Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodniczący SSO Maciej Nawrocki

Protokolant st. prot. sąd. Magdalena Pelz

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2018 r. w Poznaniu

odwołania (...) Sp. z o.o.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

z dnia 17 listopada 2016r. nr (...), znak: (...)- (...)

w sprawie (...) Sp. z o.o.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza brak podstaw do podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym obejmującym okres od dnia 1 kwietnia 2016 roku do dnia 31 marca 2017 roku,

/-/SSO Maciej Nawrocki

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 listopada 2016 r., nr (...), znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 34 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1773 ze zm.; dalej: ustawa wypadkowa) oraz art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm.; dalej: ustawa o sus), stwierdził, że stopę procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującą płatnika składek (...) spółka z o.o. w roku składkowym obejmującym okres od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r. podwyższa się o 50%.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż w związku z przekazaniem przez płatnika składek informacji ZUS IWA za trzy kolejne lata kalendarzowe (2013, 2014 i 2015) została ustalona stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe na okres od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r. w wysokości 1,76% podstawy wymiaru. Tymczasem w dokumentach ZUS IWA płatnik wykazał nieprawidłową liczbę osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem: za 2013 r. – 1 osobę (zamiast 2), za 2014 r. – 3 osoby (zamiast 2), za 2015 r. – 0 osób (zamiast 1).

Pismem z dnia 17 października 2016 r. organ rentowy wezwał płatnika składek do sporządzenia korekty dokumentów ZUS IWA za lata 2013-2015. Płatnik składek złożył skorygowane dokumenty dnia 21 października 2016 r. Na ich podstawie organ rentowy ustalił stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na 2,00% podstawy jej wymiaru.

Płatnik złożył dokumentację rozliczeniową za okres od 04/2016 do 09/2016 z wykazaną stopą składki na ubezpieczenie wypadkowe wynoszącą 1,76% podstawy jej wymiaru. Dnia 25 października 2016 r. płatnik składek złożył korektę za wskazane miesiące z wykazaną stopą składki na ubezpieczenie wypadkowe wynoszącą 2,00%. Ponieważ stopa ta jest wyższa od wykazywanej przez płatnika w pierwotnie złożonych dokumentach rozliczeniowych za okres od 04/2016 do 09/2016, to stopa została podwyższona o 50% i wynosi 3,00% podstawy jej wymiaru. /vide: decyzja w aktach ZUS/

Dnia 20 grudnia 2016 r. (data nadania przesyłki poleconej – k. 76), w formie i terminie przewidzianym prawem, płatnik składek (...) spółka z o.o. w B. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej uchylenie w całości.

W uzasadnieniu odwołująca podniosła, że do wykazania nieprawidłowej liczby osób poszko-dowanych w wypadkach w latach 2014 i 2015 doszło wskutek błędnego przypisania wypadku, któremu dnia 25 listopada 2014 r. uległ L. K. do 2014 r., zamiast do 2015 r. Odwołująca wyraziła pogląd, że powyższy błąd nie stanowi dostatecznej podstawy do zastosowania instytucji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej – i na poparcie tego poglądu przywołała orzecznictwo sądowe. Wreszcie, odwołująca wskazała na fakt, że niezwłocznie po wezwaniu złożyła korekty deklaracji. /vide: odwołanie k. 2-3 akt/

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację prawną i faktyczną zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji; nadto wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. /vide: odpowiedź na odwołanie k. 77-78 akt/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z o.o. w B. jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczenie wypadkowe. Odwołująca zatrudnia powyżej 9 pracowników.

bezsporne

W latach 2013-2015 u odwołującej prowadzono postępowania, które doprowadziły do ustalenia okoliczności i przyczyn następujących wypadków przy pracy:

(i)  wypadek K. S. z dnia 5 lipca 2008 r. – protokół nr (...),

(ii)  wypadek R. W. z dnia 28 września 2013 r. – protokół nr (...),

( (...))  wypadek D. P. z dnia 1 października 2013 r. – protokół nr (...),

(iv)  wypadek S. W. z dnia 18 czerwca 2014 r. – protokół nr (...),

(v)  wypadek L. K. z dnia 25 listopada (...). – protokół nr (...).

bezsporne; nadto dowód: protokoły wypadkowe z lat 2013-2015 (akta ZUS)

Dnia 20 stycznia 2014 r. odwołująca złożyła deklarację ZUS IWA za rok 2013 wykazując ogółem 1 poszkodowanego w wypadkach przy pracy.

