Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Romuald Kompanowski

Protokolant sekr. sądowy Małgorzata Przybyła

po rozpoznaniu w dniu 27 lipca 2018 r. w Kaliszu

odwołania A. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 1 marca 2018 r. Nr (...)

w sprawie A. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 1 marca 2018 6 kwietnia 2018 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje odwołującemu A. J. prawo do emerytury poczynając od dnia (...).

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., decyzją z 1.03.2018r. odmówił A. J. prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach podając, że wnioskodawca nie osiągnął wymaganego, co najmniej 25-letniego okresu ubezpieczenia.

Następnie, kolejnymi decyzjami (w tym jedną - uchylającą decyzję z 1.03.2018 r.) organ rentowy podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko, podając, że A. J. nadal nie legitymuje się co najmniej 25-letnim okresem ubezpieczenia.

Ostatecznie organ rentowy uznał, że odwołujący wykazał staż pracy wynoszący 23 lata, 8 miesięcy oraz 29 dni.

Organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy do 25-letniego okresu ubezpieczenia, okresu uzupełniającego wskazanego w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. pracy wykonywanej w gospodarstwie rolnym rodziców K. oraz Z. małż. J. w T., w okresach od:

- dnia 01.07.1973r. do dnia 31.08.1973r.;

- dnia 20.06.1976r. do dnia 30.09.1976r.;

- dnia 08.05.1977r. do dnia 17.05.1977r.;

- dnia 14.08.1977r. do dnia 31.10.1978r.;

- dnia 28.03.1979r. do dnia 31.03.1979r.;

- dnia 02.03.1980r. do dnia 31.03.1980r.

W uzasadnieniu decyzji z dnia 26.06.2018r. (...) Oddział w O. wskazał, iż uczęszczanie przez wnioskodawcę w spornym okresie do (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) w O. jak i podejmowanie zatrudnienia po ukończeniu szkoły jako pracownik najemny wykluczało pozostawanie w dyspozycji do stałego wykonywania prac w gospodarstwie rolnym rodziców, i wobec powyższego dokonywane przez A. J. czynności mogły mieć jedynie charakter doraźny, pomocniczy. Organ rentowy uznał nadto, że odwołujący nie udokumentował podlegania ubezpieczeniom społecznym rodziców, i tym samym nie spełnił warunku domownika w świetle przepisu art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20.12.1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Odwołanie od decyzji (...) Oddział w O. z 1.03.2018 r. złożył A. J. wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury, przy zaliczeniu spornego okresu pracy podejmowanej w gospodarstwie rolnym rodziców. Odwołujący, powołując się na orzecznictwo, podał, że zakres wykonywanych przez niego czynności nie miał charakteru okazjonalnej pomocy, lecz pełnowymiarowej pracy, zależnej głównie od specyfiki prowadzonego gospodarstwa.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na argumentację przytoczoną w uzasadnieniu decyzji z dnia 26.06.2018r.

Sąd ustalił, co następuje:

Bezspornym jest, iż organ rentowy do 25 letniego okresu składkowego zaliczył odwołującemu A. J. urodzonemu (...) następujące okresy:

- od 01.09.1973 r. do 19.06.1976 r.: nauka zawodu w (...) w O.;

- od 25.01.1979 r. do 27.03.1979 r.: odbywanie zasadniczej służby wojskowej;

- od 01.11.1978 r. do 24.01.1979 r. oraz od dnia 01.04.1979 r. do 01.03.1980 r.: praca wykonywana w Usługowym Zakładzie (...).

Nie ulega również wątpliwości, że w okresie od 01.10.1976 r. do 07.05.1977 r. oraz w okresie od 01.04.1980 r. do 31.08.1999 r. odwołujący pracował w (...) jako kierowca, natomiast w okresie od 18.05.1977 r. do 13.08.1977 r. był zatrudniony w Zakładach (...) w O. jako pomocnik przodownika roty.

