Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku w V Zamiejscowym Wydziale Karnym z siedzibą w Węgorzewie w składzie:

Przewodniczący – SSR Dorota Scott - Sienkiel

Protokolant – st. sekr. sąd. Danuta Betlej

w obecności Prokuratora -------------------

po rozpoznaniu w dniu 18.04.2018r., 23.05.2018r., 6.06.2018r. na rozprawie

sprawy J. S.

urodzonego (...) w K.

syna S. i K. z d. P.

oskarżonego o to, że: W okresie od 01 listopada 2013r. do 21 grudnia 2017r. w m. W., uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego, na rzecz syna Ł. S. w kwocie 400 złotych miesięcznie, określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 18 listopada 2013r. sygn. akt III RC 385/13, doprowadzając do zaległości w wysokości przekraczającej trzykrotność świadczenia okresowego, tj. 1200 złotych, w wyniku czego naraził osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych i działał na jej szkodę, reprezentowaną przez N. S.,

tj. o czyn z art. 209 §1a kk

1.  Oskarżonego J. S. uznaje za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, z tym, że przyjmuje, że wysokość alimentów w sprawie III RC 385/13 została ustalona ugodą i za to na podstawie art. 209 §1a kk w zw. z art. 34§1 i 1a pkt 1 kk i art. 35§1 kk skazuje go na karę 10 (dziesięć) miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 (trzydzieści) godzin w stosunku miesięcznym.

2.  Na podstawie art. 35 §4 kk w zw. z art. 72 §1 pkt 3 kk zobowiązuje oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie syna Ł. S..

3.  Zwalnia oskarżonego od obowiązku ponoszenia opłat i pozostałych kosztów sądowych.

­ Sygn. akt V K 55/18

UZASADNIENIE

na zasadzie art. 424§3 kpk zakres uzasadnienia ograniczony do rozstrzygnięcia o karze

J. S. został oskarżony o to, że w okresie 01 listopada 2013r. do 21 grudnia 2017r. w m. W., uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego, na rzecz syna Ł. S. w kwocie 400 złotych miesięcznie, określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 18 listopada 2013r. sygn. akt III RC 385/13, doprowadzając do zaległości w wysokości przekraczającej trzykrotność świadczenia okresowego, tj. 1200 złotych, w wyniku czego naraził osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych i działał na jej szkodę, reprezentowaną przez N. S. tj. o czyn z art. 209§1 kk

Odpowiedzialność karną z art. 209§1 kk ( w brzmieniu do dnia 30 maja 2017r.) ponosi ten, kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Sąd Najwyższy wskazał, że "Uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany, mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełni go ze złej woli (...). Sam fakt niewykonania określonego obowiązku nie jest równoważny z uchylaniem się od niego. W pojęciu bowiem uchylania się zawarty jest negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do nałożonego na nią obowiązku, sprawiający, że nie dopełnia ona tego obowiązku, mimo że ma obiektywną możliwość jego wykonania (...).". (Uchwała SN z 9.6.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7-8, poz. 86.) Sprawca obowiązku nie wypełnia, bo go wypełnić nie chce, lub lekceważy ten obowiązek. Negatywny stosunek sprawcy do świadczenia opieki materialnej wzmocniony jest dodatkowo właściwością jego zachowania, zawierającą się w uporczywości uchylania się od jego wykonywania, co stanowi także znamię niezbędne dla bytu przestępstwa niealimentacji. W orzecznictwie przyjmuje się, że: "w przepisie art. 209 § 1 kk ustawodawca posłużył się znamieniem podmiotowo-przedmiotowym "uporczywości", które oznacza, że musi wystąpić wielokrotność zaniechań na przestrzeni pewnego czasu, a ponadto znamię to wyraża psychiczne nastawienie sprawcy, który uchyla się od obowiązku wykonania świadczeń alimentacyjnych, pomimo realnej możliwości ich spełnienia; "uporczywość" jest (...) antynomią jednorazowego czy nawet kilkakrotnego zaniechania sprawcy". Wyrok SN z 5 stycznia 2001 r. (V KKN 504/2000, OSNKW 2001, nr 7-8, poz. 57). Nadto Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że: "Zaspokojenie podstawowych potrzeb oznacza dostarczenie środków materialnych koniecznych nie tylko do utrzymania, ale również do uzyskania niezbędnego wykształcenia i korzystania z dóbr kulturalnych” (Uchwała SN z 9.6.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7-8, poz. 86).

Czynność sprawcza przestępstwa niealimentacji z art. 209§1 kk w brzmieniu od 31 maja 2017r. polega natomiast na uchylaniu się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące. Samo zachowanie zawierające się w pojęciu "uchylanie się" polega na niewypełnieniu ciążącego na sprawcy obowiązku, takiego jednak, który jest w ogóle możliwy do wykonania (wyr. SN z 9.5.1995 r., III KRN 29/95, OSNKW 1995, Nr 9–10, poz. 64; wyr. SN z 4.9.2008 r., II KK 221/08, OSNwSK 2008, Nr 1, poz. 1755). Przestępstwa z art. 209 § 1 KK może zatem dopuścić się tylko ten, kto mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek, ale nie czyni tego mimo realnych możliwości. Sprawca nie wypełnia zatem obowiązku, bo nie chce go wypełnić lub ten obowiązek lekceważy (post. SN z 17.4.1996 r., II KRN 204/96, Prok. i Pr. 1996, Nr 11, poz. 4). W pojęciu uchylania się zawarty jest zatem zawsze negatywny stosunek psychiczny sprawcy do świadczenia, sprawiający, że nie dopełnia on swojego obowiązku, mimo że ma obiektywną możliwość jego wykonania. Przestępstwo z art. 209 KK zachodzi w sytuacji powtarzającego się uchylania zabarwionego ujemnie z uwagi na złą wolę sprawcy, która wyraża się najczęściej w ignorowaniu w sposób tendencyjny obowiązku świadczenia opieki materialnej (wyr. SN z 3.7.2003 r., II KK 125/03, OSNwSK 2003, Nr 1, poz. 1458; wyr. SN z 27.2.1996 r., II KRN 200/95, Prok. i Pr. 1996, Nr 10, poz. 8; post. SA w Krakowie z 13.12.2000 r., II AKz 289/00, KZS 2000, Nr 12, poz. 28). Art. 209 § 1a KK stanowi typ kwalifikowany polegający na narażeniu pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb Sąd Najwyższy wskazał, że "fakt zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego kosztem znacznego wysiłku osoby współzobowiązanej do alimentacji albo przez inne osoby niezobowiązane nie wyłącza ustawowego znamienia narażenia na niemożność zaspokojenia tych potrzeb" (uchw. SN z 9.6.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7, poz. 86). W uzasadnieniu wskazanej uchwały SN precyzuje: "okoliczność, że w rzeczywistości potrzeby uprawnionego są zaspokajane przez inne osoby, nie wyłącza odpowiedzialności karnej zobowiązanego. W szczególności stanu zagrożenia wywołanego niepłaceniem alimentów nie usuwa fakt, że potrzeby uprawnionego zaspokaja osoba współzobowiązana do łożenia na jego utrzymanie, jeżeli sama świadczy znacznie więcej, niż na nią przypada, z uszczerbkiem dla swego zdrowia lub własnych potrzeb". Okoliczność, że zamiast zobowiązanego do alimentacji środki na realizację podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego są dostarczane przez inne osoby, nie wyłącza odpowiedzialności zobowiązanego za występek niealimentacji. Stanu zagrożenia spowodowanego niepłaceniem rat alimentacyjnych nie niweluje bowiem to, że w pewnym zakresie potrzeby osoby uprawnionej zaspokajała matka (osoba współzobowiązana do łożenia na utrzymanie małoletniej), jeżeli sama kosztem swych potrzeb świadczyła ponad własne zobowiązanie, rodzice i siostra oskarżonego (osoby nieobciążone takim obowiązkiem), fundusz alimentacyjny czy ośrodek pomocy społecznej (wyr. SA we Wrocławiu z 16.3.2016 r., II AKa 7/16, KZS 2016, nr 10, poz. 73). W orzecznictwie wielokrotnie wskazywano, że okoliczność, iż Fundusz Alimentacyjny pokrywa zaliczkowo należne kwoty alimentacyjne zasądzone od dłużnika, który uchyla się od ich uiszczania, nie zmienia faktu, że samo ich niepokrywanie przez sprawcę może wypełniać także znamię narażenia pokrzywdzonych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Przyjmuje się bowiem, że pomoc z Funduszu Alimentacyjnego działa tak samo, jak działa każda inna pomoc od osób niezobowiązanych, które z pobudek humanitarnych umożliwiały egzystencję osób pokrzywdzonych (wyr. SA w Poznaniu z 16.12.1996 r., II AKa 407/96, OSA 1997, Nr 4, poz. 18; wyr. SN z 27.3.1987 r., V KRN 54/87, OSNPG 1987, Nr 8, poz. 103; uchw. SN z 9.6.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7, poz. 86). Konieczne jest zatem zabezpieczenie minimum egzystencji w postaci środków przeznaczonych na utrzymanie i wykształcenie dziecka, lecz także stworzenie mu warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, istotnych dla kształtowania jego osobowości i nawyków kulturalnych (wyr. SN z 27.3.1987 r., V KRN 54/87, OSNPG 1987, Nr 8, poz. 103).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż oskarżony swoim zachowaniem w okresie od 1 listopada 2013r. do 21 grudnia 2017r. wypełnił najpierw (do 30 maja 2017r. ) znamiona przestępstwa z art. 209§1 kk, później przestępstwa z art. 209§1a kk, gdyż doprowadził do zaległości znacznie przekraczającej trzykrotność świadczenia okresowego, narażając tym samym Ł. S. na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. J. S. w przywołanym wyżej okresie miał obiektywną możliwość, by płacić alimenty, był zdolny do podjęcia pracy zarobkowej, lecz pozostawał w tym zakresie bierny. Wraz żoną nadużywał alkoholu, na który przeznaczał środki pieniężne otrzymane ze świadczeń pomocy społecznej. Tylko dzięki pomocy państwa, które wypłacało alimenty, zasiłek rodzinny, świadczenie wychowwcze oraz inne okresowe świadczenia dziecko miało zapewnione zaspokojenie minimum egzystencji.

