Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Anna Kubasiak

Sędziowie: SA Grażyna Kornas

SO del. Ewa Stryczyńska (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2013 r. w Warszawie

sprawy S. S.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno- Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno- Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 września 2012 r. sygn. akt XIII U 5530/10

oddala apelacje

Sygn. akt III AUa 3509/12

UZASADNIENIE

S. S. odwołał się od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z 29 października 2009r., w której dokonano ponownego ustalenia wysokości jego emerytury policyjnej, określając ją od 1 stycznia 2010r. na kwotę 1924,20 zł. Odwołujący się wniósł o uznanie decyzji za niezgodną z prawem i jej uchylenie. Odwołujący się podniósł, że decyzja została wydana na podstawie przepisów ustawy sprzecznej z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Wskazywał również, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Zakład Emerytalno - Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie wskazując, że zaskarżona decyzja jest zgodna z powołanymi w odwołaniu przepisami prawa, a tym samym odwołanie pozbawione jest podstaw prawnych.

Wyrokiem z 11 września 2012r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do wyliczenia wysokości emerytury policyjnej S. S. z uwzględnieniem wskaźnika 2,6% podstawy wymiaru za każdy rok służby w okresie od 13 grudnia 1981r. do 25 lutego 1984r., zaś w pozostałej części oddalił odwołanie nie obciążając S. S. kosztami zastępstwa procesowego pozwanego.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia faktyczne:

Decyzją z 31 marca 1984r. przyznano S. S. prawo do emerytury milicyjnej, której wysokość z tytułu wysługi lat wyniosła 73% podstawy wymiaru. W związku z wejściem w życie ustawy z 23 stycznia 2009r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby więziennej oraz ich rodzin organ rentowy otrzymał informację z Instytutu Pamięci Narodowej z 10 sierpnia 2009r. o przebiegu służby odwołującego się w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, sporządzoną na podstawie posiadanych przez IPN akt osobowych. Z dokumentacji tej wynikało, że S. S. od 1 sierpnia 1969r. do 25 lutego 1984r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów.

Wobec powyższego Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. decyzją z 29 października 2009r. dokonał ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej S. S., określając ją od 1 stycznia 2010r. na kwotę 1924,20 zł. Ponownie ustalona wysokość emerytury z tytułu wysługi wyniosła od 1 stycznia 2010r. 45,25% podstawy wymiaru.

Sąd powołał się na treść informacji Instytutu Pamięci Narodowej z 28 września 2011r. o przebiegu służby odwołującego się w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów nadesłanej na żądanie Sądu, z której wynikało, że wnioskodawca pełnił służbę od 1 sierpnia 1969r. do 30 czerwca 1976r. w Wydziale (...)Milicji Obywatelskiej we W. najpierw na stanowisku inspektora, a od 1 maja 1974 r. na stanowisku starszego inspektora, od 1 lipca 1976 r. kontynuował służbę w Wydziale (...)Komendy Wojewódzkiej na stanowisku starszego inspektora, a od 1 stycznia 1981r. podjął służbę w (...) (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na stanowisku inspektora i od 1 października 1981r. do 25 lutego 1984r. w Wydziale (...) tegoż Departamentu na stanowisku starszego inspektora. Ponadto w okresie od 11 października 1975r. do 19 czerwca 1976r. odwołujący się został zaliczony w nieetatowy stan słuchaczy studium podyplomowego(...)

Odwołujący się nie kwestionował, że pełnił służbę w jednostkach będących organami bezpieczeństwa państwa. Wskazywał natomiast, że po utworzeniu Związku Zawodowego „Solidarność”, w szczególności po wprowadzeniu stanu wojennego, tj. w okresie od 13 grudnia 1981r., podejmował działania w celu pomocy działaczom Związku. Za pośrednictwem kolegi, oficera z Wydziału(...) ((...) (...) Komendy Wojewódzkiej we W., J. Ł., który również wspierał działaczy „Solidarności” poprzez zaufanych(...), przekazywał zwłaszcza informacje o agentach SB, którzy przeniknęli do różnych struktur Związku - m.in. wskazał pracowników SB, którzy zostali zatrudnieni w Stoczni (...), a ich zadaniem było rozpracowanie aktywu (...). Również żona wnioskodawcy na jego prośbę informowała (...) A. D. z Katedry (...) o działaniach aparatu bezpieczeństwa wymierzonych przeciwko K. i działaczom (...). Były to m.in. informacje dotyczące nazwisk dwóch agentów SB, którzy działali w (...) Solidarności, a których działania miały na celu doprowadzenie do aresztowania działaczy tej jednostki, co potwierdzili przesłuchani świadkowie:(...) A. D. i J. Ł..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym aktach rentowych, osobowych i na podstawie zeznań powołanych świadków. W ocenie Sądu treść dokumentów nie budzi wątpliwości, nie były one także kwestionowane przez żadną ze stron. Wiarygodne są zdaniem Sądu zeznania odwołującego się i świadków.

