Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2018 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko S. P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 22 maja 2018 r., sygn. akt X C 531/18 upr.

uchyla zaskarżony wyrok w całości, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością poczynając od dnia 22 maja 2018 r. i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olsztynie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO J. Barczewski

Sygn. akt IX Ca 1168/18 upr.

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego S. P. kwoty 6448 zł oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że zawarł z pozwanym umowę kredytu, w ramach której pozwany otrzymał określoną kwotę pieniężną. Jako, że pozwany z umowy tej nie wywiązał się, powód wytoczył przeciwko niemu powództwo, które zostało oddalone. Zdaniem powoda okoliczności towarzyszące udzieleniu kredytu wskazują, że dochodzona kwota została przekazana pozwanemu bez podstawy prawnej i stanowiła świadczenie nienależne.

Pozwany S. P. nie stawił się na rozprawę i nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem zaocznym z 22 maja 2018 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie powództwo oddalił.

W uzasadnieniu wskazał, że powód nie wykazał, aby zawarł z pozwanym jakąkolwiek umowę i przekazał mu jakiekolwiek środki pieniężne, które to świadczenie mogłoby zostać uznane za nienależne.

Na wskazaną wyżej okoliczność powód przedstawił jedynie niepotwierdzone za zgodność z oryginałem kserokopie: umowy kredytu, oświadczenia o jej wypowiedzeniu oraz postanowienia i wyroku sądowego.

Mając na uwadze powyższe należy uznać, iż powód nie wykazał by łączyła go z pozwanym kiedykolwiek jakakolwiek umowa oraz by przekazał pozwanemu jakiekolwiek środki pieniężne, które to świadczenie mogłoby ewentualnie uznane zostać za nienależne.

Apelację od całości wyroku Sądu Rejonowego złożył powód zarzucając naruszenie art. 339 § 2, 328 § 2, 230, 309, 233, 232 i 207 § 3 k.p.c. Żądał zmiany orzeczenia przez uwzględnienie powództwa w całości wraz kosztami procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, zaś postępowanie w sprawie częściowemu zniesieniu wskutek nieważności (art. 386 § 2 k.p.c.).

Zgodnie z art. 379 pkt 2 k.p.c., nieważność postępowania zachodzi jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany.

Jak wynika z dołączonego do pozwu postanowienia Sądu Okręgowego w Toruniu z 30 sierpnia 2013 r., wydanego w sprawie I Ns 230/12, pozwany został ubezwłasnowolniony całkowicie z powodu choroby psychicznej – schizofrenii. Okoliczność tę potwierdzają dokumenty znajdujące się w aktach sprawy I Ns 230/12, jak również dopuszczone w postępowaniu apelacyjnym dowody z postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu z 2 czerwca 2014 r. o ustanowieniu opiekuna prawnego i zaświadczenia wydanego takiemu opiekunowi.

Stosownie do art. 12 k.c., nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. O ile zgodnie z art. 64 § 1 k.p.c. każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądową), to zgodnie z art. 65 § 1 k.p.c. zdolność procesową mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Osoba fizyczna niemająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego (art. 66 k.p.c.). Na mocy art. 155 w zw. z art. 98 § 1 i art. 175 k.r. i o. oraz art. 13 § 2 k.c. przedstawicielem ustawowym ubezwłasnowolnionego całkowicie jest opiekun prawny.

Jak wynika z przebiegu procesu, Sąd Rejonowy dysponował informacjami o potencjalnej braku zdolności procesowej pozwanego. Mimo to, nie zdecydował się na zgłębienie tej kwestii choćby przez ustalenie, czy pozwany jest nadal osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie i kto jest jego prawnym opiekunem. W efekcie o terminie rozprawy zawiadomiono jedynie pozwanego, który nie posiadał zdolności procesowej. Jemu również doręczono wyrok zaoczny i odpis apelacji.

Tymczasem w orzecznictwie wskazuje się, że osoba całkowicie ubezwłasnowolniona może podejmować czynności procesowe wyłącznie przez ustanowionego opiekuna. Dotyczy to wszystkich czynności procesowych, a więc nie tylko wytoczenia powództwa, ale także wszelkich innych czynności w toku postępowania sądowego (por. postanowienie SN z 03.04.1981 r., IV CZ 38/81). Podnosi się również, że dopuszczenie do sytuacji, gdy będąca stroną procesu małoletnia, pomimo braku zdolności procesowej, nie ma w toku postępowania przedstawiciela ustawowego, za którego pośrednictwem mogłaby dokonywać czynności procesowych, jest na tyle istotnym uchybieniem sądu, że zgodnie z art. 379 pkt 2 k.p.c. prowadzi do nieważności postępowania (por. wyrok SN z 08.04.2009 r., V CSK 395/08).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prowadził postępowanie wobec osoby niemającej zdolności procesowej, bez zawiadamiania i doręczenia pism przedstawicielowi prawnemu, co musi zostać wzięte pod uwagę z urzędu przez sąd odwoławczy przy rozpoznawaniu apelacji.

Okoliczność powyższa przesądza o konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku i zniesienia postępowania od dnia 22 maja 2018 r., gdyż do tego dnia mogły zostać podjęte czynności zmierzające do zapewnienia prawidłowego toku procesu z udziałem przedstawiciela ustawowego.

Rozpoznając sprawę ponownie rzeczą Sądu Rejonowego będzie prowadzenie jej przy udziale opiekuna prawnego pozwanego w osobie A. G., któremu doręczyć należy odpis pozwu z załącznikami. Nadto sąd rozważy potrzebę zapoznania się z dokumentami w aktach sprawy X C 1016/15 upr. Sądu Rejonowego w Toruniu, albowiem jak wynika z kopii wyroku na k. 19 akt sprawy, między stronami toczyła się już sprawa o zapłatę, zakończona oddaleniem powództwa. Okoliczność ta jest dla rozstrzygnięcia o tyle ważka, że gdyby sprawa o to samo roszczenie między stronami została już prawomocnie osądzona, istniałyby przesłanki do odrzucenia pozwu na mocy art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.

Z tych wszystkich przyczyn należało orzec jak w sentencji.

SSO J. Barczewski