W świetle zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego sprawstwo i wina J. S. w zakresie popełnienia zarzucanego mu czynu nie budzą żadnych wątpliwości. Oskarżony jest osobą zdrową i jest w stanie pracować, skoro podejmował zatrudnienie dorywcze. J. S. miał więc obiektywną możliwość wywiązania się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego i jednocześnie stwierdzić należy, że całkowicie go zlekceważył.

Przestępstwo z art. 209§1a kk jest zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przy wymiarze kary w przedmiotowej sprawie Sąd miał na uwadze wskazania zawarte w art. 58§1 kk, z którego treści wynika, że jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. Jednocześnie uwzględnić należało treść art. 53§1 kk, który zobowiązuje przy wymiarze kary do uwzględnienia nie tylko stopnia zawinienia sprawcy i stopnia społecznej szkodliwości czynu, lecz też funkcji zapobiegawczej i wychowawczej kary. Przez cele zapobiegawcze rozumie się ukierunkowanie kary na zapobieżenie popełnieniu przez sprawcę kolejnego przestępstwa. Dolegliwość, jaka łączy się wykonaniem kary, ma stanowić na przyszłość bodziec zniechęcający do popełnienia czynów naruszających prawo i uzasadniających przekonanie, iż popełnienie przestępstwa się nie opłaca. Funkcja wychowawcza kary sprowadza się do zmiany postawy sprawcy wobec wartości chronionych przez prawo. Cel wychowawczy bywa utożsamiany z resocjalizacją sprawcy, obejmującą terapię, oddziaływanie poprzez pracę, wdrożenie sprawcy do wykonywania ciążących na nim obowiązków społecznych, wydobycia się z nałogów, umiejętności przeciwstawienia się negatywnym wpływom środowiska . (Komentarz do art. 53 kk, Kodeks karny pod red. A. Zolla, tom I Zakamycze 2004).

W ocenie Sądu wymierzenie kary 10 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym, mając na uwadze stopień zawinienia oskarżonego oraz społecznej szkodliwości czynu, także dotychczasową niekaralność oskarżonego (karta karna, k. 59), jest wystarczającą dolegliwością, która pozwoli osiągnąć wymienione wyżej cele kary. Zdaniem Sądu kara ograniczenia wolności powinna wdrożyć J. S. do obowiązków związanych z pracą zarobkową, wyrwać oskarżonego z bierności zawodowej, wyrobić w nim nawyki systematyczności, punktualności, podporządkowania poleceniom pracodawcy. Kara ograniczenia wolności w orzeczonym wymiarze połączona z zobowiązaniem oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymania syna, powinna w ocenie Sądu spełnić cele zapobiegawcze i wychowawcze wobec oskarżonego.