Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Kot

Sędziowie: SSA Witold Franckiewicz (spr)

SSA Stanisław Rączkowski

Protokolant: Anna Turek

przy udziale prokuratora Prokuratury Regionalnej Zbigniewa Jaworskiego

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2018 r.

sprawy D. P.

oskarżonej z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 310 § 1 i § 3 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżoną

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu

z dnia 6 grudnia 2017 r. sygn. akt III K 61/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonej D. P., a także na podstawie art. 435 kpk wobec oskarżonej P. Z., w ten sposób, że z opisu przypisanych im czynów eliminuje ustalenie o podrobieniu innego środka płatniczego w postaci weksla własnego, przyjmując w to miejsce ustalenie o podrobieniu dokumentu, a także eliminuje ustalenie, że czyny te stanowią wypadek mniejszej wagi i kwalifikuje te czyny jako przestępstwa:

- w odniesieniu do D. P. z art. 18 § 3 k.k. zw z art. 270 § 1 k.k.

- w odniesieniu do P. Z. z art. 270 § 1 k.k.

i za to wymierza im następujące kary:

- D. P. na podstawie art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. 500 (pięćset) stawek dziennych grzywny po 10 (dziesięć) zł każda stawka,

- P. Z. na podstawie art. 270 § 1 k.k. 500 (pięćset) stawek dziennych grzywny po 10 (dziesięć) zł każda stawka;

II. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III. zasądza od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa po 10 zł tytułem zwrotu wydatków wyłożonych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym oraz wymierza im po 500 zł opłaty za obie instancje.

UZASADNIENIE

P. Z. oskarżona została o to, że :

w bliżej nieustalonym dniu marca 2016 roku w K. podrobiła inny środek płatniczy w postaci weksla własnego, w ten sposób, że na przekazanym jej przez matkę D. P. dokumencie adresowanym do Ośrodka Pomocy (...) w K. i podpisanym przez R. P., z którego uprzednio D. P. własnoręcznie usunęła samą treść dokumentu poza podpisem w/w, w miejsce usuniętego uprzednio tekstu wpisała własnoręcznym pismem treść weksla własnego datowanego na dzień 23 lutego 2014 roku i zawierającego obowiązek zapłaty bez protestu przez R. P. na zlecenie P. B. kwoty 80.000 zł, podczas gdy takie zobowiązanie wekslowe nie istniało, a następnie, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, tak podrobiony dokument przedłożyła w G. w kancelarii radcy prawnego I. M., zlecając dochodzenie rzekomej należności od R. P. i wprowadzając radcę prawnego w błąd co do autentyczności tego dokumentu, a tym samym usiłując doprowadzić R. P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 74.109,50 zł, jednakże zamierzonego celu nie osiągnęła z uwagi na zakwestionowanie przez R. P. autentyczności weksla,

tj. o przestępstwo z art. 310 §1 k.k. i art. 13 §1 k.k. w zw. z art. 286 §1 k.k. przy zast. art. 11 §2 k.k.

D. P. oskarżona została o to, że :

w bliżej nieustalonym dniu marca 2016 roku w K., działając w zamiarze, aby jej córka P. Z. dokonała czynu zabronionego polegającego na podrobieniu innego środka płatniczego w postaci weksla własnego datowanego na dzień 23 lutego 2014 roku i zawierającego obowiązek zapłaty bez protestu przez R. P. na zlecenie P. B. kwoty 80.000 zł, oraz doprowadzenia R. P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 74.109,50 zł poprzez wprowadzenie w błąd, co do autentyczności tego dokumentu radcy prawnego, któremu P. Z. miała zlecić dochodzenie w/w nieistniejącej w rzeczywistości wierzytelności, ułatwiła P. Z. swym zachowaniem popełnienie tych czynów zabronionych, udzielając jej rady, co do możliwości podrobienia weksla w celu wyłudzenia od R. P. pieniędzy oraz dostarczając jej dokument adresowany do Ośrodka Pomocy (...) w K. i podpisany przez R. P., z którego uprzednio własnoręcznie usunęła samą treść dokumentu poza podpisem w/w, na którym to dokumencie P. Z. naniosła następnie pismem ręcznym, w miejscu usuniętego uprzednio tekstu, treść weksla,

tj. o przestępstwo z art. 18 §3 k.k. w zw. z art. 310 §1 k.k. i art. 286 §1 k.k. przy zast. art. 11 §2 k.k.

