Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2017 r. Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa P. K. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. o zwolnienie zajętych przedmiotów spod egzekucji (sygn. akt IX C 142/15):

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  zwrócił powodowi kwotę 1.262,03 zł tytułem nadpłaconej zaliczki na poczet wydatków.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S., reprezentowana przez prezesa zarządu obywatela szwedzkiego M. L. (1), wynajmowała od maja 2013 r. od pozwanej magazyny i pomieszczenie biurowe w S. przy ul. (...), przechowując stanowiące jej własność rzeczy ruchome przeznaczone do sprzedaży w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Na podstawie umów najmu nr (...) z dnia 1 maja 2013 r. i (...) z dnia 1 października 2013 r. obowiązana była uiszczać miesięczne kwoty tytułem czynszu najmu, powiększonego o podatek VAT.

W październiku 2014 r. Euro G. (...) zawarła z pozwaną kolejną umowę najmu dodatkowego pomieszczenia magazynowego położonego przy ul. (...) na cele działalności handlowej i magazynowej. Również na podstawie umowy najmu nr (...) z dnia 1 października 2014 r. obowiązana była uiszczać pozwanej miesięczne kwoty tytułem czynszu najmu, powiększonego o podatek od towarów i usług (...).

Euro G. (...) zaprzestała uiszczania na rzecz pozwanej należności z tytułu najmu pomieszczeń magazynowych.

W piśmie z dnia 28 listopada 2014 r. pozwana skierowała do Euro G. (...) przedsądowe wezwanie do zapłaty łącznie kwoty 105.438,38 zł tytułem wystawionych faktur w okresie od 1 września 2014 r. do 3 listopada 2014 r. za wynajem pomieszczeń magazynowych i biurowych – w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Euro G. odebrała powyższe wezwanie w dniu 3 grudnia 2014 r. Faktury VAT o nr: (...) - z dnia 1 października 2014 r. dotyczą należności z tytułu najmu pomieszczeń biurowych i magazynowych w miesiącu październik 2014 roku, zaś faktury VAT o numerach: (...) – z dnia 3 listopada 2014 r. dotyczą należności z tytułu najmu pomieszczeń biurowych i magazynowych w miesiącu listopad 2014 roku.

W dniu 30 grudnia 2014 r. w S. została zawarta pomiędzy P. K. jako pożyczkodawcą a Euro G. (...) reprezentowaną przez prezesa zarządu M. L. (1) jako pożyczkobiorcą pisemna umowa pożyczki. Zgodnie z § 1 punkt 1 umowy powód udzielił Euro G. (...) pożyczki w kwocie 50.000 zł, a ta zobowiązała się do jej zwrotu na zasadach określonych w umowie. W § 1 punkt 2 umowy widnieje zapis, iż pożyczkodawca niniejszym wydaje pożyczkobiorcy kwotę pożyczki w gotówce, a pożyczkobiorca tę kwotę przyjmuje i potwierdza jej odbiór. W § 2 umowy wskazano, iż spółka zwróci powodowi kwotę pożyczki wraz z oprocentowaniem wynoszącym 2% kwoty pożyczki naliczanym w stosunku rocznym od całej kwoty pożyczki za okres od dnia zawarcia umowy do dnia zwrotu całej kwoty pożyczki. W § 3 umowy wskazano, iż pożyczkobiorca zwróci pożyczkodawcy kwotę pożyczki wraz z należnym oprocentowaniem w nieprzekraczalnym terminie do dnia 15 marca 2015 r. W § 4 umowy, zatytułowanym „Oświadczenie o przewłaszczeniu na zabezpieczenie”, zawarte zostały cztery punkty o treści: „1. Pożyczkobiorca oświadcza, że jest właścicielem ruchomości wymienionych w załączniku nr 1 do Umowy o nazwie „Wykaz ruchomości” i że na dzień podpisania Umowy przedstawiają one wartość nie mniejszą niż 80.000 zł. 2. Pożyczkobiorca oświadcza, że ruchomości wskazane w załączniku nr 1 do Umowy, nie są obciążone prawami osób trzecich, zaś rozporządzanie nimi przez Pożyczkobiorcę nie podlega jakimkolwiek ograniczeniom ustawowym lub umownym. 3. Strony zgodnie oświadczają, że w celu zabezpieczenia Umowy Pożyczkobiorca niniejszym przenosi na Pożyczkodawcę własność wszystkich ruchomości wskazane w załączniku nr 1 Umowy, a Pożyczkodawca zobowiąże się do powrotnego przeniesienia własności tych ruchomości na Pożyczkobiorcę po zaspokojeniu wszelkich zobowiązań wynikających z niniejszej Umowy. 4. Jeżeli Pożyczkobiorca do dnia 15 marca 2015 roku nie zaspokoi w całości zobowiązania wynikającego z Umowy, to uznaje się, że ruchomości wskazane w załączniku nr 1 Umowy pozostają własnością Pożyczkodawcy bez obowiązku ich powrotnego przeniesienia na Pożyczkobiorcę”. W § 5 umowy znajduje się zapis, iż w razie opóźnienia w spłacie pożyczki lub innych kwot wynikłych z Umowy, należnych powodowi a obciążających spółkę, powodowi należą się odsetki ustawowe od zaległej kwoty.

