Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku Z. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o datę przyznania świadczenia

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 marca 2012 r. sygn. akt VII U 2444/11

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 992/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 18 grudnia 2012 r.

Wyrokiem z dnia 28 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 24 października 2011 r. i przyznał Z. K. prawo do renty od dnia 13 czerwca 2011 r. Sąd ustalił, że Z. K., ur. w dniu (...), o wykształceniu wyższym - nauczyciel, prowadząca od 1993 r. działalność gospodarczą, w okresie od dnia 13 grudnia 2010 r. do dnia 12 czerwca 2011 r. pobierała zasiłek chorobowy. Udowodniła łączny staż w wymiarze 29 lat, 3 miesięcy i 28 dni okresów składkowych oraz 1 roku, 8 miesięcy i 24 dni okresów nieskładkowych. W dniu 25 maja 2011 r. Z. K. złożyła w ZUS wniosek o świadczenie rehabilitacyjne. Orzeczeniem z dnia 20 czerwca 2011 r. Lekarz Orzecznik ZUS stwierdził, iż odwołująca jest całkowicie niezdolna do pracy od wyczerpania ZLA do dnia 31 grudnia 2012 r. Rozpoznał u niej raka prawej piersi - stan po operacji, stan po przebytej w okresie od stycznia do kwietnia 2011 r. chemioterapii oraz aktualnej radioterapii, obrzęk limfatyczny w miejscu mastektomii oraz wole guzkowe tarczycy po zabiegu operacyjnym w 1996 r. leczone hormonoterapią. Lekarz Orzecznik poinformował odwołującą, że Zakład wyda najpierw decyzję o odmowie świadczenia rehabilitacyjnego, a w sprawie renty konieczne będzie wypełnienie dodatkowych dokumentów. Decyzją z dnia 4 lipca 2011 r. ZUS odmówił wnioskodawczyni prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, gdyż Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 20 czerwca 2011 r. orzekł, iż stan zdrowia odwołującej nie uzasadnia przyznania prawa do świadczenia. W uzasadnieniu decyzji podano, iż z uwagi na orzeczenie niezdolności do pracy może ona wystąpić niezwłocznie do ZUS z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy, a jeżeli wniosek taki zostanie zgłoszony w ciągu miesiąca od otrzymania decyzji, za datę zgłoszenia przyjęta zostanie data wniosku o świadczenie rehabilitacyjne. Decyzja została nadana do odwołującej w dniu 6 lipca 2011 r. listem zwykłym. Wnioskodawczyni otrzymała decyzję ZUS w trakcie trwania choroby połączonej z bardzo wysoką gorączką, na którą cierpiała od początku lipca 2011 r. W okresie od dnia 12 lipca 2011 r. do dnia 20 lipca 2011 r. przebywała w Szpitalu (...) w K. w związku ze stanem zapalnym miejsca operowanego. Po opuszczeniu szpitala kontynuowała radioterapię do dnia 4 sierpnia 2011 r. W dniu 31 sierpnia 2011 r. złożyła w ZUS wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd zważył, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Istotę sporu stanowiło ustalenie, czy o dacie przyznania wnioskodawczyni świadczenia decyduje data złożenia przez nią wniosku o świadczenie rehabilitacyjne, czy też później złożonego wniosku o rentę. Zgodnie z art. 116 ust. 1 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity - Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zmianami) postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. W myśl art. 129 tej Ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Jak wynika z § 37 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń Oddział ZUS i Biuro Rent Zagranicznych w razie odmowy prawa do emerytury powinny pouczyć zainteresowanego o możliwości ubiegania się o rentę inwalidzką, jeżeli z akt sprawy wynika, że w razie inwalidztwa miałby prawo do takiej renty; jeżeli zgłoszenie wniosku o rentę inwalidzką nastąpi w ciągu miesiąca od daty pouczenia, za datę jego zgłoszenia przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o emeryturę. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli zainteresowany nie spełnia warunków do świadczenia, o którego przyznanie zgłosił wniosek, natomiast z akt sprawy wynika, że spełnia warunki wymagane do przyznania innego świadczenia emerytalno-rentowego (ust. 2). Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego Z. K. wniosek o rentę złożyła dopiero w dniu 31 sierpnia 2011 r. z uwagi na problemy zdrowotne. W związku z powyższym Sąd doszedł do przekonania, iż w niniejszej sprawie z uwagi na przedstawione okoliczności nie można dokonywać wykładni art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 37 powołanego wyżej rozporządzenia zgodnie z ich dosłownym brzmieniem, przyjmując, iż o dacie wypłaty świadczenia decyduje data złożenia wniosku o konkretne świadczenie (w tym wypadku wniosku o rentę z dnia 31 sierpnia 2011 r., a nie wniosku o przyznanie świadczenie z uwagi na stan zdrowia z dnia 25 maja 2011 r., a więc wniosku o świadczenie rehabilitacyjne). Odmowa przyznania świadczenia rehabilitacyjnego wobec istnienia przesłanek do przyznania renty (a więc wobec gorszego stanu zdrowia niż uprawniający do świadczenia rehabilitacyjnego) i to stanu zdrowia związanego u wnioskodawczyni z bardzo wysoką gorączką związaną z chemioterapią godziłaby w instytucję opieki zdrowotnej Państwa. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż ZUS pomimo ciążącego na nim obowiązku doręczenia decyzji wnioskodawczyni za zwrotnym potwierdzeniem odbioru, wysłał ją listem zwykłem. Wobec braku w aktach dowodu doręczenia Z. K. decyzji z dnia 4 lipca 2011 r. Sąd uznałaby, iż nie została ona w ogóle doręczona. Jedynie stawienie się przez wnioskodawczynię na rozprawie w dniu 28 marca 2012 r. i zeznanie przez nią prawdy o otrzymaniu korespondencji z ZUS zawierającej decyzję z dnia 4 lipca 2011 r. pozwoliło na ustalenia, iż odwołująca ją otrzymała. W ocenie Sądu szczególna sytuacja Z. K., a także zaniedbanie ZUS, uzasadnia przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia zaprzestania pobierania przez nią zasiłku chorobowego, gdyż zwłoka w złożeniu wniosku o rentę wynika z obiektywnie istniejących okoliczności - leczenia się przy wysokiej gorączce, a nie z niestaranności w prowadzeniu swoich spraw przez odwołującą. Zaznaczenia bowiem wymaga, iż wniosek został złożony przez nią niezwłocznie po osiągnięciu stanu zdrowia, który pozwalał na podjęcie takiej czynności. Zdaniem Sądu tylko wyrok o takiej treści można uznać za zgodny z zasadą sprawiedliwości, którą to zasada jest naczelna dla sądu. Mając powyższe na uwadze, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i w związku z powołanymi powyżej przepisami prawa materialnego zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał Z. K. prawo do renty od dnia 13 czerwca 2011 r.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy zaskarżając wyrok w całości. Zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 116 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania. W uzasadnieniu podniósł, że stan faktyczny sprawy jest w zasadzie bezsporny. Odwołująca się wniosek o rentę złożyła 31 sierpnia 2011 r. i dlatego organ rentowy na podstawie art. 116 ust. 1 w związku z art. 1233 ust. 1 pkt 1 ustawy przyznał prawo do świadczenia i podjął jego wypłatę od dnia 1 sierpnia 2011 r. Organ stosujący wskazane przepisy nie ma możliwości badania przyczyn, dla których wnioskodawca składa wniosek o przyznanie renty dopiero po upływie 2 miesięcy od daty powstania niezdolności do pracy. Wbrew twierdzeniom sądu żaden z obowiązujących przepisów nie nakłada na ZUS obowiązku doręczenia decyzji za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Dlatego decyzja doręczona została listem zwykłym, a odwołująca się potwierdziła, że otrzymała decyzję na początku lipca 2011 r. Wiedziała zatem o konieczności złożenia wniosku o rentę. Wykładnia przepisów zawarta w uzasadnieniu wyroku oparta jest w znacznej mierze na nieaktualnym rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, dlatego nie może mieć wpływu na ocenę prawidłowości decyzji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna, chociaż część jej zarzutów jest uzasadniona.

