Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 21 marca 2017 r., a następnie rozszerzonym pismem procesowym wniesionym 25 lipca 2017 r. (k. 19 i nast.), powód (...) Bank spółka akcyjna w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. C. kwoty 775.658,98 zł wraz z odsetkami:

- od kwoty 725.428,33 zł w wysokości średniego oprocentowania WIBOR dla 3-miesięcznych lokat na rynku międzybankowym z 10 ostatnich dni roboczych ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału, powiększonego o 15 punktów procentowych, które na dzień sporządzenia pozwu wynoszą 14% w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem, że nie mogą one przekroczyć odsetek maksymalnych za opóźnienie – od 8 marca 2017 r.,

- od kwoty 17.253 zł w wysokości równej stopie referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5% punktów procentowych – od wniesienia pozwu,

- od kwoty 32.961,82 zł w wysokości równej stopie referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5% punktów procentowych – od wniesienia pozwu,

oraz kosztami procesu, w tym kosztami przedłożonych notarialnie poświadczonych dokumentów (142,68 zł) oraz kosztami opłaty od pełnomocnictwa (34 zł).

Argumentując żądanie powód wyjaśnił, że dochodzone roszczenie wynika z zawartej między stronami umowy kredytu obrotowego złożonego nr (...) z 11 maja 2011 r. oraz aneksu z 29 grudnia 2015 r. Pozwana nie dokonywała spłaty udzielonego kredytu, więc umowa została jej wypowiedziana pismem z dnia 28 września 2016 r. Próby polubownego zakończenia sprawy nie powiodły się. Powód wskazał również, że na dochodzoną kwotę składają się: 725.428,33 zł tytułem niespłaconego kapitału kredytu, 17.253,83 zł tytułem odsetek umownych za okres korzystania z kapitału (1 sierpnia – 18 listopada 2016 r.), 32.061,82 zł tytułem odsetek za opóźnienie za okres 1 września 2016 r. – 8 marca 2017 r. oraz 15 zł tytułem opłat i prowizji.

W odpowiedzi na pozew (k. 78 i nast.) pozwana wniosła o oddalenie powództwa w części i zasądzenie kosztów procesu. Stanowisko swoje argumentowała tym, że powódka w sposób nieprawidłowy dokonała rozliczenia kredytu i żąda zawyżonej kwoty z tytułu zawartej umowy. Uzyskany kredyt spłacała regularnie – do 8 marca 2017 r. spłaciła 994.495,11 zł, w tym 720.923,44 zł odsetek oraz 273.571,67 zł kapitału. Pozwana podniosła, że skoro powód domaga się zapłaty 725.428,33 zł, to nieprawidłowo naliczał odsetki kredytowe do 30 kwietnia 2021 r. przyjmując cały kapitał kredytu, tj. 999.000 zł. Wyjaśniła też, że nie uchylała się od spłaty kredytu i dążyła do polubownego zakończenia sporu z powódką.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 11 maja 2011 r. strony zawarły umowę kredytową nr (...), na podstawie której powód (...) Bank SA w W. udzielił pozwanej A. C. kredytu w wysokości 999.000 zł na okres od 11 maja 2011 r. do 30 kwietnia 2021 r. w związku z prowadzoną przez pozwaną działalnością gospodarczą (§ 1 umowy). Kwota udzielona kredytu podlegała zmiennemu oprocentowaniu opisanemu w umowie (§ 3 umowy). Pozwana miała dokonać spłaty kredytu zgodnie ze stanowiącym załącznik do umowy zestawieniem rat i odsetek (§ 5 umowy). Integralną część umowy stanowiły „Ogólne warunki umów w zakresie kredytowania działalności gospodarczej w (...) Banku SA – (...) Banku SA” (§ 10 umowy).