Na dokumencie stanowiącym wydruk w formie tabeli z komputerowej bazy danych Euro G. (...), stanowiącym łącznie 31 kart, z czego na pierwszych 30 kartach wydruk umieszczony jest na obydwu stronach poszczególnych kart, w górnym prawym rogu każdej ze stron znajduje się wydrukowany napis: „Załącznik nr 1 do umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. – wykaz ruchomości”. Każda z 31 kart jest oddzielna – karty te nie są połączone. W tabeli wyszczególnionych jest łącznie (...) pozycji towarów, a tabela zawiera kolumny o nazwach: „Lp., S, R.., Symbol, Nazwa, Stan, Dostępne, J.m., Detaliczna, Detaliczna, F”. Nazwy towarów nie są podane w języku polskim. Na każdej ze stron poszczególnych kart w prawym dolnym rogu znajdują się dwie odręczne parafki – powoda i M. L. (1).

Na dokumencie „Załącznik do umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. – wykaz ruchomości”, stanowiącym wydruk dokumentu sporządzonego komputerowo, znajduje się zapis: „Przedmioty należące do (...) Sp. z o.o. znajdujące się w wynajmowanym magazynie pod adresem: ul. (...) w S.” znajduje się dziewięć pozycji, ponumerowanych od (...) do (...). W dolnej części dokumentu znajduje się liczba 62, a w prawym dolnym rogu znajdują się dwie odręczne parafki – powoda i M. L. (1). Nazwy ruchomości wymienione zostały w języku polskim: „ (...). Wózek widłowy marki T. (...), (...)- (...), rok produkcji 2001; (...). półpalety drewniane – 470 sztuk; (...). europalety drewniane całe – 584 sztuki; (...). szafki metalowe – 10 sztuk; (...). szafki metalowo drewniane – 12 sztuk; (...). doniczki na kwiaty i fontanny na zewnątrz – 20 palet; 3630. plastikowe walizki z próbkami – 24 sztuki; (...). ręczne wózki widłowe (paleciaki) – 6 sztuk; (...). stoły drewniano – metalowe – 10 sztuk”.

Umowa pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. została zawarta w formie pisemnej, spisana w języku polskim. M. L. (1) reprezentujący Euro G. (...) nie zna języka polskiego.

W dniu zawarcia umowy pożyczki powód i M. L. (2) z ich wspólnym znajomym – prawnikiem Ł. S. udali się do magazynów wynajmowanych przez Euro G. (...) z wydrukiem ruchomości z komputerowej bazy danych Euro G. (...). W magazynach znajdowały się także inne ruchomości, nie objęte spisem w formie wydruku. Powód nie sprawdził, czy wszystkie z rzeczy wymienionych w wydrukowanym spisie, znajdują się faktycznie w magazynach wynajmowanych przez Euro G. (...).

Do dnia dzisiejszego Euro G. (...) nie zapłaciła powodowi żadnej kwoty z tytułu wykonania umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r.

Zadłużenie Euro G. (...) względem pozwanej, z tytułu najmu pomieszczeń magazynowych i biurowych na dzień 19 stycznia 2015 r. wynosiło kwotę 159.345,16 zł. Euro G. (...) zobowiązała się zapłacić zaległe należności do dnia 15 lutego 2015 r.

