Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód J. R. wystąpił do Sądu Rejonowego w Inowrocławiu przeciwko B. W. o zapłatę kwoty 25.000 zł tytułem zachowku po zmarłej matce K. R.. Podał, że w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość położona P. przy ul. (...) o wartości 102.000 zł. Na rozprawie w dniu 29 sierpnia 2014 roku strony zgodnie ustaliły wartość rynkową nieruchomości wchodzącej w skład masy spadkowej po zmarłej K. R. i stanowiącą punkt wyjścia do obliczenia zachowku na kwotę 100.000 zł. Na rozprawie 19 listopada 2014 roku strony zawarły ugodę, w której pozwana tytułem zaspokojenia roszczenia wynikającego z postępowania o zachowek zapłaci powodowi kwotę 20.000 zł płatną w czterech ratach w kwocie po 5.000 zł każda z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat. Pierwsza rata płatna w terminie do 20 grudnia 2014 r., druga rata płatna w terminie do 31 marca 2015 r., trzecia rata płatna w terminie do 30 czerwca 2015 r. i czwarta rata płatna w terminie do 30 września 2015 r. na rachunek bankowy wskazany przez powoda. W przypadku braku zapłaty którejkolwiek z rat całe roszczenie staje się natychmiast wymagalne.

Sąd Rejonowy w Inowrocławiu postanowieniem z dnia 19 stycznia 2014r. umorzył postępowanie i zwrócił powodowi 625 zł tytułem połowy opłat od pozwu. Z motywów rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego wynikało, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 223 § 1 k.p.c. przewodniczący powinien we właściwej chwili skłaniać strony do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu stanowiska stron. Ugoda zawierana w toku postępowania sądowego zawiera elementy materialnoprawne i procesowe. Jest czynnością procesową zamykającą postępowanie sądowe i czynnością prawną, tj. umową ugody w rozumieniu art. 917 kc. Ugoda zwarta przed Sądem podlega weryfikacji przez Sąd z punktu widzenia przesłanek określonych w przepisie art. 203 § 4 k.p.c., tj. zgodności z prawem, zasadami współżycia społecznego i zamiaru obejścia prawa. Zgodnie z art. 355 § 1 kpc Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

W toku niniejszej sprawy strony zawarły ugodę, która regulowała kwestie rozliczenia zachowku i w związku z tym postępowanie zostało umorzone. Sposób rozliczenia bezspornej kwoty 20.000 zł dochodzonej tytułem zachowku po zmarłej matce stron określony w ugodzie objęty był autonomiczną wolą stron postępowania i był wynikiem zawartego między stronami kompromisu. Spór pomiędzy stronami zawisł 14 maja 2014 roku, kiedy pozwana uzyskała odpis nakazu zapłaty, który zaskarżyła a ugoda miała miejsce 19 listopada 2014 roku. W toku sprawy miały miejsce dwa termin rozpraw. W czasie posiedzenia, na którym zawarto ugodę miał miejsce kolejny etap negocjacji pomiędzy stronami, zarządzono także przerwę w rozprawie w celu swobodnego przeanalizowania przez pozwaną warunków zaproponowanej ugody. Pozwana będąc osobą pełnoletnią, nie ubezwłasnowolnioną, w pełni świadomą toczącego się procesu i jego przedmiotu, w czasie którego to procesu miały miejsce liczne czynności procesowe, w tym terminy rozpraw, i w ramach którego podejmowała świadome i stanowcze czynności procesowe, miała świadomość skutków procesowych i materialnoprawnych podejmowanych działań, które zostały jej także przedstawione przez sędziego. Czas, przez który toczyło się niniejsze postępowanie, w tym czas, który został stronom wyznaczony przez Sąd na prowadzenie pozasądowych negocjacji, umożliwił pozwanej świadome i przemyślane zajęcie stanowiska w sprawie. Powód dążąc do polubownego zakończenia postępowania obniżył pierwotnie dochodzona kwotę zachowku i wyraził zgodę na rozłożenie kwoty na raty.

W tym stanie rzeczy Sąd dopuścił do zawarcia ugody, która w ocenie Sądu w istniejącym pomiędzy stronami stanie faktycznym, nie narusza w sposób rażący interesu którejkolwiek ze stron, nie jest sprzeczna z prawem ani z zasadami współżycia społecznego.

Uznając ugodę za dopuszczalną - art. 223 § 2 k.p.c. w zw. z art. 203 § 4 k.p.c., Sąd na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie i orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3c ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010r., Nr 90, poz. 594 ze zm.).

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła pozwana.

