Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Joanna Składowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSO Barbara Bojakowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa H. M. i J. S.

przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 10 lipca 2018 roku, sygnatura akt I C 545/15

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łasku, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 424/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Łasku, w sprawie z powództwa H. M. i J. S. przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W. o zadośćuczynienie, zasądził od pozwanego na rzecz powódki H. M. 35000 zł z ustawowymi odsetkami od 23 kwietnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty
i 1812,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 1 i 3); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. S. 15000 zł
z ustawowymi odsetkami od 23 kwietnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty i 1208,50 z tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 4 i 6); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 5), a także nie obciążył stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi (pkt 7).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski,
których istotne elementy przedstawiają się następująco:

13 września 2005 r. około godziny 3.40 nieznany sprawca kierujący pojazdem mechanicznym o nieustalonej marce na trasie między miejscowościami P. – M. doprowadził do zderzenia drogowego w postaci potrącenia pieszego P. M., który na skutek doznanych obrażeń ciała poniósł śmierć na miejscu

Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2005 r. umorzono śledztwo w sprawie wypadku drogowego zaistniałego w dniu 13 września 2005 r. na trasie między miejscowościami P. – M. w wyniku którego śmierć poniósł P. M., tj. o czyn z art. 177 § 2 k.k. z powodu niewykrycia sprawcy przestępstwa.

W toku postępowania przygotowawczego zawartość alkoholu we krwi zmarłego określono na 1,4 0/00.

Bezpośrednią przyczyną zgonu P. M. była niewydolność krążeniowo-oddechowa, wtórną – obrażenia czaszkowo – mózgowe z wymóżdżeniem, zaś pierwotną
– wypadek drogowy.

H. M. to matka zmarłego, a powódka J. S. to jego siostra. W dacie śmierci P. M. w/w miały odpowiednio po 56 i 25 lat.

P. M. nie założył własnej rodziny, był kawalerem. Odbywał służbę wojskową poza miejscem zamieszkania (miejscowość N. (...)), z tym że do domu rodzinnego przyjeżdżał średnio 1-2 razy w miesiącu. Otrzymywał rentę rodzinną po ojcu w wysokości 750 zł miesięcznie, nie pracował nigdzie zawodowo ani dorywczo.

Zanim zmarły poszedł do wojska mieszkał z matką i siostrą (i jej rodziną) w jednym domu. Wówczas ich kontakt był codzienny. Spędzał z powódkami święta, uczestniczył
w spotkaniach rodzinnych.

Relacje łączące zmarłego z powódką H. M. były bardzo dobre.

J. S. bardzo przeżyła śmierć brata. Przez okres około 6 miesięcy
po wypadku nie chciała z nikim utrzymywać żadnych kontaktów, zamknęła się w sobie

Pozwany pismami z 22 kwietnia 2015 r. odmówił powódkom wypłaty zadośćuczynienia w związku ze śmiercią ich syna oraz brata.

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody, uznając je za wiarygodne, gdyż były to przede wszystkim dowody z dokumentów, nie budzących wątpliwości
co do swej autentyczności, a także na podstawie zeznań świadków i przesłuchania powódek.

Z uwagi na to, że w sprawie zachodziła konieczność ustalenia przyczyn oraz przebiegu wypadku z dnia 13 września 2005 r., a także konieczność rozważenia kwestii przyczynienia się osoby zmarłej do powstania szkody, konieczne było dopuszczenie przez Sąd dowodu
w postaci opinii biegłych trzech różnych specjalności, w tym jednej łącznej, tj. z zakresu techniki samochodowej i rekonstrukcji zdarzeń drogowych, specjalisty medycyny sądowej oraz z zakresu medycyny sądowej, patomorfologii i toksykologii, które to opinie są pełne
i wyczerpujące i których to wnioski pozwoliły na wydanie rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd, w oparciu o art. 98 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) oraz art. 445 k.c. i art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. i orzecznictwo
z tym związane wskazał, że z poczynionych w przedmiotowej sprawie ustaleń faktycznych wynika, że więź rodzinna łącząca powódkę H. M. z synem była bardzo silna, miała charakter szczególny, co przez lata utrudniało powódce zracjonalizowanie
i zaakceptowanie faktu jej zerwania.