Na mocy nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28 kwietnia 2015 r., sygn. akt XI GNc 879/15, Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie Euro G. została zobowiązana do zapłaty na rzecz pozwanej kwoty 67.129,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami od wskazanych w nakazie zapłaty kwot i terminie wraz z kosztami procesu.

Na mocy nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 29 kwietnia 2015r., sygn. akt VIII GNc 191/15, Sądu Okręgowego w Szczecinie Euro G. została zobowiązana do zapłaty na rzecz pozwanej kwoty 126.339,46 zł wraz z ustawowymi odsetkami od wskazanych w nakazie zapłaty kwot i terminie wraz z kosztami procesu.

W dniu 24 czerwca 2015 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie T. S. wszczął postępowanie egzekucyjne z wniosku pozwanej przeciwko Euro G. (...) celem egzekucji należności wynikających z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 29 kwietnia 2015r., sygn. akt VIII GNc 191/15, Sądu Okręgowego w Szczecinie zaopatrzonego w klauzulę wykonalności – tj. kwoty 126.339,46 zł należności głównej, odsetek jak w nakazie zapłaty i kosztów procesu w kwocie 5.197 zł. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. Km 1928/15.

W dniu 29 czerwca 2015 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie T. S. wszczął postępowanie egzekucyjne z wniosku pozwanej przeciwko Euro G. (...) celem egzekucji należności wynikających z tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28 kwietnia 2015r., sygn. akt XI GNc 879/15, Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie zaopatrzonego w klauzulę wykonalności – tj. kwoty 67.129,37 zł należności głównej, odsetek jak w nakazie zapłaty i kosztów procesu w kwocie 4.457 zł. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt Km 1952/15.

W piśmie z dnia 12 marca 2015 r. skierowanym do Euro G. (...) pozwana poinformowała o skorzystaniu na podstawie art. 670 § 2 k.c. z ustawowego prawa zastawu na rzeczach wniesionych do przedmiotu najmu ze względu na zaległości czynszowe.

W toku postępowania w sprawie Km 1928/15 Komornik Sądowy zajął do spraw Km 1928/15 i Km 1952/15 w dniu 1 lipca 2015r. ruchomości znajdujące się w magazynie przy ul. (...), wynajmowanym przez Euro G. od pozwanej – jako stanowiące własność (...) sp. z o.o., a będące w posiadaniu wierzyciela. Komornik sporządził protokół zajęcia ruchomości składający się z 43 pozycji: 1. D. E. o nr (...) – 2.160 sztuk, 2. D. S. o nr (...) – 528 sztuk, 3. D. A. – 4132 sztuki, 4. D. V. – 3048 sztuk, 5. D. C. o nr (...) – 366 sztuk, 6. D. D. (2) o nr (...) – 432 sztuki, 7. D. K. – 2352 sztuki, 8. D. A. T. o nr (...) – 936 sztuk, 9. D. B. o nr (...) – 696 sztuk, 10. D. (...) o nr (...) – 24 sztuki, 11. D. (...) o nr (...) – 80 sztuk, 12. D. (...) o nr (...) – 66 sztuk, 13. D. (...) o nr (...) – 198 sztuk, 14. D. (...) o nr (...) – 138 sztuk, 15. D. (...) o nr (...) – 176 sztuk, 16. D. (...) o nr (...) – 120 sztuk, 17. L. L. (...) o nr (...) – 11 sztuk, 18. Ozdobny kamień (...) o nr (...) – 2040 sztuk, 19. Figurka N. TEDDY – 5808 sztuk, 20. L. (...) o nr (...) – 1728 sztuk, 21. L. (...) o nr (...) – 918 sztuk, 22. D. S. – 624 sztuki, 23. D. HEIDI o nr (...) – 540 sztuk, 24. D. (...) o nr (...) – 558 sztuk, 25. D. HAGA o nr (...) – 300 szt., 26. Zestaw D. (...) 168 sztuk, 27. D. V. o nr (...) – 396 sztuk, 28. Zestaw D. D. (3) o nr (...) – 42 sztuk, 29. Zestaw koszy (...) – 36 sztuk, 30. Zestaw koszy (...) – 60 sztuk, 31. Zestaw koszty (...) – 48 sztuk, 32. D. BUFFO – 816 sztuk, 33. Fontanna o nr (...) – 1 sztuka, 34.Wazon ZOO o nr (...) – 164 sztuk, 35. D. (...) o nr (...) – 384 sztuki, 36. D. (...) o nr (...) – 282 sztuki, 37. D. JOKER Y. o nr (...) – 504 sztuki, 38. Zestaw D. S. o nr (...) – 352 sztuk, 39. Zestaw D. N. B. o nr (...) (zestaw) – 312 sztuk, 40. (...) Y. (...) o nr (...) (zestaw) – 300 sztuk, 41. F. (...) o nr (...) - - 2000 szt., 42. F. (...) o nr (...) – 1760 sztuk, 43. D. R. o nr (...) – 432 sztuki. Zajęte ruchomość Komornik oddał pod dozór (...) sp. z o.o.