Sąd Okręgowy w Opolu wyrokiem z dnia 6 grudnia 2017 roku orzekł:

I.  oskarżoną P. Z. uznał za winną popełnienia zarzucanego jej czynu, z tym, że z opisu czynu wyeliminował fragment od słów: „podczas gdy takie zobowiązanie wekslowe” do słów: „autentyczności weksla” oraz przyjął, że czyn ten stanowi wypadek mniejszej wagi, tj. przestępstwa z art. 310 § 1 i § 3 k.k. i za to na podstawie art. 310 § 1 i § 3 k.k. przy zastosowaniu art. 60 § 6 pkt 2 k.k. wymierzył oskarżonej karę roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności;

II.  oskarżoną D. P. uznał za winną popełnienia czynu polegającego na tym, że w bliżej nieustalonym dniu marca 2016 roku w K., działając w zamiarze, aby jej córka P. Z. dokonała czynu zabronionego, polegającego na podrobieniu innego środka płatniczego w postaci weksla własnego datowanego na dzień 23 lutego 2014 roku i zawierającego obowiązek zapłaty bez protestu przez R. P. na zlecenie P. B. kwoty 80.000 zł, ułatwiła P. Z. swym zachowaniem popełnienie tego czynu, stanowiącego wypadek mniejszej wagi, udzielając jej rady, co do możliwości podrobienia weksla w celu odzyskania od R. P. pieniędzy oraz dostarczając jej dokument adresowany do Ośrodka Pomocy (...) w K. i podpisany przez R. P., z którego uprzednio własnoręcznie usunęła samą treść dokumentu poza podpisem R. P., na którym to dokumencie P. Z. naniosła następnie pismem ręcznym, w miejscu usuniętego uprzednio tekstu, treść weksla, tj. przestępstwa z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 310 § 1 i § 3 k.k. i za to na podstawie art. 310 § 1 i § 3 k.k. w zw. z art. 19 § 1 k.k. przy zastosowaniu. art. 60 § 6 pkt 2 k.k. wymierzył oskarżonej karę roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności;

III.  na podstawie art. 316 k.k. orzekł przepadek dowodu rzeczowego w postaci weksla własnego datowanego na dzień 23 lutego 2014 roku, przechowywanego w kasie Sądu Okręgowego w Opolu oraz na podstawie art. 195 k.k.w. zarządził jego zniszczenie;

IV.  na podst. art. 627 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. oraz art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w częściach przypadających na oskarżone, w tym:

- od P. Z. w kwocie 2.654,24 złotych tytułem zwrotu poniesionych przez Skarb Państwa wydatków związanych z jej udziałem oraz 300 złotych opłaty,

- od D. P. w kwocie 2.729,19 złotych tytułem zwrotu poniesionych przez Skarb Państwa wydatków związanych z jej udziałem oraz 300 złotych opłaty.

Apelacje od powyższego wyroku wniósł obrońca – adw. R. S. oskarżonej D. P. .

Obrońca, na podstawie art. 427 § 1 i § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 1, 2, 3 i 4 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 310 § 3 k.k. w zw. z art. 7 i § 3 k.k. poprzez ich niewłaściwa wykładnię i uznanie, że czyn popełniony przez oskarżoną stanowi zbrodnię, podczas gdy prawidłowa wykładnia przedmiotowych przepisów wskazuje, że czyn ten stanowi występek,

2.  rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonej kary pozbawienia wolności poprzez nie zastosowanie przepisu art. 37b k.k., mimo istnienia ku temu uzasadnionych podstaw,

3.  obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 624 k.p.k., poprzez dokonanie oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie sytuacji majątkowej i rodzinnej oskarżonej w sposób niezgodny z zasadami doświadczenia życiowego, wskazaniami wiedzy i logicznego rozumowania poprzez obciążenie oskarżonej kosztami postępowania, podczas gdy prawidłowa analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego wskazuje, że jest to niecelowe z uwagi na fakt, że obecna sytuacja materialna oskarżonej jest trudna i nie jest ona w sanie ponieść w/w kosztów bez uszczerbku dla jej własnego utrzymania, jak również utrzymania członków jej rodziny,

wnosząc :

o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie oskarżonej na zasadzie art. 37b k.k. kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby roku oraz kary ograniczenia wolności w wymiarze 3 miesięcy, polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin miesięcznie.

Prokurator na rozprawie odwoławczej wniósł o nieuwzględnienie apelacji obrońcy oskarżonej D. P. i utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja obrońcy oskarżonej D. P. została uwzględniona, jednakże nie z powodu zasadności zarzutów oraz zawartego w niej wniosku.

Obrońca oskarżonej nie kwestionował strony przedmiotowej popełnionego przestępstwa przez D. P. i wywiedziona apelacja nie zawiera polemiki z ustaleniami faktycznymi przypisanego czynu. Te bowiem są bezsporne, wobec przyznania się oskarżonej do jego popełnienia, jak również za takie uznać należy okoliczności jego realizacji przez oskarżoną P. Z. – córkę oskarżonej D. P..