Uwzględniając powyższe ustalenia faktyczne Sąd uznał odwołanie za częściowo zasadne i wskazał, że 16 marca 2009r. weszła w życie ustawa z 23 stycznia 2009r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145), która wprowadziła do ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 8, poz. 67 ze zm.) przepis art. 15 b, określający zasady obliczania wysokości emerytury dla osób, które pozostawały w służbie przed 2 stycznia 1999r. i pełniły służbę w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. Nr 63, poz. 425 ze zm.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 18 października 2006r., organami bezpieczeństwa państwa w rozumieniu ustawy są: 1.Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, 2.Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, 3.Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego, 4.jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do 14 grudnia 1954r., 5. Instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych, 6. Akademia spraw Wewnętrznych, 7. Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza, 8. Zarząd Główny Służby wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki, 9.Informacja Wojskowa,

10. Wojskowa Służba Wewnętrzna, 11. Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, 12. Inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze łub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.

Zgodnie z art.2 ust.3, jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

W myśl § 14 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 239, poz. 2404), środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu lub Państwowej Straży Pożarnej. Z kolei art. 13 a ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) stanowi, że na wniosek organu emerytalnego właściwego według niniejszej ustawy, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Zgodnie z art. 13a ust. 5, informacja powyższa jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12.

Zgodnie z art. 15b ust. 1 powołanej wyżej ustawy, w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i która pozostawała w służbie przed 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi: 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990; 2,6 % podstawy wymiaru za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, la oraz pkt 2-4. Z kolei art. 15b ust. 2 stanowi, że przepisy art. 14 i 15 stosuje się odpowiednio.

Kwestia zgodności przepisów art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, a także art. 15 b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy była badana przez Trybunał Konstytucyjny pod kątem ich zgodności z ustawą zasadniczą. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 lutego 2010r. (K 6/09) uznał, że art. 15 b ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Anty korupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr. 8, poz. 67 ze zm.) jest zgodny z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 i art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 Konstytucji. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że z konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa nie wynika w żaden sposób, że każdy, bez względu na cechujące go właściwości, może zakładać, że unormowanie jego praw socjalnych nie ulegnie nigdy w przyszłości zmianie na jego niekorzyść. Jego zdaniem ustawodawca był upoważniony mimo upływu 19 lat od zmiany ustrojowej do wprowadzenia regulacji obniżających w racjonalnie miarkowany sposób świadczenia emerytalnego za okres służby w organach bezpieczeństwa publicznego, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów.

Przepis art. 15b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Anty korupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin jest przepisem szczególnym w porównaniu do art. 15 w/w ustawy, zmienia zasady liczenia emerytury policyjnej dla określonej grupy osób, określając odrębną zasadę liczenia wysokości emerytury dla takich funkcjonariuszy, którzy pełnili służbę w organach bezpieczeństwa państwa. Art. 15 ust.l dotyczy funkcjonariusza, który pozostawał w służbie przed 2 stycznia 1999r. i który nie pełnił służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa (…).

Powołując się na to stanowisko Sądu Najwyższego, Sad Okręgowy wskazał, że należy zwrócić uwagę na to, że art. 15 ust. 2 mówi o odpowiednim stosowaniu przepisów art. 14 i 15, co o oznacza, że mogą być one stosowane z uwzględnieniem odmienności, jakie wprowadza przepis szczególny art. 15 b ust. 1 ustawy. Odpowiednie stosowanie art. 14 i 15 dotyczy np.: doliczania do wysługi emerytalnej okresów przypadających po zwolnieniu ze służby, uwzględniania okresów składkowych i nie składkowych poprzedzających służbę, zwiększania świadczenia z uwagi na istnienie inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą itd.

