Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy S. B.

przy udziale zainteresowanej M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołania S. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 16 maja 2018 r. nr (...)- (...) decyzja nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia M. B., podlegającej ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik u płatnika składek S. B., stanowi kwota wynikająca z zawartej między nimi umowy o pracę tj. 6.400 zł (słownie: sześć tysięcy czterysta złotych)

/-/SSO B. Urbańska-Woike

Sygn. akt: IV U 847/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 16.05.2018 roku, nr: (...), na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 3, art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2017, poz. 1778 ze zm.), stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne M. B. podlegającej tym ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek S. B. wynosi 3.000 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy stwierdził, że zatrudnienie skarżącej w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem na poziomie: 6.400 zł brutto, a następnie korzystanie przez ubezpieczoną z zasiłku chorobowego świadczy o zamiarze uzyskania przez skarżącą nienależnie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zdaniem organu rentowego płatnik składek celowo ustalił ubezpieczonej warunki pracy i płacy określając w nich wysokie wynagrodzenie, aby w przyszłości odwołująca mogła korzystać ze wskazanego zasiłku w zawyżonej wysokości. W związku z tym ustaleniem organ rentowy uznał, że podstawę wymiaru składek winna stanowić kwota wynagrodzenia odwołującej na poziomie 3.000 zł odpowiadająca podstawie wymiaru składek kierownika w przeliczeniu na pełen etat w okresie od 10/2017 do 05/2018.

Z powyższą decyzją nie zgodził się płatnik składek wnosząc o jej zmianę i ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne M. B. z tytułu zatrudnienia w wysokości ustalonej umową stron.

W uzasadnieniu wskazał, że ustalając wynagrodzenie ubezpieczonej kierował się oczekiwaniami zatrudnionej oraz informacjami o zarobkach kierownika/menadżera m in. na portalach internetowych dedykowanych wynagrodzeniom, np. (...) czy (...) Z tych źródeł powziął wiadomość, że zarobki kierowników/menadżerów są co do zasady dwukrotnie wyższe od pensji pracowników szeregowych. Na stronie wynagrodzenia.pl można znaleźć informacje o zarobkach w kraju m.in. na szczeblu kierowniczym wynikające z ogólnopolskich badań prowadzonych przez firmę (...) zajmującą się od lat problematyką rynku pracy.

Z ich raportów wynika, że mediana miesięcznego wynagrodzenia w kraju na kierowniczym szczeblu zarządzania w 2016 roku wyniosła 6.000,00 zł brutto oraz 25% z badanych zarabiało więcej niż 8.500,00 zł (vide: (...) raport K. J. z dnia 23.01.2017r.). Z raportu tego wynika również, że nie ma większego znaczenia rozmiar zespołu kierowanego przez menadżera oraz że w przedsiębiorstwach prywatnych wynagrodzenia kierownicze są wyższe od pozostałych jednostek, w tym państwowych, czy samorządu terytorialnego. Biorąc pod uwagę takie dane zdaniem odwołującego trudno zgodzić się z kwotą podstawy wymiaru składek proponowaną przez ZUS, pomijając przekonanie organu rentowego o ustaleniu wynagrodzenia w kwocie 6.400,00 zł celem wyłudzenia wyższych świadczeń.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że na podstawie akt ustalił:

⚫

M. B. od 1.10.2017 roku została zatrudniona na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu z wynagrodzeniem 6.400 zł;

⚫

stanowisko kierownika, na którym została zatrudniona wcześniej nie istniało;

⚫

do obowiązków pracowniczych należało organizowanie i kontrolowanie podległych pracowników, ustalanie grafiku, rekrutacja nowych pracowników, nadzór nad realizacją sprzedaży, negocjowanie warunków zawieranych transakcji;

⚫

w okresie od 2.08.2010 roku do 10.03.2014 roku zatrudniona była u syna płatnika za minimalnym wynagrodzeniem, który obecnie jest zatrudniony również u płatnika;

⚫

wszyscy pozostali pracownicy zatrudnieni są za minimalnym wynagrodzeniem;

⚫

oprócz właściciela jest dwóch pracowników, a od 10/2017r. M. B. zajmująca stanowisko kierownika z wynagrodzeniem 6.400 zł ubezpieczeni zgłoszeni w latach 2016- 2018 to: w 2016r. - płatnik składek, w 2017r. - płatnik składek, syn A. B. i M. C., od 10/2017 - płatnik składek, syn A. B. i M. C. i ubezpieczona M. B.;

⚫

z zeznań podatkowych wynika, że przychody firmy za 2017r. ewidentnie zmniejszyły się w porównaniu do 2016r.

