Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie :

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2018 r. w Katowicach

na rozprawie

skargi pozwanego o wznowienie postępowania

w sprawie z powództwa S. K. przeciwko A. S.

o zapłatę,

zakończonej prawomocnym nakazem zapłaty, wydanym w dniu 9 maja 2017 r. przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej w sprawie o sygn. I Nc 40/14,

na skutek apelacji A. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 30 listopada 2017 r., sygn. akt I C 524/15,

p o s t a n a w i a :

1)  uchylić zaskarżony wyrok i skargę o wznowienie postępowania odrzucić;

2)  zasądzić od skarżącego na rzecz S. K. 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 201/18

UZASADNIENIE

A. S. wniósł skargę o wznowienie zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty, wydanym w sprawie o sygnaturze I Nc 40/14 przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej, postępowania z uwagi na wykrycie środków dowodowych, które mogły mieć na wynik tej sprawy wpływ, i na tej podstawie wniósł o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości.

Przeciwnik skargi, S. K., wniósł o jej oddalenie.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił skargę.

Ustalił Sąd ten, że:

⚫

przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej toczyła się sprawa z powództwa S. K. przeciwko A. S. o zapłatę 518999,71 zł,

⚫

w dniu 9 maja 2014 r. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej na podstawie weksla wydał w sprawie I Nc 40/14 w postępowaniu nakazowym nakaz zapłaty, którym nakazał A. S., aby zapłacił S. K. 518999,71 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 2 kwietnia 2014 r. i z kosztami procesu,

⚫

od nakazu zapłaty A. S. wniósł zarzuty, które, wobec ich nieopłacenia, zostały postanowieniem z dnia 3 września 2014 r. odrzucone, wskutek czego nakaz uprawomocnił się w dniu 6 czerwca 2014 r.,

⚫

S. K. przechowywał w miejscu ogólnie dostępnym notatnik, w którym były odnotowane imiona, liczby oraz miesiące; znajdowały się tam także wpisy dotyczące pożyczek, a także zobowiązań jego samego,

⚫

w wyniku zawiadomienia przez A. S. o podejrzeniu popełnienia przez S. K. oszustwa toczyło się w Prokuraturze Rejonowej w C. postępowanie przygotowawcze, w toku którego dokonano przeszukania domu S. K. oraz zabezpieczono zeszyt formatu A5 w twardej okładce, z wizerunkiem głowy konia i z odręcznym zapisem na pierwszej stronie: (...); w toku czynności przesłuchany został S. K., który zeznał, że wpisy w zeszycie nie dotyczą zobowiązania A. S., a w dniu 13 sierpnia 2013 r. S. K. odebrał zabezpieczone w toku postępowania rzeczy, w tym ów zeszyt,

⚫

w połowie sierpnia 2015 r. notatnik S. K. znalazła A. S., jego córka, i poinformowała o tym skarżącego A. S., który wtedy o istnieniu notatnika się dowiedział,

⚫

skarżący w dniu 8 sierpnia 2017 r. wniósł przeciwko S. K. subsydiarny akt oskarżenia, w którym wskazał, że w całości spełnił swe wobec niego, ten zaś zażądał od niego dodatkowych wpłat, a na skutek jego gróźb od marca 2008 r. do grudnia 2011 roku uiszczał do jego rąk co miesiąc 4170,-zł.

Nie czynił Sąd ustaleń na okoliczności wykraczające poza granice zakreślone skargą o wznowienie postępowania.

W ustalonym stanie faktycznym doszedł Sąd Okręgowy do przekonania, że skarga A. S. o wznowienie postępowania nie zasługiwała na uwzględnienie, i przytoczył następujące argumenty:

Zgodnie z art. 399 k.p.c. można żądać wznowienia zakończonego prawomocnym wyrokiem postępowania, a w myśl art. 403§2 k.p.c. można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Skarga o wznowienie postępowania nie oznacza powrotu do sytuacji procesowej istniejącej przed wydaniem objętego skargą orzeczenia; rozpoczyna ona nowe postępowanie sądowe, które nie stanowi kontynuacji postępowania zakończonego uprzednio prawomocnym orzeczeniem. Zakres zainicjowanego skargą postępowania wyznaczają przepisy procedury cywilnej, a w myśl art. 412§1 k.p.c. sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia. Przedmiotem postępowania jest istnienie podstawy, na której w oparto skargę, oraz wpływ tej podstawy na treść wydanego w postępowaniu podlegającym wznowieniu orzeczenia, a zakres ponownego rozpoznania sprawy uwarunkowany jest wskazaną przez skarżącego przyczyną wznowienia, wyjście poza którą nie jest dopuszczalne. Na szerszą kognicję sądu w postępowaniu wznowieniowym nie wskazuje też art. 406 k.p.c., wedle którego do postępowania ze skargi o wznowienie stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, przepis ten nie dotyczy bowiem granic, w jakich sprawa jest ponownie rozpoznawana, a wskazuje jedynie, jakie przepisy proceduralne mają zastosowanie w postępowaniu wznowieniowym.

Skoro A. S. jako podstawę swej skargi wskazał art. 403§2 k.p.c., badaniu w sprawie niniejszej podlegać mogło jedynie istnienie notatnika oraz istotność jego zapisów dla wzruszenia wydanego w sprawie I Nc 40/14 prawomocnego orzeczenia. Samo istnienie notatnika nie budziło wątpliwości, a nie ma podstaw do przyjęcia, że skarżący wiedział o jego istnieniu już w czasie postępowania przygotowawczego, w toku którego jakiś notatnik zabezpieczono.

Istotne jest jednak, że notatnik nie został do akt sprawy złożony, a skarżący złożył jedynie jego fotokopie, które mogą stanowić dowód jego istnienia, nie mogą go jednak zastąpić. Na podstawie owych fotokopii nie można było ustalić, że do spłaty zobowiązania przez skarżącego faktycznie doszło, bez oryginału trudno byłoby bowiem ustalić prawdziwość zapisów, a także to, czyją ręką zostały nakreślone zawarte w nim adnotacje. Przy obecnym poziomie techniki nietrudno wszak byłoby dokonać w zapisy notatnika w fotokopiach ingerencji, a prawdziwość tych zapisów była przez S. K. podawana w wątpliwość. Ponadto notatnik nie zawiera żadnych konkretnych sformułowań, dotyczących spłaty zobowiązania przez skarżącego. Widnieją w nim tylko imiona, liczby i daty, brak jest nazwisk, a część zapisów jest wykreślona. Brak jest też potwierdzeń co do spłaty, ewentualnych podpisów dłużników czy innego rodzaju sformułowań, mogących świadczyć o dokonywanych spłatach. Kilku świadków wskazywało wprawdzie, że S. K. w notatniku zapisywał dokonywane przez pożyczkobiorców spłaty, nie pozwala to jednak na jednoznaczne ustalenie, że przedłożone kopie są kopiami tego notatnika, o którym zeznawali i że obejmują spłaty dokonane przez skarżącego., a w szczególności czy dotyczą one zawartej przez strony w dniu 15 lutego 2006 r. umowy pożyczki, zabezpieczonej wekslem in blanco, na podstawie którego wydano nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Nawet gdyby jednak przyjąć, że zapisy w notatniku odnoszą się do udzielanych przez S. K. pożyczek, to wskazać należy, że w subsydiarnym akcie oskarżenia skarżący jednoznacznie podniósł, że zapisy w notatniku nie dotyczą zaciągniętej pożyczki, a wpłat jedynie dokonywanych już po spłacie pożyczki, rzekomo pod wpływem gróźb ze strony S. K..

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił skargę.

W apelacji od opisanego wyżej wyroku powód zarzucił obrazę art. 403§2 k.p.c., art. 217§1 k.p.c. w związku z art. 278§1 k.p.c. i z art. 227§1 k.p.c. oraz naruszenie art. 233§1 k.p.c. i w oparciu o te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji lub o wyroku tego zmianę przez uchylenie nakazu zapłaty z dnia 9 maja 2014 r. i oddalenie powództwa.

Przeciwnik skargi wniósł o jej odrzucenie lub oddalenie i o zasądzenie na jego rzecz od skarżącego kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny, do którego wniesiony został przez skarżącego środek odwoławczy, nabrał wątpliwości co do dopuszczalności wniesionej skargi o wznowienie postępowania i w związku z tym ograniczył rozpoznanie sprawy do kwestii wstępnej, jaką była właśnie skargi dopuszczalność. Zbadanie tej kwestii wstępnej doprowadziło go do wniosku, że skarga winna, jako niedopuszczalna, podlec odrzuceniu z następujących względów:

Niesporne jest w sprawie, że postępowanie, którego skarga dotyczy, zakończone zostało prawomocnym nakazem zapłaty, wydanym w postępowaniu nakazowym. Nie ulega też wątpliwości, że – co do zasady – nie jest wykluczone wznowienie tak zakończonego postępowania, stanowisko takie bowiem powszechnie (i słusznie) przyjęte zostało i w doktrynie, i w orzecznictwie, na przykład wydanym w sprawie o sygnaturze I CZ152/17w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 1973 r., (OSNC z 1973 r., z. 7-8, poz. 143) lub w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 września 2013 r., wydanym w sprawie o sygnaturze III AUa 399/13. Za tezą taką przemawia wprost brzmienie art. 494§2 k.p.c., który stanowi, że nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie zarzutów, ma skutki prawomocnego wyroku. Rzecz w tym jednak, że postępowanie nakazowe (też upominawcze) ma swoją specyfikę, którą brać trzeba pod uwagę przy ocenie dopuszczalności wniesienia skargi o wznowienie postępowania.

Z pewnością możliwe jest wniesienie skargi o wznowienie zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty postępowania z powodu nieważności (art. 401 k.p.c.), z powodu późniejszego stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, z ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą (art. 401 ¹ k.p.c. i art. 403§4 k.p.c. w związku z art. 416 ¹ k.p.c.) względnie z powodu oparcia nakazu na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym, czy też w razie uzyskania nakazu za pomocą przestępstwa (art. 403§1 k.p.c.). Oczywiście możliwe jest także wznowienie postępowania w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku (nakazu), dotyczącego tego samego stosunku prawnego (art. 403§2 in principio k.p.c.). Odmiennie ocenić natomiast przyjdzie dopuszczalność powoływania się przez domagającego się wznowienia zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty na podstawy przewidziane w art. 403§2 in fine k.p.c., to jest na wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których nie mógł w poprzednim postępowaniu skorzystać. Dla przedstawienia takich okoliczności faktycznych lub takich środków dowodowych konieczne byłoby wszak rozpoczęcie i prowadzenie w sprawie, której skarga ma dotyczyć, postępowania dowodowego, to zaś możliwe byłoby jedynie w przypadku skutecznego wniesienia przez stronę zarzutów (sprzeciwu) od nakazu zapłaty. W razie niezaskarżenia przez nią skutecznie nakazu postępowanie takie w ogóle nie może się rozpocząć, stąd powoływanie się na okoliczności faktyczne lub dowody, które wcześniej nie były jej znane, nie ma żadnego znaczenia, nie ma bowiem postępowania, w którym można by je było badać. Tak skonstruowana skarga w istocie swej zmierza do odwrócenia skutków uchybienia przez stronę jej obowiązkom procesowym, które doprowadziło do uprawomocnienia się nakazu zapłaty, to zaś nie może zyskać akceptacji.

Wywody powyższe pozwalają na skonstruowanie następującej tezy:

Możliwe i dopuszczalne, co do zasady, jest wniesienie skargi o wznowienie zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty postępowania, ale tylko wtedy, gdy skarga ta opiera się na podstawach wskazanych w art. 401 k.p.c., w art. 401 ¹ k.p.c., w art. 403§1 k.p.c., w art. 403§2 in principio k.p.c. lub w art. 403§4 k.p.c. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie takiej skargi na jednej z podstaw przewidzianych w art. 403§2 in fine k.p.c., na skutek bowiem uprawomocnienia się nakazu zapłaty nie mogło się w ogóle rozpocząć postępowanie dowodowe.

Stanowisko takie zaprezentował też, jak się wydaje, Sąd Najwyższy w motywach swego postanowienia z dnia 15 lutego 2000 r., wydanego w sprawie o sygnaturze III CKN 1192/99.

Z powyższych względów, skoro skarga A. S. była niedopuszczalna, co winno było prowadzić do jej odrzucenia na podstawie art. 410§1 k.p.c., Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386§3 k.p.c. zaskarżony wyrok uchylił i skargę odrzucił.

Rozstrzygniecie o kosztach postępowania odwoławczego podstawę swą znajduje w normach art. 98 k.p.c.

SSA Ewa Jastrzębska SSA Piotr Wójtowicz SSA Lucyna Świderska-Pilis