W ocenie Sądu również J. S. wykazała, w sposób nie budzący wątpliwości, iż na skutek śmierci P. M., jej brata, zostały naruszone jej dobra osobiste polegające na prawie do życia w rodzinie. Biorąc pod uwagę powyższe uznano, że powódki jako osoby najbliższe poszkodowanego doznały niewątpliwie znacznej krzywdy. Dlatego uznano, że co do zasady ich roszczenia są usprawiedliwione.

W oparciu o art. art. 362 k.c. Sąd stwierdził, że w świetle dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń uznano, iż poszkodowany do wypadku przyczynił się w zakresie 50 %.

Sąd przy ocenie stopnia przyczynienia wziął pod uwagę stan nietrzeźwości P. M., gdyż ten w niewątpliwy sposób został wykazany badaniem przeprowadzonym w toku postępowania przygotowawczego. Stan ten mógł nieć wpływ
na sposób poruszania się zmarłego. Z uwagi na brak bezpośrednich świadków, udokumentowane oraz zarejestrowane ślady na jezdni, nie można wykluczyć, że do wypadku doszło albowiem syn oraz brat powódek poruszał się lub stał w obszarze jezdni, nie ustępując przy tym pierwszeństwa nadjeżdżającym samochodom, ewentualnie wtargnął nagle na jezdnię z pobocza przed bezpośrednio zbliżający się samochód.

Z uwagi na powyższe Sąd uznał, iż zasadnym jest żądanie H. M.
w zakresie kwoty 70000 zł, zaś J. S. - w zakresie kwoty 30000 zł,
zaś po obniżeniu tych kwot o 50% zasądzono na ich rzecz odpowiednio kwotę 35000 zł
oraz kwotę 15000 zł.

Podkreślono również, iż powódki w wyniku tej śmierci nie stały się zupełnie samotne, bez rodziny, bo mogą kompensować tą stratę (i robią to) utrzymując relacje z córką oraz wnukiem (powódka H. M.), z matką, współmałżonkiem oraz synem (powódka J. S.). Poza tym, zdaniem Sądu, krzywdę powódek łagodzi również upływający czas, a od wypadku minęło już prawie 13 lat.

O odsetkach ustawowych i odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 481 k.c. i zasądził je od 23 kwietnia 2015 r. - dzień po wydaniu decyzji odmownej przez pozwanego.

W pozostałym zakresie powództwo o zadośćuczynienie oddalono.

Według Sądu, roszczenie powódek nie uległo przedawnieniu, ponieważ zgodnie
z art. 442 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 10 sierpnia 2007 roku, jeżeli szkoda wyniknęła z występku, tak jak w niniejszej sprawie, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat 10 od dnia popełnienia przestępstwa. W dniu 20 sierpnia
2007 roku wszedł w życie przepis art. 442 ¹ k.c., który w § 2 przedłużył okres przedawnienia
do 20 lat. Przepisy międzyczasowe związane z w/w zmianą kodeksu cywilnego przewidują, że nowy 20-letni termin przedawnienia stosuje się do roszczeń, które powstały przed dniem 10 sierpnia 2007 roku, jeżeli na ten dzień nie nastąpiło jeszcze przedawnienie według przepisów dotychczasowych. Bieg terminu przedawniania w niniejszej sprawie rozpoczął się w dniu popełnienia przestępstwa, czyli w dniu 13 września 2005 roku. W dniu 10 sierpnia 2007 roku nie minął jeszcze 10-leni okres przedawnienia i dlatego w niniejszej sprawie
ma zastosowanie 20-letni okres przedawnienia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. oraz art. 102 k.p.c.,
nie uwzględniając wniosku pełnomocnika powódek by podwyższyć wynagrodzenie
do wysokości podwójnej stawki podstawowej.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pozwany, zaskarżając go w części
pkt 1, 3, 4 i 6 wyroku, zarzucając:

I/ w zakresie rozstrzygnięcia o przedawnieniu:

- naruszenie przepisu prawa procesowego art. 11 k.p.c. wykładanego a contrario, poprzez niezastosowanie i pominięcie ugruntowanego stanowiska, iż sąd cywilny posiada kompetencje do samodzielnego stwierdzenia, iż czyn niedozwolony, stanowiący źródło szkody jest przestępstwem. Prawidłowo zastosowana wykładnia tego przepisu w niniejszej sprawie winna prowadzić do wniosku, iż sąd cywilny posiada kompetencje do dokonania tych ustaleń we własnym zakresie, czego jednak nie uczynił Sąd I instancji, co powinno skutkować oddaleniem powództwa w całości;

- naruszenie przepisu prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez dokonanie przez Sąd I instancji oceny dowodów w sposób przekraczający granicę swobodnej ich oceny oraz w sposób niewszechstronny i nielogiczny polegający na tym, że:

a/ Sąd ustalił, iż obrażenia poszkodowanego powstałe w wyniku wypadku były skutkiem popełnienia przestępstwa mimo, iż nie rozważył, w oparciu o zasady prawa karnego, istnienia przedmiotowych i podmiotowych znamion przestępstwa. Sąd nie dokonał w tym zakresie jakiejkolwiek obiektywnej oceny dowodów;

b/ Sąd I instancji pominął, że z dowodu z opinii biegłych z zakresu medycyny sądowej, patomorfologu i toksykologii wynika, iż nie można okoliczności niniejszego wypadku przyjąć jako pewnych, a przede wszystkim nie można ustalić w sposób pewny
w jakiej pozycji znajdował się poszkodowany, który najprawdopodobniej został przejechany, co wynika też z niedostatków w protokole sekcji zwłok, a więc w sprawie nie ujawniono wystarczających dowodów pozwalających ustalić, że w sprawie doszło do popełnienia przestępstwa;

- naruszenie przepisu prawa procesowego art. 231 k.p.c. poprzez błędne domniemanie, że kierujący pojazdem dopuścił się popełnienia przestępstwa, podczas gdy takiego domniemania nie można wyprowadzić z samego faktu zaistnienia zdarzenia na drodze, a brak jest innych dowodów o tym świadczących, co więcej wina sprawcy czynu zabronionego nie może być oceniana w kontekście prawdopodobieństwa podejmowania się przez sprawców określonych działań i zachowań, lecz musi wynikać z ustalonego stanu faktycznego;

- naruszenie przepisów prawa materialnego art. 442 ¹ § 2 w zw. z art. 6 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie w sprawie i poprzez przyjęcie, że możliwe jest rozstrzygnięcie,
iż szkoda wynikła ze zbrodni lub występku pomimo nieustalenia przedmiotowych
i podmiotowych przesłanek zaistnienia przestępstwa. Prawidłowa wykładnia tego przepisu
w niniejszej sprawie powinna prowadzić do wniosku, iż dowody pozwalające
na zrekonstruowanie okoliczności i przebiegu zdarzenia, nie dają podstaw do ustalenia,
że w sprawie doszło do popełnienia przestępstwa, a więc nie zostały spełnione przesłanki
dla zastosowania wydłużonego terminu przedawnienia roszczeń i norma prawna wynikająca
z tego przepisu nie znajdzie w sprawie zastosowania;

- naruszenie przepisu prawa materialnego art. 442 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez nieuzasadnione pozbawienie Pozwanego gwarancyjnej funkcji przedawnienia, w sytuacji
gdy strona powodowa nie była w stanie przedstawić dowodów uzasadniających ustalenie znamion przestępstwa, które pozwalałoby przyjąć znacznie dłuższy termin przedawnienia roszczeń;

- naruszenie przepisu prawa materialnego art. 442 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie przedawnienia roszczeń powódek wobec pozwanego;

II/ z daleko posuniętej ostrożności - w przedmiocie odsetek:

- naruszenie przepisu prawa procesowego art. 316 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie,
że Sąd wdając wyrok bierze za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, a tym samym zasądza zadośćuczynienie przy uwzględnieniu zmiany wymiaru krzywdy w czasie i tym samym brak jest podstaw do uznania, że w dacie poprzedzającej wydanie orzeczenia w sprawie Pozwany opóźniał się ze spełnieniem świadczenia;

