Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodniczący SSO Maciej Nawrocki

Protokolant st. prot. sąd. Magdalena Pelz

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2018 r. w Poznaniu

odwołania R. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

z dnia 23 marca 2017r., nr (...)

znak:(...)

w sprawie R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza istnienie podstaw do odstąpienia przez organ rentowy od żądania zwrotu kwoty należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z funduszu chorobowego (1.055,09zł) oraz odsetek (1.292,44 zł – wg stanu na dzień 26 stycznia 2017r.) określonych decyzją z dnia 14 maja 2008r. oraz kosztów upomnienia w kwocie 8,80 zł.

/-/SSO Maciej Nawrocki

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 marca 2017 r., nr (...), znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie art. 84 ust. 8 w zw. z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm.; dalej: ustawa o sus), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 26 stycznia 2017 r. odmówił odstąpienia od żądania od R. M. zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetek z funduszu chorobowego określonych decyzją z dnia 14 maja 2008 r. (znak: (...)) w kwotach: 1.055,09 zł (należność główna), 1.292,44 zł (odsetki do dnia 26 stycznia 2017 r .), 8,80 zł (koszty upomnienia).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził, że sytuacja materialna odwołującego zdeterminowana wysokością pobieranej emerytury, wydatkami (w tym wydatkami z tytułu należności egzekwowanych przez komornika), dodatkowym dochodem z tytułu najmu pokoju oraz faktem niekorzystania ze świadczeń z opieki społecznej – nie uzasadnia zakwalifikowania jako przypadku szczególnie uzasadnionego w rozumieniu art. 84 ust. 8 ustawy o sus. /vide: decyzja w aktach ZUS/

R. M. w formie i terminie przewidzianym prawem złożył odwołanie od powyższej decyzji.

W uzasadnieniu przedstawił szczegółowo swoją sytuację materialną i skorygował informację zawartą w aktach ZUS, jakoby osiągał dochód z wynajmu pokoju. /vide: odwołanie – k. 2 akt/

W odpowiedzi odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację prawną i faktyczną zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji. /vide: odpowiedź na odwołanie – 9 akt/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 14 maja 2008 r. (znak: (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych orzekł brak prawa R. M. do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy od dnia 8 stycznia 2006 r. do dnia 1 marca 2006 r. i zobowiązał go do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie głównej 1.055,09 zł wraz z ustawowymi odsetkami (wyliczonymi na dzień wydania decyzji na kwotę 229,14 zł).

Odwołanie R. M. od tej decyzji Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu oddalił wyrokiem z dnia 10 marca 2010 r. Wyrok ten jest prawomocny.

dowód: dokumenty w aktach ZUS nr (...), dokumenty w aktach Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu sygn. VI U 9/09

Pismem złożonym dnia 26 stycznia 2017 r. R. M. wniósł o umorzenie zadłużenia w całości. Powołał się na trzy okoliczności, a mianowicie, że: (i) nie pobrał świadczenia chorobowego, (ii) jest schorowany, (iii) po potrąceniu z emerytury (2.200 zł) należności egzekwowanych przez komornika (1.022 zł) i opłaceniu czynszu i opłat za media, pozostaje mu na życie 100 zł miesięcznie.

Organ rentowy rozpoznając wniosek ustalił, że do dnia złożenia wniosku (26.01.2017 r.) odsetki od należności głównej osiągnęły wartość 1.292,44 zł, a koszty upomnienia wartość 8,80 zł. Nadto, według ustaleń organu rentowego odwołujący ostatni raz korzystał ze świadczeń Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w 2013 r., obecnie nie korzysta ani z tych świadczeń obecnie, ani ze wsparcia (...) Centrum (...).

Dochody odwołującego stanowią emerytura (za 2015 r. – 24.796,68 zł) oraz dochód z wynajmu pokoju (2.031 zł miesięcznie). Majątek ustalony na podstawie oświadczenia majątkowego i załączonych do niego rachunków to 15 letni sprzęt elektroniczny (wartość 200 zł), a wydatki to czynsz (625,91 zł), opłaty za media (209,80 zł), wydatki na leczenie i leki (około 200 zł), zajęcia komornicze (600 zł).

Na podstawie tych ustaleń, organ rentowy uznał, że sytuacja odwołującego nie uzasadnia oceny, że jest to przypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 84 ust. 8 ustawy o sus i odmówił odstąpienia od żądania zwrotu kwoty należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetek.

dowód: dokumenty w aktach ZUS nr (...)

R. M. urodził się dnia (...) (obecnie ma 69 lat), z zawodu jest kierowcą, od 2012 r. pobiera emeryturę w kwocie obecnie około 2.100 zł. Kwota ta jest jedynym źródłem utrzymania odwołującego. R. M. mieszka sam – z żoną jest w separacji, jeden z jego synów zmarł, drugi mieszka samodzielnie.

Odwołujący choruje na kręgosłup, nie może pracować. Powinien się rehabilitować, ale na zabiegi chodzi tylko wtedy, gdy mu je zapisze lekarz, a i wtedy „ciężko się dostać”. Odwołujący czeka na operację podbrzusza, przepuklinę. Ma problemy z chodzeniem, być może konieczne będzie wszczepienie endoprotezy.

R. M. zajmuje mieszkanie czynszowe o powierzchni 41 m ². Czynsz wynosi około 800 zł miesięcznie, co obejmuje też ratę 50 zł na poczet spłaty zaległości czynszowych. Opłaty wiążące się z mieszkaniem to także opłaty za media: prąd (100 zł co dwa miesiące), gaz (100 zł co dwa miesiące), telewizję (50 zł co miesiąc). Nadto odwołujący opłaca ubezpieczenie w PZU (30 zł miesięcznie). Najważniejsza pozycja w budżecie odwołującego po stronie wydatków to kwota potrąceń komorniczych po około 800 zł miesięcznie, na poczet spłaty zobowiązań wobec dwóch wierzycielek w kwotach przekraczających łącznie 170.000 zł (należności główne + odsetki + koszty). Zobowiązania te powstały w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez odwołującego i jego syna. Syn dopuścił się przy tej działalności przestępstwa, za które odbywał karę pozbawienia wolności. Długi zaś spłaca odwołujący.

Odwołujący nie korzysta ze wparcia ze strony opieki społecznej, ponieważ podczas jednej z wizyt poinformowano go, że skoro przekracza próg dochodowy, to nie jest uprawniony do pomocy społecznej.

dowód: dokumenty w aktach ZUS nr (...), dokumenty w aktach sprawy, zeznania odwołującego (k. 26/27, 39/40)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach pozwanego organu rentowego, w aktach sprawy niniejszej oraz aktach sprawy VI U 9/09 Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu, a także na podstawie zeznań odwołującego.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne i przydatne dla potrzeb niniejszego postępowania wszystkie dokumenty. Dokumenty te zostały sporządzone przez osoby do tego powołane w ramach przysługujących im kompetencji oraz w przewidzianej prawem formie. Ponadto ich treść ani forma nie były kwestionowane przez strony procesu, a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Podstawą dokonanych ustaleń faktycznych Sąd uczynił również znajdujące się w aktach kserokopie dokumentów, albowiem zawarte w nich informacje nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania, co pozwoliło na potraktowanie tychże kserokopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Sąd uznał za wiarygodne logiczne i spójne zeznania odwołującego. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania wiarygodności tych zeznań, zwłaszcza, że korespondują one z zebranymi w sprawie dokumentami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowił art. 84 ust. 8 ustawy o sus, w brzmieniu następującym:

8. Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:

1)  zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub

2)  kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Przepis ten był przedmiotem licznych wypowiedzi judykatury, odnoszących się w szczególności do wykładni pojęcia „szczególnie uzasadnionych okoliczności”. Tytułem przykładu warto przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 03.10.2014 r. (III AUa 2591/13), w uzasadnieniu którego wyartykułowano następujące stanowisko:

Ponieważ art. 84 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121) posługuje się pojęciem okoliczności "szczególnie uzasadnionych", należy uznać, że przypadki jego zastosowania winny mieć charakter wyjątkowy, a sam przepis art. 84 ust. 8 ww. ustawy nie powinien być interpretowany rozszerzająco. W ramach katalogu przykładowych okoliczności uzasadniających stosowanie ulg wskazuje się: brak majątku, z którego możliwe byłoby dochodzenie od osoby zobowiązanej zwrotu świadczeń; ustalenie, że w przypadku zwrotu świadczeń osoba zobowiązana lub osoby pozostające na jej utrzymaniu zostałyby pozbawione niezbędnych środków utrzymania; ciężką chorobę powodującą niezdolność do pracy lub niepełnosprawność osoby zobowiązanej, członka jej rodziny lub innej osoby pozostającej na jej utrzymaniu; wiek osoby zobowiązanej; zdarzenia losowe (kradzież, wypadek, pożar, powódź, inne klęski żywiołowe) powodujące szczególne trudności w sytuacji materialnej osoby zobowiązanej. Dokonując oceny ich występowania należy kierować się stanem majątkowym i rodzinnym dłużnika, jak też realną możliwością zwrotu, w tym możliwością podjęcia pracy pozwalającej na zwrot świadczeń.

Podobna wykładnia omawianego przepisu pojawia się w szeregu innych orzeczeń Sądów Apelacyjnych – por. wyrok SA w Łodzi z dnia 28.02.2013 r. (III AUa 156/13), wyrok SA w Rzeszowie z dnia 26.03.2013 r. (III AUa 3/13), wyrok SA w Lublinie z dnia 14.11.2013 r. (III AUa 717/13), wyrok SA w Gdańsku z dnia 18.02.2014 r. (III AUa 943/13).

W ocenie Sądu orzekającego, sytuacja majątkowa, rodzinna i życiowa odwołującego kwalifikuje się jako „szczególnie uzasadnione okoliczności”.

Zbędne byłoby powtarzanie tutaj wszystkich elementów stanu faktycznego, dlatego jedynie syntetycznie należy wypunktować najważniejsze:

(1)  odwołujący ma obecnie 69 lat,

(2)  odwołujący ma prawo do emerytury w kwocie około 2.100 zł,

(3)  odwołujący spłaca znaczne długi (z odsetkami przeszło 170.000 zł), egzekwowane przez komornika w kwotach po około 800 zł miesięcznie,

(4)  odwołujący płaci czynsz w kwocie po około 800 zł miesięcznie,

(5)  odwołujący jest samotny (w separacji z żoną) i sam się utrzymuje,

(6)  odwołujący jest schorowany, co uniemożliwia mu podjęcie pracy, a prawdopodobnie będzie skutkowało koniecznością poddania się operacji (operacjom),

(7)  odwołujący przekracza kryterium dochodowe przyznania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1769).

Analiza wszystkich tych okoliczności wskazuje niezawodnie, że nie ma żadnych realnych perspektyw spłacenia przez odwołującego nienależnie pobranych świadczeń. Po uregulowaniu stałych zobowiązań, odwołującemu pozostaje obecnie około 200 zł miesięcznie „na życie”, czyli w obrazowym przeliczeniu 6,67 zł / dzień. Jest to kwota, która – być może – z najwyższym trudem pozwala zaspokoić absolutnie elementarne potrzeby żywieniowe na poziomie wegetacji, pozostawiając niezaspokojone pozostałe potrzeby: odziania się, kupienia najprostszych choćby środków czystości, wykupienia niezbędnych leków. Nie ma również żadnych widoków na to, by odwołujący mógł zwiększyć swe dochody – stan zdrowia nie pozwala mu na podjęcie pracy, a brak rehabilitacji (na opłacanie prywatnej odwołującego w sposób oczywisty nie stać, finansowana ze środków publicznych jest trudno dostępna) nie daje szansy na poprawę stanu zdrowia. Wysokość długu egzekwowanego przez komornika (170.000 zł), ciągłe narastanie odsetek i wysokość miesięcznych spłat (800 zł) wskazuje niezawodnie, że brak realnych perspektyw szybkiej spłaty tego zadłużenia, a mówiąc wprost, przy obecnych dochodach, odwołujący prawdopodobnie nie spłaci tego długu do końca życia. Zestawienie wszystkich tych elementów sytuacji majątkowej, rodzinnej i życiowej odwołującego należy zdaniem Sądu orzekającego ocenić, jako zajście „szczególnie uzasadnionych okoliczności”.

Mając powyższe na względzie, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc oraz przytoczonych przepisów prawa materialnego, zmienił zaskarżoną decyzję stwierdzając istnienie podstaw do odstąpienia przez organ rentowy od żądania zwrotu kwoty należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z funduszu chorobowego (1.055,09 zł) oraz odsetek (1.292,44 zł – według stanu na dzień 26 stycznia 2017 r.) określonych decyzją z dnia 14 maja 2008 r. oraz kosztów upomnienia w kwocie 8,80 zł – orzekając jak w sentencji. /-/ Maciej Nawrocki