Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Aleksandra Żurawska

SO Małgorzata Mróz

Protokolant: Elżbieta Janus

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2018 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – N. (...) w Ś.

przeciwko K. O.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 2 listopada 2017 r., sygn. akt I C 350/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej 900 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

(...) (...) (...)

Sygn. akt II Ca 454/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 2 listopada 2017 r., Sąd Rejonowy uznał w stosunku do powoda Skarbu Państwa N. (...)
w Ś. za bezskuteczną umowę z dnia 15 marca 2012 roku zawartą pomiędzy pozwanym K. O., a E. O. i W. O. (1) darowizny nieruchomości, składającej się z działki nr (...), niezabudowanej, położonej w R., opisanej w księdze wieczystej KW nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w W., zawartej przed notariuszem W. D., rep. (...), jako dokonanej z pokrzywdzeniem powoda.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ojciec pozwanego W. O. (1) od 2006 r. prowadzi leczenie z powodu pogorszenia stanu psychicznego w postaci nasilonych zaburzeń o obrazie depresyjnym. Dnia 15 marca 2012 r. ojciec pozwanego W. O. (1) i jego żona, a matka pozwanego E. O., darowali pozwanemu K. O. należącą do ich majątku wspólnego nieruchomość w postaci działki nr (...), położonej w R., opisanej w księdze wieczystej KW nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy wW.. Dnia 18 grudnia 2012 r. W. O. (1) darował matce W. O. (2) nieruchomość, położoną w T., dnia 23 maja 2012 r. darował nieruchomość, położoną w Ś. na rzecz swojej zony E. O., dnia 30 marca 2012 r. darował nieruchomość, położoną w Ś. na rzecz pozwanego. Dnia 6 listopada 2014 r. P. wS. przedstawił W. O. (1) zarzut działania w okresie od (...) r. do (...) r. w zorganizowanej grupie przestępczej, której celem było popełnianie przestępstw karnych i karnoskarbowych, polegających na wystawianiu nierzetelnych faktur Vat i ich przekazywaniu kolejnym podmiotom w celu uszczuplenia należności publicznoprawnych wielkiej wartości poprzez niezgłaszanie właściwym organom podatkowym rzeczywistej podstawy i przedmiotu opodatkowania, wprowadzania w błąd organów skarbowych w celu uzyskania nienależnego zwrotu należności publicznoprawnych wielkiej wartości. Decyzja z dnia (...) r. N. w Ś. określił W. O. (1) zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2010 r. według stawki (...) w wysokości (...) zł. Zobowiązania (...)na kwotę (...) zł, (...) na kwotę(...) zł, (...) na kwotę (...) zł powstały przed datą darowizny. Pozostałe należności powstały po dacie darowizny, a to (...), (...), (...), (...), (...),(...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), należność objęta decyzją z dnia (...) r. w kwocie (...) zł jest nieprawomocna i została wydana po dacie darowizny, należność objęta decyzja z dnia (...) r. jest nieprawomocna i została wydana po dacie darowizny. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych psychiatry i psychologa na okoliczność cierpienia przez W. O. (1) od kilkunastu lat na chorobę psychiczną, wyłączającą możliwość świadomego działania, ponieważ kwestia ta nie jest niezbędna do rozpoznania istoty sprawy, biorąc pod uwagę, że strony darowizny są osobami najbliższymi, a czynność prawna jest pod tytułem darmym, wierzyciel nie jest zaś wierzycielem przyszłym, a jedynie wydaje kolejne tytuły wykonawcze. Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku o zawieszenie postępowania wobec do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich pod sygn. akt (...). W ocenie Sądu, ugruntowany jest pogląd w orzecznictwie SN, że publicznoprawny charakter wierzytelności, mającej źródło w decyzji administracyjnej, nie stanowi przeszkody dla uznania dopuszczalności drogi sądowej w wypadku, gdy wierzyciel dochodzi od dłużnika roszczenia, opartego o decyzję admiracyjną, albo gdy roszczenie oparte jest na zdarzeniach, wywołujących konsekwencje cywilnoprawne. Stan faktyczny został ustalony w oparciu o dołączone do akt dokumenty oraz zeznania świadka W. O. (1) i pozwanego.

