Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 6 wrześnie 2017 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział II Cywilny w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. przeciwko B. L., D. L. oraz M. L.:

I. zasądził od pozwanych B. L., D. L. oraz M. L. – solidarnie – na rzecz powódki (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. kwotę 19.514,97 zł;

II. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

III. odstąpił od obciążania pozwanych kosztami procesu poniesionymi przez stronę powodową;

IV. przyznał r.pr. E. H. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 3.690 złotych tytułem wynagrodzenia za udzieloną pozwanym i nieopłaconą pomoc prawną z urzędu.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd wskazał, że w dniu 30 listopada 2001 roku (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. zawarło z B. L. i D. L. umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) o powierzchni 67,45 m ². Umowa została zawarta na czas nieoznaczony. M. L. jako córka B. i D. L. była uprawniona do zamieszkiwania w tym lokalu. Na podstawie tej umowy pozwani byli zobowiązani do terminowego regulowania miesięcznego czynszu oraz uiszczania dodatkowych opłat, związanych z użytkowaniem przedmiotowego lokalu. Należności miały być płatne z góry do 10-tego dnia każdego miesiąca na rachunek bankowy powódki.

Pozwani – w związku ze złą sytuacją materialną i zdrowotną – zaprzestali terminowego regulowania opłat i z tej przyczyny pismem z dnia 17 lutego 2011 roku powódka wezwała pozwanych do zapłaty zaległości w wysokości 4.307,71 zł, przed wypowiedzeniem umowy, w nieprzekraczalnym terminie 1 miesiąca. Pozwani otrzymali ww. wezwanie w dniu 18 lutego 2011 r. i po bezskutecznym upływie ww. terminu, powódka pismem z dnia 13 lipca 2011 roku wypowiedziała pozwanym umowę najmu przedmiotowego lokalu ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2011 roku.

Sąd ustalił również, że wyrokiem Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 17 października 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I C 160/12 w punkcie I sentencji nakazano pozwanym B. L., D. L. i M. L., aby opróżnili z rzeczy i wydali powódce lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...), a w punkcie II sentencji ustalono, iż ww. pozwanym przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego. Wyrok uprawomocnił się w dniu 7 listopada 2012 roku.

Pismem z dnia 30 października 2014 roku powódka po raz kolejny wezwała pozwanych do zapłaty zaległości i wydania przedmiotowego lokalu w stanie wolnym od osób i rzeczy.

Protokołem z dnia 17 września 2015 roku przy udziale komornika sądowego P. M. dokonano przymusowego opróżnienia przedmiotowego lokalu przez pozwanych.

Zaległość pozwanych B. L., D. L. i M. L. z tytułu odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu przy ul. (...) w S. za okres od października 2013 roku do września 2015 roku wynosi 19.514,97 złotych. W ww. okresie pozwana M. L. była osobą pełnoletnią.

Sąd ustalił również, że pozwani ubiegali się o zamianę lokalu na mniejszy i tańszy, a także o umorzenie zaległości. Powódka przychylała się do wniosków pozwanych o rozłożenie zaległości na raty, jednak pozwani ich nie realizowali. Wnioski o umorzenie zaległości załatwiane były odmownie. Pozwani wskazywali, że przyczyną zadłużenia są problemy zdrowotne. Pracownicy powódki informowali pozwanych o możliwości uzyskania dopłaty mieszkaniowej, w celu zminimalizowania zadłużenia. Dodatek mieszkaniowy został przyznany pozwanym, jednak z uwagi na fakt, iż pozwani nie dopłacali różnicy między dodatkiem a odszkodowaniem, wypłata dodatku została wstrzymana.

W maju 2014 roku pozwani otrzymali od powódki ofertę najmu lokalu przy ul. (...) w S., który spełniał kryteria lokalu socjalnego. Odmówili jednak jego przyjęcia, z uwagi na fakt, iż toaleta przypisana do lokalu znajdowała się na półpiętrze, zaś pozwana B. L. porusza się jedynie przy pomocy balkonika. Pozwana umówiła się na spotkanie z prezesem powódki na sierpień 2014 roku, jednak na spotkaniu nie zjawiła się i złożyła wniosek o wyznaczenie nowego terminu. Na kolejnym terminie stawiła się i przedstawiła swoją sytuację materialną i zdrowotną. Powódka wystosowała pismo do (...)u z prośbą o przyznanie innego lokalu.W lutym 2015 roku powódka zaproponowała pozwanym ofertę lokalu socjalnego przy ul. (...) w S.. Pozwani, mimo licznych prób kontaktu podjętych przez powódkę, nie zdecydowali się w terminie przyjąć przedmiotowego lokalu. Z uwagi na brak zgłoszenia pozwanych, (...) anulował i tę ofertę i przekazał lokal innym lokatorom. Najprawdopodobniej lokal ten posiadał toaletę, gdyż tylko takiego lokalu poszukiwano dla pozwanych. W czerwcu 2015 roku zaproponowano pozwanym ofertę lokalu socjalnego przy ul. (...) w S.. Pozwani przyjęli ofertę i zobowiązali się do oddania powódce kluczy do lokalu przy ul. (...) w S., czego nie uczynili, bo lokal socjalny wymagał remontu i przed jego ukończeniem nie nadawał się do zasiedlenia.

Sąd ustalił także, że pozwana B. L. od 2007 roku ma problemy zdrowotne związane z kręgosłupem; przeszła siedem operacji. Ma problemy z chodzeniem, nie pracuje zawodowo, nie uzyskała renty. Od dwóch lat uzyskuje zasiłek z (...)u z uwagi na niepełnosprawność w wysokości ok. 400 złotych. Na początku była na utrzymaniu D. L., który prowadził działalność gospodarczą. W 2010 roku D. L. zaczął mieć problemy ze zleceniami i na początku 2011 roku pozwany D. L. był zmuszony zakończyć działalność z uwagi na niewypłacalność. Miał stan przedzawałowy i problemy psychiczne – leczył się na depresję, nie pracował. W tamtym czasie rodzina utrzymywała się ze środków uzyskiwanych z (...)u w wysokości kilkuset złotych. Nie miała środków na utrzymanie i spłatę powódki.

Opłaty za lokal przy ul. (...) w S. wynosiły łącznie 1.125 złotych miesięcznie, z czego ok. 700 złotych samo odszkodowanie. Obecnie za mieszkanie przy ul. (...) w S. pozwani płacą ponad 600 złotych. Nie mają żadnych kredytów i pożyczek. Nie mają telewizji, mają telefony na kartę, na które wydają ok. 60 złotych miesięcznie.

D. L. pracuje przy montażu okien na umowę zlecenie. Miesięcznie zarabia ok. 200 złotych netto z tego tytułu. Zarabia tyle za pomoc przy ok. sześciu montażach. Nie podejmuje żadnych dodatkowych prac, ani prac dorywczych. Ogólnie jest zdrowy. Nie leczy się już psychiatrycznie, nie przyjmuje leków. Nie jest zarejestrowany w PUP. Planuje zmienić pracę na lepiej płatną. W tym celu szuka pracy, przeglądając strony internetowe. Ma zadłużenie w ZUS, z czasów, kiedy prowadził działalność gospodarczą w wysokości ok. 50.000 złotych.

Rodzina miesięcznie dysponuje kwotą ok. 600 złotych, korzysta z pomocy (...)u, dostaje dopłaty za prąd. Opłaty za lokal socjalny pozwani robią na bieżąco. W miarę możliwości spłacają również zadłużenie za lokal przy ul. (...) w S. w kwotach po 60, 100 złotych, które zostają im z pieniędzy z (...)u. Pozwani złożyli również wniosek o umorzenie zaległości.

Pozwana M. L. ma 23 lata, nie uczy się, pracuje w B. na 3/4 etatu. Z tego tytułu uzyskuje dochód w wysokości ok. 1.200 złotych netto. Mieszka z rodzicami w lokalu przy ul. (...) w S.. Skończyła edukację na liceum. Wcześniej skończyła zawodówkę, ma zawód sprzedawcy. Obecnie dokłada się do opłat w 1/3 części miesięcznie. Jest panną w drugim miesiącu ciąży. Nie zapowiada się, aby miała wsparcie ze strony ojca dziecka. Nie prowadzi gospodarstwa domowego wspólnie z rodzicami.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał powództwo za zasadne niemal w całości. Sąd wskazał, że podstawę prawną powództwa stanowił przepis art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 roku.

Sąd wskazał, że bezsporną okolicznością było to, że strony postępowania związane były umową najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) w S. oraz że pozwani nie regulowali opłat za czynsz i eksploatacyjnych za lokal, w związku z czym powódka wypowiedziała im umowę najmu.

Pozwani bronili się powołując się na to, że nie uchylali się od płacenia odszkodowania za lokal, zaś opóźnienia w zapłacie były niezawinione i spowodowane ich trudną sytuacją zdrowotną i materialną. Dodatkowo wskazywali, iż wielokrotnie ubiegali się o zamianę lokalu na mniejszy i tańszy, a także o umorzenie zaległości. W związku z tym, pozwani podnieśli zarzut sprzeczności roszczenia powódki z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Pozwani nie kwestionowali roszczenia powódki co do wysokości.

Oceniając roszczenie powódki, Sąd wskazał, że bezspornym jest a poza tym wskazują na to dowody, że w okresie od października 2013 roku do dnia 17 września 2015 roku, pozwani zajmowali przedmiotowy lokal. Nie opuścili go dobrowolnie i wymagało to czynności komornika sądowego.

W odniesieniu do zarzutu pozwanych że roszczenie dotyczy okresu kiedy M. L. była niepełnoletnią, Sąd wskazał że jest to zarzut chybiony.

Przy nie kwestionowaniu przez pozwanych wysokości roszczenia, Sąd uznał że żądanie zostało wykazane co do co zasady i wysokości.

W odniesieniu do zarzutu sprzeczności żądania powódki z zasadami współżycia społecznego, Sąd wskazał, że w jego ocenie nie zachodzą przesłanki do zastosowania tego przepisu. Sąd podniósł, że nie zostało dowiedzione naruszenie konkretnych zasad współżycia społecznego przez powódkę. Sąd dokonał oceny żądania przez pryzmat sytuacji pozwanych, jak i ich postawy, wskazując że pozwani przez cały okres, za jaki dochodzona jest należność nie dokonali żadnej wpłaty na poczet opłat związanych z korzystaniem z lokalu przy ul. (...) w S.. Dalej wskazał na opóźnienia związane ze zmianą lokalu. Sąd zwrócił również uwagę, że sytuacja osobista i majątkowa pozwanych nie ma wyjątkowego charakteru.

Kierując się art. 5 k.c. Sąd oddalił częściowo powództwo tj. w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od zasądzonej należności głównej.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd oparł na treści art. 102 k.c., odstępując od obciążenia pozwanych kosztami procesu.

Natomiast w punkcie IV wyroku Sąd przyznał od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie na rzecz r.pr. E. H. kwotę 3.690 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia, w zakresie punktu I wywiedli pozwani B. L., D. L. i M. L., wnosząc o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego. Dodatkowo wnieśli o zasądzenie od powódki na ich rzecz solidarnie kosztów postępowania apelacyjnego, zaś z ostrożności procesowej został sformułowany wniosek o zasądzenie kosztów pomocy prawej od Skarbu Państwa, z jednoczesnym oświadczeniem, że nie zostały one pokryte w całości ani w części. Pozwani sformułowali także wniosek ewentualny o uchylenie wyroku do ponownego rozpoznania.

Rozstrzygnięciu Sądu I instancji zarzucili:

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie niewszechstronnej i dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji ustalenie błędnego stanu faktycznego, a w szczególności uznanie, że w sprawie nie zachodzi szczególny przypadek uzasadniający pozbawienie powódki ochrony jej prawa,

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie niewszechstronnej i dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji ustalenie błędnego stanu faktycznego, że pozwani otrzymali ofertę najmu lokalu socjalnego przy ul. (...) w lutym 2015 r., podczas gdy otrzymali ją w kwietniu 2015 r. w siedzibie (...)

- naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dowodów, na których Sąd się oparł, ustalając że w sprawie nie zachodzi szczególny przypadek uzasadniający pozbawienie powódki ochrony jej prawa;

- naruszenie art. 5 k.c. poprzez jego niezastosownie, w szczególności zasady słuszności, gdyż wyjątkowy charakter sprawy w świetle tej zasady nakazywał nie uwzględnić roszczeń powoda w całości.

W uzasadnieniu apelacji zostało podkreślone, że pozwani za aktualny uważają zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powódkę.

Pozwani zarzucili, że Sąd oparł się na dokumentach prywatnych, które ich zdaniem są niewiarygodne, a także ze sobą sprzeczne. W szczególności pozwani podnieśli, że ustalenia Sądu dotyczące ich szczególnej sytuacji, w której znaleźli się nie z własnej winy, nie są prawidłowe. Wskazali przede wszystkim, e przez wszystkie lata współpracowali z powódką, nie mogli liczyć na pomoc rodziny, zasiedlenie przyznanego im lokalu wymagało remontu podłogi. Nie zgodzili się z ustaleniami Sądu, że drugi lokal został im zaproponowany w lutym 2015 r., gdyż według nich miało to miejsce dopiero w kwietniu 2015 r., kiedy oferta nie była już aktualna.

Nie zgodzili się również z tym, że nie wskazali zasady, której naruszenie mogłoby uzasadniać wyjątkowe zastosowanie art. 5 k.c., a co więcej w ich ocenie z aktualnego orzecznictwa wynika, że taki wymóg obecnie nie jest stawiany przy stosowaniu art. 5 k.c.

Wskazali także na ich postawę w toku tego postępowania.

W odpowiedzi na apelację (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanych solidarnie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Odnosząc się do zarzutów pozwanych wskazała, że ocenie dowodów dokonanej doświadczenia życiowego. Zdaniem powódki Sąd dokonał wszechstronnej oceny wszystkich dowodów, nie pomijając żadnego z nich. Twierdzenia pozwanych, powódka oceniła jako zwykłą polemikę z ustaleniami sądu.

Powódka wskazała także, że orzeczeniu nie sposób zarzucić niezastosowania art. 5 k.c., skoro powództwo o odsetki właśnie z tego powodu zostało oddalone i dodatkowo Sąd odstąpił od obciążania pozwanych kosztami procesu. Wbrew stanowisku pozwanych powódka uznała, że Sąd należycie ocenił jej roszczenie przez pryzmat art. 5 k.c., którego niezastosowanie wynikało z postawy pozwanych, którzy nie podejmowali żadnych działań by zmniejszyć zadłużenie. Jednocześnie podkreślone zostało, że powódka nie ma żadnego wpływu na standard przydzielanych lokali socjalnych. Zwrócono także uwagę, że ograniczenia w zakresie możliwości zarobkowych dotyczą jedynie pozwanej B. L., nie zaś D. L., który mimo tego tych możliwości nie wykorzystuje w odpowiedni sposób.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych jako niezasadna podlegała oddaleniu

W ocenie Sądu Odwoławczego, ustalenia i ocena stanu faktycznego zawarta w orzeczeniu Sądu I instancji, obejmujące dokonaną przez ten Sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa okazała się właściwa i nie budzi żadnych zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy w pełni akceptuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji, jak i zaprezentowaną przezeń ocenę i przyjmuje je za własne, czyniąc je integralną częścią poniższych rozważań.

W sytuacji gdy strona apelująca strona zarzuca Sądowi pierwszej instancji naruszenie zarówno prawa procesowego, jak i materialnego, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, Sąd Odwoławczy w pierwszej kolejności odnosi się do zarzutów obrazy prawa procesowego, bowiem dopiero poczynienie prawidłowych ustaleń faktycznych umożliwia dokonanie należytej kwalifikacji prawnej w oparciu o przepisy prawa materialnego. Naruszenie przepisów postępowania oznacza natomiast działanie sądu niezgodnie z przepisami prawa procesowego. W praktyce chodzi o zarzuty związane z uchybieniami, których - według strony apelującej - dopuścił się sąd pierwszej instancji w postępowaniu lub przy rozstrzyganiu. W każdym jednak przypadku naruszenia prawa procesowego należy zawsze stwierdzić istnienie związku między naruszeniem przepisu proceduralnego a treścią orzeczenia.

W zakresie tych zarzutów pozwani zarzucili Sądowi I instancji dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego i błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez uznanie, że nie zachodzi szczególny wypadek uzasadniający pozbawienie powódki ochrony jej prawa oraz ustalenie, że oferta najmu lokalu socjalnego przy ul. (...) w S. została im przedstawiona w lutym 2015 r., podczas gdy w istocie było to w dniu 9 kwietnia 2015 r., a dodatkowo również nieprawidłowe sporządzenie uzasadnienia poprzez niewskazanie dowodów, na których sąd się oparł.

Przechodząc zatem do oceny zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego Sąd odwoławczy w całej rozciągłości podziela stanowisko sądu pierwszej instancji, uznając, że dokonana przez ten sąd ocena dowodów jest trafna, wszechstronna i co istotne, zgodna z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się uzasadnionych podstaw do formułowania przez pozwanych zarzutów, na których również opierała się ich apelacja, a które dotyczyły uchybienia przepisowi art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, co miałoby wpłynąć na dokonanie przez Sąd Rejonowy błędnych ustaleń faktycznych. Zdaniem Sądu odwoławczego, argumenty zawarte w uzasadnieniu apelacji oraz analiza materiału sprawy dokonana w ramach kontroli instancyjnej nie uzasadniały wniosku, że Sąd pierwszej instancji - weryfikując zebrane dowody - uczynił to z naruszeniem reguł swobodnej ich oceny. W orzecznictwie podkreśla się, że ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań pomiędzy podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza więc wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00). Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza zatem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (tak Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniach z dnia: 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753; 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347; 10 stycznia 2002 r. II CKN 572/99, LEX nr 53136). Wobec tego zarzucenie naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu przez stronę alternatywnego stanu faktycznego, ale na podważeniu podstaw tej oceny z wykazaniem, że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99; z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 160/01; z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03; z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 393/03).

Apelacja pozwanych wyraża zaś w rzeczywistości co najwyżej jedynie taką alternatywną wersję oceny jednostkowych dowodów w sprawie, co w świetle powyższych rozważań teoretycznych nie mogło odnieść zamierzonego przez apelującego skutku.

Wskazać należy, że pozwani ów zarzut podnieśli w odniesieniu do zeznań świadka B. T. w zakresie, w jakim wskazywała, że pozwani ofertę najmu lokalu socjalnego przy ul. (...) w S. otrzymali w lutym 2015 r., podczas gdy według nich nastąpiło to dopiero w kwietniu 2015 r. O ile istotnie na piśmie z dnia 12 lutego 2015 r. sporządzonym przez Zarząd (...) zawierającym ofertę najmu lokalu socjalnego przy ul. (...) znajduje się adnotacja „wręczono 9 kwietnia 2015 r. I. M.”, o tyle nie można pomijać okoliczności że przed wskazaną datą do pozwanych była kierowana także inna korespondencja, w której informowano o skierowaniu do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Pozwani nie przeczyli by tę wcześniejszą korespondencję otrzymali. Ustalenie zatem przez Sąd, że oferta została złożona w lutym 2015 r. ma swoje oparcie w załączonej do akt dokumentacji, zaś wniosek że pozwani nie zdecydowali się przyjąć tego lokalu i został on przekazany innym osobom, jest w istocie irrelewantny dla tego rozstrzygnięcia.

Podobnie jak i drugi z zarzutów wyartykułowany w związku z naruszeniem przez Sąd art. 233 § 1 k.p.c. Pozwani podnieśli bowiem, że błędna ocena dowodów doprowadziła do błędnych ustaleń faktycznych, że w sprawie nie zachodzi szczególny przypadek, uzasadniający pozbawienie powódki ochrony jej prawa.

Nie dość, że zarzut ten jest ogólnikowy i nie wskazuje konkretnie jakie dowody zostały objęte nieprawidłową oceną, przekraczającą granice art. 233 § 1 k.p.c. w oparciu o które dowody Sąd Rejonowy poczynił błędne ustalenia, to dodatkowo z założenia ów zarzut nie mógł okazać się skuteczny, gdyż w istocie dotyczy on naruszenia prawa materialnego. Poza tym z całą stanowczością wskazać należy, że Sąd bardzo wnikliwie opisał sytuację życiową, zdrowotną każdego z pozwanych. Przedstawił obraz ich sytuacji i dopiero na etapie subsumpcji stosowania prawa materialnego uznał, że nie zachodzą podstawy do uznania, że zachodzi szczególna okoliczność nakazująca zastosowanie art. 5 k.c.

Sąd Rejonowy w sposób bardzo szczegółowy i wnikliwy dokonał oceny zebranych dowodów. Oczywiście w przeważającej mierze mieliśmy do czynienia z dokumentami prywatnymi, jednak przy tego rodzaju stosunkach trudno oczekiwać dokumentów urzędowych. Pozwani w toku postępowania nie kwestionowali dokumentów przedstawianych przez powódkę. Z samej tylko okoliczności, że są to dokumenty prywatne nie można wywodzić wniosku, że są niewiarygodne i nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych.

Nie można zgodzić się z twierdzeniem podniesionym w apelacji, że ustalenia Sądu I instancji stoją w oczywistej sprzeczności z rozważaniami Sądu przedstawionymi w części motywacyjnej uzasadnienia wyroku. Wręcz przeciwnie Sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym.

Jeśli chodzi o zarzut naruszenia przez Sad przepisu art. 328 § 2 k.p.c. wyjaśnić należy, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

O uchybieniu przepisowi art. 328 § 2 k.p.c. można mówić jedynie wówczas, gdy uzasadnienie skarżonego orzeczenia nie zawiera danych, pozwalających na jego kontrolę, innymi słowy, nie wyjaśnia motywów stanowiska, przyjętego u podstaw rozstrzygnięcia, co uniemożliwia zrekonstruowanie rozumowania, wiodącego sąd orzekający do sformułowania wniosków przezeń przyjętych. W ocenie Sądu Okręgowego, pisemne motywy zaskarżonego orzeczenia zaprezentowanym wyżej wymogom odpowiadają. Analiza uzasadnienia skarżonego wyroku pozwala bowiem stwierdzić na jakich dowodach oparł się Sąd I instancji, zaś pisemne motywy zaskarżonego rozstrzygnięcia umożliwiają odtworzenie rozumowania Sądu, które znalazło wyraz w jego sentencji i pozwalają na dokonanie kontroli instancyjnej przez sąd odwoławczy.

Sąd I instancji, czyniąc w niniejszej sprawie ustalenia faktyczne, wskazał iż dokonał ich w oparciu częściowo o okoliczności bezsporne oraz przeprowadzone w toku postępowania dowody w postaci dokumentacji, zeznań świadka B. T. oraz przesłuchania samych pozwanych. Sąd wobec tego uczynił zadość wymogowi wyrażonemu w treści art. 328 § 2 k.p.c. i wskazał dowody, na których oparł ustalenia faktyczne. Uczynił to w sposób bardzo skrótowy, aczkolwiek wystarczający dla prawidłowego dokonania kontroli instancyjnej zapadłego orzeczenia. W ramach pisemnych rozważań nie zostało wskazane dokładnie jak poszczególny dowód został oceniony. Jednak Sąd Odwoławczy nie ma w tym zakresie żadnych wątpliwości. Nieścisłość dotycząca daty pozyskania przez pozwanych wiedzy o przyznaniu kolejnego lokalu socjalnego, jak już powyżej wskazywano nie ma istotnego znaczenia dla całokształtu tej spraw.

W sprawie poza zakresem sporu pozostawała okoliczność spełnienia przesłanek roszczenia odszkodowawczego, mającego swoje źródło w przepisie art. 18 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 1610)

Z uwagi na wygaśnięcie tytułu prawnego do korzystania ze spornego lokalu pomiędzy powódką a pozwanymi powstał w chwili obecnej nowy nienazwany stosunek prawny, który polega na tym, że korzystający z lokalu pozwany musi uiszczać właścicielowi odszkodowanie, na które wskazuje art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego, w wysokości wskazanej w przepisie art. 18 ust. 3 powołanej ustawy.

Powódka wykazała zarówno zasadę roszczenia – fakt zamieszkiwania przez pozwanych bez podstawy prawnej w lokalu wchodzącym w skład jej zasobów, jak też jego wysokość, choć w tym zakresie należy zauważyć, że pozwani należności tej, w zakresie jej wysokości, nie kwestionowali.

Zarzuty pozwanych skoncentrowały się na odmowie zastosowania art. 5 k.c. w odniesieniu do całości żądania. Zaznaczyć należy, że w błędzie pozostają pozwani, twierdząc że Sąd Rejonowy w ogóle nie zastosował normy art. 5 k.c. Wyrazem jej zastosowania w postępowaniu pierwszoinstancyjnym jest oddalenie powództwa w zakresie żądanych przez powódkę odsetek od należności głównej, jak również odstąpienie od obciążania pozwanych kosztami postępowania, należnymi powódce. W istocie bowiem pozwani przegrali całe postępowanie i winni powódce zwrócić poniesione przez nią koszty procesu.

Pomimo formułowania zarzutów naruszenia prawa procesowego, w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. i prawa materialnego, w postaci art. 5 k.c. w istocie apelacja pozwanych sprowadza się do przedstawienia stanowiska, że sytuacja pozwanych jest na tyle szczególna, że uzasadnia zastosowanie art. 5 k.c. w odniesieniu do całości żądania powódki.

W ocenie Sądu Okręgowego, z treści art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, wynika że do zapłaty odszkodowania zobowiązane są osoby zajmujące lokal. Oczywistym nie potwierdziły się zarzuty formułowane przed Sądem Rejonowym, że M. L. nie ponosi odpowiedzialności za powstałe zobowiązanie, gdyż w okresie w jakim powstało zadłużenia miała być osobą niepełnoletnią. W istocie bowiem, w odniesieniu do małoletnich nie można przypisać im woli pozostawania w danym lokalu, stąd przyjmuje się że osoby małoletnie nie są zobowiązane do zapłaty odszkodowania. Zarzutów tych pozwani nie podtrzymywali na etapie postępowania apelacyjnego, jako że Sąd Rejonowy słusznie zauważył, że pozwana M. L., w okresie za który dochodzona jest przez powódkę należność, była już pełnoletnia.

Sąd Odwoławczy wskazuje, że nie było także żadnych podstaw do uznania, że powinno dojść do oddalenia powództwa na podstawie art. 5 kodeksu cywilnego.

Pozwani doskonale zdawali sobie sprawę, że ich obowiązkiem jest uiszczenie należności za lokal w związku z zamieszkiwaniem w nim po wydaniu wyroku eksmisyjnego. Co więcej odszkodowanie jakie byli zobowiązani uiszczać odpowiadało wysokości płaconego dotychczas czynszowi najmu. Przez cały okres poczynając od października 2013 r. do września 2015 r. samodzielnie nie dokonali żadnych wpłat. Jedyne wpłaty pochodziły z dodatku mieszkaniowego, jaki uzyskali po wskazówkach udzielonych przez pracowników powódki.

Wyjaśnić należy, że odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c., musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. Stosowanie art. 5 k.c. może bowiem wchodzić w grę w każdym wypadku, gdy w świetle oceny określonego stanu faktycznego, przy uwzględnieniu treści konkretnej normy prawnej włącznie z jej celem, można mówić o tym, iż korzystanie przez osobę zainteresowaną z przysługującego jej uprawnienia pozostaje w sprzeczności z określonymi zasadami.

Istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji lub unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c., musi być zatem uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości (por. wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2012 r., sygn. akt II CSK 484/11).

Sąd Okręgowy przypomina, że przy stosowaniu tego przepisu trzeba mieć też na względzie, że domniemywa się, iż korzystający ze swego prawa, w niniejszej sprawie pozwany, który podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego (ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa). Dopiero istnienie szczególnych okoliczności może to domniemanie obalić i pozwolić na zakwalifikowanie określonego zachowania, jako nadużycia prawa, niezasługującego na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (por. wyrok SN z dnia 30 kwietnia 2015 r., sygn. akt II CSK 383/14, LEX nr 1745792).

Jednocześnie wymaga zaakcentowania, że regulacja art. 5 k.c. jednoznacznie stanowi o tym, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Natomiast zasady współżycia społecznego są to szczególne reguły postępowania w życiu społecznym, nie będąc przy tym oczywiście regułami o charakterze prawnym. Powszechnie uznaje się związek zasad współżycia społecznego z zasadami moralnymi, które odnoszą się do stosunków międzyludzkie. Odwołanie się do zasad moralnych pozwala czy wręcz nakazuje poszukiwanie prawdy, dobra, sprawiedliwości, przy porzuceniu prawniczych wybiegów. Nadużycie „nie jest” bowiem wykonywaniem prawa i nie mieści się w granicach jego treści. Ponadto nadużycia prawa podmiotowego może dopuścić się każdy uprawniony, jak również nie ma wpływu na stosowanie art. 5 k.c. charakter podmiotu przeciwko któremu skierowane jest zachowanie będące nadużyciem prawa podmiotowego. Wskazany przepis, jako klauzula generalna, służy ocenie wykonania wszystkich praw podmiotowych, niezależnie od ich przynależności do określonej części prawa cywilnego - klauzula generalna zawarta w art. 5 k.c. nie kształtuje praw podmiotowych ani nie zmienia praw wynikających z innych przepisów.

Przez zasady współżycia społecznego, o których mowa w art. 5 k.c., należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania w stosunkach społecznych. Przy ustalaniu ich znaczenia można więc odwoływać się do takich powszechnie używanych i znanych pojęć, jak „zasady słuszności”, „zasady uczciwego obrotu”, „zasady uczciwości” czy „lojalności”. Klauzula generalna musi być jednak wypełniona konkretną treścią, odnoszącą się do okoliczności sprawy rozpoznawanej przez sąd. Stwierdzenie, że powód nadużywa prawa podmiotowego, wymaga ustalenia okoliczności pozwalających skonkretyzować, które działania pozostają w sprzeczności z normami moralnymi godnymi ochrony i przestrzegania w stosunkach społecznych.

Tymczasem powódka realizuje uprawnienia ustawowe dochodząc od pozwanych roszczenia mającego źródło w przepisie art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów. Nie można tracić z pola widzenia, że to pozwani nie wypełniając swojego obowiązku zapłaty naruszają zasady słuszności i uczciwości. Oczywiście można zrozumieć trudną sytuację w jakiej się znaleźli; jednak błędne jest ich oczekiwanie, że zostaną zwolnieni z obowiązku zapłaty. W działaniu powódki trudno doszukiwać się działań, które mogłyby zostać ocenione jako nadużycie prawa podmiotowego. Tymczasem z apelacji pozwanych można wyprowadzić wniosek, że wyłącznie sytuacja życiowa w jakiej się znaleźli winna skutkować zastosowaniem art. 5 k.c. Tymczasem zastosowanie tego przepisu nie może prowadzić do modyfikacji normy prawnej, ani do nabycia prawa lub jego zniweczenia. Uwzględnienie zarzutu nadużycia prawa podmiotowego oznacza jedynie, że w konkretnych okolicznościach faktycznych, ocenianych in casu, przyznane normą prawną istniejące prawo podmiotowe zostaje zakwalifikowane jako wykonywane bezprawnie i w konsekwencji nie podlega ochronie. Przepis art.5 k.c. jako przepis o charakterze wyjątkowym, którego zastosowanie prowadzi do ograniczenia praw, musi być wykładany ściśle oraz stosowany ostrożnie i w wyjątkowych wypadkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2017 r. sygn.. akt (I CSK 447/15).

Klauzula generalna niedopuszczalności czynienia ze swego prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego ma na celu zapobieganie stosowania prawa w sposób prowadzący do skutków nieetycznych lub rozmijających się w sposób zasadniczy z celem danej regulacji prawnej. Jeśli więc uwzględnienie powództwa, zgodnego z literą prawa, powodowałoby skutki rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące.

Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy sytuacja osobista i majątkowa pozwanych nie ma charakteru wyjątkowego, zwłaszcza że pozwany D. L. nie w pełni wykorzystuje swoje możliwości zarobkowe.

Tak argumentując, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji wywiedzionej przez pozwanych, co skutkowało jej oddaleniem w oparciu o art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie 1.

O kosztach postępowania, w punkcie 2, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na trudną sytuację życiową, zdrowotną pozwanych. Zasądzanie kosztów postępowania byłoby w ich sytuacji dodatkowym utrudnieniem, zwłaszcza że są zobowiązani spłacić na rzecz powódki znaczną kwotę.

W punkcie 3 wyroku Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi z urzędu M. C. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie kwotę 2214 zł, uwzględniającej należny podatek VAT tytułem pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu w instancji odwoławczej. Należność została ustalona w oparciu o § 8 pkt 5 i § 16 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1715), przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia oraz okoliczności, że obecny pełnomocnik nie reprezentował pozwanych w postępowaniu I – instancyjnym.

Jednocześnie mając na uwadze wniosek poprzedniego pełnomocnika pozwanych o przyznanie mu kosztów niezależnie od orzeczenia zawartego w punkcie 3. wyroku, Sąd wskazuje na regulację zawartą w art. 53 ust. 4 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego uchwalonego uchwałą nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r., zgodnie z którym radca prawny przystępujący do sprawy lub ją przejmujący powinien poinformować klienta o potrzebie rozliczenia się z dotychczasowym lub poprzednim doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.

Reasumując orzeczono jak w sentencji wyroku.

SSO Violetta Osińska SSO Tomasz Sobieraj SSO Katarzyna Longa

Sygn. akt II Ca 1430/17 S., dnia 11 czerwca 2018 r.

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować i zakreślić w kontrolce uzasadnień;

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanych;

3.  po dołączeniu (...) akta zwrócić Sądowi Rejonowemu Szczecin – Centrum w Szczecinie.