odwołującego. Nadto w obu zaświadczeniach uwzględniono wszystkie składniki wynagrodzenia, które podlegają zaliczeniu do podstawy wymiaru świadczenia.

Na podstawie opinii uzupełniającej, Sąd ustalił iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne T. P. wynosi:

-

za rok 1961 – 9.527 zł,

-

za rok 1962 – 21.050 zł,

-

za rok 1963 – 23.983 zł,

za rok 1964 – 27.372 zł,

-

za rok 1965 – 29.172 zł,

-

za rok 1966 – 32.699 zł,

-

za rok 1967 – 42.526 zł,

-

za rok 1968 – 32.658 zł,

-

za rok 1969 – 49.372 zł,

-

za rok 1970 – 50.590 zł,

-

za rok 1971 – 61.462 zł,

Ostatecznie Sąd w oparciu o wyliczenia biegłego ustalił, iż wwpw
z najkorzystniejszych 20 lat wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu, tj. z lat: 1969-1977, 1979-1989 wynosi 244,78 %.

Również i z tą opinią nie zgodził się odwołujący podnosząc, że wynagrodzenia ubezpieczonego z lat 1963 – 1979 wzrosły do poziomu, niespełna 200% średniej krajowej. Zaś od roku 1980 dochodzą do 300% średniej krajowej i w niektórych latach przekraczają ten poziom. W ocenie odwołującego biegły winien uwzględnić okoliczność, iż jego wynagrodzenia w spornym okresie nie mogły fluktuować, a bardziej należało się spodziewać ich systematycznego wzrostu.

Organ rentowy nie zgłaszał zastrzeżeń do opinii biegłego. Strony nie składały też dalszych wniosków dowodowych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt emerytalnych ubezpieczonego dołączonych do akt niniejszej sprawy, jego akt osobowych (koperta k.14) oraz opinii biegłego z zakresu emerytur i rent K. S. zasadniczej
z 11 sierpnia 2017r. (k.20-26) i uzupełniającej z 31 grudnia 2017r. (k.45-49).

Sąd w całości podzielił wnioski płynące z opinii biegłego, gdyż były logiczne i spójne. Biegły dokonał szczegółowych ustaleń w oparciu o dokumentację osobową i pozostały materiał dowodowy, a jego wyliczenia są prawidłowe pod względem matematycznym. Zgromadzony materiał dowodowy Sąd uznał za kompletny, wiarygodny i mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych i rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że ubezpieczony jest uprawniony do emerytury obliczonej w oparciu o wynagrodzenie z 3 lat kalendarzowych, tj. z okresu od stycznia 1987r. do grudnia 1989r., gdzie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 312,20% i zgodnie z przepisami został ograniczony do 250%. Bezspornie ubezpieczony po uzyskaniu prawa do emerytury pozostawał w zatrudnieniu.

Przedmiotem sporu jest uprawnienie ubezpieczonego do ponownego obliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017r. poz. 1383 ze zm.)

Zgodnie z treścią art. 110a wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem art. 110 ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art. 15 ust. 5, jest wyższy niż 250%. Wg. ust. 2 ustalenie wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 może nastąpić tylko raz.

Art. 110a znajduje zastosowanie do przeliczenia emerytur przyznanych na starych zasadach tj. obliczonych w myśl art. 53 ustawy emerytalno-rentowej, gdzie bezpośredni wpływ na wysokość świadczenia ma kwota bazowa oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia.

Bezspornie ubezpieczony pobiera emeryturę obliczoną na starych zasadach. Nadto kontynuował zatrudnienie i wskazał podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne przypadającą w części po przyznaniu świadczenia.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jednak, że ubezpieczony nie posiada uprawnienia do przeliczenia emerytury w oparciu o wskazany wyżej przepis, albowiem nie spełnia wszystkich określonych w nim przesłanek.

Organ rentowy przyjął do wyliczenia podstawy wymiaru świadczenia z 10 i 20 lat, zarobki odwołującego za lata 1972-1990 oraz 1998-2008, poświadczone na drukach (...). Kierując się treścią § 21 ust. 1 rozporządzenia z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412), zgodnie z którym środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia, nie uwzględniał w tych wyliczeniach zarobków za lata 1961- 1971, jako nie nie mających potwierdzenia w stosownym zaświadczeniu.

Niemniej jednak przepisy rozporządzenia regulującego postępowanie
o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, zawierające ograniczenia dowodowe, nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów. Dopuszczalnym jest, więc ustalenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dowody zastępcze (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006r. w sprawie I UK 179/06, opubl. w LEX nr 342283; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, z dnia 21 sierpnia 2013r., III AUa 1768/12).