W istocie apelacja obrońcy zmierzała do zakwestionowania przyjętej przez Sąd Okręgowy konstrukcji prawnej przypisanego czynu i jego kwalifikacji. Obrońca bowiem wywodził, ze czyn oskarżonych stanowił wprawdzie wypadek mniejszej wagi – jak zasadnie ustalił to Sąd I instancji, jednakże, według obrońcy, czyn ten stanowił występek, nie zaś zbrodnię. Przyjęcie takiej konstrukcji, dawałoby bowiem Sądowi możliwość wymierzenia kary z art. 310 § 3 k.k. przy zastosowaniu przepisu art. 37b k.k.

Sąd Apelacyjny nie podzielił zasadności zastosowania przepisu art. 37b k.k. według bowiem stanowiska Sądu Apelacyjnego, czyn stanowiący wypadek mniejszej wagi z art. 310 § 3 k.k., nie stanowi występku lecz nadal pozostaje zbrodnią, wobec której sąd orzekający ma możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, o czym wprost stanowi sankcja powyższego przepisu.

Ograniczając w niniejszym uzasadnieniu wyroku wywody co do charakteru prawnego wypadku mniejszej wagi, wobec szeregu judykatów i publikacji, stanowiska doktryny – należy stwierdzić, że większość przychyla się do poglądu, że „wypadek mniejszej wagi” jest typem uprzywilejowanym, utworzonym przez dodanie do przepisu określającego typ podstawowy klauzuli „wypadku mniejszej wagi”. Jest on specyficznym znamieniem uprzywilejowującym, będącym zbiorem różnych elementów o charakterze przedmiotowym lub podmiotowym. Zwraca się uwagę, że przy kwalifikacji konkretnego czynu jako wypadku mniejszej wagi decydujące znaczenie mają te same okoliczności, które decydują o umieszczeniu w zestawie znamion typu pozostałych znamion modyfikujących, tj. okoliczności wpływające na ujemną treść danego czynu. Wypadki mniejszej wagi przewidziane są w odrębnych przepisach, zawierających odrębne sankcje, z wyjątkiem jedynie art. 310 § 3 k.k., który przewiduje możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary. W tym przypadku zastosowanie powyższego dobrodziejstwa, powodowałoby, że minimalna kara pozbawienia wolności z art. 310 § 1 k.k., przy zastosowaniu nadzwyczajnego jej złagodzenia z art. 60 § 1 i § 6 pkt 2 k.k. mogłaby zostać wymierzona od roku i 8 miesięcy, a wobec popełnienia czynu po 1 lipca 2015 roku, przepis art. 69 § 1 k.k. nie daje podstaw do warunkowego zawieszenia jej wykonania. Wobec braku przesłanek z art. 37b k.k., skoro czyn stanowi nadal zbrodnię, wymierzenie wnioskowanej przez obrońcę kary – także nie byłoby dopuszczalne.

Taką konstrukcję zastosował Sąd I instancji i byłaby ona prawidłowa, stąd zarzut apelacji okazałby się niezasadnym, gdyby nie to, iż Sąd Apelacyjny dostrzegł okoliczności, które uzasadniają przyjęcie przepisu art. 28 § 2 k.k. W judykaturze przyjmuje się (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 września 2011 r., II AKa 242/11, Lex nr 1112490), że powyższy przepis ma zastosowanie do stanów faktycznych, w których sprawca przestępstwa realizuje znamiona typu kwalifikowanego, mylnie wyobrażając sobie realizację znamion typu podstawowego. Błąd co do fałszowania dokumentu, stanowiącego weksel, jest błędem co do okoliczności o charakterze statycznym, gdyż w ocenie oskarżonych w tej sprawie, zrealizowało znamiona przestępstwa podrobienia dokumentu, nie mając świadomości jego znaczenia, jakiego ustawodawca zawarł w przepisie art. 310 § 1 k.k., a przede wszystkim niezmiernie surowej ustawowej sankcji. Oskarżone nie posiadały świadomości rangi i charakteru powyższego dokumentu, oznaczając go tytułem „weksel”, uznając, iż jest to dokument, który pozwoliłby odzyskać od R. P. pieniądze, które oskarżone przekazały mu na spłatę zaciągniętego przez niego kredytu. Oskarżone działały w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od którego zależy łagodniejsza odpowiedzialność. Absolutnie nie miały świadomości, że dokonują podrobienia weksla, prawnie chronionego przepisem art. 310 § 1 k.k., zagrożonego niezmiernie surową sankcją zawartą w tymże przepisie.

