Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 września 2017 roku w sprawie z powództwa Kancelarii (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. przeciwko J. C. o zapłatę kwoty 5.904 zł, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVIII Wydział Cywilny:

1.  zasądził od J. C. na rzecz Kancelarii (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 1.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2016 roku do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałej części;

3.  zasądził od J. C. na rzecz Kancelarii (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 350 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

W dniu 21 sierpnia 2015 roku strony zawarły umowę windykacji, na mocy której powód zobowiązał się do dochodzenia z należytą starannością wierzytelności w wysokości 35.000 zł za wynagrodzeniem określonym w umowie. Wysokość wynagrodzenia i opłat ponoszonych w sprawie uzależniona była od wysokości wierzytelności wskazanej przez pozwanego w karcie długu. Zgodnie z § 6 pkt 1c zleceniodawca obowiązany był do zapłaty na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego na etapie sądowym i egzekucyjnym, przy czym załącznik do umowy odnosił się do stawek obowiązujących na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radów prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. 2002, Nr 163, poz. 1349).

Pismem z dnia 13 maja 2016 roku powód wezwał pozwanego do złożenia wyjaśnień w sprawie. Powód informował również pozwanego, iż na jego wyraźną prośbę sprawa nie została skierowana na etap postępowania sądowego i umowa jest realizowana wyłącznie
w ramach windykacji polubownej.

Pismem z dnia 28 lipca 2016 roku powód rozwiązał umowę windykacji z dnia 21 sierpnia 2016 roku bez zachowania okresu wypowiedzenia.

W związku z zakończeniem zlecenia w oparciu o treść § 3 pkt 2 umowy, powód na podstawie § 7 p. 1 tiret 6 umowy obciążył pozwanego kosztami zastępstwa procesowego zgodnie z treścią rozrządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku o czynnościach radców prawnych, zgodnie z którym, przy wartości roszczenia w przedziale 10.000 zł do 50.000 zł koszty zastępstwa procesowego wynosiły 4.800 zł netto, powiększone o podatek VAT wg stawki 23 % - 5.904 zł, z terminem płatności do dnia 4 sierpnia 2016 roku.

Pismem z dnia 1 września 2016 roku powód wezwał pozwanego do dobrowolnej zapłaty wyznaczając pozwanemu dodatkowy termin do spełnienia świadczenia.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest częściowo zasadne.

Sąd Rejonowy argumentował, że w niniejszej sprawie powód przyjął zlecenie polegające na dochodzeniu wierzytelności należnej pozwanemu od osoby trzeciej. Biorąc pod uwagę treść umowy zlecenia Sąd pierwszej instancji wskazał, że sprawa pozwanego nie została skierowana na etap postępowania sądowego i umowa była realizowana wyłącznie w ramach windykacji polubownej. Powód świadczył usługi windykacyjne na rzecz pozwanego do dnia 28 lipca 2016 roku z uwagi na wypowiedzenie przez powoda umowy bez zachowania terminu.

W związku z wcześniejszym zakończeniem zlecenia w oparciu o treść § 3 pkt 2 umowy, przed rozpoczęciem postępowania sądowego, powód uprawniony jest do dochodzenia tylko części wynagrodzenia odpowiadającego jego dotychczasowym czynnościom. Stąd Sąd Rejonowy przyjął, że wynagrodzenie powinno uwzględniać czynności dokonane w postępowaniu polubownym polegające na windykacji polubownej (telefonicznych kontaktach do dłużnika) jak i działania podejmowane w celu wyjaśnienia zleconej sprawy.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd na podstawie art. 505 ⁶ § 3 k.p.c. uwzględnił żądanie strony powodowej w zakresie kwoty 1.000 zł biorąc pod uwagę, że pełna stawka określona na podstawie § 6 pkt. 5 w/w rozporządzenia z dnia 28 września 2002 roku wynosiła wraz z podatkiem VAT - 2.952 zł.

W ocenie Sądu meriti na uwzględnienie zasługiwało nadto roszczenie odsetkowe strony powodowej wyrażone w pozwie (art. 481 § 1 k.c.)