Sąd w pełni akceptuje stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Lublinie z dnia 4 października 2012r., w sprawie III AUa 305/12, gdzie wskazano, iż w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację zastępczą znajdująca się w aktach osobowych, takich jak umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia, wówczas można uwzględniać tylko takie składniki, które są pewne, wypłacane były w danym okresie stale i w określonej wysokości.

Na podstawie akt osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w KWK (...) oraz przepisów płacowych obowiązujących w tym okresie w górnictwie, biegły K. S. odtworzył wynagrodzenia odwołującego za nieudokumentowane lata zgodnie z powyższymi regułami. Wyliczeń dokonał w oparciu o stawki wynagrodzenia zasadniczego, deputatu węglowego, dodatku nocnego i dodatku za pracę w niedzielę oraz Karty Górnika. W wyliczeniach ujął tylko te dodatki, które bezwzględnie przysługiwały wg. przepisów branżowych. Wyliczenia te mają charakter hipotetyczny, z uwagi jednak na brak kartotek zarobkowych i innych dokumentów płacowych w aktach osobowych odwołującego, niemożliwym jest precyzyjne ustalenie jego wynagrodzeń.

Sąd zgodził się z ustaleniami biegłego, iż wskaźnik podstawy wymiaru świadczenia, wyliczony w oparciu o zarobki z 20 najkorzystniejszych lat podlegania przez odwołującego ubezpieczeniu społecznemu jest niższy niż 250,00 %. Sąd miał na uwadze, że przy swoich obliczeniach, biegły uwzględnił zarobki wykazane przez odwołującego w Rp- 7, za lata 1972 – 1990 oraz odtworzył jego zarobki za lata 1961 – 1971. Najkorzystniejsze wynagrodzenia z tego okresu przypadają na lata 1964-1971 i kształtują się na poziomie 125,61% - 217,21% przeciętnego wynagrodzenia. Z kolei z okresu udokumentowanego, jedynie zarobki z 7 lat 1982-1988 przekraczają poziom 250% i wynoszą od 270,06% do 385,02%. Wynagrodzenie za rok przypadający po przyznaniu emerytury, którego nie można pominąć przy wyliczeniach wwpw, wynosiło w stosunku do średniej krajowej zaledwie 30,89%. Aby go zrównoważyć, zarobki za inny rok musiałyby przekroczyć 469,11%, a takiego wskaźnika odwołujący nigdy nie osiągnął. Obliczony przez biegłego, z wynagrodzeń udokumentowanych i odtworzonych, wwpw z 20 najkorzystniejszych lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, z równoczesnym uwzględnieniem zarobków częściowo przypadających po przyznaniu prawa do emerytury, tj. za rok 1989, kształtuje się na poziomie 244,78%, co sprawia, że ubezpieczony nie spełnia jednego z warunków wymaganych do ponownego obliczenia wysokości emerytury w oparciu o omawiany przepis.
W ocenie Sądu brak podstaw do kwestionowania przyjętej przez biegłego ilości dniówek roboczych przepracowanych w poszczególnych miesiącach, czego zresztą strony nie podważały. Mając zaś na uwadze fakt, że zarobki wykazane i odtworzone przez biegłego kształtują się w przedziale pomiędzy 125,61% a 217,21%, nawet uwzględnienie innych, nie wskazanych przez strony elementów wynagrodzenia, nie pozwoli na choćby zbliżenie zarobków za brakujące lata, a tym samym wwpw, do poziomu 250%.

Odwołujący wprawdzie kwestionował ustalenia biegłego, wskazując swój sposób ustalenia uśrednionego poziomu zarobków za niektóre lata ze spornego okresu. W ocenie Sądu zastrzeżenia te pozostają jednak bez znaczenia, bowiem wskazany przez ubezpieczonego sposób ustalenia jego zarobków za lata 1966 – 1968 i 1971 nie znajduje oparcia w obowiązujących obecnie przepisach. Zdaniem Sądu nie można odnosić zarobków z kilku miesięcy w danym roku, za które wynagrodzenie zostało wykazane, do wynagrodzenia osiągniętego w pozostałych miesiącach w tym roku, li tylko przez odpowiednie pomnożenie wykazanych zarobków, przez liczbę miesięcy lub kwartałów, w których zarobki te nie zostały jednoznacznie wykazane.

W sprawie, w której dokonuje się obliczenia wysokości emerytury, gdzie należy ustalić wysokość podstawy składek, rzeczą sądu jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wskazane muszą być w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie jest natomiast możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków. Nie można zatem sztucznie na cały okres zatrudnienia odwołującego we wskazanym powyżej czasie, przenieść wysokości zarobków odwołującego z dwóch wybiórczych lat (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 6 sierpnia 2015r., w sprawie III AUa 1878/14 (LEX nr 1843005).

Mając na uwadze powyższe, Sąd – na mocy (...) § 1 k.p.c. – odwołanie oddalił.

(-) SSO Mariola Szmajduch