Z akt rentowych wynika nadto, że A. J. pobierał od dnia 01.10.1999 r. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

/bezsporne/

Pismem z 2.11.1977 r. skierowanym do (...) w Radziwiłłowie odwołujący wystąpił o zatrudnienie go w powyższej jednostce poczynając od 3.11.1977 r. w charakterze murarza. Załatwiając powyższy wniosek wskazana wyżej spółdzielnia mająca siedzibę w G. zawarła 3.11.1977 r. z odwołującym umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na okres próbny 2 tygodni po upływie którego stosunek pracy miał się przekształcić w zawarty na czas nieokreślony. W umowie określona została stawka zaszeregowania pracownika w kwocie 15,50 zł za godzinę według zasad określonych uchwałą (...) oraz prawo do premii uznaniowej. 13.02.1978 r. Spółdzielnia potwierdziła odwołującemu zatrudnienie czyniąc odpowiednią adnotację o zatrudnieniu w jego legitymacji ubezpieczeniowej. 10.04.1978 r. odwołujący wystąpił do Spółdzielni o udzielenie mu na ten dzień urlopu bezpłatnego na co uzyskał zgodę.

dowód: legitymacja ubezpieczeniowa, umowa o pracę, podanie z 2.11.1977 r., wniosek z 10.04.1978 r. w aktach akta rentowych.

Odwołujący pracował na rzecz (...) w okresie od 03.11.1977 r. do 9.04.1978r. Poza umową o pracę, wnioskodawca, nie podpisywał w tej Spółdzielni innych dokumentów. Nie był jej członkiem. Co miesiąc otrzymywał z tytułu świadczonej pracy wynagrodzenie. Wykonywał tam pracę w wymiarze 8 godzin dziennie, każdego dnia roboczego, od dnia rozpoczęcia pracy do 09.04.1978r. Wnioskodawca skierował prośbę o urlop bezpłatny w dniu 10.04.1978 r., ponieważ musiał przystąpić do pracy w gospodarstwie.

dowód: zeznania odwołującego

Odwołujący, w miejscowości M. T. 203 był zameldowany od urodzenia, tj. od (...) do dnia 25.07.1980 r. Wraz z odwołującym, w spornym okresie zamieszkiwali pod wskazanym wyżej adresem również Z. J. (ojciec odwołującego), K. J. (matka), J. J. (2) (brat) oraz M. J. (brat). Właścicielami gospodarstwa, w Małej T., od 22.09.1972 r., byli rodzice odwołującego. Odwołujący trzyletnią (...) (...) w O. w zawodzie murarz tynkarz ukończył w dniu 19.06.1976r.

dowód: zaświadczenie Urzędu Gminy w O. z dnia 23.08.2016r. – akta rentowe, zaświadczenie Urzędu Gminy O. z dnia 13.09.2016r. – akta rentowe, akt własności ziemi – akta rentowe, świadectwo ukończenia szkoły zasadniczej – akta rentowe.

Gospodarstwo rolne rodziców odwołującego miało powierzchnie 1,72 ha, położone było w T.. W skład gospodarstwa wchodziły grunty orne oraz łąka. W gospodarstwie była trzoda chlewna w różnej liczbie między 10 a 15 sztuk oraz 2 krowy. Ojciec odwołującego pracował zawodowo w Zakładach (...) w O. a matka prowadziła gospodarstwo domowe. Odwołujący miał dwojga młodszych braci. Jeden z nich był młodszy od odwołującego o 2 lata, drugi o 4 lata. Bracia po szkole podstawowej kontynuowali naukę w szkole zawodowej, następnie podjęli prace zawodowe.