Organ rentowy podkreślił, że biorąc pod uwagę powyższe okoliczności i zebrany w toku postępowania materiał potwierdza, że odwołująca pracowała, jednakże ustalenia w niniejszej sprawie spowodowały konieczność zakwestionowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Dlatego też Zakład Ubezpieczeń Społecznych stoi na stanowisku, że wynagrodzenie M. B. zostało rażąco zawyżone, co też skutkuje naruszeniem zasad współżycia społecznego.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Płatnik składek S. B. prowadzi od 3 lat działalność gospodarczą pod nazwą (...) S. B. w zakresie sprzedaży detalicznej ceramiki, armatury i mebli łazienkowych. Prowadzi sklep o pow. 200 m ² w S..

W celu prowadzenia wskazanej działalności płatnik składek zatrudnia pracowników fizycznych (magazynierów): A. B. i M. C. z podstawą wymiaru składek na poziomie minimalnego wynagrodzenia.

Odwołujący posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności.

(dowód: zestawienie k. 67-68 akt ZUS; akta osobowe k. 19 akt sprawy; zeznania płatnika składek e-protokół z dnia 28.08.2018 roku)

Ubezpieczona M. B. w okresie od dnia 2.08.2010 roku do dnia 10.03.2014 roku była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u syna płatnika składek A. B. (obecnie zatrudnionego w firmie ojca) z najniższym wynagrodzeniem (zestawienie k. 68 akt ZUS).

Od dnia 1 czerwca 2016r. płatnik składek zatrudnia na stanowisku sprzedawcy /magazyniera M. C. oraz syna,A. B. za minimalnym wynagrodzeniem .

( dowód : akta osobowe k. 19)

Dnia 1.10.2017 roku płatnik składek zawarł z ubezpieczoną umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku: kierownik, w wymiarze pełnego etatu i z wynagrodzeniem miesięcznym: 6.400,00 zł. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: S., ul. (...). Wysokość wynagrodzenia ustalono w drodze negocjacji . Ostatecznie pracodawca chciał docenić zainteresowaną , z uwagi na rozmiar zaproponowanych obowiązków . O czasu zatrudnienia de facto przejęła dotychczasowe zadania skarżącego.

(dowód: umowa o pracę k. 39 akt ZUS dot. odwołującej, wyjaśnienia skarżącego e- protokół z dnia 28 sierpnia 2018r.

Ubezpieczona przedstawiła orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na powyższym stanowisku. Przeszła także szkolenie wstępne i instruktaż stanowiskowy z zakresu bhp.

(dowód: orzeczenie lekarskie k. 47a, zaświadczenia k. 48-49 akt ZUS)

Do obowiązków zainteresowanej w zamach zawartej umowy o pracę należało prowadzenie sklepu należącego do płatnika składek, dokonywanie zamówień asortymentu, w tym kabin, wanien, płytek, wszelkich elementów stanowiących wyposażenie łazienek. Często są to zamówienia na wysokie kwoty wymagające dokładności i wnikliwej analizy. Zajmuje się także obsługą klienta, sprzedażą produktów łazienkowych i doradztwem w zakresie wyporu odpowiednich produktów. Posiada także uprawnienia w zakresie negocjacji cen z klientami. Zajmuje się również pozyskiwaniem nowych dostawców. W tym zakresie nawiązała współpracę z firmą (...) sp. z o.o. oraz producentem armatury łazienkowej i kuchennej – firmą (...) sp. j. Zaowocowało to uzyskaniem niższej ceny zakupu, a w efekcie – zwiększonym zyskiem odwołującego.

(dowód: zeznania płatnika składek e-protokół z dnia 28.08.2018 roku; wyjaśnienia na k. 17-18 akt sprawy, zestawienia zakupów z firmy (...). j. , z firmy (...) Sp. z o.o. , dokumenty przejęć magazynowych k. 18, zestawienia przychodów k.26 )

Wynagrodzenie ubezpieczonej było płacone w drodze przelewu na konto.