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., uwzględniając, że powód wygrał sprawę w 17 %.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł powód zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie:

I.  przepisów prawa procesowego, tj.:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez:

- przekroczenie zasady swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego
i uznanie, iż na skutek braku zgody na skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego powodowi nie przysługuje wynagrodzenie w wysokości określonej w umowie;

- przekroczenie zasady swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego
i pominięcie okoliczności leżących po stronie pozwanego, takich jak brak odpowiedzi na wezwania powoda do złożenia wyjaśnień w sprawie, które w ocenie Sądu nie dały podstaw do wynagrodzenia w pełnej wysokości;

- poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż w myśl łączącej strony umowy istnieje możliwość miarkowania wysokości wynagrodzenia, mimo, iż powód pozostawał w gotowości do spełnienia świadczenia na rzecz pozwanego, a okoliczności wyłączające prawo do wynagrodzenia określonego w umowie leżą wyłącznie po stronie pozwanego;

- poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, iż wysokość wynagrodzenia określonego w § 3 pkt. 2 umowy między stronami daje podstawę do dochodzenia wynagrodzenia tylko w zakresie odpowiadającym dotychczasowym czynnościom, z pominięciem okoliczności, iż umowa między stronami nie wprowadza w tym zakresie żadnych ograniczeń;

2. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu wyroku okoliczności, iż sprawa pozwanego przeciwko jego dłużnikowi nie została skierowana na drogę postępowania sądowego z powodu okoliczności leżących wyłącznie po stronie pozwanego;

II. przepisów prawa materialnego, tj.;

- § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej ponoszonej przez Skarb Państwa udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu poprzez jego zastosowanie;

- § 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku
o czynnościach radców prawnych w brzmieniu obowiązującym do dnia 17 października 2016 roku poprzez jego niezastosowanie.

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie roszczenia w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że niniejsza sprawa była rozpoznawana
w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹⁰ § 1
i § 2 k.p.c. rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Zaznaczyć należy również, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast stosownie do treści art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Zdaniem Sądu Okręgowego wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu i jako taki musi się ostać. Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia. Podniesione przez apelującego zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego, wskazać należy, że zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zdaniem Sądu Okręgowego, ocena materiału dowodowego przeprowadzona przez Sąd I instancji nie narusza granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej dyspozycją
art. 233 § 1 k.p.c. Nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego i mieści się w ramach swobody sądu ( por. też Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., sygn. III CKN 4/98, LEX nr 322031). Ponadto, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne
z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów
i musi się ostać, chociażby w równym stopniu na podstawie tego samego materiału dowodowego udałoby się wysnuć wnioski odmienne. Zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może też polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2002 r., sygn. II CKN 572/99, LEX nr 53136 i w wyroku z dnia 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00, LEX nr 56906).

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, że – wbrew twierdzeniom apelującego – w okolicznościach rozpoznawanej sprawy Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył przy tym dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez ten Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś podniesione w tym zakresie w apelacji zarzuty w ogóle nie uwzględniają, że ustalony w pierwszej instancji stan faktyczny był zasadniczo bezsporny. Skarżący nie tyle kwestionuje zatem ocenę dowodów w sprawie przeprowadzonych, co zarzuca brak wyprowadzenia w oparciu o te dowody właściwych jego zdaniem wniosków, co nie mieści się już w dyspozycji art. 233 k.p.c.

Nietrafne jest również postawienie zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy podziela bowiem dominujące w judykaturze stanowisko, że strona może powołać się na zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia i zarzut taki można ocenić jako zasadny, gdy z powodu braku w uzasadnieniu elementów wskazanych w art. 328 § 2 k.p.c. zaskarżony wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej. Taka sytuacja miałaby miejsce tylko gdyby sąd odwoławczy nie miał możliwości dokonania oceny toku wywodu, który doprowadził sąd pierwszej instancji do wydania orzeczenie, a także w razie zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego stanu faktycznego ( tak też Sąd Najwyższy m. in. w wyroku z dnia 16 października 2009 r., sygn. I UK 129/09, LEX nr 558286, w wyroku z dnia 30 września 2008 r., II UK 385/07, LEX nr 741082, w wyroku z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, publ. OSNC 2000/5/100 oraz w wyroku z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, M. Prawn. 2007/17/930). Uzasadnienie zaskarżonego wyroku umożliwia natomiast dokonanie kontroli instancyjnej.

W rozpoznawanej sprawie ocenie podlega umowa windykacji, na mocy której powód zobowiązał się do dochodzenia z należytą starannością wierzytelności na rzez pozwanego za wynagrodzeniem określonym w umowie. Do umowy tej stosuje się zgodnie z art. 750 k.c. przepisy o zleceniu.

Jak słusznie ustalił Sąd Rejonowy zawarta pomiędzy stronami umowa zobowiązywała powoda do windykacji za wynagrodzeniem przysługujących pozwanemu wierzytelności
w postępowaniu polubownym, sądowym i egzekucyjnym. Bezspornym jest, że postępowanie na prośbę pozwanego ograniczyło się do etapu windykacji polubownej, a powód w dniu 28 lipca 2016 roku umowę rozwiązał i zażądał zapłaty wynagrodzenia ustalonego na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zm.), powiększonego o podatek VAT.

