Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2018 r. w Lublinie

sprawy S. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji S. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 21 grudnia 2017 r. sygn. akt IV U 305/17

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje adwokatowi R. M. od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Siedlcach) kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych, powiększoną o należny podatek od towarów i usług z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Maria Tereszczuk Elżbieta Czaja Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

Sygn. akt III AUa 170/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14.03.2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. dokonał waloryzacji emerytury S. M. na podstawie ustawy z dnia 2.12.2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 poz. 2) oraz na podstawie przepisów ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 poz. 887 ze zm.) poprzez podwyższenie wysokości świadczenia o wskaźnik waloryzacji 100,44 % i w efekcie podwyższenie emerytury od dnia 1.03.2017 r. o 10 zł.

Od decyzji tej odwołanie złożył S. M. kwestionując sposób wyliczenia podstawy wymiaru emerytury. Ubezpieczony nie zgadzał się z tym, by podstawę wymiaru emerytury stanowił niekorzystny dla niego okres zatrudnienia w latach 1983-1985. Jego zdaniem, najkorzystniejszy okres do wyliczenia podstawy wymiaru emerytury stanowią lata 1988-1990.

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wnosił o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, iż w myśl art. 5 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy z 2.12.2016 r., waloryzacja od 1.03.2017 r. polega na podwyższeniu kwoty świadczenia w wysokości przysługującej w dniu 28.02.2017 r. wskaźnikiem waloryzacji ustalonym zgodnie z art. 89 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie mniej niż o kwotę 10 zł. Dlatego też wysokość zwaloryzowanej emerytury ubezpieczonego została obliczona prawidłowo. Zaskarżona decyzja dotyczy jedynie waloryzacji świadczenia, a S. M. po zakończeniu postępowania w sprawie IV U 148/15 nie występował z wnioskiem
o przeliczenie emerytury i nie przedłożył żadnych nowych dowodów nieznanych ZUS, które uzasadniałyby przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia.

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2017 roku Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił odwołanie, oraz nakazał pobrać od Skarbu Państwa na rzecz adwokata G. W. kwotę 221,40 zł w tym podatek VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

S. M. ma przyznane prawo do emerytury od 1.05.1991 roku. Wysokość emerytury została wyliczona w oparciu o przychód ubezpieczonego osiągnięty w okresie trzech kolejnych lat kalendarzowych, tj. lat 1983-1985.

W kolejnych latach ubezpieczony wnioskował o przeliczenie wysokości emerytury. m. in. decyzją z dnia 24.05.2005 r. organ rentowy odmówił przeliczenia emerytury, a Sąd Okręgowy w Siedlcach w wyroku wydanym w sprawie IV U 648/05 zmienił tę decyzję i ustalił wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury na 108,24 % oraz wysokość zwaloryzowanego świadczenia od 1.04.2005 r. w kwocie 1.098,52 zł brutto, mając na uwadze przychód uzyskany podczas okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Czechosłowacji w okresie od 6.07.1988 r. do 8.11.1989 r.

Decyzją z 28.04.2009 r. organ rentowy przeliczył emeryturę ubezpieczonego w najkorzystniejszym wariancie, tj. obliczając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na 108,86 % oraz uwzględniając przy tym wynagrodzenie uzyskiwane w okresach od stycznia 1964 r. do grudnia 1990 r.

Decyzją z dnia 5.01.2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił ubezpieczonemu prawa do wznowienia postępowania w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury. Organ rentowy wskazał, że składane uprzednio przez ubezpieczonego wnioski dotyczące przeliczenia wysokości emerytury były przedmiotem wydanych przez ZUS decyzji oraz postępowań sądowych zakończonych prawomocnym wyrokiem sądu, nie ma podstaw do wznowienia postępowania w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury. Odwołanie od tej decyzji złożył ubezpieczony, Sąd Okręgowy w Siedlcach sygn. akt IV U 148/15. Sąd ten wyrokiem z 5.02.2016 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego. Apelacja wniesiona przez ubezpieczonego została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyrokiem z 27.10.2016 r. Sądy obydwu instancji uznały, że ubezpieczony nie przedstawił w toku postępowania przed organem rentowym ani przed Sądem żadnych nowych okoliczności które nie byłyby już znane i ocenione przez Sąd. Wskazano, iż w toku postępowania przed SO w Siedlcach sygn. akt IV U 648/05, uwzględniono do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenie za okres od 6.07.1988 r. do 31.12.1989 r.

Wysokość emerytury ubezpieczonego po waloryzacji, tj. na dzień 28.02.2017 r., wynosiła 1900,86 zł brutto. Zgodnie z regulacją zawartą w art. 88 ust. 1 ustawy o FUS, emerytury podlegają corocznej waloryzacji od dnia 1 marca. Pozwany organ rentowy stosując ten przepis dokonał również waloryzacji wysokości świadczenia S. M. od 1.03.2017 r. Do wyliczenia waloryzacji zastosowane zostały przepisy ustawy z dnia 2.12.2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Kwota świadczenia ustalona na dzień 28.02.2017 r., została pomnożona przez wskaźnik waloryzacji, tj. 100,44 %, co dało kwotę świadczenia w wysokości 1909,22 zł. Kwota podwyższenia okazała się być niższa niż minimalna kwota waloryzacji, tj. 10 zł, dlatego też wysokość zwaloryzowanej emerytury została ustalona przez dodanie, do kwoty świadczenia przysługującego na dzień 28.02.2017 r., czyli 1900,86 zł, kwoty 10 zł. W konsekwencji, zaskarżoną decyzją z 14.03.2017 r., organ rentowy ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego po waloryzacji na kwotę 1910,86 zł.

W toku postępowania sądowego, pełnomocnik ubezpieczonego wniósł
o dokonanie przeliczenia wysokości waloryzacji emerytury ubezpieczonego przy uwzględnieniu wysokości emerytury obliczonej przy przyjęciu najkorzystniejszego wariantu i w tym celu dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości, który obliczyłby wysokość emerytury S. M. przy przyjęciu najkorzystniejszego wariantu oraz przy uwzględnieniu wariantu wskazanego przez ubezpieczonego.

W ocenie Sądu Okręgowego, odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Niniejsze postępowanie dotyczyło kontroli prawidłowości decyzji wydanej z urzędu w dniu 14.03.2017 r., w której organ rentowy podwyższył wartość emerytury o kwotę waloryzacji wynoszącą 10 zł. Innymi słowy, zadaniem Sądu była ocena, czy zastosowana przez ZUS waloryzacja odbyła się zgodnie z obowiązującymi przepisami. Proces ten polegał jedynie na ocenie, czy organ rentowy trafnie zastosował przepisy ustawy z dnia 2.12.2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw oraz przepisów ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Zdaniem Sądu, organ rentowy prawidłowo dokonał waloryzacji opierając się na art. 5 ust. 1 ustawy z 2.12.2016 r. Przywołana wyżej ustawa z dnia 2.12.2016 r. w art. 1 ust. 2 zmienia treść art. 88 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i przewiduje, iż waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia (tj. w przypadku ubezpieczonej emerytury) i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia (czyli emerytury) nie może uleć obniżeniu. Pojęcie wskaźnika waloryzacji zostało wyjaśnione w art. 89 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W tym miejscu podać należy, iż aktualnie wskaźnik ten wynosi 100,44%, co wynika wyraźnie z treści komunikatu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lutego 2017 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2017 r. (M. P. z dnia 13 lutego 2017 r.).