Twierdziła, że po przeanalizowaniu i przemyślenia przebiegu postępowania w sprawie odstępuje od przeanalizowaniu przebiegu postępowania w sprawie odstępuje od zawartej ugody. Z treści zażalenia wywieść należało, że domaga się uchylenia zaskarżonego postanowienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ugoda sądowa ma dwoisty charakter, łączący element materialnoprawne i procesowe. Jest czynnością procesową uprawnionych podmiotów, umożliwiającą wyłączenie dalszego postępowania sądowego co do istoty sprawy i prowadzącą do umorzenia postępowania (art. 223 k.p.c. i art. 355§1 k.p.c.) Jest też czynnością prawną ( umową ugody w rozumieniu art. 917 k.c.).

Wyrażenie zgody na zawarcie ugody, a więc i na zakończenie postępowania sądowego, może być jako czynność procesowa odwołana z przyczyn uzasadnionych, aż do chwili uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania. Ze względu na swój materialnoprawny charakter ugoda podlega natomiast przepisom o wadach oświadczenia woli (art. 82-88 k.c.) przy uwzględnieniu przepisów szczególnych (art. 918 k.c.), umożliwiających uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia (por. uchwała SN z dnia 20 grudnia 1970r. , III PZP 43/69 – OSNCP 1970, 2.3. poz. 40).

Oznacza to, że pozwana uprawniona była w przedmiotowym zażaleniu do powołania się zarówno na wadę oświadczenia woli (art. 82 k.c.), jak i niezgodność postanowienia ugody z zasadami współżycia społecznego (art. 203§4 kpc w zw. z art. 223 §2 k.p.c.).

Nie można jednak zniweczyć ugody bez uzasadnionych przyczyn. Wskazywanie na „odwołalność ugody jako czynności procesowej” oznacza tylko tyle, że nie jest ona nieodwołalna. Środki procesowe służące zniweczeniu ugody sformalizowano i wymagają istnienia określonych przesłanek, jest to bowiem dwustronna czynność procesowa, podlegająca ochronie. W przedmiotowej sprawie, co znamienne pozwana składając oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w ugodzie sądowej nie powołała się w ogóle na materialnoprawne wady oświadczenia woli , wskazując jedynie, że sprawę przeanalizowała i przemyślała. Innymi słowy nie podała ona wyraźnie przyczyn wadliwości swojego oświadczenia, które powodować mogły nieważność ugody lub jej wady, a zatem nie było w ogóle możliwości dokonania oceny, czy taka wadliwość wystąpiła, a w rezultacie czy była dostateczna do skutecznego uchylenia się od oświadczenia zawartego w ugodzie. W szczególności ogólnikowe powoływanie się na okoliczność, że nie zostały wzięte pod uwagę jej argumenty oraz że zostały one zlekceważoe przez sąd nie jest równoważne z przytoczeniem podstawy przewidzianej w art. 82 k.c. lub art. 87 k.c.

W sprawie chodzi o ugodę sądową, która niezależnie od konieczności odpowiadania ogólnym wymaganiom wynikającym z prawa materialnego podlega również kontroli sądu z punktu widzenia art. 203§4 k.p.c. Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że ugoda nie narusza w sposób rażący interesu którejkolwiek ze stron, nie jest sprzeczna z prawem ani z zasadami współżycia społecznego.

Co znamienne skarżąca wnosząc zażalenie w żaden sposób tej oceny Sadu I instancji nie kwestionuje.

Zauważyć należy, że w przedmiotowej sprawie, w której powód domagał się zapłaty od pozwanej kwoty 25 0000 zł z tytułu zachowsku wola polubownego zakończenia sprawy pojawiła się u pozwanej już na rozprawie w dniu 29 VIII 2014r.. Wówczas na taką propozycję przystał powód i wyraził zgodę na rozłożenie spłat na raty.

Ostatecznie do zawarcia ugody doszło 19 listopada 2014r.

Między rozprawami (okres 3 miesięcy) strony miały możliwości pertraktowania co do warunków ugody. Pozwana miała świadomość ciążącego na niej obowiązku zapłaty zachowku

Wnosząc zażalenie pozwana w ogóle nie wskazała jakich jej twierdzeń Sąd Rejonowy, zezwalając na zawarcie ugody nie wziął pod uwagę.

Reasumując sama tylko po późniejsze przemyślenie sprawy i swojej sytuacji przez pozwaną nie mogło stanowić dostatecznej podstawy do uchylenia postanowienia o umorzeniu postępowania. Z tych zatem przyczyn Sąd Okręgowy bezzasadne zażalenie oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397§ 2 k.p.c.