Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 7 czerwca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 30 października 2015 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

XVII AmE 17/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 30 października 2015 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki orzekł, że (...) S.A. z siedzibą w G. naruszyła przepis art 56 ust. 1 pkt 14 ustawy - Prawo energetyczne, z uwagi na wstrzymywanie dostarczania energii elektrycznej do odbiorców z nieuzasadnionych powodów, co zostało potwierdzone sześcioma ostatecznymi decyzjami administracyjnymi w sprawach spornych, wszczętych na wniosek odbiorców. Za opisane działanie określone organ wymierzył spółce karę pieniężną w kwocie 60 000 zł.

(...) S.A. wniosła odwołanie od powyższej decyzji zaskarżając ją w części wymierzającej karę pieniężną w wysokości 60.000 złotych i wniosła o zmianę decyzji poprzez odstąpienie od wymierzenia kary oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz spółki kosztów postępowania według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji spółka zarzuciła naruszenie artykułu 56 ust. 6a ustawy prawo energetyczne poprzez jego niezastosowanie, mimo że w zaistniałym stanie faktycznym występują przesłanki do odstąpienia od wymierzania kary pieniężnej na podstawie powołanego artykułu tj. znikomy stopień szkodliwości czynu oraz zaprzestanie przez podmiot naruszania prawa.

W uzasadnieniu odwołania powód wskazywał na brak zdefiniowania pojęcia społecznej szkodliwości czynu, podnosił także że nieprawidłowości w procedurze wstrzymania dostaw energii elektrycznej, które stały się podstawą wszczęcia postępowania, zostały przez spółkę skorygowane, oraz że spółka zmodyfikowała procedury w zakresie czynności skutkujących wstrzymaniem dostarczania energii elektrycznej w odniesieniu do odbiorców i że podjęcie inicjatywy w celu ulepszenia procedur zmierza do całkowitego w eliminowanie nieprawidłowości przyszłości. Spółka wskazywała także, że przyczyną zajścia odosobnionych przypadków niedochowania procedury wstrzymania dostaw energii były błędy spowodowane czynnikiem ludzkim, ale także znaczny zasięg działania spółki i bardzo duża liczba odbiorców, co spowodowało, że różne oddziały terenowe podjęły błędne decyzje.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. posiada koncesję na obrót energią elektryczną udzieloną decyzją Prezesa URE z 22 czerwca 2007 r. nr (...)/ (...), zmienioną decyzją z 8 marca 2013 r. nr (...)i przedłużoną decyzją z 25 lutego 2014 r. nr (...), obowiązującą od 1 lipca 2007 roku do 31 grudnia 2030 roku.

Prezes URE po przeprowadzeniu sześciu postępowań administracyjnych w sprawach spornych, wszczętych na wniosek odbiorców energii elektrycznej zgodnie z art. 8 ustawy - Prawo energetyczne i zakończonych wydaniem decyzji, które stały się ostateczne, stwierdził, że Przedsiębiorca w sposób nieuzasadniony wstrzymywał dostarczanie energii elektrycznej do odbiorców energii elektrycznej.

Były to następujące decyzje:

1. decyzja z 7 stycznia 2015 r. nr (...) (...)

2. decyzja z 10 lutego 2015 r. nr (...) (...)

3. decyzja z 11 lutego 2015 r. nr (...) (...)

4. decyzja z 12 lutego 2015 r. nr (...) (...)

5. decyzja z 13 lutego 2015 r. nr (...) (...)

6. decyzja z 22 kwietnia 2015 r. nr (...) (...)

W toku niniejszego postępowania przedsiębiorca wyjaśnił, że w związku ze stwierdzonymi w decyzjach nieprawidłowościami dotyczącymi wstrzymania dostaw energii podjął następujące czynności:

- wprowadził zmiany mające na celu całkowite wyeliminowanie możliwości wstrzymania dostawy energii elektrycznej odbiorcy po dokonaniu korekty faktury VAT, wskazanej w wezwaniu do zapłaty, będącej podstawą wstrzymania dostawy energii elektrycznej;

- dokonał modyfikacji procedur wewnętrznych w zakresie czynności skutkujących wstrzymaniem dostarczania energii elektrycznej w odniesieniu do odbiorców; zmiany te były związane ze zwiększeniem zakresu informacji przekazywanych odbiorcom i jeszcze większą przejrzystością przekazywanych odbiorcom informacji, w tym na:



modyfikacji szablonu wezwań do zapłaty (powiadomienia, o których mowa w art 6b ustawy p.e.., w szczególności w wezwaniach wskazano podstawy prawne działań podejmowanych przez sprzedawcę w celu ułatwienia odbiorcom weryfikacji tych działań; na wezwaniach zamieszczane są dodatkowe pouczenia, w tym przypomnienie o sposobie księgowania wpłat odbiorcy, wynikające z ogólnych warunków umów kompleksowych obowiązujących odbiorców; ponadto spółka zaprzestała rozliczeń prognozowanych, które w znacznej mierze przyczyniały się poprzez kolejne blankiety wpłat o jednakowej wartości do błędnej świadomości odbiorcy o uregulowaniu zadłużenia;



zmiany w zakresie szablonu faktur VAT, w tym również faktur korygujących VAT obejmujące zwiększenie przejrzystości przedstawianych odbiorcom rozliczeń (rozmieszczenie i opis informacji wskazanych na fakturze VAT) oraz dodanie informacji o aktualnym stanie zadłużenia w celu umożliwienia odbiorcy bieżącej kontroli zadłużenia, mogącego skutkować wstrzymaniem dostawy energii elektrycznej;

- dokonano ujednolicenia sposobu masowego wysyłania wezwań do zapłaty, w tym powiadomień o możliwości wstrzymania dostawy energii elektrycznej także odbiorcom z grupy taryfowej C; w szczególności podjęto wysyłanie wezwań do zapłaty za pośrednictwem rejestrowej przesyłki pocztowej także do odbiorców zakwalifikowanych do grupy taryfowej C.

- wyeliminowano możliwość niewłaściwej dekretacji reklamacji, adresowanych osobiście do władz Spółki poprzez pouczenie pracowników odpowiedzialnych za proces dekretacji o tym, że fakt zaadresowania pisma do władz spółki nie wyłącza kierowania korespondencji zawierającej reklamację od razu do odpowiedniej komórki organizacyjnej;

- przeprowadzone zostały szkolenia menadżerów nadzorujących proces obsługi oraz wszystkich pracowników obsługujących pisemne i mailowe reklamacje (temat szkolenia „Pisemna obsługa reklamacji i zgłoszeń"), celem wyeliminowania niejasnych odpowiedzi na reklamacje;

- wezwania do zapłaty są generowane najwcześniej po 20 dniach po upływie terminu płatności, a wstrzymanie dostawy energii elektrycznej następuje nie wcześniej niż po 42 dniach od wystawienia wezwania do zapłaty; procedura jest wyliczona w taki sposób, że uwzględnia niezbędny czas na ewentualne awizowanie wezwania do zapłaty, okres wyznaczony na uregulowanie zadłużenia, okres niezbędny do obiegu korespondencji między stronami.

(...) S.A. uzyskała w 2014 r. z tytułu obrotu energią elektryczną przychód w wysokości(...) zł ((...)), a wynik finansowy(...) zł ((...)).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty zgromadzone w postępowaniu administracyjnym i był bezsporny między stronami. Powód w toku postępowania sądowego kwestionował jedynie celowość nałożenia na niego kary, stojąc na stanowisku, że zachodziły przesłanki do odstąpienia od nałożenia kary.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie odbiorcy nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zdaniem Sądu nie zachodzą przesłanki do odstąpienia od nałożenie kary pieniężnej o jakich mowa w art. 56 ust 6a p.e.

Podstawą rozstrzygnięcia Prezesa URE stanowił przepis art. 56 ust 1 pkt 14 p.e. w myśl którego karze pieniężnej podlega ten, kto z nieuzasadnionych powodów wstrzymuje lub ogranicza dostarczanie paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła do odbiorców.

Wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym (art. 56 ust 3)

Natomiast ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.

Stosownie do treści art. 56 ust 6a p.e. Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Co się tyczy procedury dostarczania i wstrzymania dostaw energii elektrycznej to regulują to przepisy art. 6b p.e., które określają enumeratywne przypadki w jakich dopuszczalne jest wstrzymanie dostaw energii oraz określają zasady na jakich może dojść do jej wstrzymania.

Zdaniem Sądu ustalony w sprawie stan faktyczny nie budzący najmniejszych wątpliwości, uzasadnia nałożenie na przedsiębiorcę kary, o jakiej mowa w art. 64 ust 1 pkt 14 p.e. Niewątpliwie jest bowiem, że (...) w sposób nieuprawniony wstrzymała dostawy energii elektrycznej do odbiorców z którymi łączyła ją umowa sprzedaży, o czym przesądzone zostało w prawomocnych decyzjach administracyjnych.

Do rozstrzygnięcia pozostaje zatem kwestia wysokości tej kary i ewentualnej możliwości odstąpienia od niej.

Na możliwość odstąpienia od nałożenia kary wskazuje przepis art. 6 ust 6a. jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Ustawa prawo energetyczne nie sprecyzowała w jaki sposób należy oceniać stopień szkodliwości czynu, jednak uczyniło to orzecznictwo sądowe. I tak Sąd Najwyższy w wyroku z 15 października 2014 r., w sprawie III SK 47/13 uznał, że przy ocenie szkodliwości zasadne jest odwołanie się do sposobu weryfikacji tego stopnia wypracowanego w prawie karnym, skoro prawodawca posłużył się w art. 56 ust. 6a prawa energetycznego instytucją prawa karnego, z uwagi na represyjny charakter kar pieniężnych przewidzianych w art. 56 prawa energetycznego.

Konieczne jest więc odwołanie się do art. 115 § 2 kodeksu karanego, który zawiera zamknięty katalog kryteriów oceny stopnia szkodliwości społecznej czynu i który nakazuje przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu brać pod uwagę:

1) rodzaj i charakter naruszonego dobra,

2) rozmiary wyrządzonej szkody,

3) sposób i okoliczności popełnienia czynu,

4) wagę naruszonych obowiązków,

5) postać zamiaru,

6) motywację sprawcy,

7) rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Jak ocenił Sąd Najwyższy w powołanym wyżej orzeczniu „ o stopniu społecznej szkodliwości mają decydować wyłącznie okoliczności związane z czynem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 2011 r., IV KK 382/10), przy czym podstawowe znaczenie dla określenia stopnia szkodliwości czynu mają rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem, rozmiar wyrządzonej i grożącej szkody oraz zamiar i motywacja sprawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 2011 r., IV KK 382/10). […] Nie uwzględnia się więc okoliczności, które pojawiły się po popełnieniu czynu, ponieważ nie mieszczą się one w regulacji art. 115 § 2 KK.”

Odnosząc powyższe kryteria do oceny szkodliwości czynu powoda, należy w pierwszej kolejności stwierdzić, że zachowanie przedsiębiorcy zmierzające do poprawy procedur w celu uniknięcia w przyszłości niezasadnego wstrzymania dostaw energii jest nieistotne dla oceny znikomej szkodliwości.

Analizując zasadnicze kryterium oceny jakim jest rodzaj naruszonego dobra należy stwierdzić, że energii elektryczna (dostęp do niej) to dobro szczególnie istotne we współczesnym świecie, które jest niezbędnym elementem standardowego wyposażenia cywilizacyjnego. (...) elektryczna stanowi istotny czynnik gwarantujący rozwój społeczno-gospodarczy oraz poprawę jakości życia społeczeństwa.

Nie sposób wyobrazić sobie funkcjonowania gospodarstw domowych bez dostępu do energii elektrycznej, która nie służy w dzisiejszej dobie tylko zapewnieniu oświetlenia, ale uzależnia funkcjonowanie wszelkich urządzeń technicznych, bez których godne funkcjonowanie człowiek wydaje się być niemal niemożliwe (począwszy od sterowania urządzeniami doprowadzającymi wodę, ciepło, po wszelkie urządzenie służące komunikacji czy też rozrywce, ale też jako źródło napędu dla motoryzacji). Konsument, jako odbiorca zużywający energię elektryczną w gospodarstwie domowym, musi być więc traktowany w szczególny sposób i dlatego ustawodawca wprowadził specjalny reżim wstrzymywania dostaw energii elektrycznej do jakiego musi się dostosować przedsiębiorstwo energetyczne, łącznie z trybem odwoławczym od decyzji Prezesa UKE wprost do Sądu Okręgowego.

Pozbawienie więc odbiorców dostępu do takiego dobra w sposób nieuprawniony stanowiło niewątpliwie czyn o bardzo dużej szkodliwości społecznej, a szkody wyrządzone wstrzymaniem energii są nie do przecenienia, gdyż wstrzymanie dostaw energii może powodować szkody nie tyko rzeczowe ale także szkody niematerialne, właśnie ze względu na różnorodność zastosowań energii w gospodarstwach domowych. Nie sposób przy tym szkody odnosić do skali nieuzasadnionych wstrzymań dostaw energii w stosunku do ogólnej liczby odbiorców tej energii, bowiem, dobrem chronionym jest indywidualny dostęp do energii przez każdego z odbiorców, a nie ich dostęp zbiorowy do tego dobra.

Oceniając natomiast wagę naruszonych obowiązków oraz rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia należy wskazać, że wymogi jakie muszą zostać spełnione dla wstrzymania dostaw energii były precyzyjnie sformułowane, nie wywoływały wątpliwości interpretacyjnych, a powód miał świadomość związania tymi obowiązkami, gdyż regulacje prawne dotyczące warunków wstrzymania dostaw energii są niezmienne od lat. Natomiast powód wstrzymując dostawy energii elektrycznej wbrew tym regułom pozbawił odbiorców świadczenia należnego z umowy i niezbędnego dla funkcjonowania według uznanych standardów.

Uwzględniając z kolei sposób i okoliczności naruszenia przez powoda przepisów dotyczących wstrzymania dostaw energii a także postać zamiaru oraz motywację sprawcy nie sposób nie zauważyć, że o ile naruszenie to było nieumyślne, to powód niewątpliwie wykazał się znacznym niedbalstwem. Świadczy o tym zakres działań podjętych po stwierdzeniu w poszczególnych decyzjach, że wstrzymanie dostaw energii było nieuzasadnione. Niefrasobliwość powoda jest dla Sądu tak oczywista, że trudno uznać, że naruszenie procedury wstrzymania dostaw nie były zawinione. W szczególności powód musiał mieć świadomość, że treść pouczeń dla konsumentów, szczególnie w wezwaniach do zapłaty, musi być dla odbiorcy jasna i czytelna i nie może budzić u odbiorcy wątpliwości co do konsekwencji nieuiszczenia zaległej płatności. Podobnie oczywistą rzeczą było, że powód musi wysyłać wezwania przesyłkami rejestrowanym, aby posiadać dowód doręczenia wezwania odbiorcy. Także zła organizacja pracy poszczególnych jednostek organizacyjnych, czy też błędy samych pracowników, obciąża jedynie powoda, skoro brak między nimi koordynacji np. w zakresie rejestrowania reklamacji, które powinno skutkować wstrzymaniem procedury wstrzymania dostaw energii, brak było korelacji z działaniem windykacji, itp. Nie można więc przyjąć, że te uchybienia które doprowadziły do nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej wynikają z niezależnych od powoda i pozostających poza jego kontrola czynników.

W tym stanie rzeczy nie można uznać, aby stopień szkodliwości zachowania powoda był znikomy. Warto również podkreślić, że rolą Prezesa URE jest w światle treści celów prawa energetycznego wyrażonych w art. 1 ust 2 p.e. równoważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców energii, a to może się odbywać jedynie w drodze sankcjonowania nagannych zachowań przedsiębiorców energetycznych o znacznie silniejszej pozycji rynkowej, którzy naruszają interesy słabszych uczestników rynku jakimi są odbiorcy energii w gospodarstwach domowych.

Co do wysokości nałożonej na powoda kary to zdaniem Sądu ma ona wymiar jedynie symboliczny, gdyż jej wartość nie będzie w najmniejszym stopniu odczuwalna dla przedsiębiorcy, skoro jej wysokość stanowi zaledwie(...) % przychodu, podczas gdy jej maksymalna granica to 15 % przychodu. Kara także w wartości nominalnej jest bardzo niska jeśli się weźmie pod uwagę, że zysk przedsiębiorstwa w roku poprzedzającym wydanie decyzji wynosił (...) zł. Przy tak znikomej karze trudno mówić o jej funkcji prewencyjnej czy nawet represyjnej. Można mieć tylko nadzieję, że wymierzona kara, chociaż symboliczna, będzie dla przedsiębiorcy ostrzeżeniem, że dalsze nielojalne zachowania wobec odbiorców energii elektrycznej będzie znacznie surowiej traktowane. Należy natomiast mieć na uwadze, że kara ma też symboliczny wymiar z racji stosunkowo niewielkiego odsetka nieuzasadnionych decyzji przedsiębiorstwa o wstrzymaniu dostaw, w stosunku do wszystkich wstrzymań dostaw energii. Nie można jednak pomijać faktu, że 6 decyzji dotyczących nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii zapadło na przestrzeni zaledwie 4 miesięcy, co oznacza, że średnio ponad jeden odbiorca miesięcznie jest pozbawiany dostępu do energii elektrycznej w sposób nieuzasadniony.

W tym stanie rzeczy Sąd, nie znajdując argumentów dla odstąpienia od nałożenia na powoda kary, na postawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania powoda jako niezasadnego.

W konsekwencji przegrania procesu przez powoda, jest on zobowiązany, stosownie do treści art. 98 k.p.c., zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty, niezbędne do celowej obrony w toku postepowania. Kosztami tymi były w sprawie niniejszej jedynie koszty za zastępstwa procesowego pozwanego przez zawodowego pełnomocnika, których wysokość została ustalona w oparciu o przepis § 14 ust 3 pkt 3 Rozporządzenia ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych, które znalazło zastosowanie w sprawie niniejszej mimo zmiany regulacji w tym zakresie z dniem 1.01.2016, gdyż decydująca dla jego zastosowania była data wniesienia odwołania przez powoda, co nastąpiło w październiku 2015r, pod rządami rozporządzenia z 2002r.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka