Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2012 r. na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa H. R. i B. R.

przeciwko Gmina C.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 11 czerwca 2012 r., sygn. akt I C 734/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie drugim i trzecim w ten sposób, że:

1. zasądza od pozwanej Gminy C. na rzecz powodów H. R. i B. R. solidarnie kwotę 38 988 zł. 51 gr. (trzydzieści osiem tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt osiem złotych pięćdziesiąt jeden groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 16 listopada 2010 r., a powództwo w pozostałej części oddala,

2. odstępuje od obciążania powodów kosztami procesu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  odstępuje od obciążania powodów kosztami zastępstwa procesowego, należnymi pozwanej w postępowaniu apelacyjnym.

E. Buczkowska-Żuk E. Skotarczak M. Gołuńska

Sygn. akt I ACa 532/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 5 października 2010 r. małżonkowie H. R. oraz B. R. wnieśli o zasądzenie od pozwanej Gminy C. na ich rzecz kwoty 99.584,49 zł tytułem odszkodowania oraz kwoty 70.000 zł tytułem utraconych korzyści wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, jako należności wynikających za niezrealizowanie przez pozwaną od 1996 r. wielokrotnie składanych przez powodów wniosków o ustanowienia na ich rzecz użytkowania wieczystego części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), obręb (...) C.o, położonej w C. przy ul. (...) o powierzchni 176 m2. i to pomimo istnienia przesłanek ustawowych do realizacji tego uprawnienia, przez co powodowie ponosili koszty związane z zapłatą czynszu najmu i utracili korzyści w związku z niemożliwością podnajęcia, czy też poddzierżawienia części budynku wybudowanego przez nich na tej nieruchomości. Nadto domagali się zasądzenia od pozwanej na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Pozwana Gmina Miasto C. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 17.12.2010 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził od pozwanej Gminy C. na rzecz powodów solidarnie kwotę 99.584,49 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 29.11.2010 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 70.000 zł tytułem utraconych korzyści z ustawowymi odsetkami od 29.11.2010 r. do dnia zapłaty. W pozostałej części powództwo oddalił i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie uwzględniając apelację pozwanej od tego orzeczenia, wyrokiem z dnia 12.05.2011 r. uchylił zaskarżony wyrok w pkt I, II, IV oraz V i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W piśmie procesowym z dnia 31.08.201l r. powodowie ograniczyli żądanie pozwu w części dotyczącej zapłaty kwoty 53.960,16 zł tytułem odszkodowania oraz kwoty 8.988,07 zł tytułem utraconych korzyści. Mając to na uwadze cofnęli pozew w zakresie kwoty 62.948,23 zł, jednocześnie wskazując, iż po tak ograniczonym żądaniu pozwu domagają się zasądzenia od pozwanej Gminy C. na rzecz powodów kwoty 45.624,33 zł tytułem odszkodowania za okres 3 lat, tj. za okres od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2007 r. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29.11.2010 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 61.011,93 zł tytułem utraconych korzyści za okres 28 miesięcy, tj. od 1 marca 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29.11.2010 r. do dnia zapłaty, nadto umorzenia postępowania w zakresie cofniętego powództwa, tj. co do kwoty 62.948,23 zł.

Na rozprawie w dniu 28 listopada 2011 r. pozwana powołała się na to, iż to powodowie wykazali się długotrwałą bezczynnością w realizacji ich wniosku, skierowali sprawę do sądu po upływie 7 lat od ostatniej czynności, zatem uwzględniając i te okoliczności należy przyjąć, iż ich żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 11 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w punkcie 1 umorzył postępowanie w zakresie zapłaty kwoty 62.948,23 zł, w punkcie 2 oddalił powództwo, a w punkcie (...) zasądził od powodów H. R. i B. R. solidarnie na rzecz pozwanej Gminy C. zwrot części kosztów procesu tj. 6.048,50 zł, w pozostałym zakresie nie obciążył ich kosztami. Powyższe rozstrzygnięcie Sąd oparł na następujących ustaleniach i wnioskach:

Na mocy decyzji z dnia 12 marca 1991 r. Gmina C. stała się właścicielem nieruchomości gruntowej oznaczonej działką nr (...), obręb (...) następnie oznaczonej jako działka nr (...) obręb(...) C., położonej przy ul. (...) w C.. Działka zabudowana była w tym czasie budynkiem mieszkalno - użytkowym. Budynek składa się z 13 lokali mieszkalnych i 3 lokali użytkowych. W okresie od 1985 r. do 2010 r. właściciele gruntu i budynku, Skarb Państwa, a następnie Gmina C. ustanawiali w tym budynku odrębną własność lokali i sukcesywnie sprzedawali lokale mieszkalne i użytkowe wraz z udziałem w prawie użytkowania wieczystego w/w działki nr (...) na rzecz właścicieli lokali w budynku wielorodzinnym posadowionym na tej działce. Pierwsza umowa użytkowania wieczystego i sprzedaży lokalu oraz udziału w budynku wielomieszkaniowym została zawarta przez pełnomocnika Naczelnika Miasta i Gminy w C. reprezentującego Skarbu Państwa w dniu 4 czerwca 1985 r., (Rep A 430/1984). Umowę zawarto w trybie ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. nr 22 z 1969 r., poz. 159 ze zm.). W jej wyniku kupujący nabyli własność lokalu mieszkalnego nr (...) oraz udziały w częściach wspólnych budynku nr (...) posadowionego na działce nr (...) przy ul. (...) i współużytkowanie wieczyste tej działki wynoszące (...) części. Kolejne dwie umowy zawarto w dniach 2.02.1990 r i 27.02.1990 r. Gmina C. jako właściciel tej nieruchomości pierwsze umowy sprzedaży ustanowienia odrębnej własności lokali i oddania udziału w użytkowaniu wieczystym gruntu zawarła w 1992 r.

W dniu 15.08.1986 r. H. R. zawarła z Gminą C. umowę dzierżawy nr (...) części działki gruntowej o powierzchni (...) m2, znaczonej nr (...)w obrębie (...)ewidencji gruntów Miasta C. (obecnie nr (...)obręb (...) C.), położonej w C. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w C. Sąd wieczystoksięgowy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). W umowy strony wskazały, między innymi, że została ona zawarta w celu pobudowania pawilonu handlowego (§1). Umowa została zawarta na okres 10 lat (§ (...)). W § 4 umowy strony określiły czynsz dzierżawny w kwocie 5 zł za 1 m2 terenu działki, co przy powierzchni działki (...) nr wynosiło 880 zł miesięcznie. W § 5 umowy ustalono, iż bez zgody wydzierżawiającego dzierżawca nie może oddać przedmiotu dzierżawy osobie trzeciej do bezpłatnego użytkowania ani poddzierżawić. Nie może także w przypadku zmniejszenia przychodów z przedmiotu dzierżawy domagać się obniżenia czynszu przypadającego za dany okres gospodarczy. Po zakończeniu umowy dzierżawy dzierżawca zobowiązany był do zwrotu przedmiotu dzierżawy oraz przywrócenia jego stanu poprzedniego. Umowa mogła być przedłużona na dalszy okres, jeżeli nie sprzeciwiały się temu ustalenia planu zagospodarowanie przestrzennego Miasta C.. W dniu 15 sierpnia 1986 r. powódka uzyskała pozwolenie na budowę na ww. gruncie, po czym na gruncie tym wybudowała pawilon handlowy o powierzchni 88 m2. Na podstawie decyzji nr (...) - Urząd Miasta i Gminy w C. wydal pozwolenie na budowę z dnia 18.08.1986r. na działce gruntu nr (...) w obrębie (...)ewidencji gruntów Miasta C., na rzecz H. R., która wraz z mężem B. R. na przełomie lat 1986/1987 wybudowała pawilon handlowy z własnych środków. W 2004 r. powódka uzyskała pozwolenie budowlane na rozbudowę pawilonu handlowego, zmienioną decyzją z dnia 16.02.2007 r. Na jej podstawie istniejący na działce pawilon handlowy został rozbudowany o dodatkową powierzchnię 32,11 rn2. Decyzją z dnia 19 kwietnia 2007 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w C. udzielił H. R. pozwolenia na użytkowanie rozbudowanej części istniejącego pawilonu handlowego wraz z zagospodarowaniem działki, usytuowanego w C. przy ul. (...), na działce nr (...), obręb (...).

W 1995r. Gmina C. dysponowała „Studium przedprojektowym" wraz z dokumentacją techniczną, stanowiącą podstawy do ustalenia podziału geodezyjnego działki nr (...), celem poddania opinii Zarządu Miasta i Gminy C. oraz przygotowania terenu do odsprzedaży na obowiązujących warunkach. W piśmie z dnia 17.04.1996 r. adresowanym do Urzędu Miasta i Gminy w C. powódka oświadczyła, iż w razie ogłoszenia przetargu na oddanie terenu zajmowanego przez należący do niej pawilon handlowy w użytkowanie wieczyste, „będzie chciała ten teren nabyć w dzierżawę wieczystą. Nadto zwróciła się z prośbą o wyjaśnienie czy jako dzierżawca powyższego terenu ma możliwość skorzystania z ewentualnych przywilejów, np. prawa pierwokupu. W odpowiedzi na w/w pismo pozwana Gmina w piśmie z dnia 8.05.1996r. wskazała, iż długoletnia umowa dzierżawy nie daje podstaw prawnych do bezprzetargowego oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, a przedmiotowa umowa dzierżawy upoważnia ją jedynie do wystąpienia o przedłużenie umowy na dalszy okres. Nabycie gruntu w użytkowanie wieczyste może nastąpić jedynie w drodze przetargu po wyznaczeniu gruntu do zbycia. Gmina C. stała również na stanowisku, iż niemożność oddania H. R. lub małżonkom R. zajmowanej przez nich części działki nr (...) wynikała z tego, iż w chwili złożenia przez nich pierwszego wniosku w 1996 r. istniało już prawo użytkowania wieczystego przedmiotowej działki na rzecz innych osób.

Po zawarciu umowy dzierżawy nr (...) z dnia 15.08.1996r., H. R. i Gmina C. zawarły kolejne umowy dzierżawy:

1) w dniu 16.08.1996 r. na okres od 1.09.1996 r. do 30.04.1997.r z zastrzeżeniem, iż została zawarta bez możliwości jej przedłużenia na dalszy okres (§3), a po jej zakończeniu dzierżawca jest obowiązany zwrócić przedmiot dzierżawy w stanie niepogorszonym oraz przywrócić stan poprzedni (§ 8). Miesięczny czynsz w okresie trwania umowy ustalono na kwotę 360 zł,

2) w dniu 1.05.1997 r. na okres do 31.08.1997 r. ze wskazaniem, iż przedmiotem dzierżawy jest część działki nr (...) o powierzchni 50 m2 (§1), z zastrzeżeniem, iż umowa została zawarta bez możliwości jej przedłużenia na dalszy okres (§3); a po jej zakończeniu dzierżawca jest obowiązany zwrócić przedmiot dzierżawy w stanie niepogorszonym oraz przywrócić stan poprzedni (§ 8). Miesięczny czynsz w okresie trwania umowy ustalono na kwotę 400 zł,

3) w dniu 1.09.1997 r. na okres do 30.04.1998r. w ze wskazaniem, iż przedmiotem dzierżawy jest część działki nr (...) o powierzchni 50 m2 (§1), z zastrzeżeniem, iż po jej zakończeniu dzierżawca jest obowiązany zwrócić przedmiot dzierżawy w stanie niepogorszonym oraz przywrócić stan poprzednia na dalszy okres (§ 8). Miesięczny czynsz w okresie trwania umowy ustalono na kwotę 200 zł.

Podał Sąd pierwszej instancji, że następnie przedmiotowa działka gruntowa nr (...) przeszła do zasobów ( (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w C., z którą to Spółką (...) w dniu 15.04.1999 r. zawarła umowę dzierżawy części działki nr (...) o powierzchni (...) m2 (§1) na czas nieokreślony (§ (...)). Miesięczny czynsz okresie umowy określono na kwotę 300 zł, a aneksem nr (...) z dnia 29.09.2000 r. podwyższono od dnia 1.01.2001 r. do kwoty 500 zł. W § 6 tej umowy zamieszczono postanowienie o zakazie zmiany profilu prowadzonej działalności. W § 8 strony umówiły się, iż dzierżawcy nie przysługuje prawo do dochodzenia roszczeń z tytułu poniesionych nakładów na zagospodarowanie gruntu. Umowa obowiązywała do dnia 31.03.200lr.

W dniu 1.04.2001r. powódka zawarła umowę dzierżawy ze Wspólnotą Mieszkaniowa nieruchomości przy ul. (...) w C.. Umowa dotyczyła części działki nr (...) o powierzchni (...) m2 (§1) i zawarta została na okres trzech lat tj. do 31.03.2004 r. z możliwością jej przedłużenia na dalszy okres. W czasie trwania umowy dzierżawca obowiązany był płacić wydzierżawiającemu miesięczny czynsz w kwocie 600 zł. W § 9 tej umowy strony postanowiły między innymi, iż po zakończeniu umowy dzierżawca będzie zobowiązany zwrócić przedmiot dzierżawy bez możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu nakładów poniesionych na zagospodarowanie dzierżawionego terenu. W dniu 1 kwietnia 2004 r. Wspólnota Mieszkaniowa i H. R. zawarli kolejną umowę dzierżawy części działki nr (...), na okres do 31.03.2014r. z tą zmianą, iż przedmiotem umowy od daty odbioru dobudowanej części miała być powierzchnia 88 m2. Wysokość czynszu miesięcznego za powierzchnię 50 m2 dzierżawionego terenu określono na kwotę 660 zł. Nadto po upływie tego okresu przewidziano możliwość przedłużenia umowy. W dniu 27.05.2005 r. w/w strony umowy zawarły aneks nr (...)r. do tej umowy, w którym Wspólnota dodatkowo oddała powódce w dzierżawę 25 m2 gruntu położonego przy ul. (...) w okresie od 1.05-31.08. z przeznaczeniem na prowadzenie ogródka letniego. Z tytułu dzierżawy tego terenu dzierżawca zobowiązany został do uiszczania opłaty w wysokości 6.60 zł za m2 dzierżawionego terenu.

Pismem z dnia 19.04.2004 r. H. R. poinformowała Burmistrza C. o nieprawidłowościach przy podziale działki nr (...) położonej przy ul. (...) w C. wskazując, iż zgodnie z art. 35 ustawy z dnia 29.09.1990 r. o gospodarce gruntami „jako dzierżawcy tego terenu przysługiwało jej pierwszeństwo w otrzymaniu dzierżawionego gruntu".

Ustalił Sąd Okręgowy, że w dniu 5.12.2004 r. powodowie wnieśli do Sądu Rejonowego w Choszcznie pozew o przeniesienie własności części nieruchomości z działki nr (...) obręb 3 C., położonej w C. przy ul. (...). Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z dnia 16.01.2005 r. wydanym w sprawie o sygn. akt 1 C 6/05 oddalił powództwo w tej sprawie. Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 30.05.2006r. oddalił apelację powódki od tego wyroku (sygn. akt U Ca .151/06).

W dniu 7.08.2006 r. powódka H. R. złożyła do Burmistrza Gminy C. pisemny wniosek o nieodpłatne przeniesienie na jej rzecz przez Gminę C. wzniesionego przez nią budynku pawilonu handlowego na działce nr (...) oraz oddanie odpowiedniego udziału w użytkowaniu wieczystym gruntu. Pozwana nie udzieliła odpowiedzi na to pismo. H. R. pismem z dnia 21.01.2007r. monitowała w sprawie wniosku z dnia 7.08.2006 r.

Wnioskiem z dnia 10 sierpnia 2007 r., powołując się na art. 97 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, powódka wniosła o dokonanie podziału geodezyjnego działki nr (...), obręb 3 C. przez wydanie decyzji o zatwierdzeniu projektu podziału wyodrębniającego geodezyjnie działkę gruntu znajdującego się pod wzniesionym przez powodów pawilonem, której właścicielem jest Gmina C., a następnie o oddanie wydzielonej przez podział geodezyjny działki w użytkowanie wieczyste wraz z nieodpłatnym przeniesieniem prawa własności posadowionych na wydzielonej działce nieruchomości. Gmina C. pismem z dnia 29.08.2007r. w odpowiedzi na wniosek H. R. (wskazując datę jego złożenia na 20.08.2007r.) w sprawie wszczęcia postępowania administracyjnego mającego na celu dokonanie podziału ewidencyjnego działki nr (...) wezwała H. R. do złożenia szeregu dokumentów, w tym dokumentu stwierdzającego tytuł prawny do nieruchomości - odpisu z księgi wieczystej oraz wstępnego podziału nieruchomości na kopii mapy zasadniczej w skali 1: 500 i mapy z projektem podziału. Pismem z dnia 15.03.2007 r. H. R. poinformowała Wspólnotę Mieszkaniową ul. (...) w C. o zamiarze poddzierżawienia nowo dobudowanej część pawilonu J. K. na działalność związaną ze sprzedażą wyrobów piekarniczych, jednocześnie zwróciła się o wyrażenie zgody na jego poddzierżawę.

W dniu 1.05.2007 r. H. R. zawarła z synem I. R. umowę najmu lokalu handlowego o pow. (...) m2. Na podstawie tej umowy oddała synowi I. R. do bezpłatnego korzystania ww. lokal na okres do dnia 31.12.2007 r. W dniu 9.05.2007 r. odpis tej umowy złożono w Urzędzie Skarbowym w C.. W tej samej dacie, tj. 1.05.2007r. I. R. zawarł z J. K. umowę najmu lokalu handlowego o powierzchni (...) m2 na cele handlowe od dnia 1.05.2007 r. do 5l.l2.2007r. W niniejszej umowie strony umówiły się, iż wynajmujący będzie płacił I. R. comiesięczny czynsz najmu w kwocie po 2.500 zł. W dniu 5.02.2008r. I. R. wystawił rachunek nr (...) dla (...) S.C. (...) C. za najem lokalu handlowego w C. ul. (...) za miesiąc luty 2008r. na kwotę 2.500 zł.

W piśmie z dnia 12.11.2007 r. Zarząd Wspólnoty Mieszkaniowej nieruchomości przy ul. (...) w C. zobowiązał H. R. do zaprzestania poddzierżawy części lokalu osobie trzeciej pod rygorem odstąpienia od umowy dzierżawy.

W dniu 17.03.2008r. I. R. wpłacił na rachunek bankowy Urzędu Skarbowego w C. podatek w kwocie 212,50 zł tytułem najmu lokalu handlowego.

Wyrokiem z dnia 20.04.2010 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie uwzględnił powództwo o dokonanie podziału geodezyjnego działki nr (...) obręb C., położonej w C. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w C. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...) poprzez wyodrębnienie z niej działki o numerze (...) znajdującej się od 15.08.1986 r. w wyłącznym posiadaniu H. R., według stanu posiadania na dzień 15 sierpnia 1998 roku. W następstwie tego dokonał podziału geodezyjnego działki nr (...) obręb (...) C. o powierzchni (...) ha położonej w C. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w C. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). poprzez wyodrębnienie z niej działek o nr (...) o powierzchni(...) ha oraz o numerze (...)o powierzchni(...) ha zgodnie z projektem podziału działki z dnia 11 lutego 2009r. sporządzonym przez biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii Sąd zobowiązał pozwaną jako właściciela nieruchomości gruntowej zabudowanej pawilonem handlowym, położonej w C. przy ul. (...), oznaczonej w projekcie podziału nieruchomości numerem (...)obręb 3 C. o powierzchni (...), do ustanowienia na działce gruntu użytkowania wieczystego na 99 lat na rzecz małżonków H. i B. R. oraz przeniesienia na ich rzecz nieodpłatnie prawa własności pawilonu handlowego stanowiącego od gruntu odrębny przedmiot własności na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej. Pierwsza opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntu w wysokości 15 % wartości gruntu określona została w wysokości S,508,30 zł. Następne opłaty roczne w wysokości 3 % wartości gruntu, tj. 1.101,66 zł powodowie obowiązani zostali do uiszczania na konto Urzędu Miejskiego w C. w terminie do 31 marca każdego roku. Kwota ta może być aktualizowana zgodnie z obowiązującymi przepisami. W/w wyrok uprawomocnił się w dniu 18.06.2010 r.

Na podstawie w/w wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 20.04.2010r. Sąd Rejonowy w C. V Wydział Ksiąg Wieczystych w dniu 2 lipca 2010 r. założył księgę KW nr (...) i wpisał w niej H. R. i B. R. na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej jako użytkowników wieczystych działki gruntu nr (...) o powierzchni (...) ha zabudowanej pawilonem handlowym stanowiącym odrębny przedmiot własności do dnia 1.06.2109 r.

Ustalił Sąd, że w 2011 r. H. R. nie miała zaległości podatkowych wobec Gminy C.. H. R. w związku z zawartymi umowami dzierżawy części działki nr (...), obręb 3 C. przy ul. (...) w C., na której usytuowany jest pawilon handlowy, w okresie od września 2000 r. do czerwca 2010 r. zapłaciła tytułem czynszu dzierżawnego kwotę 99.584,49 zł.

Ustalił Sąd Okręgowy, że decyzjami Burmistrza Gminy C. w sprawie wymiaru podatku od nieruchomości ustalano H. R. podatek roczny za budynki inne niż mieszkalne związane z działalnością gospodarczą, tj. za pawilon handlowy wzniesiony na działce nr (...) w wymiarze: w 2000 r. w kwocie 517 zł; w 2001 r. w kwocie 571 zł; w 2002 r. w kwocie 576 zł; w 2003 r. w kwocie 576 zł; w 2004 r. w kwocie 558 zł; w 2005 r. w kwocie 500,40 zł; w 2007 r. w kwocie 522 zł; w 2008 r. w kwocie 1.179 zł; w 2009 r. w kwocie 1.228 zł; w 2010 r. w kwocie 1.228 zł.

H. R. z tytułu podatku od nieruchomości za pawilon handlowy wzniesiony na działce nr (...) uiściła na rzecz Gminy C.: w 2007 r. kwotę 139,80 zł; w 2008 r. np. kwoty 171 zł +171 zł +342 zł, w 2009 r. np. kwoty 179 zł + 930 zł + 614 zł, w 2010 r. np. kwoty 307 zł + 307 zł +307 zł. Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej H. R. uzyskała przychód: w 2008 r. w kwocie 31.900 zł, w 2009 r. w kwocie 37.920 zł oraz w 2010 r. w kwocie 38.385 zł.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę uznał, że powództwo podlega oddaleniu w całości.

W ocenie Sądu, bezsporne było w sprawie, iż powodowie, co do zasady wywodzili swoje roszczenie z okoliczności upływu długiego okresu czasu (oczekiwania) na zawarcie przez pozwaną Gminę C. z powodami umowy użytkowania wieczystego części działki gruntu oznaczonej nr działki (...), a następnie zmienionej na działkę nr (...). Bezsporne było również, iż w tym zakresie pozwana działała w sferze dominium, a nie imperium, co wyłączało odpowiedzialność pozwanej z art. 417, 417 ¹, 417 ² k.c. Zauważył Sąd, że oddawanie przez Skarb Państwa i gminy gruntów w użytkowanie wieczyste stanowi tzw. legislacyjne uwłaszczenie. Po raz pierwszy uwłaszczenie posiadaczy gruntów Skarbu Państwa lub gminy, między innymi prawem użytkowania wieczystego, przewidywał art. 80 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości z dnia 29.04.1985 r. (Dz.U. z 1991, nr 30, poz.127, .j.t), podlegający kolejnym zmianom. Po uchyleniu ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości uwłaszczenie posiadaczy nieruchomości państwowych i gminnych uregulowane zostało w art. 207 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, który w tekście pierwotnym do dnia 15.02.2000 r. miał brzmienie: „Posiadaczom nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy, którzy w dniu 5 grudnia 1990 r. nie legitymowali się dokumentami o przekazaniu im tych nieruchomości, wydanymi w formie przewidzianej prawem, i nie legitymują się nimi w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, oddaje się je odpowiednio w użytkowanie wieczyste, w drodze umowy, lub w trwały zarząd, w drodze decyzji, jeżeli oddaniu w użytkowanie wieczyste podlega nieruchomość gruntowa zabudowana na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą, stosuje się odpowiednio przepis art. 200 ust. 1 pkt 1". Od dnia 15.02.2000 r. art. 207 u.g.n. otrzymał obecne brzmienie, a ponadto dodano do niego ust. la - ustawą z dnia 28.11.2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r. Nr 141, poz. 1492). Wskazał też Sąd Okręgowy, że od 1994 r. uwłaszczenie było rozumiane jako oddanie w użytkowanie wieczyste i następowało z zastosowaniem trybu postępowania administracyjnego, a dopiero następnie w drodze umowy, której zawarcia nie mógł jednak „wymusić" posiadacz. Nabycie prawa użytkowania wieczystego miało zatem charakter uznaniowy ze strony organu administracyjnego. Także w okresie obowiązywania art. 207 ust. 1 u.g.n. w jego pierwotnym brzmieniu posiadaczowi nie przysługiwało roszczenie o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gminy w użytkowanie wieczyste (tak SN w wyroku z dnia 11.02.1999 r., 1 CKN 1162/98, OSNC 1999, nr 10, poz. 174 LEX nr 36869; oraz w wyroku z dnia 6.06.2001 r., V CKN 1043/00, LEX nr 200927). Dopiero od 15.02.2000 r. przyznano posiadaczom takich gruntów roszczenie o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, które może być dochodzone na drodze sądowej (por. też wyrok SA w Warszawie z dnia 21 listopada 2002 r., 1 ACa 81/02, OSA 2004, z. 7, poz. 17). Zatem od wejścia w życie komentowanej noweli oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste następuje tylko w drodze umowy cywilnoprawnej.

Podkreślił też Sąd, że zmieniając brzmienie art. 207 u.g.n., ustawodawca nie wprowadził żadnych przepisów przejściowych, co oznaczało konieczność stosowania nowego przepisu od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, tj. od dnia 15 lutego 2000 r. Jednakże uprzednio nabyte prawo - to jest prawo użytkowania wieczystego - nie upadało z tą chwilą. Jak też nie upadała ekspektatywa ukształtowana pierwotnym brzemieniem art. 207 u.g.n. Skoro bowiem posiadacz nabył na podstawie art. 207 u.g.n. uprawnienie do żądania oddania nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste, późniejsza zmiana tego przepisu nie pozbawiła go roszczenia ze względu na konstytucyjną zasadę ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji RP).

Wobec powyższego Sąd Okręgowy wskazał, że do 15.02.2000 r. powodowie realizację swoich uprawnień do zawarcia z pozwaną umowy użytkowania wieczystego mogli dochodzić wyłącznie na drodze administracyjnej, a po tej dacie na drodze procesu cywilnego.

Skoro powodowie nie zawarli umowy użytkowania wieczystego do dnia 15.02.2000 r., jak też w tej dacie nie byli uczestnikami żadnego postępowania administracyjnego, to obecnie przysługiwało im jedynie roszczenie cywilne, które powodowie w pełni zrealizowali uzyskując prawomocne rozstrzygnięcie tej sprawy, co nastąpiło w związku z wydaniem przez Sąd Okręgowy w Szczecinie wyroku z dnia 20.04.2010 r., w sprawie o sygn. akt I C 182/08, co zresztą także było w sprawie bezsporne. Wyłączenie odpowiedzialności pozwanej z art. 417, 417 ¹,417 ² k.c. rodziło po stronie powodów konieczność poszukiwania zaspokojenia swojego roszczenia na podstawie ogólnych reguł procesu cywilnego, nieuprzywilejowanych jak w ww. regulacjach art. 417 k.c. W ocenie Sądu, brak jest w rozpoznawanej sprawie jakichkolwiek podstaw do przyjęcia odpowiedzialności pozwanej o charakterze zobowiązaniowym. Z pozwu (okoliczności faktycznych i argumentacji podstawy prawnej dochodzonego roszczenia) nie wynika również, aby powodowie upatrywali zasadności swojego roszczenia w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu, tj. w przepisie art. 405 i następne k.c.

W tych okolicznościach wedle Sądu możliwym jest jedynie poszukiwanie odpowiedzialności pozwanej Gminy w sferze tzw. deliktów cywilnych tj. czynów niedozwolonych z art. 415 i następnych k.c. Rację Sąd przyznał pozwanej, że do deliktów cywilnych stosuje się 3-letni okres przedawnienia w każdym przypadku od chwili zdarzenia wywołującego szkodę, co obecnie wynika z art. 442 ¹ k.c, (a uprzednio art. 442 k.c., uchylonego w 2007 r.). W sytuacji zaś, gdy następstwem czynu niedozwolonego jest kilka zdarzeń kolejno następujących w czasie, a pozostających w związku przyczynowym z tym czynem i szkodą lub krzywdą, to w celu określenia początku biegu trzyletniego terminu przedawnienia (art. 442 § 1 k.c.) należy rozważyć wzajemny stosunek tych zdarzeń: czy są one ze sobą tak ściśle związane, że stanowią tylko elementy jednej szkody lub krzywdy, czy też mają samodzielny byt i stanowią odrębne szkody lub krzywdy, wyrosłe w różnych przedziałach czasowych. W pierwszym wypadku punktem odniesienia dla określonego biegu trzyletniego terminu przedawnienia jest zdarzenie początkowe, a dalsze zdarzenia stanowią tylko powiększenie tej samej szkody. W drugim wypadku poszczególne zdarzenia mają w odniesieniu do wywołanych nimi szkód samodzielny byt i wyznaczają własny trzyletni termin przedawnienia. Zatem powodowie, wobec podniesienia przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia, nie mogliby podnosić skutecznie okoliczności wywołującej szkodę na 10 lat wstecz od dnia złożenia pozwu tj. od dnia 5.10.2010 r. Uznał Sąd, że dla rozpoznawanego roszczenia o zapłatę nie będzie miało znaczenia wszczęcie przez powodów w 2005 r. procesu cywilnego w sprawie I C 6/05 przed Sądem Rejonowym w C., gdyż w tamtym postępowaniu powodowie realizowali zupełnie inne roszczenie. Nie doszło zatem do przerwania biegu przedawnienia roszczenia o odszkodowanie w myśl art. 123 k.c. Z tych samych przyczyn skutku tego nie wywołało wszczęcie przez powodów postępowania cywilnego w sprawie I C 182/08. Ocenił Sąd, że należałoby przyjąć, iż ostatecznie dochodzone w sprawie roszczenie powodów wiążą się z ostatnim ich wnioskiem o ustanowienie na ich rzecz prawa wieczystego użytkowania gruntu, tj. złożonym Gminie C. w dniu 20.08.2006 r., zatem ww. roszczenia za okres do 5 października 2007 r. są przedawnione.