W dniu 7 lipca 2015 r., w toku postępowania egzekucyjnego Km 1928/15, Komornik zajął do spraw Km 1928/15 i Km 1952/15 kolejne ruchomości znajdujące się w magazynie przy ul. (...), wynajmowanym przez Euro G. (...) od pozwanej – jako stanowiące własność Euro G.. Organ egzekucyjny sporządził protokół zajęcia ruchomości składający się z 46 pozycji: 1.wózek widłowy marki T. (...) – ilość 1, 2. gipsowa figura B. – ilość 1, 3. wazon F. koloru grafotowego – ilość 1, 4. Betonowa instalacja do fontanny – ilość 1, 5. Betonowa instalacja do fontanny – ilość 1, 6. D. F. G. Pot – ilość 2, 7. D. M. L. – ilość 2, 8. Betonowa instalacja do fonatanny A. – ilość 1, 9. Zestaw D. J. W. – ilość 38, 10. Zestaw D. D. L. – ilość 54, 11. Zestaw D. D. L. – ilość 48, 12. Zestaw D. C. L. – ilość 65, 13. Zestaw D. (...) W. – ilość 41, 14. Zestaw D. (...) G. Pot – ilość 109, 15. Wazon F. koloru grafitowego – ilość 2, 16. Zestaw D. L. o nr (...) – ilość 1080, 17. D. E. o nr (...) – ilość (...), 18. Zestaw D. D. (2) o nr (...) – ilość 280, 19. D. D. (2) o nr (...) – ilość 936, 20.D. D. (2) o nr (...) – ilość 936, 21. D. D. (2) o nr (...) – ilość 936, 22. D. D. (2) i nr (...) – ilość 912, 23. D. D. (2) o nr (...) – ilość 912, 24. D. D. (2) o nr (...) – ilość 544, 25. D. D. (2) o nr (...) – ilość 544, 26. D. D. (2) o nr (...) – ilość 528, 27. D. D. (2) o nr (...) – ilość 512, 28. D. D. (2) o nr (...) – ilość 592, 29.D. D. (2) o nr (...) – ilość 736, 30. D. S. o nr (...) – ilość 720, 31.L. (...) – ilość 8, 3 Wazon (...) o nr (...) – ilość 132, 33.D. E. o nr (...) – ilość 450, 34. Betonowy piedestał M. – ilość 14, 35. Wazon Niagara – ilość 7, 36. Posąg S. B. – ilość 1, 37. pozycja ta została w protokole wykreślona, 38. L. B. o nr (...) – ilość 21, 39. Zestaw L. P. o nr (...) – ilość 10, 40. Stół H. W. o nr (...) – ilość 17, 41. H. C. o nr (...) – ilość 9, 42. Gliniana figurka małpy S. S. – ilość 38, 43. Zestaw D. H. K. o nr (...) – ilość 300, 44. Głowa B. C. o nr (...) – ilość 24, 45. Zestaw D. (...) o nr (...) – ilość 84, 46. Zestaw D. (...) o nr (...) – ilość 74.

Zajęte ruchomość Komornik oddał pod dozór pozwanej.

W piśmie z dnia 25 sierpnia 2015 r. r.pr. R. J. jako pełnomocnik powoda zwrócił się do pozwanej z wnioskiem o zwolnienie spod egzekucji komorniczej Km 1928/15 i Km 1952/15 zajętych rzeczy, wskazując, iż o zajęciu powód dowiedział się w dniu 17 sierpnia 2015 r., a jest ich właścicielem. Pozwana odmówiła zwolnienia od zajęcia wskazanych rzeczy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy w świetle art. 841 § 1 i 3 k.p.c. uznał powództwo za niezasadne.