- naruszenie przepisu prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez dokonanie przez Sąd I instancji oceny dowodów w sposób przekraczający granicę swobodnej ich oceny oraz w sposób niewszechstronny i nielogiczny polegający na tym, że Sąd I instancji pominął, że Powódki dopiero podczas przesłuchania przed Sądem I instancji miały możliwość wiążącego je (pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań) wypowiedzenia się co do rozmiaru doznanej krzywdy i jej oceny z perspektywy czasu,
co daje obiektywną możliwość ustalenia wysokości należnego zadośćuczynienia dopiero
na etapie zamknięcia rozprawy i ogłoszenia wyroku, co powinno skutkować zasądzeniem odsetek od zadośćuczynienia od dnia ogłoszenia wyroku, podczas Sąd I instancji błędnie uznał, że terminem naliczania odsetek powinna być data 23 kwietnia 2015 r.;

- naruszenie przepisu prawa materialnego art. 481 § 1 k.c. poprzez błędne uznanie,
iż w dniu 23.04.2015 r. można było mówić o świadczeniu pieniężnym w rozumieniu
art. 481 § 1 k.c., podczas gdy ustalenia dotyczące obliczania terminu przedawnienia roszczenia, rozmiaru szkody i związanego z tym zadośćuczynienia zostały dokonane w toku postępowania przed I instancją, a ostateczna kwota zadośćuczynienia skonkretyzowana
w wyroku;

- naruszenie przepisu prawa materialnego art. 442 ¹ § 2 k.c. poprzez pominięcie,
że w dacie 23.04.2015 r. pozwany nie był uprawniony samodzielnie rozstrzygać o bycie przestępstwa i możliwości zastosowania u powódek dłuższego terminu przedawnienia roszczeń i wypłaty zadośćuczynienia, gdyż żaden inny podmiot poza sądem powszechnym, nie może sprawować wymiaru sprawiedliwości i w sposób wiążący dokonywać oceny,
czy dany czyn stanowi przestępstwo;

- naruszenie przepisu prawa materialnego art. 448 k.c. poprzez błędną wykładnię
i pominięcie, że:

a/ w chwili wyroku jednoznacznie określana jest zarówno odpowiedzialność Pozwanego, jak i wysokość świadczenia, co skutkowało zasądzeniem odsetek od dnia następnego po dniu wniesienia pozwu, podczas gdy w przypadku zadośćuczynienia
na podstawie art. 448 k.c., odsetki należą się od daty wyrokowania;

b/ zasądzenie zadośćuczynienia oraz ustalenie jego wysokości stanowi fakultatywne uprawnienie Sądu i nie jest roszczeniem wymagalnym przed datą jego zasądzenia poprzez orzeczenie odsetek za okres wcześniejszy niż dzień ogłoszenia orzeczenia w sprawie;

- naruszenie przepisu prawa materialnego art. 109 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) poprzez nie uwzględnienie, iż przepis ten zobowiązuje Pozwanego do wypłaty w terminie 30 dni kwoty jedynie w przypadkach,
w których nie istnieje konieczność dokonania wyjaśnień, od których zależy zasadność
lub wysokość świadczenia, poprzez orzeczenie odsetek za okres wcześniejszy niż dzień uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie; skoro w niniejszej sprawie do rozstrzygnięcia
w zakresie istnienia przestępstwa, zasadności zarzutu przedawnienia doszło w wyroku;

- naruszenia przepisu prawa materialnego art. 14 pkt. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) poprzez nieuwzględnienie, iż przepis ten dopuszcza możliwość określenia innego momentu wymagalności świadczenia ubezpieczyciela, w przypadku
gdy ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego, co miało miejsce w niniejszej sprawie, gdyż w wyroku Sąd winien rozstrzygnąć kwestię istnienia przestępstwa, zasadności zarzutu przedawnienia, wysokości należnego zadośćuczynienia.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części i tym samym oddalenie powództwa w całości; zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed sądem I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; zasądzenie od powódek
na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódki wniosły o jej oddalenie i zasądzenie od strony pozwanej na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznając apelacje pozwanego należy uznać, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, co skutkuje koniecznością wydania wyroku kasatoryjnego.

Odnosząc się do zarzutu apelacji dotyczącego naruszenia art. 11 k.p.c. należy
w całości zgodzić się ze skarżącym, że samo postanowienie o umorzeniu postępowania karnego w sprawie wypadku drogowego z 13 września 2005 r. w wyniku którego śmierć poniósł P. M., to jest czyn z art. 177 § 2 k.k. z powodu niewykrycia sprawcy przestępstwa, nie przesadza, że rzeczywiście do tego przestępstwa doszło.

Sąd Rejonowy błędnie przy tym przyjął, że okoliczności zdarzenia wyrządzającego szkodę nie są między stronami sporne. Pomimo dopuszczenia dowodów z opinii biegłych z zakresu rekonstrukcji wypadków i medycyny sądowej Sąd Rejonowy nie poczynił żadnych ustalań, co do przebiegu samego wypadku oraz czy sama śmierć bezpośrednio poszkodowanego pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym z wypadkiem.

Trafnie zauważa apelujący, że nie można domniemywać popełnienia przestępstwa,
a Sąd odnosząc się do zarzutu przedawnienia ograniczył się tylko do przytoczenia terminów przedawnienia nie czyniąc żadnych ustaleń i rozważań w zakresie znamion przestępstwa.

W tym miejscu należy przypomnieć, że znamieniem strony przedmiotowej spowodowania wypadku jest naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu. Pojęcie tych zasad obejmuje zarówno zasady ujęte w przepisach prawa drogowego, jak też wynikające z istoty bezpieczeństwa w ruchu zasady prakseologiczne odnoszące się do danej sfery ruchu.

Zasady bezpieczeństwa dotyczące ruchu drogowego określone zostały w ustawie
z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.). Do najistotniejszych zasad ujętych w przepisach o ruchu drogowym należą zasady wymijania, omijania przeszkód przez pojazdy w terenie niezabudowanym
oraz poruszania się pieszych po jezdni w terenie niezabudowanym.

Przestępstwo spowodowania wypadku komunikacyjnego ma charakter skutkowy, konieczne więc jest ustalenie, że pomiędzy stwierdzonym naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu, a zaistniałym wypadkiem zachodzi związek przyczynowy.

W związku z tym, że Sąd Rejonowy w zakresie ustalenia popełnienia przestępstwa ograniczył się tylko do lakonicznego stwierdzenia, że bezpośrednio poszkodowany zginał
w wypadku na skutek popełniania przestępstwa, nie czyniąc żadnych w tym zakresie ustaleń, pomimo przeprowadzenia postępowania dowodowego, ani nie wyjaśnił podstawy prawnej popełnionego czynu zabronionego, należało przyjąć, że zachodzi nierozpoznanie istoty sprawy.

Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego co było przedmiotem sprawy,
a mianowicie czy nie doszło do przedawnienia roszczenia powódek. Brak ustaleń,
czy zachowanie kierującego pojazdem wypełnia przedmiotowe znamiona czynu zabronionego art. 177 § 2 kk uniemożliwia Sądowi Okręgowemu ocenę dalszych zarzutów apelującego
a dotyczących przedawnienia roszczenia.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji winien w oparciu o przeprowadzone dowody ustalić przebiegu zdarzenia z 13 września 2005 r. i dokonać oceny, czy w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy można przyjąć,
że zachowanie nieustalonego sprawcy wypełnia przedmiotowe znamiona czynu zabronionego z art. 177 k.k. Następnie konieczne będzie rozważenie wszystkich okoliczności jego popełnienia i rozważenie, czy przy uwzględnieniu jedynie kryteriów obiektywnych, można przyjąć, iż działanie sprawcy (nieustalonego kierowcy) było w tych okolicznościach zawinione, mając na uwadze miejsce i czas wypadku.

Dopiero wówczas możliwa będzie ocena zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia.

Z tych wszystkich Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w części zaskarżonej, czyli co do punków 1, 3, 4, 6 i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Łasku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W związku z uchyleniem wyroku bezprzedmiotowe było odnoszenie się do dalszych zarzutów zawartych w apelacji a zgłoszonych z daleko posuniętej ostrożności
- w przedmiocie odsetek.