W związku z tym Sąd zauważył, iż jak wynika z okoliczności faktycznych sprawy ustalonych w przedstawionym powyżej stanie faktycznym w 2000 r. ukształtowany był już taki stan prawny, iż pozwana wyodrębniła większość lokali mieszkalnych i użytkowych w budynku mieszkalnym nr (...) położonym na działce nr (...), przy ul. (...) w C.. A jak wynika z powyższych rozważań od 15.02.2000 r. powodom przysługiwało roszczenie nie tylko o zawarcie umowy użytkowania wieczystego, lecz analogicznie jak w sprawie o sygn. akt I C 988/10 o zobowiązanie właściciela gruntu (w sprawie Gminy C.) do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie oddania im w wieczyste użytkowanie będącej w ich posiadaniu części działki nr (...) i przeniesienia na ich rzecz własności budynku użytkowego, wzniesionego przez nich na tej działce. Inną już kwestią, nie mającą wpływu na nabyte przez nich uprawnienia do przedmiotowej nieruchomości jest to, iż w tym okresie Gmina C. była jeszcze właścicielem części nieruchomości znajdującej się na działce nr (...), tj. nieoddanej w wieczyste użytkowanie (w tym części niewyodrębnionych lokali) i w tym okresie powodowie mogli kierować swoje roszczenia do Gminy C.). Uznał Sąd, że to, iż powodowie nie skorzystali z realizacji przysługującego im tego rodzaju roszczenia na drodze procesu cywilnego aż do czasu złożenia pozwu w 2008 r. w sprawie o sygn. akt 1 C 182/08 prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Szczecinie nie może obciążać ujemnymi skutkami pozwanej Gminy. Zaakcentowania też wymaga, iż jak wynika z okoliczności sprawy, w chwili zawarcia przez powódkę umowy dzierżawy nr (...) z dnia 15.08.1986 r. istniał już taki stan nieruchomości położonej przy ul. (...). oznaczonej wówczas jako działka nr (...), który uniemożliwiał właścicielowi - Skarbowi Państwa (nie pozwanej Gminie) wydzielenie części gruntu pod budynkiem powodów bez ingerencji w prawa nabyte do tego gruntu nabywców lokali w budynku usytuowanym na tym gruncie.

Pierwsza umowa użytkowania wieczystego i sprzedaży lokalu oraz udziału w budynku wielomieszkaniowym została zawarta przez pełnomocnika Naczelnika Miasta i Gminy w C. reprezentującego Skarbu Państwa w dniu 4 czerwca 1985 r., (Rep A 430/1984). Umowę zawarto w trybie ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. nr 22 z 1969 r., poz. 159 ze zm.). W jej wyniku kupujący nabyli własność lokalu mieszkalnego nr (...) oraz udziały w częściach wspólnych budynku nr (...) posadowionego na działce nr (...) przy ul. (...) i współużytkowaniu wieczystym tej działki wynoszące (...) części. Kolejne dwie umowy Skarb Państwa zawarł z nabywcami lokali mieszkalnych w dniach 2.02.1990 r. i 27.02.1990 r. W takim stanie faktycznym Gmina C. stała się właścicielem tej nieruchomości, co nastąpiło dopiero na mocy decyzji z dnia 12 marca 1991 r. (w aktach brak dokumentu umożliwiającego zidentyfikowanie organu wydającego decyzję). W okresie poprzedzających zawarcie przez powódkę pierwszej umowy dzierżawy, tj. w dniu 15.08.1986 r. na działce nr (...) poza budynkiem mieszkalno-użytkowym składającym się z 13 lokali mieszkalnych i 3 lokali użytkowych nie było żadnych innych budynków. Do dnia 12 marca 1991 r. w przedmiotowym budynku wyodrębniono już i sprzedano 3 lokale mieszkalne (lokale nr (...)), co nie było kwestionowane przez powodów. Gmina C. jako właściciel tej nieruchomości pierwsze umowy ustanowienia odrębnej własności lokali, ich sprzedaży i oddania udziału w użytkowaniu wieczystym gruntu zawarła dopiero w 1992 r. Powodowie mieli tego świadomość.

W ocenie Sądu Okręgowego, ewentualne zarzuty odnoszące się do nieprawidłowego ukształtowania tego stanu prawnego (co okazało się bezzasadne), bo takie powodowie zgłaszali pod adresem pozwanej Gminy C., powinny być raczej kierowane w stosunku do poprzednika prawnego aktualnego właściciela tej nieruchomości, tj. do Skarbu Państwa (inną kwestią jest ich zasadność, której Sąd rozpoznający sprawę z ww. względów nie dopatruje się). W okresie od 1985 r. do 2010 r. właściciele gruntu i budynku, Skarb Państwa, a następnie Gmina C. ustanawiali w tym budynku odrębną własność lokali i sukcesywnie sprzedawali lokale mieszkalne i użytkowe wraz z udziałem w prawie użytkowania wieczystego w/w działki nr (...) na rzecz właścicieli lokali w budynku wielorodzinnym posadowionym na tej działce. Jako właściciele gruntu i budynku posiadali w tym zakresie niczym nieograniczone uprawnienia. Zawarcie z innym podmiotem umowy dzierżawy czy najmu części tego gruntu z obowiązkiem usunięcia wzniesionego na nim budynku po zakończeniu trwania tego stosunku zobowiązaniowego w żadnym zakresie nie stanowiło naruszenia jakichkolwiek uprawnień powodów.

Podał też Sąd Okręgowy, że z zasady jawności ksiąg wieczystych wywieść zatem należy, iż powodowie mieli możliwości zapoznania się ze stanem prawnym dzierżawionej nieruchomości. Zaakcentował Sąd, iż jak wynika z wszystkich umów dzierżawy gmina, czy TBS czy Wspólnota zastrzegały, że nic zwrócą powódce nakładów poniesionych na przedmiot dzierżawy. Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw do uznania, iż nakłady ponoszone na przedmiot dzierżawy objęty następnie prawem użytkowania wieczystego rodziły dla powodów uprawnienie, czy obowiązek po stronie pozwanej do zawarcia umowy użytkowania wieczystego. W analogiczny sposób należało ocenie argumenty powodów odnoszące się do wieloletniego zawierania umów dzierżawy kolejno z pozwaną, potem z TBS C. i następnie ze Wspólnotą Mieszkaniową. To, iż powodowie pomimo tego, że zawieranie kolejnych umów uznawali za niekorzystne dla nich, nadal zawierali umowy dzierżawy, chociaż bez problemu mogli ich nie kontynuować, również nie może obciążać w żadnej mierze pozwanej. Umowa dzierżawy regulowana art. 693 i następnymi k.c. ze swej natury podlega obligacyjnemu reżimowi, którym rządzi między innymi zasada swobody umów z art. 3531 k.c. Zatem, to iż powodowie zawierali kolejne umowy dzierżawy, a nie mogli zawrzeć z pozwaną umowy użytkowania nie może obciążać pozwanej. Wskazał Sąd, że inną jeszcze kwestią jest wykazanie, czego powodowie nawet się nie podjęli w toku niniejszego postępowania, iż wysokość poniesionych przez nich należności z tytułu zawieranych umów dzierżawy była wyższa od wysokości opłat z tytułu wieczystego użytkowania gruntu i innych należności podatkowych z tytułu prowadzonej na tym gruncie działalności gospodarczej, które musieliby uiszczać pozwanej i innym organom podatkowym, gdyby faktycznie w tym okresie byli użytkownikami wieczystymi tego gruntu. Już tylko na marginesie Sąd wskazuje, iż z ustaleń poczynionych w innych sprawach tego rodzaju wynika, iż płacone przez dzierżawców czy najemców (podmioty prowadzące działalność gospodarczą) należności z tytułu czynszu nie zawsze są wyższe od rocznych opłat ponoszonych przez te podmioty po nabyciu przez nich prawa wieczystego użytkowania gruntu.