W dokumencie „Ogólne warunki...” ustalono m.in., że zmiana umowy wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności (§ 2 ogólnych warunków), kredytobiorca jest zobowiązany do ponoszenia prowizji i opłat (§ 7 i § 15 ogólnych warunków), sposób ustalenia aktualnego oprocentowania kredytu – „stawka oprocentowania kredytu jest zmienna i ustalana w oparciu o stawkę WIBOR [...] dla okresów jedno- lub trzymiesięcznych, odpowiednią dla waluty kredytu, zwaną dalej Stawką Referencyjną. [...] O aktualnej wysokości S. Referencyjnych Bank powiadamia w formie ogłoszeń wywieszanych w placówkach Banku lub zamieszczanych na stronach internetowych Banku” (§ 8 i § 12 ogólnych warunków), sposób spłaty kapitału, w tym kolejność zaliczania wpłat dokonywanych przez kredytobiorcę (§ 9 ogólnych warunków), a także wysokość odsetek od niespłaconego kredytu – oprocentowanie według podwyższonej stopy procentowej „wysokość oprocentowania podwyższonego obowiązująca w Banku ustalana jest na podstawie stawek WIBOR [...] dla okresów trzymiesięcznych, odpowiednio dla waluty kredytu, z 10 ostatnich dni roboczych ostatniego miesiąca, powiększonych o 15 punktów procentowych i obowiązuje przez cały następny kwartał” (§ 11 ogólnych warunków) oraz uprawnienie powódki do wypowiedzenia umowy, np. w przypadku nieterminowego regulowania zobowiązania spłaty kapitału, oprocentowania lub innych należności umownych (§ 13 ogólnych warunków).

Niesporne, a nadto dowód: Ogólne warunki umów w zakresie kredytowania działalności gospodarczej w (...) Banku SA (k. 29-31, 108), umowa nr (...) z 11 maja 2011 r. (k. 32-35), zestawienie rat i odsetek (k. 80-81).

Pozwana początkowo dokonywała spłaty udzielonego kredytu. W 2015 r. pozwana znalazła się w trudnej sytuacji finansowej, posiadała zaległości m.in. wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dnia 19 stycznia 2015 r. wystąpiła do powoda z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia wynikającego z zawartej umowy kredytowej. Ostatecznie pozwana w krótkim okresie czasu rezygnowała z ubiegania się o restrukturyzację zadłużenia, jednak pod koniec roku ponownie zwróciła się o taką możliwość. W tych okolicznościach w dniu 29 grudnia 2015 r. strony zawarły aneks do zawartej umowy, w którym potwierdziły, że na dzień 29 grudnia 2015 r. stan zadłużenia pozwanej z tytułu umowy wynosi łącznie 740.704,20 zł oraz tymczasowo określiły zasady spłaty kredytu na okres kolejnych 2 miesięcy.

Niesporne, a nadto dowód: aneks z 29 grudnia 2015 r. (k. 40-41), rozliczenie umowy kredytowej (k. 44-62, 90-107, 115), wniosek z 19 stycznia 2015 r. (k. 109-112), wydruk historii rachunku bankowego – kredytowego (k. 118-136).

Pomimo zawartego aneksu w 2016 r. pozwana zaprzestała regularnej spłaty zobowiązań kredytowych. Pismem z 19 maja 2016 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległych rat wraz z odsetkami i prowizją w łącznej kwocie 44.798,19 zł w terminie 14 dni od doręczenia pisma. Pozwana nie uregulowała w tym terminie wskazanej kwoty, w konsekwencji czego pismem z 28 września 2016 r. (doręczonym pozwanej 18 października 2016 r.) powód wypowiedział pozwanej umowę kredytu z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia z powodu nieregulowania zaległości w związku ze spłatą kredytu. Po upływie okresu wypowiedzenia powód pismem z 14 grudnia 2016 r. wezwał pozwaną do zapłaty w terminie 7 dni od doręczenia pisma następujących kwot: 725.428,33 zł tytułem należności kapitałowej, 17.253,83 zł tytułem odsetek umownych, 9.264,49 zł tytułem podwyższonych odsetek za opóźnienie oraz 15 zł tytułem kosztów i opłat.

Niesporne, a nadto dowód: pismo z 28 września 2016 r. z potwierdzeniem odbioru (k. 36-39), pismo z 14 grudnia 2016 r. (k. 42-43), rozliczenie umowy kredytowej (k. 44-62, 90-107, 115, 118-136), pismo z 19 maja 2016 r. z potwierdzeniem nadania (k. 113-114), wydruk historii rachunku bankowego – kredytowego (k. 118-136).

