Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 sierpnia 2018 r.

1.Sąd Rejonowy w Kłodzku, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Ewa Karp

Protokolant: p.o. protokolanta sąd. Joanna Nowicka

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2018 r. w Kłodzku na rozprawie

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko C. T. na (...) S.A. V. (...)

o zapłatę

zasądza od strony pozwanej C. T. na (...) S.A. V. (...) na rzecz powoda M. W. kwotę 5.119,81 (pięć tysięcy sto dziewiętnaście 81/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014 roku oraz tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 1.817,00 (jeden tysiąc osiemset siedemnaście 00/100) złotych;

(...)

UZASADNIENIE

Powód M. W. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej C. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. kwoty 5.199,81 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 29 kwietnia 2014 r.oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że działając jako konsument, zawarł z Towarzystwem (...) umowę indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...), stwierdzoną polisą nr (...), obowiązującą od dnia 1 października 2011 r.

W dniu 28 kwietnia 2014 r. zrealizowano wykup całkowity zgodnie z dyspozycją powoda, a Towarzystwo (...) pobrało, po wykupie całkowitym, od powoda, będącego konsumentem, opłaty za wykup, stanowiące równowartość łącznej wysokości opłat za prowadzenie rachunku, jakie byłyby pobrane od umarzanych aktywów, gdyby były one utrzymane na rachunku do ostatniego dnia roku trwania umowy w kwocie 5.119,81 zł.

Powód podniósł, że wystąpił do strony pozwanej z reklamacją, wskazując na niezasadność takiego działania zważywszy na to, że takie warunki umowy nie były z nim uzgadnianie. Strona pozwana nie uwzględniła tej reklamacji. Powód wskazał, że warunki umowy nie podlegały indywidualnemu uzgodnieniu, a zawarte w takiej umowie postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne) nie wiążą konsumenta.

Powód podniósł ponadto, że naliczenie opłaty likwidacyjnej powoduje zupełną nieadekwatność relacji pomiędzy wysokością opłaty a zakresem czynności, za które jest ona pobierana, a tym samym stanowią niedozwolone postanowienia umowne z uwagi na rażącą dysproporcję praw i obowiązków ubezpieczonego, prowadzącą do ewidentnego naruszenia jego interesów, a pozwane towarzystwo nie uprawdopodobniło, iż zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta za wypowiedzenie umowy pozostawały w związku z kosztami i zyskiem przedsiębiorcy.

Odnośnie daty od której naliczane mają być odsetki ustawowe, powód wskazał 29 kwietnia 2014 r., a więc dzień następny po dniu, w którym nienależnie pobrano od niego opłatę.

Strona pozwana C. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa i obciążenie kosztami powoda. Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda, bowiem minął trzyletni okres od dnia rozwiązania umowy, z której powód wywodzi swoje roszczenie. Pozwana wskazała, że powód został poinformowany, że rozwiązanie umowy może skutkować tym, że wartość polisy będzie mniejsza od kwoty wpłaconych składek, ale pomimo to zdecydował się na zawarcie tej umowy, a następnie przedwcześnie ją rozwiązał na własny wniosek.

Podniosłanadto, że powód był objęty ochroną ubezpieczoną przez pozwanego, który w przypadku ziszczenia się zdarzenia ubezpieczeniowego byłby zobowiązany wypłacić uposażanemu świadczenie w wysokości wartości jednostek zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego i sumę ubezpieczenia w wysokości 5000 zł. Stwierdziła, że wysokość opłat związanych z wykupem w przypadku wypowiedzenia w pierwszych latach jej obowiązywania wynika z wysokich kosztów obsługi, a w szczególności kosztów związanych z akwizycją. W ocenie strony pozwanej zastosowane postanowienia umowne nie stanowią klauzul niedozwolonych w rozumieniu art. 358 1 kc, 3851 kc oraz nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami, a ponadto nie są wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych.

Wskazała ponadto, że powód prowadzi działalność gospodarczą, a zatem należy od niego wymagać szczególnej staranności przy zawieraniu umowy, z uwzględnieniem jego wiedzy, doświadczenia i umiejętności, jakie wymagane są od przedsiębiorcy wykonującego określoną działalność gospodarczą.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. W. zawarł ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną, potwierdzoną polisą nr (...). Umowa została zawarta na czas nieokreślony, składka ubezpieczeniowa została określona na kwotę 300 zł miesięcznie, a suma ubezpieczenia na 5000 zł.

Powód zrezygnował z zawartej umowy, w związku z czym umowa ubezpieczeniowa została rozwiązana.

Pozwana ustaliła wartość rachunku na kwotę 8.338,66 zł, a świadczenie wykupu brutto zostało określone przez Towarzystwo (...) na kwotę 3.218,85 zł i kwota ta została powodowi wypłacona.

Powód złożył reklamację, a następnie wezwanie do zapłaty, które nie zostały uwzględnione.

Podstawą wyliczenia Wysokości Świadczenia Wykupu była procentowo określona Wartość Części Bazowej Rachunku. Zgodnie z umową dla wyliczenia Wysokości Świadczenia Wykupu miał zastosowanie § 22 ust. 2 OWU, zgodnie z którym wysokość opłaty zmiennej stanowi równowartość łącznej wysokości opłat za prowadzenie rachunku o których mowa w § 10 ust. 3 pkt I) jakie byłyby pobrane od umarzanych aktywów, gdyby były one utrzymane na rachunku do ostatniego dnia roku trwania umowy ubezpieczenia, w którym ubezpieczony skończyłby 65 lat, nie dłużej jednak niż za 20 lat licząc od początku okresu ubezpieczenia, a wysokość opłaty zmiennej oblicza się z uwzględnieniem Cen Jednostek z dni umorzenia tych Jednostek.

Dowód:

pisma K- 15,17- 72 polisa K- 16,

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest uzasadnione w całości. Pomiędzy stronami bezsporne były okoliczności faktyczne, a spór sprowadzał się do oceny wzorca postanowień umownych zawartych w ogólnych warunkach umowy oraz jej załączniku stanowiących podstawę wyliczenia Wysokości Świadczenia Wykupu powoda.

Sąd rozpoznając zarzut strony pozwanej, wykluczył trzyletni termin przedawnienia roszczenia, wynikający z treści art. 819 kc,. Skoro łącząca strony umowa miała charakter mieszany ze zdecydowaną przewagą elementu kapitałowego względem samego ubezpieczenia, to z tych względów zastosowanie miała zasada ogólna przedawnienia roszczeń opisana w art. 118 § 1 kc w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13.04.2018r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.1104), czyli dziesięcioletni termin przedawnienia. Tej treści pogląd aktualnie ma charakter dominujący w orzecznictwie (p. m.in. Wyrok SN z dnia 13.12.2013r., I CSK 149/13, OSNC 2014/10/103/, Uchwała SN z dnia 10 sierpnia 2018 roku III CZP 13/18/ K- 209/.

Wbrew twierdzeniom strony powodowej powód jest konsumentem w rozumieniu art. 221 k.c. W myśl art. 385 1 §1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Według § 3 cyt. przepisu nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Klauzula generalna z art. 385 1 §1 k.c. zawiera kryteria oceny postanowienia umowy jako niedozwolonego i są to. dobre obyczaje i interesy konsumenta. Dobre obyczaje odpowiadają pojęciu “zasad współżycia społecznego”, natomiast “interesy” konsumenta należy rozumieć szeroko. Zgodnie z przesłanką zawartą w tym przepisie, muszą to być naruszenia “rażące”.

Ustawodawca w art. 385 3 k.c. wprowadził przepis ukierunkowujący ocenę konkretnego postanowienia w umowie konsumenckiej, kiedy zachodzą w tym przedmiocie wątpliwości. Zgodnie z art. 385 3 k.c.pkt.17, w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego.

W przedmiotowej sprawie niewątpliwie mamy do czynienia z roszczeniami wynikającymi z umowy ubezpieczenia na życie zawartej pomiędzy profesjonalnym przedsiębiorcą - ubezpieczycielem a konsumentem. Strona pozwana nie wykazała, by postanowienia łączącej strony umowy były uzgodnione indywidualnie z powodem, pomimo spoczywającego na niej ciężaru dowodu w myśl art. 385 1 § 4 k.c.

Z treści art. 385 1 § 3 k.c. wynika przecież domniemanie, że nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, które zostały przejęte z wzorca umowy zaproponowanej konsumentowi, a tak niespornie było w stanie faktycznym niniejszej sprawy. Zatem pozwany winien był wzruszyć to domniemanie, O ile konsekwencją przekroczenia granic swobody umów – w ujęciu art. 358 1 kc - jest nieważność umowy, to konsekwencją abuzywności postanowienia umownego jest stan niezwiązania nim. Tym samym traktowane jest ono tak, jak postanowienie nieistniejące. Konkretne postanowienia umowy – dotyczące naliczenia tak co do zasady, jak i wysokości opłaty za całkowity wykup wartości polisy są niedozwolone w rozumieniu art. 385 1 § 1 kc, to tym samym nie wiążą powoda, jak konsumenta będącego stroną przedmiotowej umowy.