Analiza argumentacji podniesionej w uzasadnieniu ww. zarzutów naruszenia prawa procesowego wskazuje, że skarżący kwestionuje w istocie dokonaną przez Sąd Rejonowy wykładnię umowy zlecenia z dnia 21 sierpnia 2015 roku, czyli zarzuca naruszenia prawa materialnego, tj. art. 65 k.c.

Artykuł 65 § 2 k.c. przyznaje prymat tzw. subiektywnej metodzie wykładni, która ma pozwolić na ustalenie znaczenia, jakie obie strony nadawały składanemu oświadczeniu woli w momencie jego wyrażania. Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 20 stycznia 2011 roku ( sygn. I CSK 193/10, LEX nr 784895), wskazując, że proces interpretacji umowy nie może ograniczać się jedynie do badania jej tekstu lecz musi objąć wszystkie okoliczności umożliwiające ocenę, jaka była rzeczywista wola umawiających się kontrahentów i powinien przebiegać według reguł wykładni kombinowanej, dającej pierwszeństwo ustaleniu znaczenia spornych postanowień umowy według wzorca subiektywnego.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył znaczenia § 6 ust. 1 oraz
§ 7 ust. 1 umowy windykacji. Pierwszy z zapisów umownych różnicuje elementy wynagrodzenia należnego za działania windykacyjne na rzecz zleceniodawcy – koszty zastępstwa procesowego na etapie sądowym oraz egzekucyjnym to tylko jeden z elementów. Jednocześnie § 7 ust 1 umowy wskazuje, że termin płatności kosztów zastępstwa procesowego stanowiącego wynagrodzenie za udział profesjonalnego pełnomocnika za prowadzenie sprawy na etapie polubownym, sądowym i egzekucyjnym przypada w ciągu
7 dni od zaistnienia jednej z wymienionych w tym zapisie okoliczności. Istotnie powód rozwiązał z pozwanym umowę bez wypowiedzenia wobec niewyrażenia przez niego zgody na skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.

Wykładni podlega jednak rzeczywisty zamiar i wola stron w dacie złożenia kwestionowanych oświadczeń woli, a nie to, jak strony rozumiały oświadczenia czy interpretowały je później, na skutek zmiany okoliczności, a w szczególności wskutek powstania między nimi konfliktu ( tak też Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 14 stycznia 2015 roku, sygn. I ACa 1384/14, LEX nr 1667556). Subiektywnej metoda wykładni nie oznacza też, że pozostaje ona w oderwaniu od literalnego brzmienia umowy. Trudno zatem uznać, aby zgodnym zamiarem stron umowy było, aby zleceniodawca mając prawo do rezygnacji z dalszych działań windykacyjnych na etapie sądowym i egzekucyjnym, musiał mimo to ponosić pełne koszty zastępstwa procesowego w wysokości, która byłaby należna za reprezentowanie go przed sądem. Umowa wyraźnie wyodrębnia postępowanie sądowe i egzekucyjne i odrębnie kształtuje wynagrodzenie za czynności pełnomocnika podejmowane w tych postępowaniach. W przeciwnym razie oznaczałoby to przymuszanie powoda do skorzystania z usług, z których nie ma przecież obowiązku korzystać ani tym bardziej płacić za usługę, której nie chce.

Pozostaje to również w zgodzie z przepisami kodeksu cywilnego regulującego umowę zlecenia oraz umowę o świadczenie usług, w szczególności z art. 746 k.c.

Mając powyższe na względzie niezasadnym są też zarzuty naruszenia § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radów prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. 2013, Nr 163,
poz. 490) ani tym bardziej § 2 i 3 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku o czynnościach radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym do dnia 17 października 2016 roku ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804, ze zm.) poprzez ich niezastosowanie.

Wyżej wymienione akty prawne nie mogły bowiem w realiach niniejszej sprawy stanowić postawy roszczenia dochodzonego przez powoda od pozwanego, skoro świadczone przez powoda usługi nie obejmowały zastępstwa procesowego przed sądem lub organami egzekucyjnymi. Na marginesie dodać należy, że wyjątkowo nieuprawnionym byłoby dochodzenie od pozwanego wynagrodzenia w stawce obowiązującej po dniu 1 stycznia 2016 roku, z uwagi na to, że pozwany nie zdecydował się do tego czasu na kontynuowanie sporu ze swoim dłużnikiem przed sądem.

Mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym
z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.