Dnia 8 marca 2017 r. powód wystawiła wyciąg z ksiąg bankowych nr (...), w którym określono, że należność pozwanej wobec powoda z tytułu umowy nr (...) wynosi 775.658,98 zł, w tym niespłacony kapitał - 725.428,33 zł, odsetki umowne za okres korzystania z kapitału od 29 lutego do 30 listopada 2016 r. - 17.253,83 zł), odsetki za opóźnienie od niespłaconego kapitału od 30 września 2016 r. do 7 marca 2017 r. - 32.961,82 zł oraz opłaty i prowizje - 15 zł.

Dane określone w powyższym wyciągu w zakresie kwot 725.428,33 zł oraz 17.253,83 zł odzwierciedlają kwoty wynikające z historii rachunku bankowego – kredytowego pozwanej.

Niesporne, a nadto dowód: wyciąg z ksiąg bankowych nr (...) z 8 marca 2017 r. (k. 20), rozliczenie umowy kredytowej (k. 44-62, 90-107, 115, 118-136), wydruk historii rachunku bankowego – kredytowego (k. 118-136).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się uzasadnione niemal w całości.

Dochodzone przez powódkę roszczenie znajdowało podstawę w umowie kredytowej nr (...) z 11 maja 2011 r. oraz aneksie do umowy, jak również przepisach regulujących umowę kredytową, tj. art. 69 i nast. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.; dalej: pr. bank.).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 pr. bank. przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Roszczenie powódki wiązało się nadto z faktem wypowiedzenia pozwanej umowy. Należy w tym miejscu wskazać, że zgodnie z art. 75 ust. 1 i 2 pr. bank. w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu. Termin wypowiedzenia, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy 7 dni.

Pomiędzy stronami niesporny był fakt zawarcia umowy, częściowej spłaty kredytu przez pozwaną, a także fakt wypowiedzenia umowy przez powoda. Okoliczności tych pozwana nie kwestionowała, a nadto znajdowały one potwierdzenia w treści przedłożonej odpowiedzi na pozew. Nadmienić przy tym wypada, że pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w części, choć nie sprecyzowała, w jakim zakresie domaga się oddalenia powództwa. Niemniej taka treść odpowiedzi na pozew jest podstawą wniosku, że pozwana nie kwestionowała roszczenia powódki co do zasady, a jedynie co do wysokości. Swoje stanowisko pozwana opierała na przekonaniu, że powód w nieprawidłowy sposób rozliczył dokonane wpłaty na rzecz spłacenia zobowiązania kredytowego, niemniej nie wskazała konkretnie, o jaką kwotę powód zawyżył należne roszczenie, ani nie wyjaśniła, w jaki sposób doszło do takiego zawyżenia – nie podała jakie nieprawidłowości (w świetle zawartej umowy i przedłożonych dokumentów) zachodziły po stronie powodowej przy ustalaniu należnej Bankowi kwoty. Pozwana przytaczała również okoliczności dotyczące starań co do polubownego zakończenia sprawy, jednakże między stronami nie doszło do porozumienia, zaś jednostronne działania pozwanej w tym zakresie nie stały na przeszkodzie rozpoznania sprawy i wydania wyroku.

Podkreślić należy, że zarządzeniem z 9 listopada 2017 r. (k. 138, 140) pozwana została zobowiązana do ustosunkowania się do pisma procesowego powoda z 23 października 2017 r. wraz z załącznikami - pod rygorem przyjęcia, że nie kwestionuje twierdzeń powoda oraz przedstawionych dowodów (tj. rozliczenia umowy kredytowej). W odpowiedzi na zobowiązanie z 1 grudnia 2017 r. (k. 142) pozwana poinformowała, że potrzebuje dodatkowych 14 dni „na ustosunkowanie się na przedmiotowe pisma powoda”. Podkreślenia jednak wymaga, że pozwana aż do zamknięcia rozprawy nie wykonała powyższego zobowiązania – nie odniosła się konkretnie do twierdzeń strony powodowej, ani nie wskazała żadnych nieprawidłowości w przedstawionym rozliczeniu umowy.