Sąd zważył, iż wedle powoda skierowanie egzekucji do ujętych w pozwie ruchomości narusza jego prawo własności, albowiem stał się właścicielem wymienionych w pozwie rzeczy na podstawie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie zawartej w umowie pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. zawartej z Euro G.. Tymczasem w ocenie Sądu Rejonowego powód nie wykazał, iż rzeczy zajęte w postępowaniu egzekucyjnym Km 1928/15 w dniu 1 i 7 lipca 2015 r. są tożsame z rzeczami ruchomymi objętymi umową o przewłaszczenie na zabezpieczenie, zawartą w umowie pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. Oznaczenie rzeczy w załączniku nr 1 do umowy i kolejnym załączniku jest bowiem różne z oznaczeniem ruchomości przez komornika w protokołach zajęcia z dnia 1 i 7 lipca 2015 r. oraz w pozwie. Nie uszło uwadze Sądu, że wedle powoda przed podpisaniem umowy pożyczki nie dokonał sprawdzenia wszystkich rzeczy w magazynie (...), w którym miały znajdować się rzeczy objęte umową przewłaszczenia na zabezpieczenie, z wydrukowanym ich spisem, który miał stanowić załącznik do umowy. Przedstawiciel zaś Euro G. M. L. (1) zeznał, iż w chwili, kiedy powód dokonywał sprawdzenia rzeczy w magazynie znajdowały się tam też rzeczy nie objęte spisem i miał wątpliwości, czy wszystkie rzeczy wymienione w pozwie są rzeczami widniejącymi w spisie, który został wskazany przez powoda jako załącznik do umowy. Nadto zdaniem Sądu powód przedłożył dwa załączniki do umowy pożyczki – jeden opisany jako załącznik nr 1 do umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r., z którego nie wynika, jakiej umowy, tj. zawartej pomiędzy jakimi stronami umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. załącznik numer 1 dotyczy, a drugi po prostu jako załącznik do umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. – przedmioty należące do Euro G. znajdujące się w magazynie pod adresem ul. (...). Sam pełnomocnik powoda w pozwie wskazał, iż szczegółowy wykaz przewłaszczonych ruchomości został opisany w dwóch załącznikach do umowy pożyczki, a wszelkie rzeczy, których zwolnienia domaga się powód, zamieszczone są w tych załącznikach. Jak wynika zaś z umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r., przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki z dnia 30 grudnia 2014 r. były ruchomości stanowiące własność Euro G. (...) wymienione w załączniku nr 1 do umowy o nazwie: „Wykaz ruchomości” – co wynika z § 4 pkt 1 i 3 umowy. Istnieje zatem rozbieżność pomiędzy treścią umowy, w której strony wskazały, iż wykaz ruchomości wymieniony jest w jednym załączniku, a przedłożonymi dokumentami.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy uznał, że powód nie wykazał, iż zajęte w toku postępowania egzekucyjnego ruchomości są tożsame z ruchomościami będącymi przedmiotem umowy o przewłaszczenie zawartej w dniu 30 grudnia 2014 r., tj. by zajęcie ruchomości w sprawach Km 1928/15 i Km 1952/15 naruszyło jego prawo własności.

Dalej nie uszło uwadze Sądu, iż powód prawo własności do zajętych w postępowaniu egzekucyjnym rzeczy wywodził z umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, zaś w umowie z dnia 30 grudnia 2014 r. strony zawarły jedynie jeden z jej dwóch koniecznych elementów: cel zabezpieczenia (zabezpieczenie umowy pożyczki). W umowie brak jest jednak zastrzeżenia o zwrotnym przeniesieniu prawa własności na przywłaszczającego przez pożyczkodawcę w przypadku spłaty zobowiązania. Jest bowiem tylko oświadczenie zawarte w punkcie 3 § 4 o tym, że w celu zabezpieczenia umowy pożyczki „pożyczkodawca zobowiąże się do powrotnego przeniesienia własności tych ruchomości na pożyczkobiorcę po zaspokojeniu wszelkich zobowiązań wynikających z niniejszej umowy”. Jak z powyższego wynika, pożyczkobiorca nie zobowiązał się do przeniesienia własności przewłaszczonych rzeczy, a jedynie strony oświadczyły, iż pożyczkobiorca dopiero zobowiąże się (w przyszłości) do przeniesienia własności tych rzeczy – po zaspokojeniu wynikających z umowy pożyczki zobowiązań. W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał umowę o przewłaszczenie ruchomości na zabezpieczenie za bezskuteczną i z tego względu powództwo również ocenił jako niezasadne.

Sąd I instancji nadmienił, że nawet gdyby powód wykazał tożsamość zajętych rzecz z tymi będącymi przedmiotem umowy o przewłaszczenie, a umowa o przewłaszczenie na zabezpieczenie byłaby skuteczna, to i tak powództwo byłoby niezasadne, gdyż na podstawie art. 670 k.c. pozwanej przysługuje wcześniej powstałe prawo zastawu na rzeczach ruchomych wniesionych do przedmiotu najmu. Z dokumentów dołączonych do akt sprawy wynika, że Euro G. (...) zalegała w dniu zawarcia umowy pożyczki z płatnością czynszu z umów najmu, zatem w dniu zawarcia umowy pożyczki ruchomości będące przedmiotem oświadczenia o przewłaszczeniu na zabezpieczenie zawartego w umowie, jako stanowiące własność Euro G., a wniesione do przedmiotu najmu, stanowiły przedmiot zastawu ustawowego powstałego w chwili powstania poszczególnych wierzytelności tytułem czynszu za najem magazynów i pomieszczeń biurowych od pozwanej. Zważywszy na treść przepisu art. 170 k.c. Sąd uznał, iż nie doszło do faktycznego wydania rzeczy przez Euro G. (...) na rzecz powoda ani w chwili zawarcia umowy z dnia 30 grudnia 2014 r., ani później. Rzeczy objęte ww. umową należą do rzeczy oznaczonych co do gatunku, a myśl art. 155 § 2 k.c. w takiej sytuacji do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy (art. 348 – 351 k.c.). W przedmiotowej sprawie nie doszło zaś do wydania rzeczy przez Euro G. powodowi w rozumieniu art. 170 k.c. w zw. z art. 348 k.c., zatem nie doszło do wygaśnięcia ustawowego prawa zastawu przysługującego pozwanemu jako wynajmującemu na rzeczach ruchomych wniesionych przez Euro G. (...) do przedmiotu najmu (art. 670 k.c.).

Ustalenia faktyczne sprawy Sąd oparł na dowodach z dokumentów przedłożonych przez strony i na podstawie zeznań świadków M. L. (1) i A. W. oraz przesłuchania powoda. Poprzestał na przesłuchaniu powoda, gdyż pełnomocnik pozwanej oświadczył, iż nie składa wniosku o przesłuchanie pozwanej. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka E. F., albowiem powód nie wskazał aktualnego miejsca zamieszkania tego świadka. Dowody z dokumentów oceniono jako wiarygodne, gdyż żadna ze stron nie podważała ich autentyczności. W odniesieniu do dowodu z zeznań świadka M. L. (1), Sąd dał wiarę zeznaniom tego świadka w zakresie, w jakim korespondowały z dowodem z przesłuchania powoda. Sąd nadmienił, iż przedmiotem dowodu nie było ustalenie czy umowa pożyczki była ważna, albowiem strona pozwana tego zarzutu nie sformułowała, a dowody nie były przeprowadzone na te okoliczności. Za wiarygodny oceniono także dowód z zeznań świadka A. W., albowiem zeznania tego świadka znajdują potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, w tym w dowodach z dokumentów.

Tak argumentując Sąd Rejonowy powództwo w punkcie I. wyroku oddalił.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II. wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zaś w punkcie III. wyroku nakazano zwrócić powodowi nadpłacone przez niego koszty sądowe.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu:

a)  sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego, skutkujące błędnym ustaleniem stanu faktycznego w zakresie, w którym sąd ustalił, że:

-

rzeczy zajęte w postępowaniu egzekucyjnym nie są tożsame z rzeczami ruchomymi objętymi umową przewłaszczenie na zabezpieczenie mimo, że pomiędzy dniem kiedy została zawarta umowa pożyczki i wydane ruchomości, a dniem zajęcia, stan magazynu, w którym dokonano zajęcia nie uległ zmianie z czego należy wyprowadzić wniosek, iż zajęte rzeczy były tymi których własność przeszła na powoda w związku z w/w umową. Potwierdza to treść zeznań świadków M. L. (3), A. W.,

-

umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie jest bezskuteczna w sytuacji, gdy o takiej bezskuteczności nie może być mowy, a umowa jest ważna,

-

nie doszło do faktycznego wydania rzeczy przez Euro G. na rzecz powoda mimo, że z zeznań świadka M. L. (4) i powoda, którym sąd dał wiarę, wynika, że do przekazania posiadania i wydania ruchomości doszło,

-

w dniu zawarcia umowy przenoszącej własność ruchomości na powoda rzeczy te były objęte zastawem, w sytuacji, gdy pismo o skorzystaniu z ustawowego prawa zastawu sporządzono w dniu 12 marca 2015 r., a więc prawie 3 miesiące po zawarciu tej umowy;

a)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wyrażającej się w sprzecznym z logiką ustaleniem, że ruchomości będące przedmiotem sporu nie są tymi, które przewłaszczono na powoda na mocy umowy pożyczki, w sytuacji, gdy z materiału dowodowego wynika, że między dniem kiedy zawarto umowę pożyczki i wydane ruchomości, a dniem zajęcia, stan magazynu w którym dokonano zajęcia nie uległ zmianie z czego należy wyprowadzić wniosek, iż zajęte rzeczy były tymi których własność przeszła na powoda w związku z w/w umów, w przeciwnym wypadku strony nie toczyłyby sporu, a powód odebrałby ruchomości. Oznaczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku jest umowne, i z samego faktu, że oznaczenie w umowie przygotowanej przez powoda i dłużnika nie jest identyczne z tym stosowanym przez komornika nie wynika, że rzeczy te nie są tożsame;

b)  naruszenie art. 230 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że okoliczność, iż ruchomości będące przedmiotem umowy przewłaszczenia są tożsame z tymi będącymi przedmiotem sporu, jest sporna w sytuacji, gdy na rozprawie w dniu 23 maja 2017 r. na pytanie pełnomocnika powoda czy pozwana zaprzecza, że rzeczy wymienione w pozwie są ujęte w załączniku do umowy pożyczki, pełnomocnik pozwanej oświadczył, „iż nie jest w stanie udzielić odpowiedzi na to pytanie” co oznacza, że okoliczność ta nie powinna być traktowana jako sporna (zwłaszcza w kontekście A. W. i zachowanie pozwanej, która odmawia wydania ruchomości powodowi z uwagi na zajęcie komornicze);

c)  naruszenie art. 353 ¹ k.c. poprzez uznanie, że umowa przewłaszczenie na zabezpieczenie jest bezskuteczna, w sytuacji, gdy umowa spełniała wszystkie wypracowane przez doktrynę orzecznictwo essentialia negotii takiej umowy;

d)  naruszenie art. 155 § 1 k.c. w zw. z art. 157 § 1 k.c. poprzez niewłaściwą wykładnię i ustalenie, że jest dla ważności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, niezbędne jest zastrzeżenie o zwrotnym przeniesienia własność, które ma nastąpić automatycznie, na mocy zobowiązania określonego w samej umowie przewłaszczenia, co jest założeniem błędnym, gdyż przeczy zasadzie wyrażonej w art. 155 § 1 k.c., a w przypadku, gdy przedmiotem umowy byłaby nieruchomość, wprost powodowałoby nieważność umowy z uwagi na zawarcie jej pod warunkiem, wbrew art. 157 § 1 k.c.;

e)  naruszenie art. 348 - 351 k.c. poprzez niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że dla skutecznego przeniesienia posiadania niezbędne jest fizyczne odebranie rzeczy potwierdzenie pisemnym protokołem;