W konkluzji podniósł Sąd, że ogólna odpowiedzialność deliktowa z art. 415 k.c. w zw. z art. 416 k.c. zasadza się przede wszystkim na przesłance zawinienia, której pozwanej w żadnej mierze nie można tej sprawie przypisać. Z tych też przyczyn powództwo Sąd oddalił. Czyniąc ustalenia faktyczne Sąd oparł się przede wszystkim na wszystkich dokumentach naprowadzonych w sprawie, które pozwoliły na odtworzenie zasadniczych okoliczności ustalonych w wyżej wskazanym stanie faktycznym. Nadto Sąd oparł się na zeznaniach słuchanych w sprawie świadków H. Z., A. S., nie widząc żadnych powodów przemawiających za tym, że nie odpowiadają prawdzie. Nie było również powodów aby odmówić wiarygodności zeznaniom świadka J. K., chociaż nie miały one istotnego znaczenia dla żądań powodów, po pierwsze z powodu braku zasadności zgłoszonych roszczeń, po drugie ostatecznie służyły wykazaniu, iż umowa poddzierżawy części pawilonu handlowego została zawarta pomiędzy synem pozwanych a J. K., zaś syn pozwanych otrzymał od powodów część tego pawilonu w bezpłatne użytkowanie. Zatem w tym okresie nie może być mowy o jakiejkolwiek szkodzie powodów. Zeznania powódki H. R. oraz B. R. uwzględnił Sąd jedynie w części, a mianowicie co do okoliczności w jakich doszło do wybudowania pawilonu handlowego, motywów jakimi kierowała się powódka składając pozwanej wnioski o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste oraz w jakim znalazły odbicie w materiale dowodowym z dokumentów. Gołosłowne uznał Sąd zeznania powódki w zakresie wygórowanej wysokości czynszu dzierżawnego płaconego Wspólnocie Mieszkaniowej, przyczyny z jakich Wspólnota miała odmawiać „wyrównania udziałów w prawie użytkowania wieczystego", wizyt powódki u kolejnych burmistrzów Gminy C.. Ocenił Sąd, że zeznania świadka A. A. z-cy Burmistrza Gminy C. od 2006 r. niewiele wniosły do sprawy.

Orzeczenie o kosztach Sąd oparł na treści art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. W zakresie cofniętego roszczenia Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżyli apelacją powodowie w części dotyczącej pkt 2 i 3 wyroku, zarzucając:

1. Błąd w interpretacji ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na błędnych założeniach Sądu I Instancji, poprzez przyjęcie, że Pozwana nie była zobowiązana do ustanowienia na rzecz Powodów użytkowania wieczystego części (...), stanowiącej działkę nr (...) C.;

2. Naruszenie przez Sąd I Instancji przepisów prawa materialnego, tj.:

- przepisu art. 415 k.c. w zw. z przepisem art 416 k.c. w zw. z przepisem art. 207 § 1 ustawy z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( Dz. U. 2010 Nr 102 poz.651) poprzez ich błędną wykładnię prowadzącą do uznania, że Pozwana nie ponosi winy za nie ustanowienie na rzecz Powodów użytkowania wieczystego części Nieruchomości, stanowiącej działkę nr (...) C., a w związku z tym, nie ponosi odpowiedzialności zobowiązaniowej wynikającej z art. 415 k.c;

- art. 207 § 1 ustawy z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( Dz. U. 2010 Nr 102 poz.651) poprzez ich błędną wykładnię prowadzącą do uznania, że Pozwana nie była zobowiązana do ustanowienia na rzecz Powodów użytkowania wieczystego części Nieruchomości, stanowiącej działkę nr (...) C.;

- przepisu art. 442 ¹ § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że roszczenia Powodów za okres do 05 października 2007 r. są przedawnione.

3. Naruszenie przez Sąd I Instancji przepisów prawa procesowego:

- przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i niezasadne pominięcie treści sentencji Wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie I Wydział Cywilny w sprawie o sygnaturze IC 182/08 oraz umów dzierżawy przedłożonych przez Powodów, a przez to błędną ocenę przedłożonych w sprawie dokumentów, prowadzącą do uznania, że Powodowie nie wykazali, iż wysokość ponoszonych przez nich należności z tytułu zawieranych umów dzierżawy była wyższa od wysokości opłat z tytułu wieczystego użytkowania gruntu;

- przepisu art. 386 § 6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wskazań Sądu II Instancji, tj. Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I Wydział Cywilny zawartych w uzasadnieniu Wyroku z dnia 12 maja 2011 r. (sygn akt I Aca 245/11), tj. pominięcie ustalenia wysokości szkody Powodów oraz wskazywanej przez nich wysokości utraconych korzyści, a oparcie się wyłączenie na ustaleniu winy, bądź braku winy Pozwanej;

- przepisu art. 386 § 6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wskazań Sądu II Instancji, tj. Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I Wydział Cywilny zawartych w uzasadnieniu Wyroku z dnia 12 maja 2011 r. (sygn akt I Aca 245/11), tj. pominięcie ustalenia, czy złożone przez Pozwaną zaprzeczenie nieprzyznanym twierdzeniom Powodów jest wystarczające do niestosowania powyższej regulacji, czy też zbyt ogólne i niespełniające wymogów.

W oparciu o powyższe zarzuty powodowie domagali się zmiany zaskarżonego wyroku w części dotyczącej pkt 2 i 3 i orzeczenie, co do istoty sprawy, poprzez: zasądzenie od pozwanej Gminy C. solidarnie na rzecz powodów H. R. i B. R. kwoty 45.624,33 zł tytułem odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29 listopada 2010 roku do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanej Gminy C. solidarnie na rzecz powodów H. R. i B. R. kwoty 61.011, 93 zł tytułem utraconych korzyści wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29 listopada 2010 roku do dnia zapłaty; w razie nie uwzględnienia pkt. 1 apelacji, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie Wydział I Cywilny wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej; oraz zasądzenia od Pozwanej Gminy C. solidarnie na rzecz Powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację pozwana postulowała jej oddalenie oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powodów okazała się częściowo uzasadniona.

Przede wszystkim stwierdzić należy, iż Sąd apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne. Nie w pełni zgadza się jednak z argumentacją prawną zaprezentowaną przez ten Sąd.

Zgodzić się należy z poglądem, iż od dnia 15 lutego 2000 r. posiadaczom przyznano roszczenie o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste. Także w okresie obowiązywania art. 207 ust. 1 u.g.n. w jego pierwotnym brzmieniu posiadaczowi nie przysługiwało roszczenie o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gminy w użytkowanie wieczyste

Uwłaszczenie posiadacza na podstawie art. 207 u.g.n. nie dokonuje się ex lege, lecz polega na przyznaniu mu roszczenia o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste i przeniesienie własności wzniesionego przezeń budynku.

Uwłaszczenie następuje przez zawarcie umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste wraz z przeniesieniem własności budynków i urządzeń stanowiących części składowe gruntu. Nabycie własności budynków jest przy tym nieodpłatne, jeżeli zostały one wybudowane ze środków własnych posiadacza.

Posiadaczom spełniającym ww. warunki przysługuje roszczenie o zawarcie umowy na opisanych warunkach, a więc w razie odmowy lub bezczynności właściciela mogą oni dochodzić tego roszczenia na drodze sądowej.

Nie oznacza to jednak przyzwolenia ustawowego na taką bezczynność. Zawarcie umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego i nieodpłatne przeniesienie budynków na nim posadowionych przez posiadacza gruntu, spełniającego wymogi art. 207 u.g.n. jest co prawda czynnością cywilnoprawną i dlatego też należy do sfery dominium Gminy, jednak nie jest pozostawione dobrowolności czy uznaniowości tego podmiotu. Ustawa o gospodarce nieruchomościami nakłada bowiem na podmiot zobowiązany do złożenia oświadczenia woli obowiązek zawarcia takiej umowy, o ile posiadacz wystąpi z roszczeniem. Przy czym, zdaniem Sądu Apelacyjnego użyty w ustawie termin roszczenie oznacza uprawnienie do żądania określonego zachowania się w rozumieniu prawno materialnym a nie procesowym. Roszczenie procesowe jest jedynie konsekwencją uprawnień w sferze prawa materialnego i właśnie w tym zakresie Sąd odwoławczy nie podziela argumentacji Sądu Okręgowego w zakresie braku winy po stronie pozwanej. Sąd I instancji zdaje się przychylać do stanowiska, iż powodowie zbyt późno wytaczając powództwo sami wyrządzili sobie ewentualną szkodę, gdyż na skutek orzeczenia Sądu osiągnęli cel postępowania tj. stali się użytkownikami wieczystymi gruntu i właścicielami wybudowanego pawilonu. Natomiast Sąd całkowicie pominął ustalony w toku procesu i wskazany w ustaleniach faktycznych aspekt milczenia władz Gminy w okresie od 2006 r. do wytoczenia powództwa przez powodów tj. do roku 2008, mimo kierowania przez powodów wniosków do Gminy. Właśnie to zachowanie pozwanej, które w rozumieniu praw cywilnego należy zakwalifikować jako zaniechanie, co słusznie podnoszą skarżący w apelacji. Zgodzić się bowiem należy z ich argumentacją, że wystąpienie na drogę sadową jest uprawnieniem a nie obowiązkiem i powinno nastąpić tylko wówczas, gdy strona uprawniona bezpodstawnie nie wykonuje swojego obowiązku w tym wypadku ustawowego.