Odwołujący, w okresie przerw w zatrudnieniu, wykonywał codzienne prace w gospodarstwie rolnym w T. Nowej, w zakresie co najmniej 4 godzin dziennie. W momencie kiedy nie był nigdzie zatrudniony na obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa, poświęcał cały dzień. Odwołujący między innymi doił krowy, rano przygotowywał karmę dla zwierząt na południowe i wieczorne karmienie, wykonywał prace orne, wywoził obornik na pole i ręcznie na polu roztrząsał kosił zboże, zwoził zebrane z pola płoty rolne do zagrody. Część tych prac wykonywane było przy użyciu konia oraz sprzętu rolniczego sąsiada. Za te czynności zarówno odwołujący jak i jego matka musieli się udać na tzw. „odrobek”, najczęściej w/w odrabiali w okresie żniw, ale również jesienią, przy zbiorze ziemniaków. W okresie zimowym A. J. zajmował się głównie oprzętem zwierząt.

dowód: zeznania odwołującego, zeznania świadka K. H.

Ustalając powyższy stan faktyczny sąd dał wiarę zeznaniom K. H., a także zeznaniom złożonym przez samego odwołującego. Sąd dał wiarę również dokumentom przywołanym przy przedstawianiu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z 17.12. 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącymi pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ustawy.

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa wyżej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. w myśl uregulowania zawartego w przepisie art. 184 ust. 1 cytowanej ustawy mogą nabyć prawo do emerytury na powyższych warunkach po osiągnięciu wieku określonego w art.32 ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

- okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat

oraz

- okres składkowy i nieskładkowy wynoszący w przypadku mężczyzn co najmniej 25 lat.

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa wyżej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym wyżej przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z przepisem § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7. 02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach … /Dz. U. nr 8 poz. 43 z póz. zm. / za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami składkowymi, okresami nieskładkowymi oraz ewentualnie okresami uzupełniającymi / okresy ubezpieczenia rolniczego, okresy pracy w gospodarstwie rolnym /. W myśl § 4 ust.1 cytowanego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Przepis § 2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia wymaga dla zaliczania okresów pracy w warunkach szczególnych do okresów uprawniających do wcześniejszej emerytury aby praca taka była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Bezspornym jest, że odwołujący legitymuje się ponad 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, co wynika zresztą z treści decyzji organu rentowego.

Okolicznością sporną był zaś rozmiar okresu ubezpieczenia. Organ rentowy uznał bowiem, iż A. J. wykazał jedynie 23 lata, 8 m-cy oraz 29 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Nie zaliczył ZUS Oddział w O., do powyższego stażu pracy, pracy wykonywanej w gospodarstwie rolnym w T., jako okresu uzupełniającego w myśl art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy emerytalnej brakujący do przyznania emerytury okres ubezpieczenia, podając, że z uwagi na obowiązek szkolny jak i podejmowane prace najemne odwołujący prace w gospodarstwie rolnym mógł świadczyć jedynie pomocniczym charakterze tych prac.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego, tj. dokumentów zawartych w aktach rentowych jak i z zeznań odwołującego wynika jednoznacznie, iż A. J. od 3.11.1977 r. do 9.04.1978 r. tj. przez 5 m-cy i 7 dni wykonywał pracę w (...). Okres ten zgodnie z przepisem art. 6 ust. 2 pkt 1 lit.a cytowanej wyżej ustawy należy potraktować jako okres składkowy albowiem odwołujący był zatrudniony w charakterze pracownika najemnego uzyskując jednocześnie prawo do wynagrodzenia. Przemawia za taką kwalifikacją przedstawiona w organie rentowym zachowana w archiwum dokumentacja, z której wprost wynika ubieganie się przez odwołującego o zatrudnienie w pionie związanym z inwestycjami, zawarcie umowy o pracę, zawarcie w umowie pełnego wymiaru czasu pracy oraz stawki wynagrodzenia typowego dla pracowników najemnych. Te elementy są typowymi dla umownego stosunku pracy w odróżnieniu od stosunku powstałego w warunkach członkostwa osoby wykonującej pracę na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Co prawda w relacjach osób wykonujących pracę na rzecz takich jednostek najpierw występowała umowa o pracę po czym po upływie odpowiedniego okresu, takiej osobie spółdzielnia proponowała zmianę statusu z pracowniczego na członkowski i jeżeli osoba taka wyrażała zgodę to następowała zmiana statusu tej osoby w zakresie tytułu podlegania ubezpieczeniu społecznemu. W realiach niniejszej sprawy takie zmiany nie miały miejsca. Świadczy o tym brak jakichkolwiek dowodów wskazujących na przyjęcie odwołującego w poczet członków rsp oraz podanie o urlop bezpłatny jaki odwołujący złożył 10.04.1978 r. W przypadku członków spółdzielni zasadniczo takie urlopy nie występowały. Nie było więc warunków aby okres zatrudnienia odwołującego w okresie 3.11.1977 – 9.04.1978 rozpatrywać w aspekcie uregulowania zawartego w przepisie at. 6 ust. 2 pkt 12 cytowanej wyżej ustawy i możliwość zaliczenia okresu jako okresu ubezpieczenia uzależniać od wykazanego rozmiaru dniówek obrachunkowych.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również przypadające przed dniem 01.01.1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