Powyższe usprawiedliwienie – jak wynika również z wyjaśnień oskarżonej D. P. – wynikało m.innymi z tego, że uprzednio uzyskując kredyty bankowe podpisywała dokumenty, w tym weksle, co dawało gwarancje zabezpieczenia spłaty zaciągniętych kredytów na rzecz wierzycieli. W przekonaniu oskarżonej, ona również stała się wierzycielem wobec R. P., skoro przekazała wraz z córką P. Z. pieniądze na konto bankowe z tytułu wcześniej zaciągniętych kredytów przez R. P.. Ten zaś w dalszym czasie, odmówił ich zwrotu oskarżonym jako kredytobiorcom. Sporządzony dokument nie znając jego rangi, dawał – w ocenie oskarżonych – szansę na zwrot pieniędzy od R. P.. Owo błędne przekonanie co do wagi dokumentu było usprawiedliwione okolicznościami sprawy.

Z racji wykształcenia oskarżonych, nie sposób jest przyjąć, że posiadały one wiedzę, iż weksel należy do papierów wartościowych, zaś własnoręczne jego sporządzenie, na podstawie wiedzy internetowej, na kartce papieru, opatrzonej słowem „weksel”, nadaje termu dokumentowi szczególną rangę i zwiększa zakres odpowiedzialności oskarżonych, zwłaszcza pod względem wysokości ustawowej sankcji.

Także poza sporem wydaje się, że pozostaje to, iż wiedza społeczeństwa co do rangi weksli znajdujących się w obrocie, nie jest wysoka. Jest to bowiem instytucja wprowadzona ustawą z dnia 28 kwietnia 1936 r. – prawo wekslowe, i na przestrzeni szeregu lat, zwłaszcza w PRL, funkcjonowała w znikomym zakresie. Stąd też rygorystyczne egzekwowanie od oskarżonych wiedzy i świadomości co do tej instytucji, wydaje się wątpliwe, zwłaszcza w okolicznościach rozpoznawanej sprawy. Celem działania oskarżonych nie było popełnienie oszustwa na szkodę R. P., a to stwarzalo sytuację, że podrobiony weksel nie stanowił zagrożenia dla obrotu finansowego. Zwłaszcza, że R. P. winien był zwrot pieniędzy, które otrzymał od oskarżonych. Niewątpliwie sposób odzyskania pieniędzy przez oskarżone od R. P. był zdecydowanie naganny, sprzeczny z prawem – co zasadnie podkreślił Sąd Okręgowy i Sąd Apelacyjny takie stanowisko akceptuje.

Z tych względów, Sąd Apelacyjny przyjął, że w realiach tej sprawy i ustalonych okolicznościach, takie rozumienie zakresu art. 28 § 2 k.k. oddaje rzeczywiste intencje ustawodawcy, wyrażone także w szeregu publikacjach naukowych i komentarzach (por. Komentarz do k.k. pod redakcją A. Zolla, k. 536, Komentarz do art. 28 k.k. autorstwa J. Giezka, N, Kłączyńskiej, G. Łabudy).

Konsekwencją powyższej oceny prawnej czynu oskarżonej D. P., a także na podstawie art. 435 k.p.k. wobec oskarżonej P. Z., było to, że Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok, przyjmując, że przedmiotem czynu – z uwagi na przepis art. 28 § 2 k.k. – jest podrobienie dokumentu chronionego prawnie przepisem art. 270 § 1 k.k., eliminując wypadek mniejszej wagi z art. 270 § 2a k.k. Czyn oskarżonej D. P. stanowił formę zjawiskowa pomocnictwa z art. 18 § 3 k.k. popełnienia czynu z art. 270 § 1 k.k.

Sąd Apelacyjny, zmieniając kwalifikację prawną czynu oskarżonych, wymierzył im kary grzywny po 500 stawek dziennych, ustalając wysokość każdej stawki dziennej po 10 zł. Uwzględnił dochody oskarżonych, warunki osobiste oraz stosunki majątkowe, stąd wysokość stawki określona została w wysokości minimalnej z art. 33 § 3 k.k. W ocenie Sąd wymierzona oskarżonym kara spełnia wszelkie wymogi przewidziane w art. 53 k.k., czyniąc zadość zarówno prewencji szczególnej, jak też społecznemu jej oddziaływaniu. Uwzględnia także stopień winy oskarżonych, przyznanie się do popełnienia czynu.

W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego znajduje uzasadnienie w art. 633 i art. 635 k.p.k. oraz art. 3 ust. 1 i art. 10 ustawy z 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych (z późn. zm.).

SSA Witold Franckiewicz SSA Andrzej Kot SSA Stanisław Rączkowski

: