Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Marzena Górczyńska-Bebłot

Protokolant starszy sekretarz sądowy Karina Zbroińska

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2017 roku w Częstochowie

sprawy B. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania B. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 1 marca 2017 roku Nr (...)

1. oddala odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 1 marca 2017 roku numer (...);

2. powództwo B. K. o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. kwoty 1.000.000 zł (jednego miliona złotych) tytułem odszkodowania przekazuje do rozpoznania według właściwości Sądowi Okręgowemu w Częstochowie I Wydziałowi Cywilnemu.

Sygn. akt IV U 1055/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 marca 2017 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. dokonał waloryzacji przysługującej B. K. emerytury, poprzez pomnożenie wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonemu na dzień 28 lutego 2017 roku przez wskaźnik waloryzacji wynoszący 100,44%.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł B. K., zarzucając że pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. nie uznali treści dokumentów wystawionych mu przez zakłady pracy oraz naruszyli prawo pracownicze i o ubezpieczeniach społecznych, w szczególności błędnie ustalili jego staż pracy górniczej, zaniżyli wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, nie uznali okresu służby wojskowej jako okresu pracy górniczej, nie uznali deputatu węglowego oraz błędnie ustalili wymiar okresów przeliczanych wskaźnikami 1,5 i 1,8. Wskazując na powyższe zarzuty odwołujący wniósł o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz odszkodowania w kwocie 1.000.000,00 zł.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Postanowieniem z dnia 16 maja 2017 roku, IV U 416/17 Sąd Okręgowy
w C. odrzucił odwołanie.

W pisemnych motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że w niniejszej sprawie ubezpieczony co prawda odwołuje się od decyzji waloryzacyjnej, jednakże
w rzeczywistości nie zgadza się z pierwotnym wyliczeniem jego emerytury,
w szczególności kwestionując przyjęte przez organ rentowy przeliczniki górnicze, zastosowany wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, odmowę uwzględnienia okresu służby wojskowej oraz deputatu węglowego, które to kwestie były już przedmiotem postępowań sądowych, zakończonych prawomocnymi orzeczeniami. W związku
z powyższym w sprawie zachodziła powaga rzeczy osądzonej, a odwołanie ubezpieczonego podlegało odrzuceniu na mocy przepisu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.

Powyższe postanowienie zaskarżył zażaleniem B. K., nie formułując w jego treści żadnych zarzutów ani wniosków, a jedynie podnosząc, że jego zdaniem urzędnicy ZUS naruszyli prawo pracownicze, poprzez składanie do Sądu Okręgowego w C. i Sądu Apelacyjnego w K. niestarannych, nierzetelnych i niewiarygodnych informacji, za co żąda on zasądzenia na jego rzecz kwoty 1.000.000,00 zł.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2017 roku Sąd Apelacyjny w K. uchylił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w C. i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd II instancji wskazał, że jakkolwiek odwołanie pełni rolę pozwu, to zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza treść decyzji organu rentowego, zaś przedmiot sporu nie może wykraczać poza treść tej decyzji. Zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzją z dnia 1 marca 2017 roku organ
rentowy dokonał waloryzacji emerytury górniczej ubezpieczonego, a zatem badanie prawidłowości owej decyzji winno skupiać się na ocenie zastosowanego przez
organ rentowy mechanizmu waloryzacji, wykluczając możliwość rozpatrywania jakichkolwiek innych żądań, również takich, które były już przedmiotem prawomocnych orzeczeń sądu, choć w tym zakresie podkreślić trzeba, że wydanie przez organ rentowy nowej decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania wcześniej zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu, wszczętego w wyniku wniesienia od niej odwołania, uprawnia ubiegającego się o świadczenie do wniesienia kolejnego odwołania do sądu,
a wszczęta w ten sposób sprawa cywilna nie jest sprawą o to samo świadczenie
w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny podkreślił, że kwestia waloryzacji emerytury skarżącego za rok 2017, nie stanowiła dotychczas przedmiotu jakiegokolwiek rozstrzygnięcia sądowego, a tym samym nie było żadnych podstaw do odrzucenia jego odwołania od zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji waloryzacyjnej.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

B. K. od dnia 21 maja 1990 roku jest uprawniony do pobierania emerytury.

Zaskarżoną decyzją z dnia 1 marca 2017 roku na (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. dokonał waloryzacji przysługującej B. K. emerytury, poprzez pomnożenie wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonemu na dzień 28 lutego 2017 roku
w kwocie 3.423,87 zł przez wskaźnik waloryzacji wynoszący 100,44%.

(v. akta rentowe, decyzja z dnia 1 marca 2017 roku – k.57)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot sporu, a co za tym idzie przedmiot rozstrzygnięcia w sprawie, wyznaczany jest niejako w dwojaki sposób. Po pierwsze wyznacza go treść decyzji organu rentowego, od której wniesiono odwołanie, a po drugie treść odwołania uprawnionej osoby, tj. zakres w jakim żąda ona zmiany zaskarżonej decyzji (orzeczenia). Powyższy pogląd jest powszechnie akceptowany
w doktrynie oraz orzecznictwie i wielokrotnie był wyrażany tak przez Sąd Najwyższy jak i sądy powszechne. Przykładowo w wyroku z dnia 1 września 2010 roku, III UK 15/10 (LEX nr 667499) Sąd Najwyższy wprost wskazał, że zakres rozpoznania
i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji. Podobnie Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 25 lutego 2014 roku, III AUa 821/13 (LEX nr 1438090) wskazał, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza przedmiot decyzji organu rentowego i żądanie zgłoszone w odwołaniu wniesionym do sądu. Analogiczne stanowisko odnaleźć można również w wyroku Sądu Apelacyjnego
w Białymstoku z dnia 1 października 2014 roku, III AUa 369/13 (LEX nr 1378596),
w którym wskazano, że przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji ZUS ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji,
a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem wnioskodawca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu)
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji. Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga
o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu.

Przedmiotem decyzji z dnia 1 marca 2017 roku była jedynie dokonana przez organ rentowy z urzędu waloryzacja przysługującej B. K. emerytury, a zatem w niniejszej sprawie przedmiotem badania może być wyłącznie prawidłowość tej czynności organu rentowego, a nie prawidłowość sposobu ustalenia wysokości emerytury przysługującej ubezpieczonemu na dzień 28 lutego 2017 roku (kwoty świadczenia przyjętej jako podstawa waloryzacji).

Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1383 ze zm.) – dalej ustawa emerytalna, emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca.

Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji (art. 88 ust. 2).

Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację (art. 88 ust. 3).

W myśl przepisu art. 89 ust. 1 ustawy emerytalnej, wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych, o którym mowa w ust. 1, jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów (§ 2).

W myśl art. 94 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:

1)w terminie do końca stycznia:

a)średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem,

b)średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów

- w poprzednim roku kalendarzowym;

2)w terminie do 7 roboczego dnia lutego realny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

Prezes Zakładu ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji:

1)należne od terminu waloryzacji kwoty:

a)najniższej emerytury i renty,

b)dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych;

2)obowiązujące od terminu waloryzacji kwoty maksymalnych zmniejszeń, obliczonych zgodnie z art. 104 ust. 9 (art. 94 ust. 2).

Zgodnie z komunikatem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lutego 2017 roku w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2017 roku (M.P. z 2017 roku, poz. 187), wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2017 roku wynosi 100,44%.

Mając na uwadze powyższe należy uznać, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa. W szczególności organ rentowy za podstawę waloryzacji przyjął kwotę przysługującej ubezpieczonemu na dzień 28 lutego 2017 roku emerytury, tj. kwotę 3.423,87 zł i przemnożył ją przez właściwy wskaźnik waloryzacji wynoszący 100,44%, uzyskując w rezultacie powyższego prawidłowy matematycznie wynik 3.438,94 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Odnośnie roszczenia B. K. o odszkodowanie w kwocie 1.000.000,00 zł należy wskazać, że droga sądowa przed sądem powszechnym przysługuje w sprawie cywilnej w znaczeniu materialnym lub znaczeniu formalnym – art. 1 k.p.c. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych stanowią sprawy cywilne
w znaczeniu formalnoprawnym, dla których przepisy Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 roku o rozpoznawaniu przez sądy spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1985 roku nr 20, poz. 85) przewidują drogę postępowania cywilnego.

Zgodnie z postanowieniami art. 476 § 2 k.p.c., przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych dotyczących: ubezpieczeń społecznych (pkt 1), emerytur i rent (pkt 2), innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (pkt 4), świadczeń odszkodowawczych przysługujących
w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji, Straży Granicznej, Służbie Celno-Skarbowej, Państwowej Straży Pożarnej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (pkt 5).

Nadto w myśl art. 476 § 3 k.p.c., przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, sprawy o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub ich organami oraz sprawy ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

Przedmiot decyzji wydawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych określa art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778 ze zm.), zgodnie z którym Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności: zgłaszania do ubezpieczeń społecznych (pkt 1), ustalania płatnika składek (pkt 1a), przebiegu ubezpieczeń (pkt 2), ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek (pkt 3), ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek (pkt 3a) ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (pkt 4), wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych (pkt 5).

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja ZUS
z dnia 1 marca 2017 roku nr (...) dotyczy wprawdzie ustalenia prawa do wysokości świadczenia z ubezpieczenia społecznego, jednakże wniesione od niej przez B. K. odwołanie w zakresie roszczenia o odszkodowanie, nie kwestionuje tej decyzji w taki sposób, aby właściwy dla jego rozpoznania był sąd pracy i ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z przywołanym powyżej art. 83 ust. 1 ustawy systemowej (a contrario), kwestia odszkodowania za nie uznanie przez pracowników organu rentowego dokumentów składanych przez ubezpieczonego oraz naruszenie przez nich przepisów prawa pracowniczego i o ubezpieczeniach społecznych, nie może być
w ogóle przedmiotem decyzji organu rentowego, a w konsekwencji roszczenie takie nie może być rozpoznawane w trybie odwołania od takiej decyzji.

Jednocześnie nie ulega wątpliwości, że samo żądanie zapłaty odszkodowania od organu rentowego jest dopuszczalne, tyle że jego dochodzenie jest możliwe wyłącznie na drodze „zwykłego” postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 30 k.p.c., powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby.

Nadto w myśl postanowień art. 17 pkt 4 k.p.c., sprawy o prawa majątkowe,
w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym, rozpoznawane są w pierwszej instancji przez sąd okręgowy.

Jak wynika z treści odwołania B. K., domaga się on zasądzenia na jego rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w C. odszkodowania w kwocie 1.000.000,00 zł i dla tak sformułowanego roszczenia i oznaczonej strony pozwanej, właściwym do rozpoznania sprawy
w pierwszej instancji jest I Wydział Cywilny Sądu Okręgowego w C..

Zgodnie z art. 200 § 1 k.p.c., sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt 2. sentencji wyroku, na mocy przepisów powołanych powyżej.