Wprawdzie w niniejszej sprawie ciężar udowodnienia okoliczności faktycznych uzasadniających roszczenie spoczywał – zgodnie z art. 6 k.c. – na powodzie, jednak materialnoprawny obowiązek wykazania okoliczności faktycznych uzasadniających dochodzone roszczenie aktualizuje się jedynie wówczas, gdy strona pozwana wda się w spór co do przytoczonych okoliczności. W innym razie fakty przytaczane przez stronę powodową zostaną przyznane (art. 229 k.p.c.) albo mogą zostać uznane za fakty niezaprzeczone (art. 230 k.p.c.). Przeprowadzenie postępowania dowodowego jest konieczne wówczas, gdy powód, w żaden sposób nie wskaże sposobu w jaki dokonał obliczenia dochodzonego roszczenia, nie udokumentuje swojego roszczenia, a pozwany podniesie konkretne zarzuty i poda, dlaczego i w jakim zakresie kwestionuje jego wysokość, a także wykaże w tym kierunku inicjatywę dowodową ( zob. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 18 lutego 2010 r., sygn. akt XXIII Ga 845/09).

Zarazem trzeba zwrócić uwagę, że niedopuszczalne (i nieskuteczne) jest zaprzeczenie wszystkim faktom, których pozwany nie przyzna. Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi się pozwany nie zgadza, pozwany winien wskazać. Jeśli ma to służyć obronie jego racji, powinien się on ustosunkować do twierdzeń strony powodowej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 2009 r., III CSK 341/08, L. – wraz z powołanym tam orzecznictwem). Powyższe znajduje uzasadnienie w art. 3 k.p.c., zgodnie z którym strona ma obowiązek odnieść się do poszczególnych faktów przytaczanych przez stronę przeciwną, a jeżeli według jej wiedzy fakty te przedstawiają się odmiennie, ma obowiązek przedstawić swoją wersję dotyczącą tych faktów ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 10 listopada 2015 r., I ACa 504/15, L. ).

Skoro pozwana skutecznie nie zakwestionowała twierdzeń powoda o wysokości należnego mu roszczenia (mimo deklaracji nie ustosunkowała się do pisma procesowego powoda i załączonego rozliczenia umowy kredytowej), a powód przedłożył wszelkie dokumenty, na których podstawie takiego wyliczenia dokonał, to wysokość niespłaconego kapitału i odsetek należało uznać za przyznane w świetle art. 230 k.p.c. Ponadto okoliczności te znajdowały potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym z dokumentów, który nie był kwestionowany przez strony, a który nie budził wątpliwości co do wiarygodności. Nadmienić należy, że dowodu na okoliczność spłaty określonej kwoty nie stanowiło przedłożone przez pozwaną zestawienie rat, które jedynie potwierdzało, w jakich terminach i w jakiej wysokości pozwana miała dokonywać spłaty kredytu. Nie wynika z niego, w jakiej kwocie pozwana kredyt spłaciła, ani w jaki sposób jej wpłaty były księgowane. Na marginesie należy nadmienić, że powód wniósł z ostrożności o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia wysokości roszczenia, jednak wobec opisanej powyżej postawy procesowej pozwanej jego przeprowadzenie nie było konieczne. Co do zasady powództwo zasługiwało zatem na uwzględnienie w zakresie, jaki powód wskazywał w pozwie.

Niemniej powód w pozwie i kolejnych pismach procesowych nie przytoczył żadnych okoliczności, z których wynikałaby dochodzona przez niego kwota 15 zł tytułem prowizji i opłat. Wprawdzie zgodnie z zawartą umową i ogólnymi warunkami umów powodowi przysługiwało również roszczenie o zapłatę opłat lub prowizji, niemniej dokumenty te nie wskazywały opłaty ani prowizji w tej kwocie. Powód również nie wyjaśnił, na jakiej podstawie przysługuje jemu ta kwota (jakie zdarzenie wywołało po stronie pozwanej obowiązek zapłaty tej kwoty). Także przedłożone przez powoda dokumenty w postaci rozliczeń umowy oraz historii rachunku bankowego - kredytowego nie obrazują zobowiązania pozwanej do zapłaty kwoty 15 zł z tytułu jakiejkolwiek opłaty lub prowizji. W tym zakresie nie można było stwierdzić, że powodowi przysługuje na jakiejkolwiek podstawie faktycznej oraz prawnej roszczenie o zapłatę tej właśnie kwoty, więc w tej części powództwo podlegało oddaleniu.