I tak w szczególności, jako przesłankę zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 –go roku życia, przyjmuje się wymiar czasu tej pracy, przekraczający 4 godziny dziennie. ( por. wyrok SN z dnia 28.02.1997r., II UKN 96/96/, czy z dnia 19.12.2000r., II UKN 155/00.).

W judykaturze ( patrz m.in. wyrok SN z dnia 08.03.2011, II UK 305/10) , wykształcił się również pogląd, że o uwzględnieniu do uprawnień emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacenia składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 01.01.1983r.) przesądza również to, aby wykonywanie czynności rolniczych odbywało się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „ domownika „ z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20.12.1990r. „ o ubezpieczeniu społecznym rolników „ (Dz.U. z roku 2013, poz. 1403, ze zm.) . Zgodnie z przywołaną regulacją, przez domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego, albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Przyjmuje się więc, że za przypadające przed dniem 01.01.1983r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS uważa się okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po tym dniu dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. ( patrz m.in. wyrok SA w Łodzi z dnia 06.03.2014r, III AUa 613/13, LEX nr 1451675)

W orzecznictwie kładzie się również nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jednak oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, a z czym wiąże się wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. ( patrz m.in. wyrok SN z dnia 10.05.2000r., II UKN 535/99, OSNP 2001, nr 21, poz. 650) .

Przy takim ujęciu, istniały warunki do uznania wnioskodawcy jako okresy pracy w gospodarstwie rolnym należącym do rodziców następujących okresów:

- od dnia 20.06.1976 r. do dnia 30.09.1976 r.;

- od dnia 08.05.1977 r. do dnia 17.05.1977 r.;

- od dnia 14.08.1977 r. do dnia 02.11.1977 r.;

- od dnia 10.04.1978 r. do dnia 31.10.1978 r.

- od dnia 28.03.1979 r. do dnia 31.03.1979 r.;

- od dnia 02.03.1980 r. do dnia 31.03.1980 r.

Zeznania świadka K. H. w całej rozciągłości potwierdzają fakt pracy odwołującego w gospodarstwie rolnym jako domownika, w zakresie pozwalającym na zaliczenie pracy we wskazanym wyżej okresie do okresu ubezpieczenia w zakresie niezbędnym do uzupełnienia wymaganego 25-o letniego okresu ubezpieczenia. Łącznie z zaliczonym przez ZUS Oddział w O. W. okresem ubezpieczenia wynoszącym 23 lata 8 miesięcy i 29 dni oraz okresem zatrudnienia w (...) tj. 5 m-cy i 7 dni, po doliczeniu wyżej wskazanego okresem pracy w gospodarstwie rolnym tj. 1 rok, 2 m-ce, 4 dni odwołujący posiada wymagany okres ubezpieczenia w rozumieniu § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach.

Odwołujący legitymował się zatem na dzień 01.01.1999 r. 25-letnim okresem ubezpieczenia, co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych i w chwili wydawania zaskarżonej decyzji miał ukończony 60-ty rok życia.

Decyzja organu rentowego podlegała więc zmianie jak w sentencji wyroku.

/SSO Romuald Kompanowski/