(dowód: wyciągi z rachunku bankowego k. 5-22 akt ZUS dot. odwołującej)

Zainteresowana leczy się w poradni ginekologicznej. Wizyty kontrolne odbyła w dniach : 8 grudnia 2015r. , 22 grudnia 2015r. oraz 17 maja 2016r. Następnie w dniu 2.01.2018 roku zgłosiła się do lekarza z bólami w dole brzucha. W okresie od dnia 2.01.2018 roku do 08.03.2018r. ubezpieczona przebywała w związku ze zdiagnozowanymi dolegliwościami na zwolnieniu lekarskim. Do dnia 10.02.2018 roku pracodawca wypłacił M. B. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Od dnia 11.02.2018 roku ubezpieczona pobierała zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego.

Po zastosowanym leczeniu jej stan zdrowia uległ poprawie. Podczas wizyty w dniu 1.08.2018 roku lekarz stwierdził u ubezpieczonej brak dolegliwości i zalecił kontrolę za rok. OM wystąpiła 2 tygodnie temu.

(dowód: historia choroby k. 22 akt sprawy)

Od dnia 9.03.2018 roku zainteresowana wróciła do pracy i do chwili obecnej wykonuje obowiązki wynikające z umowy o pracę z dnia 1.10.2017 roku. Otrzymuje nadal wynagrodzenie na poziomie 6.400 zł brutto miesięcznie.

(dowód: dokumentacja na k. 26-50 akt ZUS; zeznania płatnika składek e-protokół z dnia 28.08.2018 roku)

W 2016 roku płatnik składek w pozarolniczej działalności gospodarczej osiągnął dochód w wysokości: 128.834,37 zł, a w 2017 roku - 117.250,99 zł.

(dowód: zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu k. 26- 31 akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Spór w niniejszej sprawie nie sprowadzał się do ustalenia podlegania przez zainteresowaną ubezpieczeniom społecznym od dnia 1.10.2017 roku, ale do podstawy ich wymiaru.

Przed przystąpieniem do analizy sprawy należy sięgnąć do wykształconej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego , zgodnie z którą uznać należy dopuszczalność dokonywania przez organ ubezpieczeń społecznych kontroli i zakwestionowania wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Wymaganie, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, nie jest sprzeczne z zasadami prawa pracy (por. art. XII § 3 p.w. k.c.).

Umowa o pracę wywołuje bowiem skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to skutki bardzo doniosłe, zarówno z punku widzenia interesu pracownika, jak i interesu publicznego, należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych.

Należy pamiętać, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27.04.2005 roku, sygn.: II UZP 2/05).

Zaprezentowane poglądy Sądu Najwyższego wyrażone zostały na tle zbliżonych ustaleń faktycznych , w których u ubezpieczonej po okresie krótkiego świadczenia pracy za wynagrodzeniem ustalonym na wysokim poziomie w relacji do zarobków innych pracowników, możliwości finansowych pracodawcy , uwarunkowań rynku pracy, zaktualizowało się jedno z ryzyk objętych ochroną ubezpieczeniową tj. niezdolność do pracy związana z ciążą , z planowanym zabiegiem operacyjnym czy też urodzenie dziecka.

Podkreślano zatem, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 § 3 kc w związku z art. 300 kp). Sąd Najwyższy wskazuje przy tym , że samo skorzystanie z zasiłków z ubezpieczenia społecznego, również wysokich, nie może być uznane za cel, którego osiągnięcie jest sprzeczne z prawem. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Może ono nawet być głównym motywem nawiązania stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych. Zawierając umowy o pracę strony kierują się różnymi motywami indywidualnymi. Za obejście ustawy nie można uznać także ustalenia przez strony umowy o pracę wysokiego wynagrodzenia. Ustalenie wysokiego wynagrodzenia, nawet gdy już na pierwszy rzut oka jest ono nadmierne, nie jest sprzeczne z prawem, poza przypadkami, gdy jego wysokość jest limitowana. Nie stanowi także obejścia prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.08.2005 roku, sygn.: III UK 89/05).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt mniejszej sprawy wskazać należy, iż organ rentowy stał na stanowisku, iż wynagrodzenie zainteresowanej ustalone na poziomie 6.400 zł zostało rażąco zawyżone, a tym samym umowa o pracę w tym zakresie jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego .

Sąd nie zgadza się z powyższą tezą .