W konsekwencji waloryzacja emerytury ubezpieczonego powinna polegać na pomnożeniu dotychczasowej kwoty emerytury, tj. kwoty 1900,86 zł oraz wskaźnika waloryzacji (który jak wyżej wspomniano wynosi 100,44%). Wynik tego działania wynosi 1909,22 zł. Wynika stąd, iż zarówno dokonana przez ZUS operacja polegająca na pomnożeniu opisanych wskaźników jak i ustalony wynik mnożenia są prawidłowe. Jednocześnie, uzyskany wynik (1909,22 zł) jest wyższy od dotychczasowej kwoty emerytury (1900,86 zł) o mniej niż 10 zł. Dlatego też, na podstawie przywołanego wcześniej art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 2.12.2016r., waloryzacja emerytury ubezpieczonego powinna polegać na powiększeniu dotychczas otrzymywanej kwoty emerytury (1900,86 zł) o kwotę 10 zł. Tym samym kwota emerytury po waloryzacji powinna wynosić od dnia 1.03.2017r. 1910,86 zł. Tak też postąpił organ rentowy wyliczając kwotę emerytury ubezpieczonego. Przedstawiony sposób wyliczenia jest więc zgodny z treścią przywołanych przepisów. W związku z tym nie ma podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji.

Ubezpieczony oraz jego pełnomocnik w toku procesu wskazywali, iż domagają się zmiany zaskarżonej decyzji i dokonania przeliczenia wysokości waloryzacji emerytury ubezpieczonego przy uwzględnieniu wysokości emerytury obliczonej przy przyjęciu najkorzystniejszego wariantu, a zdaniem ubezpieczonego wariant ten powinien obejmować lata 1988-1990. Nie ma podstawy prawnej do uwzględnienia tego żądania, ponieważ w toku niniejszej sprawy Sąd nie miał prawa kontrolować podstawy wymiaru emerytury ubezpieczonego. Uwzględnienie żądania ubezpieczonego i jego pełnomocnika prowadziłoby natomiast do zakwestionowania prawidłowości wysokości emerytury obliczonej wg stanu na dzień 28.02.2017 r. Żądania zgłoszone przez ubezpieczonego były już przedmiotem prawomocnego rozstrzygnięcia sądu. Jak wynika z treści uzasadnienia do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27.10.2016 r., w toku postępowania przed SO w Siedlcach sygn. akt IV U 648/05, Sąd uwzględnił do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenie za okres od 6.07.1988 r. do 31.12.1989 r. Z kolei decyzją z 28.04.2009 r. organ rentowy przeliczył emeryturę ubezpieczonego w najkorzystniejszym wariancie, obliczając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na 108,86 % i uwzględniając wynagrodzenie z okresu od stycznia 1964 r. do grudnia 1990 r. (decyzja k. 31 akt ZUS). Prawidłowość decyzji z dnia 5.01.2015 r. odmawiającej wznowienia postępowania w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury oraz zawierającej w uzasadnieniu stwierdzenie, że składane uprzednio przez ubezpieczonego wnioski dotyczące przeliczenia wysokości emerytury były przedmiotem wydanych przez ZUS decyzji oraz postępowań sądowych, wynika natomiast z prawomocnego orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27.10.2016 r.

Stąd też zbędnym dla wydania rozstrzygnięcia okazał się wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości i dlatego podlegał on oddaleniu przez Sąd.

Mając na względzie powyższe, Sąd uznał, iż zaskarżona decyzja jest prawidłowa, a odwołanie ubezpieczonego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., podlega oddaleniu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł w imieniu wnioskodawcy jego pełnomocnik zaskarżając wyrok w zakresie punktu I zarzucając:

- naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. 227 i 228 par. 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości i rachunkowości celem przeliczenia wysokości emerytury przysługującej S. M. uwzględniając przy jej ustaleniu prawidłową ilość okresów składkowych i nieskładkowych, nadto dokonując samodzielnego ustalenia kwoty bazowej i podstawy wymiaru świadczenia oraz wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury przy przyjęciu najkorzystniejszego wariantu, a następnie na tej podstawie dokonania obliczenia wysokości waloryzacji zgodnie z obowiązującymi przepisami w dwóch wariantach, tj. w oparciu o materiał dowodowy znajdujący się w aktach rentowych i wynikający z ustaleń faktycznych poczynionych w poprzednich sprawach postępowaniach sądowych zainicjowanych przez ubezpieczonego, oraz w drugim wariancie przy uwzględnieniu stanowiska ubezpieczonego co do podstawy wymiaru emerytury w sytuacji gdy ubezpieczony zgłosił wniosek we właściwym czasie, a ustalenie okoliczności objętych tezą dowodowa wymagało wiadomości specjalnych,

- naruszenie prawa materialnego art. 5 ustawy z dnia 2 grudnia 2016 roku
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw i art. 88 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ich błędną wykładnię
i zastosowanie.