Celem ustawodawcy było zmniejszenie świadczeń emerytalnych funkcjonariuszy pełniących służbę w organach bezpieczeństwa państwa za każdy rok służby w tych organach. W obowiązujących przepisach brak jest regulacji, iż ograniczenie wysokości świadczenia należy stosować tylko do lat służby w organach bezpieczeństwa państwa ponad 15 - letni okres służby takiego funkcjonariusza.

Wskazana kwestie interpretacyjne odnoszące się do art. 15b rozstrzygnięte zostały przez Sąd Najwyższy w uchwale z 3 marca 2011r. (sygn.II UZP 2/11), w której Sąd Najwyższy stwierdził, iż „za każdy rok pełnienia służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. z 2007r. Nr 63, poz. 425 ze zm.), emerytura wynosi 0,7% podstawy jej wymiaru (art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…)(Dz.U. z 2004r. Nr 8, poz. 67 ze zm.), co oznacza, że wysokość emerytury wyliczanej wyłącznie za okresy pełnienia takiej służby może być niższa od 40% podstawy wymiaru tego świadczenia."

Sąd wskazał dalej, ze okres służby pełnionej przez odwołującego się, mieści się w katalogu organów wymienionych w art. 2 ust 1 pkt 5 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych). Sąd podkreślił także, że ustawodawca nie przewidział różnicowania wysokości emerytury policyjnej w zależności od stanowiska i Wydziału, jakie dany funkcjonariusz organów bezpieczeństwa zajmował w czasie służby. Zgodnie ze strukturą organizacyjną Służby Bezpieczeństwa na poziomie centralnym istniały departamenty i biura MSW. Ich zadania w terenie realizowały odpowiednie wydziały (i inne jednostki) ulokowane w Komendach Wojewódzkich MO. 1 sierpnia 1983r.(...) (walka z działalnością antypaństwową w kraju) składał się z Departamentu(...) (w latach 1956-1989) oraz z Wydziałów (...) KW (...) (w większych województwach również (...) KW (...)).

Wobec powyższego Sąd stwierdził, że jednostki, w których odwołujący pełnił służbę były jednostkami służby bezpieczeństwa w rozumieniu art. 2 ustawy z 18 października 2006r., czego nie kwestionował sam odwołujący się.

Sąd wskazał dalej, że stosownie do art. 15b ust. 3, do okresów, o których mowa w art. 13 ust. 1, na żądanie wnioskodawcy, mogą być doliczone w pełnym wymiarze okresy służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, jeżeli funkcjonariusz udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołujący się udowodnił powyższe przesłanki, dlatego tez uznał, że odwołujący się spełnia przesłanki wynikające z przytoczonego przepisu - w okresie od 13 grudnia 1981r. do 25 lutego 1984r., gdyż bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby i organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. uwzględniając odwołanie w części zmienił decyzję organu za powyższy okres służby odwołującego się zobowiązując organ do wyliczenia wysokości emerytury odwołującego się przy zastosowaniu wskaźnika 2,6% za ten okres, zaś w pozostałej części odwołanie oddalił. O kosztach zastępstwa prawnego Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ zaskarżając wyrok w części obejmującej punkt 1 i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego w szczególności art. 13a ust. 1 i 5, art. 15 b ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004r. Nr 8 poz. 67 ze zm.) oraz § 14 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji (…) (Dz. U. Nr 239 poz. 2404 ze zm.).

Wskazując na te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie punktu 1 i oddalenie odwołania w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w części obejmującej punkt 1 i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że punkt 1 wyroku został wydany z naruszeniem wymienionych w petitum apelacji przepisów prawa, gdyż stosownie do art. 13a ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej na wniosek organu emerytalnego Instytut Pamięci Narodowej-Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i, w terminie 4 miesięcy od otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informacje o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu przesłał do pozwanego Informację o przebiegu służby Nr (...) z 10 sierpnia 2009r. z której wynika, że odwołujący się w okresie od 1 sierpnia 1969r. do 25 lutego 1984r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. z 2007r. Nr 63 poz. 425 ze zm.). W wykonaniu art. 3 ust. 2 ustawy z 23 stycznia 2009r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) (Dz.U. z 2009 r., Nr 24, poz. 145), pozwany wszczął z urzędu postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia i jego wysokości.