Roszczenie powoda o odsetki miało oparcie w art. 481 § 1 i § 2 k.c., zgodnie z którym w przypadku opóźnienia dłużnika wierzyciel może domagać się odsetek za opóźnienie. W ocenie Sądu oddaleniu podlegało roszczenie powoda o zasądzenie od kwoty 725.428,33 zł odsetek w wysokości średniego oprocentowania WIBOR dla 3-miesięcznych lokat na rynku międzybankowym z 10 ostatnich dni roboczych ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału, powiększonego o 15 punktów procentowych, które na dzień sporządzenia pozwu wynoszą 14% w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem, że nie mogą one przekroczyć odsetek maksymalnych za opóźnienie – w zakresie wysokości tych odsetek. Wprawdzie wysokość takich odsetek wynikała z § 11 ogólnych warunków, stanowiących integralną część umowy, lecz w drodze wykładni tego oświadczenia na podstawie art. 65 § 2 k.c. należało ocenić, że taką wysokość oprocentowania strony umowy przewidziały wyłącznie w przypadku obliczania i pobierania tych odsetek przez powodowy Bank, na co wskazuje wyrażenie „od niespłaconych w terminie rat Kapitału, Bank pobiera oprocentowanie według podwyższonej stopy procentowej. Wysokość oprocentowania podwyższonego obowiązująca w Banku” (k. 29). Przyjąć należało, że strony nie przewidziały wysokości odsetek za opóźnienie należnych w przypadku, gdy nie są one pobierane bezpośrednio przez powoda. Nadmienić przy tym należy, że za taką oceną przemawia fakt, że ustalony w ogólnych warunkach sposób ustalania odsetek jest na tyle enigmatyczny, że byłby nieczytelny na etapie postępowania egzekucyjnego. Odmienny sposób interpretacji § 11 ogólnych warunków byłby też sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i lojalności w obrocie gospodarczo-prawnym. W konsekwencji uznać należało, że powodowi należą się jedynie odsetki za opóźnienie w wysokości ustawowej (art. 481 § 2 k.c.).

Sąd pominął dowód z przesłuchania strony pozwanej, gdyż pozwana wskazała, że jej zeznania miałyby dotyczyć okoliczności związanych z zawarciem umowy, spłatą kredytu, wypowiedzeniem umowy oraz kwotą pozostałą do spłaty (k. 171, 172). Nie przedstawiła przy tym nadal żadnych precyzyjnych twierdzeń, że jej zeznania mają podważać konkretne twierdzenia powódki czy przedłożone przez powódkę dowody. Z uwagi na akcesoryjny charakter dowodu z przesłuchania strony (art. 299 k.p.c.) oraz niestawiennictwa pozwanej 5 czerwca 2018 r. dowód ten należało pominąć. Nie zachodziła podstawa do odroczenia terminu z uwagi na okoliczność, że pozwana tego samego dnia została wezwana na rozprawę przed Sądem Okręgowym w Szczecinie na godzinę 13.00 w innej sprawie (k. 214), ponieważ rozprawa w niniejszej sprawie została wyznaczona na godzinę 10:30 i czas pomiędzy tymi terminami oraz odległość między budynkami Sądu nie dawały podstaw do uznania, że pozwana nie może uczestniczyć w obu rozprawach. Na marginesie należy wskazać, że pozwana o terminie w niniejszej sprawie wiedziała już 24 kwietnia 2018 r. (k. 209, 210), natomiast zawiadomienie w drugiej rozprawie pochodzi z 11 maja 2018 r. (k. 214), więc właściwym byłoby ewentualne zwrócenie się przez pozwaną w drugiej sprawie o zmianę terminu, przy czym i tak nie sposób mówić w tej sytuacji o kolizji terminów.

W związku z tym, że powód uległ w niniejszej sprawie jedynie co do kwoty 15 zł oraz w zakresie wysokości odsetek od części zasądzonego roszczenia należało uznać, że powodowemu Bankowi przysługuje zwrot kosztów procesu w pełnej wysokości na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. Należne powodowi koszty procesu wyrażały się w kwocie 38.800 zł, na która składała się opłata od pozwu w kwocie 38.783 zł oraz opłata skarbowa od jednego pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 zł. Nieuzasadnione i niecelowe było ustanawianie w sprawie dwóch pełnomocników i przyznanie powodowi kosztów opłaty skarbowej od drugiego pełnomocnictwa, jak i kosztów notarialnych – powód nie miał obowiązku przedkładać dokumentów potwierdzonych za zgodność z oryginałem przez notariusza. Taka konieczność występowałaby, gdyby pozwana zaprzeczyła autentyczności dokumentów (art. 129 k.p.c.).