Rozważając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że powództwo podlegało uwzględnieniu. W uzasadnieniu wskazano, że powód oparł swe żądanie o instytucję skargi pauliańskiej, służącą do ochrony interesów wierzyciela na wypadek nielojalnego / czy wręcz nieuczciwego / postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku na rzecz osób trzecich lub majątek ten obciąża, zaciągając kolejne zobowiązania, i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności. Działania te mogą doprowadzić w konsekwencji do stanu uniemożliwiającego lub zagrażającego zaspokojeniu wierzyciela, który w związku z tym ponosi ryzyko niewypłacalności dłużnika. W niniejszej sprawie stronami umowy darowizny był dłużnik wraz z żoną, którzy dokonali darowizny, zaś obdarowanym jest ich syn, pozwany K. O.. W ocenie Sądu Rejonowego fakt ten nie przeszkadzał zastosowaniu konsekwencji z art. 527 kc, gdyż wszystkie te osoby pozostawały ze sobą w bliskim pokrewieństwie, a czynność dokonana została pod tytułem darmym. Pozwany zarzucił, że jedynie zobowiązania (...) na kwotę (...)zł, (...) na kwotę (...) zł i (...) na kwotę (...) zł powstały przed datą darowizny. Wszystkie pozostałe należności powstały po tej dacie, należałoby więc zastosować przepisy, regulujące wierzytelności przyszłe. Sąd pierwszej instancji zważył, że celem art. 530 kc przepisu jest objęcie ochroną wierzycieli, którzy uzyskali prawa przeciwko dłużnikowi w momencie, gdy był on już niewypłacalny i przyznanie im pierwszeństwa przed osobami, które wcześniej uzyskały korzyści od dłużnika, powodujące jego niewypłacalność. Na gruncie skargi pauliańskiej przyszłym wierzycielem jest ten, czyje prawo ma wynikać z czynności prawnej, która ma dopiero zostać dokonana w przyszłości czy z innego przyszłego zdarzenia prawnego. Natomiast, jeżeli wierzytelność powstająca na skutek zdarzenia prawnego zaistniałego przed dokonaniem zaskarżonego rozporządzenia, ale której wymagalność zależy od spełnienia świadczenia wzajemnego, która uzależniona jest od terminu albo której powstanie zależy od warunku / z wyjątkiem, być może, warunków o znikomym prawdopodobieństwie ziszczenia się / z punktu widzenia skargi pauliańskiej powinna być traktowana, jako wierzytelność istniejąca, zaskarżana na podstawie art. 527 kc. Tak też, w ocenie Sądu Rejonowego, jest w rozpoznawanej sprawie. Występuje jeden wierzyciel, który wydaje następne tytuły wykonawcze, odnoszące się i wynikające ze zdarzeń, mających miejsce przed data umowy darowizny, a związane z uprzednimi czynnościami, kwalifikującymi się do postawienia zarzutów karnoskarbowych. Sąd Rejonowy nie znalazł też podstaw do oddalenia powództwa z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego, nie dopatrując się takiej sytuacji, zresztą pozwany nie wskazał, jakie konkretne zasady miały być naruszone.

W apelacji od powyższego wyroku, pozwany zaskarżając go w całości, zarzucił naruszenie:

1.  art. 177 § 3 ¹ kpc, poprzez nie zawieszenie postępowania, pomimo faktu, iż przed Trybunałem Konstytucyjnym jest rozpoznawana sprawa (...), dotycząca zgadania zgodności art. 527 § 1 kc, w zakresie w jakim znajduje zastosowanie na zasadzie analogii legis do dochodzenia należności publicznoprawnych w formie skargi pauliańskiej, a powyższe mogło mieć wpływ na treść orzeczenie i istnieje możliwość, że droga sądowa w przedmiotowej sprawie jest niedopuszczalna;

2.  art. 527 § 1 kc w zw. z art. 2 oraz art. 84 Konstytucji RP, poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że istnieje możliwość dochodzenia należności publicznoprawnych na drodze postępowania ze skargi pauliańskiej, gdy droga sądowa w takich sprawach jest niedopuszczalna.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zawieszenie postępowania do czasu rozpoznania sprawy (...) przez Trybunał Konstytucyjny, ewentualnie o odrzucenie pozwu.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę wziął pod uwagę ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji i uznał je za własne, gdyż znajdują one oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Przechodząc do oceny apelacji, trzeba stwierdzić, że pozwany podniósł w zasadzie tylko dwa, powiązane ze sobą zarzuty. Po pierwsze zarzucił on Sądowi Rejonowemu, że ten nie zawiesił postępowania w przedmiotowej sprawie pomimo faktu, iż przed Trybunałem Konstytucyjnym była rozpoznawana sprawa z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich / sygn. akt (...) / w przedmiocie zbadania zgodności art. 527 kc z Konstytucją RP, w zakresie zastosowania tego przepisu per analogiam do ochrony należności publicznoprawnych. Zdaniem skarżącego zapadłe w Trybunale Konstytucyjnym orzeczenie może mieć wpływ na wyrok, jaki ma zapaść w przedmiotowej sprawie, gdyż istnieje taka możliwość, że Trybunał orzeknie, iż droga sądowa do dochodzenia roszczenia takiego, jak w niniejszej sprawie będzie niedopuszczalna. Ponadto, pozwany zarzucił naruszenie art. 527 § 1 kc w zw. z art. 2 i art. 84 Konstytucji RP. Zarzuty te nie mogły jednak zostać uznane za trafne. Stały się one bowiem nieaktualne ze względu na zakończenie sprawy o sygn. akt (...). W wyroku z dnia 18 kwietnia 2018 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 527 § 1 kc w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie na zasadzie analogii legis do ochrony należności publicznoprawnych, jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP / Dz.U. 2018, poz. 760 /. W takiej sytuacji również wszystkie pozostałe argumenty wskazane w apelacji nie mogły zostać uwzględnione i z tych powodów apelacja, jako bezzasadna musiała podlegać oddaleniu na podstawie art. 385 kpc. Jedynie na marginesie należy wspomnieć, że chronione akcją pauliańską wierzytelności pieniężne muszą być określone i skonkretyzowane, zgodnie zaś z ukształtowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, uwzględniając powództwo na podstawie art. 527 kc, sąd powinien określić wierzytelności zarówno pod względem podmiotowym jak i przedmiotowym / zob. wyrok SN z 13 lutego 1970 r., III CRN 546/69, wyd./el. Legalis nr 14361 oraz uchwała SN z 11 października 1995 r., III CZP 139/95, wyd./el. Legalis nr 29548 /. Wydany w niniejszej sprawie wyrok takiego rozstrzygnięcia nie zawiera, jednak Sąd Okręgowy nie mógł okoliczności tej wziąć pod uwagę, gdyż strona powodowa nie zaskarżyła wydanego orzeczenia, a uczynił to jedynie pozwany. Tym samym z uwagi na zasadę zakazu reformationis in peius, wynikającą z art. 384 kpc, nie można było tej wady orzeczenia skorygować. Rozstrzygnięcie o kosztach wydano na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc.

(...) (...) (...)