Wskazując na powyższe wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie spraw Sadowi Okręgowemu w Siedlcach do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył.

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie przedstawiając logiczną argumentację prawną. Ustalenia sądu I instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Apelacyjny w podziela i przyjmuje za własne. Sprawia to, że nie zachodzi potrzeba powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych oraz dokonanej
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny nie stwierdza naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego w tym art. 88 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji,
a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, Lex nr 1215286, wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 r., II UK 84/10, Lex nr 661518).

Przedmiot niniejszego postępowania wyznacza zaskarżona decyzja ZUS z dnia 14.03.2017 r., którą dokonano waloryzacji emerytury S. M. na podstawie ustawy z dnia 2.12.2016 r. o zmianie ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 poz. 2) oraz na podstawie przepisów ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 poz. 887 ze zm.) poprzez podwyższenie wysokości świadczenia o wskaźnik waloryzacji 100,44 % i w efekcie podwyższenie emerytury od dnia 1.03.2017 roku. W ocenie Sądu, organ rentowy prawidłowo dokonał waloryzacji przysługującego ubezpieczonemu świadczenia emerytalnego. Wysokość zwaloryzowanej emerytury została ustalona według obowiązujących przepisów prawa, na podstawie prawidłowego wskaźnika waloryzacji.
W sprawie niniejszej poza sporem pozostawały natomiast okoliczności
i twierdzenia podnoszone w apelacji, dotyczące nieprawidłowego ustalenia przy obliczaniu wysokości emerytury ilości okresów składkowych i nieskładkowych, podstawy wymiaru świadczenia oraz wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury przy przyjęciu najkorzystniejszego wariantu. Okoliczności te nie stanowiły przedmiotu zaskarżonej decyzji organu rentowego, która dotyczyła wyłącznie waloryzacji, nie zaś ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego. Wyjaśnić należy, że waloryzacja jest czynnością formalno-techniczną, skutkującą wzrostem zwaloryzowanego świadczenia do kwoty równiej iloczynowi kwoty świadczenia oraz wskaźnika waloryzacji. W ramach procesu waloryzacji nie dochodzi natomiast do zmian w zakresie wysokości samego świadczenia w wysokości poddawanej waloryzacji. Wobec tego, decyzja waloryzacyjna nie otwiera sporu co do wysokości świadczenia poddanego waloryzacji, ale też nie zamyka ona drogi i nie stoi na przeszkodzie w inicjowaniu postępowania dotyczącego ustalenia wysokości świadczenia, czego w istocie żąda skarżący, a czym nie mógł zająć się w obecnym postępowaniu ani organ ani sądy rozpoznające odwołanie od decyzji waloryzacyjnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 listopada 2015 r., III AUa 459/15; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 lutego 2015 r., III AUA 511/14 L.). Tym samym, argumenty podnoszone przez skarżącego nie mogły być przedmiotem oceny sądu, zarówno w postępowaniu w pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym, a przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego było zbędne . W tym stanie rzeczy zarzuty naruszenia prawa procesowego - art. 227 i 228 par. 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości celem przeliczenia wysokości emerytury przysługującej S. M. uwzględniając prawidłową ilość okresów składkowych i nieskładkowych, podstawę wymiaru świadczenia i wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury przy przyjęciu najkorzystniejszego wariantu uznać należy za nieuzasadnione.

Z tych też względów apelacja podlegała oddaleniu, o czym Sąd orzekł na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach Sąd orzekł na mocy art. 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z dnia 18 października 2016 r.).