W ocenie apelującego Sąd bezpodstawnie przyjął za wiarygodne zeznania przesłuchanych w sprawie świadków uznając, że stanowią one potwierdzenie zaistnienia przesłanek z art.15b ust.3 ustawy zaopatrzeniowej, podczas gdy w ocenie pozwanego w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki z tego przepisu.

Skarżący podkreślił, że do pozwanego nie wpłynęła z Instytutu Pamięci Narodowej żadna korekta Informacji o przebiegu służby odwołującego dotycząca okresu od 13 grudnia 1981r. do 25 lutego 1984r., która mogłaby stanowić podstawę do zmiany decyzji z 29 października 2009r. Apelujący powołał się na §14 ust.1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji (…) podnosząc, że środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy wymienione w tym przepisie, a art. 13a ust. 5 policyjnej ustawy emerytalnej stanowi, że informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o jej przebiegu, sporządzonym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy, wobec czego informacja o przebiegu służby odwołującego Nr (...) z jest wiążąca dla pozwanego i dlatego też apelacja jest uzasadniona.

W odpowiedzi na apelację pozwanego S. S. wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Nie sposób zgodzić się z Dyrektorem Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, że zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym, został wydany z naruszeniem prawa materialnego a mianowicie art. 15b ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm. zwanej dalej ustawą zaopatrzeniową) skoro Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie ma zastosowanie przepis art. 15b ust. 3 tej ustawy, który to przepis powołał w uzasadnieniu wyroku jako podstawę orzeczenia zawartego w punkcie 1 wyroku. Zastosowanie przepisu art. 15b ust. 3 policyjnej ustawy emerytalnej wyklucza obliczenie wysokości emerytury według zasad wskazanych w art.15 b ust. 1 cytowanej ustawy. Tym samym Sąd pierwszej instancji wbrew zarzutowi apelacji, wyjaśnił podstawę prawną swojego rozstrzygnięcia.

W motywach wyroku Sąd Okręgowy przedstawił poczynione w sprawie ustalenia także w zakresie dotyczącym podjętej po 13 grudnia 1981r. współpracy i pomocy organizacji związkowej NSZZ „Solidarność”. Ustaleń w tym przedmiocie Sąd dokonał na podstawie oświadczeń i zeznań odwołującego się oraz na podstawie przesłuchanych w sprawie świadków, jak również na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów. Sąd Okręgowy trafnie uznał, że zeznania przesłuchanych w sprawie, w trybie pomocy prawnej, świadków: A. D. i J. Ł. potwierdziły fakt podejmowania w spornym okresie przez odwołującego się, m.in. za pośrednictwem swojej żony, czynności na rzecz organizacji działającej na rzecz niepodległości Państwa Polskiego, którą była NSZZ „Solidarność”, której celem było wspieranie tej organizacji. Uznanie przez Sąd pierwszej instancji tych dowodów za wiarygodne nastąpiło w zgodzie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c.

Wbrew zatem zarzutom apelacji, choć nie wyartykułowanym wprost, Sąd pierwszej instancji przy orzekaniu nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonał ustaleń zgodnych z treścią zgromadzonego materiału dowodowego. Ustalenie przez Sąd Okręgowy faktu współpracy i czynnego wspierania przez odwołującego się organizacji działającej na rzecz niepodległości Państwa Polskiego, jest prawidłowe i stanowi podstawę do zastosowania prawa materialnego. Apelujący bowiem w zarzutach apelacji wymienił przepisy, które w jego ocenie zostały przez Sąd Okręgowy naruszone, nie zarzucił natomiast naruszenia prawa procesowego, choć w istocie skierował swoje zarzuty przeciwko poczynionym przez Sąd ustaleniom faktycznym.

Biorąc zatem pod uwagę istotę zarzutów zawartych w apelacji podkreślenia wymaga, że o terminach rozpraw i terminach przesłuchań świadków i strony, organ emerytalny był informowany, jednak w rozprawie, na której czynności te były przeprowadzane, pełnomocnik apelującego nie uczestniczył i tym samym pozbawił się możliwości zadawania pytań świadkom i odwołującemu się. Podkreślenia wymaga także, że pozwany nie ustosunkował się w żaden sposób, w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, do treści zeznań, złożonych w sprawie przez świadków i odwołującego się. Dlatego zarzuty apelacji, zdaniem Sądu Apelacyjnego nie są uzasadnione.

Niemniej jednak należy przypomnieć, że w świetle art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, dodanym przez art. 2 pkt 2 ustawy z 23 stycznia 2009r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 24, poz. 145) zmieniającym ustawę z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) na wniosek organu emerytalnego właściwego według niniejszej ustawy, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Zgodnie natomiast z ust. 5 i 6 tegoż przepisu, przekazana przez IPN informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzonym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12 i do informacji tej nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a zatem informacja ta nie podlega zaskarżeniu w trybie administracyjnym.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 stycznia 2012r. (wydanym w sprawie o sygn. akt K 36/09) orzekł, że art. 13a ust. 6 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) jest zgodny z art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji RP. W uzasadnieniu swojego stanowiska Trybunał m. in wskazał, że jeśli decyzja organu emerytalnego zostanie zaskarżona, to o ostatecznym ukształtowaniu praw emerytalnych byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL można dopiero mówić po przeprowadzeniu stosownego postępowania przed sądem powszechnym. Należy podkreślić, że sąd powszechny nie ogranicza się w takim wypadku do kontroli decyzji organu emerytalnego z punktu widzenia jej legalności, jak ma to miejsce w przypadku kontroli dokonywanej przez sąd administracyjny. Wręcz przeciwnie - sąd powszechny rozstrzyga merytorycznie co do istoty sprawy. Nie ulega zatem wątpliwości, że w toku postępowania sądowego, z zastosowaniem wszelkich środków dowodowych, może nastąpić także weryfikacja informacji, o której mowa w art. 13a ustawy zaopatrzeniowej. Dla oceny przez Sąd zasadności obniżenia świadczenia emerytalnego byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL nieodzowne jest ustalenie stanu faktycznego mającego bezpośredni wpływ na ponowne ustalenie przez organ emerytalny świadczeń w tym zakresie. Sąd powszechny ma zatem obowiązek oceny całego materiału dowodowego łącznie z treścią informacji IPN.

Dlatego też zaświadczenie Instytutu Pamięci Narodowej o przebiegu służby osoby pełniącej ją w organach bezpieczeństwa państwa nie może wiązać sądu ubezpieczeń społecznych, który rozpoznaje sprawę, w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponownie przeliczającej wysokość emerytury, w zakresie zarówno co do przebiegu służby jak i kwalifikacji określonego okresu służby jako pełnienia jej w organach bezpieczeństwa państwa.

Sąd pierwszej instancji ferując zaskarżony apelacją wyrok uznał, że S. S. udowodnił, że jako funkcjonariusz organów bezpieczeństwa państwa przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego a zatem, wobec stwierdzenia zaistnienia przesłanki pozytywnej, zastosował przepis art. 15b ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej, który stanowi, że do okresów, o których mowa w art. 13 ust. 1, na żądanie wnioskodawcy, mogą być doliczone w pełnym wymiarze okresy służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, jeżeli funkcjonariusz udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. W art. 15b ust. 4 wskazano, że w przypadku, o którym mowa w ust. 3, środkiem dowodowym może być zarówno informacja, o której mowa w art. 13a ust. 1, jak i inne dowody potwierdzające podejmowanie bez wiedzy przełożonych, czynnej współpracy z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego w okresie służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990.

Wnioskodawca, udowadniając, że w stosunku do niego ma zastosowanie przepis art. 15b ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej nie przedłożył środka dowodowego wymienionego przykładowo w ust. 4 art. 15b a jedynie dowody pośrednie i zeznania świadków. Niemniej jednak, jak już wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, w sądowym postępowaniu w sprawach w zakresu ubezpieczeń społecznych istotne dla strony fakty i okoliczności mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi, wymienionymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a więc także dowodami z przesłuchania stron i świadków.

Z przesłanej przez IPN na żądanie Sądu Okręgowego informacji dotyczącej służby odwołującego się wynika, że w okresie od 1 sierpnia 1969r. do 25 lutego 1984 r. pełnił on służbę w różnych jednostkach Komendy Wojewódzkiej MO we W., a następnie w Departamencie (...). Instytut Pamięci Narodowej w szczegółowym przebiegu służby odwołującego się wskazał, że w aktach osobowych odwołującego się brak informacji, które świadczyłyby o jego czynnym wspieraniu osób lub organizacji działających na rzecz niepodległego Państwa Polskiego.

Zebrany w toku postępowania przed Sądem Okręgowym materiał dowodowy, w ocenie Sądu Apelacyjnego wystarczający i nie wymagający uzupełnienia, daje uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, że odwołujący się po wprowadzeniu stanu wojennego tj. od dnia 13 grudnia 1981r. do końca pełnionej służby tj. do 25 lutego 1984r. podejmował działania w celu pomocy działaczom NSZZ „Solidarność”, przekazując m.in. informacje o funkcjonariuszach Służby Bezpieczeństwa, którzy przeniknęli do struktur tej organizacji związkowej, a których zadaniem było podejmowanie działań operacyjnych mających na celu pozyskanie informacji o osobach aktywnie działających w Związku. Postępowanie dowodowe wykazało także, że odwołujący się za pośrednictwem swojej małżonki przekazywał(...) A. D. informacje dotyczące działań aparatu bezpieczeństwa wymierzonych przeciwko Kościołowi (...) w Polsce i działaczom NSZZ „Solidarność”, które miały doprowadzić do aresztowania działaczy. Przekazywane przez odwołującego się wiadomości miały stanowić uprzedzenie dla osób, których działania Służby Bezpieczeństwa dotyczyły. Okoliczności te zostały potwierdzone zeznaniami świadków, których pozwany organ nie podważył, zaś powoływanie się wyłącznie na wiążący charakter informacji otrzymanej z Instytutu Pamięci Narodowej, z przyczyn wskazanych wyżej, nie może być uznane za skuteczne podważenie trafności podstawy faktycznej punktu 1 zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Na podstawie zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, których wiarygodność nie budzi wątpliwości, jak również zeznań odwołującego się, a także dowodów pośrednich tj. zebranych w aktach sprawy dowodów pisemnych, słusznie, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy uznał, że S. S. w okresie wskazanym w punkcie 1 wyroku czynnie wspierał działaczy funkcjonujących w ramach organizacji działających na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Pomoc ta miała charakter aktywny, ostrzegający o zagrożeniach wynikających z działań Służby Bezpieczeństwa.

Podstawę zastosowania art. 15b ust. 3 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji muszą, stanowi łączne spełnienie trzech przesłanek: faktycznego podjęcia współpracy, czynnego wspierania osób lub organizacji działających na rzecz niepodległości Państwa Polskiego, a nadto podjęcia współpracy i czynnych działań bez wiedzy przełożonych. Udowodnienie wymienionych przesłanek daje podstawę do stwierdzenia, że cały okres służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów podlega liczeniu, przy ustalaniu wysokości emerytury funkcjonariusza, który pozostawał w służbie przed 2 stycznia 1999 r. po 2,6% podstawy jej wymiaru za każdy rok służby niezależnie od tego jak długo trwała współpraca i czynne wspieranie osób lub organizacji działających na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy przyjął jednakże, że skoro odwołujący się wykazał, że podejmował w/w działania od momentu wprowadzenia stanu wojennego to nie ma jednocześnie uzasadnionych podstaw do tego aby uwzględnić odwołanie także za okres wcześniejszy. Wobec braku zaskarżenia punktu 2 wyroku przez odwołującego się, rozstrzygnięcie w tym zakresie stało się prawomocne.

Uznając zatem, że zaskarżony apelacją punkt 1 wyroku odpowiada prawu a zarzuty apelacji jako nietrafne nie uzasadniają wnioskowanej przez apelującego zmiany, jak również uchylenia wyroku w zaskarżonej części, dlatego też Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

Sędziowie : Przewodniczący:

(...)

(...)