Przede wszystkim zauważyć należy , iż materiał dowodowy nie dostarczył argumentów na ustalenie, iż zawarcie pomiędzy stronami umowy o pracę za ww. wynagrodzeniem wynikało wyłącznie z chęci uzyskania przez skarżącą wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Istotnie, ubezpieczona pozostaje pod opieką poradni ginekologicznej . Jednakże ze zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej nie wynika, by miała stałe problemy ze zdrowiem, uniemożliwiające jej wykonywanie pracy w dłuższym okresie czy systematycznie. Wręcz przeciwnie, historia choroby zainteresowanej wskazuje wyraźnie, iż porady lekarskie nie były regularne, brak zapisu o wcześniejszych niezdolnościach do pracy, ostatnia wizyta przed dniem 02.01.2018r. miała miejsce 17 maja 2016r. Wpis z sierpnia 2018 roku dowodzi ustąpienia u skarżącej dolegliwości (lekarz zalecił kontrolę za rok). Wymieniona nie jest w ciąży .

Poza sporem pozostawało też, iż po trwającej przez okres dwóch miesięcy niezdolności do pracy zainteresowana powróciła do pracy i nieprzerwanie nadal ją wykonuje za wynagrodzeniem wynikającym z umowy o pracę, wypłacanym na rachunek bankowy .

Ponadto, wysokość wynagrodzenia, przy pełnieniu przez skarżącą obowiązków na stanowisku kierownika, nie jest, w ocenie Sądu, ani wygórowana, ani tym bardziej nieadekwatna za zleconym zadań, jeżeli zważyć, że do obowiązków ubezpieczonej należało w istocie zarządzanie i prowadzenie sklepu należącego do płatnika, w tym dokonywanie zamówień asortymentu, obsługa klienta, sprzedaż produktów łazienkowych czy doradztwo w zakresie wyboru i wreszcie pozyskiwanie nowych dostawców, przekładające się bezpośrednio na zyski sklepu.

Nadto należy wyraźnie podkreślić, że z zeznań płatnika składek, którym Sąd dał w pełni wiarę, jasno wynika, że odwołujący z racji wieku i złego stanu zdrowia właściwie przekazał prowadzenie należącego do niego sklepu w ręce zainteresowanej. Dlatego też wysokość jej wynagrodzenia znacznie różni się od wysokości wynagrodzenia pozostałych zatrudnianych przez niego pracowników, w tym syna, pracujących w charakterze magazynierów za wynagrodzeniem minimalnym .

Nadto, co ważne, płatnika składek stać było na zatrudnienie zainteresowanej i wypłacanie jej wynagrodzenia w umówionej wysokości. Świadczy o tym treść przedstawionej przez niego dokumentacji finansowej. Jednocześnie odwołujący deklaruje, że przychody te wzrosły wraz z zatrudnieniem ubezpieczonej i wykonywaniem przez nią pracy, w tym w szczególności nawiązaniem współpracy z nowymi dostawcami oferującymi korzystniejsze ceny na produkty oferowane w sklepie. Wynagrodzenie nie odbiega także od mediany miesięcznego wynagrodzenia w kraju na kierowniczym stanowisku (https://wynaqrodzenia.pl).

Dlatego też ostateczne ustalenie zainteresowanej wynagrodzenia we wskazanej wysokości nie budzi zastrzeżeń .

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym z zeznań odwołującego, wynika, że rodzaj, ilość czy charakter wykonywanej przez zainteresowaną pracy uzasadniał przyznanie jej umówionego wynagrodzenia.

Sąd dał wiarę dokumentom zebranym w niniejszej sprawie , ich prawdziwość nie budzi wątpliwości ,nie była także kwestionowana przez strony. Sąd uznał także za wiarygodne relacje wnioskodawcy oraz zainteresowanej jako spójnym i tworzącym logiczną całość .

Opisane okoliczności uzasadniają twierdzenie, że ustalenie wynagrodzenia zainteresowanej we wskazanej wysokości nie nastąpiło z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu. Wynagrodzenie na poziomie 6.400 zł przy rodzaju wykonywanej przez ubezpieczoną pracy, z uwzględnieniem wielkości i rodzaju działalności firmy płatnika składek, jest w ocenie Sądu Okręgowego adekwatne do wykonywanej przez nią pracy.

W tych okolicznościach wynagrodzenie skarżącej było wynagrodzeniem godziwym.

Ostatecznie należy wskazać, że zawarcie umowy o pracę np. podczas rehabilitacji związanej ze stanem zdrowia, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie prawa do zasiłku chorobowego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem. Sąd Najwyższy stoi bowiem na stanowisku, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.08.2005 roku, II UK 320/04).

W tym stanie rzeczy Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w wyroku.

/-/ SSO Beata Urbańska-Woike