Dnia 30 stycznia 2015 r. odwołująca złożyła deklarację ZUS IWA za rok 2014 wykazując ogółem 3 poszkodowanych w wypadkach przy pracy.

Dnia 28 stycznia 2016 r. odwołująca złożyła deklarację ZUS IWA za rok 2015 wykazując ogółem 0 poszkodowanych w wypadkach przy pracy.

bezsporne; nadto dowód: deklaracje ZUS IWA nr (...), nr (...), nr (...) (akta ZUS)

Zawiadomieniem z dnia 20 marca 2016 r. organ rentowy poinformował płatnika składek, że w oparciu o przedłożone w latach 2013-2015 deklaracje, stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym obejmujący okres składkowy od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r. wynosi 1,76% podstawy jej wymiaru.

bezsporne; nadto dowód: zawiadomienie z dnia 20.03.2016 r. (akta ZUS)

W okresie od dnia 6 do 20 września 2016 r. organ rentowy prowadził w odwołującej spółce kontrolę, której przedmiotem była m.in. prawidłowość i rzetelność obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest zakład oraz zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Kontrolą objęto okres od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r.

W toku kontroli ustalono, że w dokumentach ZUS IWA za lata 2013-2015 płatnik składek wykazywał błędne dane o liczbie osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem: za 2013 r. – 1 osobę (zamiast 2), za 2014 r. – 3 osoby (zamiast 2), za 2015 r. – 0 osób (zamiast 1). Nadto, w informacji ZUS IWA za 2015 r. płatnik wykazał rodzaj działalności według (...) (produkcja gotowych wyrobów tekstylnych), podczas, gdy w Urzędzie Statystycznym płatnik był zgłoszony jako prowadzący działalność według (...) (produkcja konstrukcji stalowych).

bezsporne; nadto dowód: protokół kontroli z dnia 20.09.2016 r. (akta ZUS)

Pismami z dnia 17 października 2016 r. organ rentowy wezwał płatnika składek do złożenia korekt informacji ZUS IWA za lata 2013-2015. Płatnik złożył żądane korekty dnia 21 października 2016 r. Na podstawie skorygowanych informacji ZUS IWA za lata 2013-215 organ rentowy pismem z dnia 23 października 2016 r. zawiadomił płatnika składek o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym obejmującym okres rozliczeniowy od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r., wskazując, że stopa ta wynosi 2,00% podstawy jej wymiaru.

Skarżoną decyzją z dnia 17 listopada 2016 r., nr (...) organ rentowy stwierdził, że stopę procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującą płatnika składek (...) spółka z o.o. w roku składkowym obejmującym okres od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r. podwyższa się o 50%.

Dnia 18 listopada 2016 r. płatnik składek uiścił na rzecz organu rentowego kwotę 1.783,42 zł – tytułem wyrównania składek na ubezpieczenie wypadkowe za lata 2014-2016 (w związku z ustaleniem wyższej stopy procentowej podstawy wymiaru), odsetek od zaległości oraz kosztów upomnienia.

bezsporne; dowód: pisma z dnia 17.10.2016 r., korekty informacji ZUS IWA za lata 2013-2015, zawiadomienie z dnia 23.10.2016 r., decyzja z dnia 17.11.2016 r. (akta ZUS), potwierdzenie przelewu z dnia 18.11.2016 r. (k. 7 akt)

Powyższy – całkowicie bezsporny – stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne dokumenty zgromadzone w aktach sprawy oraz w aktach pozwanego organu rentowego. Dokumenty te zostały sporządzone przez osoby do tego powołane w ramach przysługujących im kompetencji oraz w przewidzianej prawem formie. Ich treść ani forma nie były kwestionowane przez strony procesu, a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Podstawą dokonanych ustaleń faktycznych Sąd uczynił również znajdujące się w aktach kserokopie dokumentów, albowiem zawarte w nich informacje nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania, co pozwoliło na potraktowanie tychże kserokopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Kwestią sporną było to, organ rentowy zasadnie podwyższył o 50% stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującą płatnika składek w roku składkowym obejmującym okres od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 marca 2017 r.), jeżeli płatnik składek nie przekaże danych lub przekaże nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 31, co spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, Zakład ustala, w drodze decyzji, stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Płatnik składek zobowiązany jest opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

Ustawą z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz. U. z 2016 r., poz. 2255; dalej: ustawa z dnia 16.12.2016 r.) wprowadzono zmiany w ustawie wypadkowej nadając nowe brzmienie art. 34.

Zgodnie z nową treścią tego przepisu, Zakład ustala, w drodze decyzji, stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych, jeżeli płatnik składek nie przekaże informacji, o której mowa w art. 31 ust. 6, albo korekty tej informacji w terminie 14 dni od otrzymania wezwania Zakładu, a stopa procentowa ustalona na podstawie nieprawidłowych danych przekazanych przez płatnika składek lub wykazywana przez płatnika składek w dokumentach rozliczeniowych była zaniżona w stosunku do ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Ponadto sankcja ta jest przewidziana również dla tych płatników, którzy w danym roku składkowym wykazywali w dokumentach rozliczeniowych zaniżoną stopę procentową i nie złożyli dokumentów rozliczeniowych korygujących w terminie 14 dni od otrzymania wezwania Zakładu.

Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 16.12.2016 r., do postępowań w sprawach, o których mowa w art. 34 ustawy zmienianej w art. 14 [tj. ustawy wypadkowej] , wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się art. 34 ustawy zmienianej w art. 14 [tj. ustawy wypadkowej] , w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Stan faktyczny relewantny dla oceny zasadności odwołania w kontekście nowelizacji art. 34 ustawy wypadkowej był bezsporny – płatnik składek podał w informacjach ZUS IWA za lata 2013-2015 błędne dane odnośnie do liczby osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy. Nietypowe było to, że błąd ten miał charakter prawny – płatnik składek w deklaracjach ZUS IWA „przypisywał” poszkodowanych w wypadkach przy pracy do poszczególnych lat, w których wypadki zachodziły, a nie do lat, w których te wypadki stwierdzano w trybie stosownego postępowania.

Jednakże po stwierdzeniu błędów w informacjach ZUS IWA w toku kontroli prowadzonej od dnia 6 do 20 września 2016 r. i wezwaniu do złożenia korekt z dnia 17 października 2016 r., płatnik składek niezwłocznie, już dnia 21 października 2016 r. skorygował te dane, składając korekty informacji ZUS IWA. Wobec tego nie powstały warunki do zastosowania sankcji podwyższenia stopy procentowej w następnym roku składkowym, zgodnie z art. 34 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16.12.2016 r.

Jeśli idzie o wykładnię przepisu przejściowego, tj. art. 31 ustawy z dnia 16.12.2016 r., to Sąd w pełni podzielił argumentację prawną, zgodnie z którą sprawę, w której organ rentowy wydał decyzję, ale decyzja została zaskarżona do Sądu i jest nieprawomocna (prawomocny wyrok nie zapadł), należy w rozumieniu art. 31 ustawy z dnia 16.12.2016 r. uważać za sprawę wszczętą i niezakończoną. Taką też interpretację omawianego zagadnienia przedstawił Sąd Apelacyjny w Lublinie w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lipca 2017 r. (III AUa 12/17, LEX nr 2340296).

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc oraz cytowanych przepisów prawa materialnego, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję, w ten sposób, że stwierdził brak podstaw do podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym obejmującym okres od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r. – orzekając jak w sentencji.

Biorąc pod uwagę przyjęty schemat rozstrzygnięcia związany z wykładnią przepisu przejściowego, tj. art. 31 ustawy z dnia 16.12.2016 r., Sąd jedynie na marginesie wskazuje, że odwołanie prawdopodobnie okazałoby się zasadne także na gruncie poprzednio obowiązującego brzmienia art. 34 ustawy wypadkowej i jego wykładni przyjętej w orzecznictwie.

Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 6 września 2012 r. (II UK 39/12), zakresowo czym innym są dane nieprawidłowe, a czym innym dane nieprawdziwe. Artykuł 34 ust. 1 ustawy wypadkowej pozwala na zastosowanie sankcji w nim przewidzianej tylko w przypadku podania danych nieprawdziwych. Nadto w wyroku z dnia 21 lutego 2012 г. (I UK 207/11) Sąd Najwyższy wskazał, iż nie można przyjąć, że odpowiedzialność płatnika składek na podstawie tego przepisu ma charakter obiektywny i w związku z tym występuje w każdym przypadku podania nieprawdziwych danych prowadzących do zaniżenia wysokości należnych składek. Nie ma bowiem uzasadnienia dla wymierzania tej sui generis kary bez oceny okoliczności będących przyczyną wadliwości informacji. Organ rentowy nie ma prawa odgórnie zakładać, że pracodawca celowo zaniżał liczbę pracowników, aby zmniejszyć koszty odprowadzanych składek na ubezpieczenie wypadkowe, a podmiot, który wadliwie wypełnia swój obowiązek musi mieć możliwość obrony i wykazania, że nie dopełnienie go było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.02.2013 r., III UK 53/12).

Sąd w pełni podziela wyżej zaprezentowane poglądy judykatury. Artykuł 34 ust. 1 ustawy wypadkowej ma stanowić swego rodzaju sankcję dla płatników składek, którzy przekazują do organu rentowego dane nieprawidłowe bądź nieprawdziwe, a ich działanie jest działaniem zawinionym. Powyższy przepis powinien znajdować zastosowanie jedynie w takich sytuacjach, w których płatnik składek celowo podając niewłaściwe dane, zmierza swoim zachowaniem do obniżenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe (wina umyślna), względnie wówczas, gdy realizując obowiązki sprawozdawcze w sposób niedbały, nieuporządkowany, chaotyczny, przez tę właśnie zawinioną niedbałość i niestaranność dopuszcza do popełniania błędów (wina nieumyślna).

Dla oceny zasadności stosowania sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej doniosłość powinny mieć również takie przesłanki jak: (i) dotychczasowa postawa płatnika (popełnianie licznych błędów w przeszłości można interpretować jako świadectwo niestaranności, niedbałości), (ii) moment i „autorstwo” wykrycia błędu (czym innym jest wykrycie nieprawidłowości przez inspektora ZUS po dłuższym czasie, czym innym wykrycie go przez samego płatnika składek), (iii) postawę płatnika po wykryciu błędu. Wszystkie te elementy należy wziąć pod uwagę poszukując odpowiedzi na pytanie o zasadność stosowania sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, czy – rzecz całą nieco upraszczając – na pytanie „czy tego płatnika trzeba ‘ukarać’, czy to jest niezbędne, czy tak surowa ‘kara’ jest odpowiednia do stopnia naruszenia przez niego obowiązków?”.

Sąd podkreśla, że podanie nieprawidłowej liczby osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy w latach 2013-2015 nie wynikało z zatajenia prawdziwych danych o liczbie osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, było natomiast rezultatem błędnej kwalifikacji prawnej, tj. „przypisywania” poszkodowanych w wypadkach przy pracy do poszczególnych lat, w których wypadki zachodziły, a nie do lat, w których te wypadki stwierdzano w trybie stosownego postępowania. Z kolei podanie błędnego rodzaju działalności według PKD w ZUS IWA za 2015 r. wydaje się wynikać z omyłkowego, „mechanicznego” powielenia zapisu „ (...)”, tj. zapisu o rodzaju działalności z dokumentów ZUS IWA za lata 2013, 2014 - niezakwestionowanego przez organ rentowy.

/-/ Maciej Nawrocki