Słusznie zwraca uwagę organ rentowy, że normą bezwzględnie obowiązującą jest wynikająca z cytowanych w apelacji przepisów możliwość przyznania wypłaty świadczenia dopiero od miesiąca złożenia wniosku o rentę. W szczególności sąd nie może nawet w przypadku ciężkiej sytuacji zdrowotnej lub życiowej ubezpieczonego stosować zasad współżycia społecznego i przyznać świadczenie wbrew obowiązującym przepisom za okres wcześniejszy. Dotyczy to także terminu, do którego nawiązał sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wyroku. Ma wprawdzie rację organ rentowy, że sąd błędnie powołał się na § 37 już nieobowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, lecz organ rentowy obowiązany był zastosować analogiczny w brzmieniu § 34 obowiązującego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412), które to rozporządzenie zastąpiło poprzednie. Wynika z niego, że w razie odmowy prawa do świadczenia, o którego przyznanie zainteresowany zgłosił wniosek, organ rentowy informuje zainteresowanego o możliwości ubiegania się o inne świadczenie lub świadczenie ustalane przez organ rentowy na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli z akt sprawy wynika, że miałby do niego prawo. Jeżeli zgłoszenie wniosku o inne świadczenie na warunkach określonych w ust. 1 nastąpi przed dniem, w którym decyzja odmowna stała się prawomocna, za datę zgłoszenia tego wniosku przyjmuje się datę zgłoszenia poprzedniego wniosku, jeżeli zainteresowany tego zażąda. Takie też pouczenie organ rentowy zawarł w decyzji odmawiającej przyznania świadczenia rehabilitacyjnego.

Ma też rację organ rentowy wywodząc, że żaden obowiązujący przepis prawa nie nakłada na organ rentowy obowiązku doręczania decyzji i pouczeń listem poleconym. Nie można zatem podzielić zarzutu o naruszeniu przez Zakład obowiązujących w tym zakresie przepisów. Należy jednak zwrócić uwagę, że nie zastosowanie takiego trybu doręczenia decyzji przez organ rentowy powoduje, że nie jest on w stanie wykazać jednoznacznie daty doręczenia przesyłki ubezpieczonemu. W przypadku, gdy data ta ma znaczenia do określonych uprawnień świadczeniobiorcy, właśnie organ rentowy obciąża ciężar udowodnienia tej okoliczności. Nie ulega wątpliwości, że organ rentowy w niniejszej sprawie nie wykazał daty doręczenia decyzji odmawiającej świadczenia rehabilitacyjnego wnioskodawczyni, a w decyzji tej zawarte było pouczenie o konieczności zachowania przez ubezpieczoną miesięcznego terminu do złożenia wniosku o rentę, celem zachowania prawa do wypłaty tego świadczenia od miesiąca złożenia wniosku o świadczenia rehabilitacyjne (wobec nie złożenia odwołania do sądu, po upływie miesiąca decyzja się uprawomocniła). W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że wbrew zarówno twierdzeniom organu rentowego zawartym w apelacji, jak i ustaleniom sądu pierwszej instancji, wnioskodawczyni nie wskazała daty, w której decyzję tę otrzymała. W szczególności nie wynika z jej zeznań, by był to początek lipca 2011 r. Odwołująca się zeznała (karta 21 akt sprawy), że nie jest w stanie stwierdzić, kiedy otrzymała decyzję, najprawdopodobniej w okresie wysokiej gorączki, a przed Sądem Apelacyjnym potwierdziła, że „w lipcu i sierpniu 2011 r. jej stan zdrowia był bardzo zły i zupełnie nie pamięta, kiedy odebrała decyzję o odmowie przyznania świadczenia rehabilitacyjnego”. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do ustalenia, że decyzja została doręczona na początku lipca 2011 r., a wnioskodawczyni nie zachowała miesięcznego terminu. Przeciwnie, wobec nie posłużenia się przez organ rentowy zwrotnym poświadczeniem odbioru przyjąć należy, że termin określony w § 34 cytowanego wyżej rozporządzenia został zachowany. Skutkiem zachowania tego terminu jest obowiązek wypłacenia renty od wyczerpania zasiłku chorobowego.

Wobec powyższego na podstawie art. 385 kpc orzeczono jak w sentencji wyroku.