Zachowaniem, za które podmiotowi można przypisać odpowiedzialność deliktową, może być działanie, jak i zaniechanie. Zaniechanie polega na niewykonywaniu określonego działania (podmiot nie musi być bierny, może wykonywać inne czynności), gdy na podmiocie ciążyła powinność i możliwość jego podjęcia (W. Czachórski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 529 i n.). Sprawca ponosi odpowiedzialność deliktową na zasadzie winy. Ustawodawca nie definiuje pojęcia winy. W judykaturze i piśmiennictwie, pod wpływem prawa francuskiego, upowszechnił się pogląd wskazujący na dwa elementy winy: obiektywny i subiektywny (albo ujmujący winę w znaczeniu obiektywnym i subiektywnym). Obiektywny wyraża się w uznaniu za zawinione zachowań niezgodnych z przepisami prawa lub określonymi regułami etycznymi. Natomiast składnik subiektywny wyraża się w uznaniu za zawinione zachowań rozmyślnie wyrządzających szkodę oraz niedbalstwa. W polskim prawie nie został określony powszechny, ogólny obowiązek powstrzymania się od wyrządzania szkody (por. W. Czachórski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 534). Ustalenie bezprawności zachowania polega na zakwalifikowaniu czynu sprawcy jako zakazanego, na podstawie norm określonych przez system prawny. Doktryna i judykatura, wyznaczając bardzo szeroki zakres pojęcia bezprawności, kieruje się głównie dążeniem do zapewnienia naprawienia szkody w sytuacjach, gdy została ona wyrządzona zachowaniami powszechnie uznawanymi za naganne. Stąd za bezprawne należy kwalifikować czyny zakazane przez przepisy prawne obowiązujące w Polsce, bez względu na ich źródła (Konstytucja RP lub inne ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego). Normy postępowania zrekonstruowane na podstawie tych przepisów muszą mieć charakter abstrakcyjny, nakładając powszechny obowiązek określonego zachowania, a więc nakazując lub zakazując generalnie oznaczonym podmiotom określonych zachowań w określonych sytuacjach. Mogą to być normy prawa cywilnego lub jakiejkolwiek innej gałęzi prawa, jeżeli ustanawiają obowiązki o charakterze powszechnym, a nie tylko w ramach stosunku prawnego łączącego strony (np. zobowiązanie, stosunek pracy). Za bezprawne uznaje się także zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo dobrymi obyczajami, a więc normami moralnymi powszechnie akceptowanymi w całym społeczeństwie lub grupie społecznej, nakazującymi lub zakazującymi określonego zachowania, mimo iż nie jest ono nakazane lub zakazane normą prawną (por. Z. Banaszczyk (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2005, nb 23; G. Bieniek (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. I, 2009, s. 296-297; W. Czachórski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 534; W. Dubis (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, art. 415, nb 12; P. Machnikowski (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 381; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, nb 500. Dla przypisania winy pewnej strukturze organizacyjnej szczególnie pomocna jest koncepcja tzw. winy anonimowej (bezimiennej), która dość powszechnie jest wykorzystywana także przy odpowiedzialności osób prawnych na podstawie art. 416 k.c. Pozwala ona uznać winę określonej jednostki organizacyjnej na podstawie ustaleń niewłaściwego postępowania bliżej niezidentyfikowanych osób fizycznych, działających w danej strukturze.

Przenosząc powyższe poglądy na kanwę niniejszej sprawy wskazać należy, iż brak oświadczenia woli Gminy uwzględniającego roszczenie powodów już przez okres dwóch lat, poprzedzających wytoczenie przez nich powództwa stanowi zaniechanie w rozumieniu prawa cywilnego i jest to zaniechanie bezprawne, tym samym zawinione. Pozwana nie respektowała bowiem obowiązującego prawa i jak wynika z treści wyroku nakazującego jej ostatecznie złożenie oświadczenia woli o ustanowieniu użytkowania wieczystego na rzecz powodów i przeniesienia własności pawilonu, było to zachowanie pozbawione podstaw prawnych. Ta postawa Gminy nie tylko naruszała art. 207 ustawy o gospodarce nieruchomościami, ale także pozostawała w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Ze względu bowiem na charakter zabudowy bezpodstawnie i bezprawnie różnicowała uprawnienia poszczególnych posiadaczy nieruchomości. Jak wynika bowiem z akt sprawy pozwana nie uchylała się od oświadczeń woli w tej samej kwestii dotyczących właścicieli lokali mieszkalnych w budynku posadowionym na tej samej działce, natomiast zasłaniając się wadliwością pierwotnie ustanowionych udziałów odmawiała tego prawa powodom. Jak się jednak okazało, problem z ustaleniem wysokości udziałów w gruncie był możliwy prawnie do uregulowania, gdyż nie stanowił przeszkody do uzyskania przez powodów ostatecznie pozytywnego rozstrzygnięcia ich prawa. W toku procesu Gmina jednak nie wskazała żadnych przyczyn, dlaczego niezbędnych kroków do uwzględnienia roszczenia powodów nie podjęła dobrowolnie w toku załatwiania wniosku powodów, przynajmniej wniosku z 2006 r. Jest oczywistym, iż w niniejszej sprawie powodowie nie są w stanie wykazać, kto konkretnie (z imienia i nazwiska), działając w imieniu Gminy, nie dopełnił swoich obowiązków i nie nadał właściwego biegu ich wnioskowi. Jednakże bez wątpienia organy i pracownicy Gminy nie dołożyli w tym zakresie należytej staranności, w związku z czym Gmina odpowiada za ich działania na podstawie art. 416 k.c.

W tym miejscu należy podkreślić, iż Sąd Apelacyjny w tym składzie w całości podziela argumentację zawartą w wyroku kasatoryjnym wydanym w tej sprawie w dniu 12 maja 2011 r., jednakże zakres roszczenia pomiędzy obydwoma rozstrzygnięcia uległ zdecydowanej zmianie. Powodowie cofnęli bowiem powództwo o zapłatę za okres przed lipcem 2007 r. Tym samym odpadła potrzeba rozważań w zakresie ich bierności w okresie poprzedzającej wniosek z 2006 r. Jakkolwiek jest oczywistym, iż przyczyną cofnięcia powództwa był podniesiony przez pozwaną i skuteczny zarzut przedawnienia, jednak na ocenę szkody od 2007 r. ta okoliczność nie ma już żadnego znaczenia. Skoro bowiem powodowie zrezygnowali z roszczeń za lata od września 2000 r. do czerwca 2007 r., ich ewentualna bezczynność w tym okresie jest indyferentna dla niniejszej sprawy.

Dla wyczerpania kwestii związanych z przedawnieniem roszczeń, także w tej części uzasadnienia, Sąd Apelacyjny wskazuje, iż argumentację powodów odnośnie wadliwego przyjęcia przez Sąd Okręgowy, iż roszczenie o zapłatę uległo przedawnieniu także za okres od lipca do 5 października 2007 r., uznał za chybioną. Już bowiem w momencie uprawomocnienia się wyroku o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli przez pozwaną, powodowie znali nie tylko osobę odpowiedzialną za ich szkodę, ale także wysokość faktycznej szkody. Bezzwłocznie mogli też złożyć wniosek o wydanie odpisu orzeczenia i wraz z nim analogiczny wniosek o wpis do księgi wieczystej. Jakkolwiek istotnie rację maja skarżący, iż użytkowanie wieczyste powstaje dopiero w momencie wpisu prawa do księgi wieczystej, jednak zgodnie z treścią art. 29 u.k.s.h. wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od dnia złożenia wniosku o jego dokonanie. Tym samym jeżeli wnioskodawca ma pewność, iż wpis zostanie dokonany, a brak jakiejkolwiek przesłanki do przyjęcia, iż powodowie mogli mieć wątpliwość czy wyrok sądowy zostanie w ten sposób wykonany, może przyjąć, iż jego prawo zostanie ujawnione od dnia złozenia wniosku. Za ewentualną bezczynność powodów w zakresie dbałości o swoje prawa nie odpowiada natomiast Gmina. Natomiast z dniem uzyskania uprawnienia, powodowie nie mieli już obowiązku świadczyć na rzecz wydzierżawiającego, gdyż ich uprawnienie było silniejsze w stosunku do prawa obligacyjnego i dawało im uprawnienie do korzystania z gruntu z pierwszeństwem przed prawem wynikającym z dzierżawy.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Apelacyjny uznał, iż powodowie ponieśli rzeczywistą szkodę w rozumieniu art. 361 §2 k.c., polegającą na stracie w majątku wynikającej z różnicy pomiędzy wartością czynszu dzierżawnego uiszczanego przez powodów na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej za okres od 10. 2007 r. do 06. 2010 r. w kwocie 42 018,09 zł., a opłatą za użytkowanie wieczyste, którą przy prawidłowym działaniu Gminy musieliby uiszczać w analogicznym okresie tj. w kwocie 3029,58 zł., przy czym opłatę za okres 10.2007 r. – 12. 2007 r. obliczono proporcjonalnie do opłaty rocznej. Określając wysokość opłaty za użytkowanie wieczyste, Sąd Apelacyjny kierował się jej wysokością określoną w wyroku zobowiązującym Gminę do ustanowienia prawa, przyznając rację stronie apelującej, iż Gmina w żaden sposób nie wykazała, aby w okresie objętym roszczeniem wartość gruntu uległa obniżeniu. Jest oczywistym, iż powodowie nie dysponują danymi, pozwalającymi na określenie jak hipotetycznie kształtowałaby się ta opłata w okresie, w którym prawo użytkowania wieczystego z powodu zaniechania Gminy nie istniało. Natomiast zarówno fakty notoryjne jak i wiedza i doświadczenie życiowe wskazują, iż wartość nieruchomości w tym czasie rosła, a tym samym wartość opłaty za użytkowanie wieczyste w roku 2010 powinna być wyższa niż w roku 2007. Odmiennego dowodu Gmina nie naprowadziła, w związku z powyższym Sąd Apelacyjny uznał, iż argumenty zawarte w apelacji zasługują na uwzględnienie i na podstawie art. 322 k.p.c. w zw. z art. 228 §1 k.p.c. Gmina nie wykazała także, aby powodowie odnieśli inne oszczędności w swoim majątku. Przede wszystkim należy wskazać, iż powodowie wykazali, iż opłacali podatek od nieruchomości. Pozwana nie podniosła, aby w ramach tego zobowiązania publicznoprawnego powodowie posiadali jakieś zaległości. Nie podniosła także skutecznego zarzutu potrącenia. Z treści deklaracji podatkowych, złożonych przez powodów wynika także, iż rozliczali swoją działalność gospodarczą w ramach ryczałtu. Brak jest więc podstaw do przyjęcia, iż odliczyli w ramach kosztów prowadzonej działalności gospodarczej jakiekolwiek kwoty związane z umową dzierżawy. Dowodu przeciwnego strona pozwana nie tylko nie przedstawiła, ale także nie zaoferowała w ramach żądania zwrócenia się do właściwego dla powodów urzędu skarbowego o informację.

Wobec powyższego na podstawie art. 386 §1 k.p.c. Sąd Apelacyjny, uwzględnił argumentację strony powodowej dotyczącą szkody i dokonał zmiany wyroku, zasądzając na rzecz powodów kwotę 38 988, 51 gr. O odsetkach orzekł na podstawie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 §1 i 3 k.p.c.

Natomiast powództwo jak i apelacja ponad tę kwotę podlegały oddaleniu.

Zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, iż powodowie nie wykazali ani faktu utraty korzyści z nieruchomości ani ich wysokości. Brak wykazania samego faktu utraty korzyści a priori wykluczył stosowanie art. 322 k.p.c. Jedyne dowody w tej kwestii stanowiła umowa zawarta pomiędzy synem powodów a Panem J. K. oraz własne zeznania. Uszło jednak uwadze apelujących, iż ze swoim synem zawarli pierwotnie umowę użyczenia części pawilonu. Umowa użyczenia ze swej istoty jest umową nieodpłatną. Tym samym powodowie nie powinni spodziewać się zysku tylko z tej przyczyny, że użyczeniobiorca postanowił wykorzystać przedmiot użyczenia w celach komercyjnych. Ewentualna utrata zysku dotyczyła bowiem nie powodów lecz ich syna. Dla Sądu odwoławczego jest oczywistym, iż była to ze strony powodów próba obejścia zastrzeżeń umownych dotyczących poddzierżawy nieruchomości, jednak uwzględnienie tych roszczeń, zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowiłoby nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. Nie można bowiem promować w procesie cywilnym zachowań stron, zmierzających do obejścia prawa przez nich posiadanego. Dodatkowo była to umowa efemerydalna i brak jest podstaw do przyjęcia, iż przez cały czas zaniechań Gminy możliwym byłoby uzyskiwanie dochodów z nieruchomości w niej wykazanych. Powodowie natomiast nie wykazali, aby istotnie mieli kontrahentów, którzy gotowi byliby uiszczać tak wysoki czynsz za ich pawilon. Ich zeznania są enigmatyczne, nie podają konkretnych osób chętnych do poddzierżawy czy też wynajmu, nie wnioskują o powołanie tych osób w charakterze świadków. Ta okoliczność powoduje, że zeznania te są niewiarygodne, zwłaszcza w korelacji z wysokością formułowanego na ich podstawie roszczenia i wielkości miejscowości, w której nieruchomość się mieści.

Z tej przyczyny na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja w pozostałej części została oddalona.

O kosztach orzeczo no na podstawie art. 102 i 100 k.p.c. Co prawda strona powodowa w znacznej części apelację i powództwo przegrała, jednakże w znacznej mierze jego uwzględnienie zależało od obrachunku między stronami. Sytuacja prawna i procesowa stron była bardzo różna. Strona pozwana nie tylko ekonomicznie, ale i faktycznie była stroną silniejszą w procesie. Powodowie mieli w dużej mierze ograniczone możliwości dowodowe ze względu na istniejący stan faktyczny. Dodatkowo ich sytuacja materialna jest na tyle zła, iż doprowadziła do całkowitego zwolnienia od kosztów. Bez wątpienia utracili przychody z nieruchomości na skutek zaniedbań pozwanej, jakkolwiek w procesie nie byli w stanie ich udowodnić, co doprowadziło do niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia. Jednocześnie pozwana nie wypełniała swoich obowiązków ustawowych, a Sad Okręgowy przy pierwszym rozpoznaniu sprawy także nie skupił się na meritum, przy czym nie można nie zauważyć, że zarzut przedawnienia Gmina podniosła dopiero na rozprawie apelacyjnej. Korelacja tych czynników doprowadziła Sad Apelacyjny do rozstrzygnięcia o kosztach w postaci zniesienia ich w postępowaniu apelacyjnym oraz odstąpienia od obciążania kosztami powodów przed Sądem pierwszej instancji. Odmienne rozstrzygnięcie w tym przedmiocie pozostawałoby w sprzeczności z celem postępowania i zasadami współżycia społecznego.

E. Buczkowska-Żuk E. Skotarczak M. Gołuńska