Tego rodzaju świadczenie, jak to rozważane w niniejszym postępowaniu nie ma charakteru głównego w rozumieniu art. 385 1 § 1 kc. Dostatecznie utrwalone w orzecznictwie pozostaje stanowisko, że pojęcie świadczenia głównego należy rozumieć wąsko, jako obejmujące jedynie klauzule wprost odnoszące się do obowiązku głównego realizowanego w ramach umowy, przez określenie jego zakresu, a wszelkie wątpliwości należy tłumaczyć na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną (p. m.in. uchwała SN z dnia 29.06.2007r. , III CZP 62/07, OSNC 2008/7-8/87).

W przedmiotowej umowie dominował element kapitałowy uzasadniający przekonanie, że w istocie z jednej strony chodzi o pozyskanie od ubezpieczonego składek, w celu ich dalszego inwestowania, a z drugiej ubezpieczony w tym okresie długofalowym miał prawo oczekiwać świadczenia wzajemnego wypłacanego w przypadku zdarzeń opisanych w umowie. Zatem świadczenie wykupu było czymś zupełnie ubocznym względem nurtu tak postrzeganych głównych świadczeń z umowy, skoro w istocie stanowiło jedynie rozliczenie wpłaconych przez ubezpieczonego środków finansowych z racji rozwiązania umowy przed określonym terminem.

W rzeczywistości jest to ukryta opłata likwidacyjna w ramach konstrukcji zdefiniowanej jako „wartość wykupu”, której wysokość pozostała oderwana od rzeczywistych kosztów, jakie ponosi ubezpieczyciel w związku z wygaśnięciem umowy ubezpieczenia i wykupem jednostek uczestnictwa. Na konieczność bezpośredniego związku pomiędzy zasadami odpowiedzialności konsumenta za wcześniejsze rozwiązanie umowy i wykup polisy, a kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy zwraca uwagę także dotychczas ukształtowane orzecznictwo (p. wyrok SN z dnia 19.03.2007r., II SK 21/06, OSNP 2008/11-12/181).

Obciążanie ubezpieczonego opłatami dodatkowymi, że środków zgromadzonych przez niego w celu oszczędzania i inwestowania nie znajduje żadnej podstawy.

Pozwany z góry założył pomniejszenie kwoty wypłaconej tytułem wykupu w stosunku do wartości inwestycji przy jednoczesnym braku możliwości weryfikacji przez konsumenta, czy istotnie i w jakim stopniu wartość środków zatrzymanych przez pozwanego, zrelatywizowana ułamkowo wyłącznie do wartości środków zgromadzonych przez konsumenta w czasie obowiązywania umowy pozostaje w realnym związku z faktycznie poniesionymi przez ubezpieczyciela kosztami danej umowy.

Skonstruowane w analizowanej umowie świadczenie wykupu jest rażąco wygórowane i obciąża wyłącznie jedną ze stron stosunku prawnego przez co dochodzi do nieuzasadnionego uprzywilejowania ubezpieczyciela i nieuzasadnionej utraty przez konsumenta prawie wszystkich środków wpłaconych uprzednio w ramach składek., a tym samym brak spełnienia kryterium ekwiwalentności świadczenia, co jedynie wzmacnia przekonanie o rażącym naruszeniu interesu konsumenta.

Przedsiębiorca może wprowadzić do umowy zawieranej z konsumentem różnego rodzaju opłaty, ale powinien je jasno zdefiniować, przede wszystkim określić weryfikowalny sposób ich wyliczenia. W realiach faktycznych niniejszej sprawy nie można stwierdzić by ubezpieczyciel wykazał, że stawki potrącane ze świadczenia wykupu pozostają w związku z realnie ponoszonymi przez niego kosztami.

Skoro zakwestionowane postanowienia umowy, zgodnie z którymi konsument w wypadku wcześniejszego rozwiązania umowy otrzymuje tylko % wpłaconych środków, a ich znaczną część przejmuje ubezpieczyciel, rażąco narusza interes konsumenta i kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a więc stanowi klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 1 §1 kc, ze skutkiem opisanym w art. 385 1 § 2 kc,

W ocenie Sądu zastrzeganie we wzorcu umownym, którym posługiwała się pozwana obowiązku zapłaty rażąco wygórowanych kosztów związanych z rezygnacją z kontynuowania umowy, stanowiło posługiwanie się niedozwolonymi postanowieniami umownymi, które nie wiążą strony umowy, będącej konsumentem.

Stąd też powództwo o zapłatę pozostałej, bezpodstawnie zatrzymanej przez pozwaną części Świadczenia Wykupu w kwocie 5119,91 zł należało uwzględnić w całości.

O odsetkach orzeczono zgodnie z art. 481 k.c. i art. 455 k.c., O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c.