f)  art. 670 § 1 k.c. poprzez uznanie, że zastaw na ruchomościach wniesionych do przedmiotu najmu powstaje z chwilą powstania poszczególnych należności, a nie z datą złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa zastawu.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł, o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, nadto zasądzenie na rzecz pozwanej od powoda kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, iż postępowanie dowodowe wykazało, że między dniem kiedy została zawarta umowa pożyczki i wydane ruchomości, a dniem zajęcia, stan magazynu w którym dokonano zajęcia nie uległ zmianie z czego należy wyprowadzić wniosek, iż zajęte rzeczy były tymi których własność przeszła na powoda w związku z w/w umową, a powyższe znajduje potwierdzenie w zeznaniach świadka M. L. (3) i A. W.. W ocenie powoda jest oczywiste, że oznaczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku jest umowne, i z samego faktu, że oznaczenie w umowie przygotowanej przez powoda i dłużnika nie jest identyczne z tym stosowanym przez komornika nie wynika, że rzeczy te nie są tożsame. Komornik nie ma wiedzy fachowej, żeby prawidłowo je określić, rzeczy te co do zasady nie posiadają również swoich nazw indywidualnych. Nadto część rzeczy jest oznaczona identycznie w obu dokumentach. W ocenie skarżącego, skoro pełnomocnik pozwanej nie był w stanie odpowiedzieć, czy rzeczy wymienione w pozwie są ujęte w załączniku do umowy pożyczki, to należy przyjąć, że jest to okoliczność bezsporna (art. 230 k.p.c.).

Dalej apelujący zarzucił, że sąd nie wskazał, w oparciu o jaki przepis prawa ustalił bezskuteczność umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie poprzestając na wskazaniu, że wada umowy polega na tym, że strony nie zobowiązały się do przeniesienia własności ruchomości, a jedynie oświadczyły, że spółka dopiero zobowiąże się do przeniesienia własności tych rzeczy już po zaspokojeniu zobowiązań. Nie jest zrozumiałym dla skarżącego, z jakiego powodu umowne zobowiązanie się pożyczkodawcy do zwrotnego przeniesienia własności tych rzeczy już po zaspokojeniu zobowiązań ma skutkować bezskutecznością umów. Jest to standardowy zapis w tego rodzaju umowach. Sąd I Instancji pominął normy wynikające z treści art. 155 i 156 k.c., które rozróżniają trzy grupy umów przenoszących własność, tj. umowy o charakterze zobowiązującym, rozporządzającym oraz tych o skutkach mieszanych. Dla przeniesienia własności rzeczy co do zasady wymagana jest jedynie umowa zobowiązująca, która na mocy art. 155 § 1 k.c. ma charakter zobowiązująco-rozporządzający. Jak najbardziej jest jednak możliwość rozbicia tych dwóch elementów, na dwie oddzielne umowy, z których jedna ma charakter wyłącznie zobowiązujący, a dopiero druga rozporządzający. Jeśli strona umowy zobowiązującej nie złoży oświadczenia o skutku rozporządzającym, druga strona ma prawo wnieść powództwo o złożenie zastępczego oświadczenia woli w trybie art. 64 k.c. Z tego powodu, zdaniem skarżącego, wyrok Sądu I Instancji nie może się w tym zakresie ostać.

Powód podkreślił, że wbrew ustaleniom sądu, doszło do wydania rzeczy przez (...) sp. z o.o. na rzecz powoda, co wynika z zeznań świadków M. L. (3) i A. W. oraz powoda, którym sąd dał wiarę. Skoro z zeznań A. W. wynikało, że nawet w trakcie dokonywania zastawu na ruchomościach przez powoda, nie sporządzono protokołu, to nie jest zrozumiałe, z jakich powodów sąd uznał dokonanie zastawu za skuteczne, w przeciwieństwie do wydania ruchomości na rzecz powoda przez (...) sp. z o.o.

W zakresie zarzutu dotyczącego nieskuteczności przeniesienia własności rzeczy objętych przedmiotem sporu, powód w całości podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w pozwie i dalszych pismach podkreślając, że za nieracjonalne należałoby uznać zachowanie stron umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, w której pożyczkobiorca protokolarnie wydawał ruchomości pożyczkodawcy po to tylko, by następnie te same rzeczy odebrać z powrotem i korzystać z nich jako biorący w używanie. Jeśli z jakichś powodów Sąd nie uznał powyższej argumentacji, to skutecznego nabycia prawa własności na pewno doszło na skutek ziszczenia się przesłanek określonych w art. 350 k.c. Rzeczy znajdują się bowiem w posiadaniu zależnym pozwanej, i została ona powiadomiona o fakcie ich przewłaszczenia na rzecz powoda. Sąd I Instancji nie zaś opisał, kiedy w jego przypadku nastąpiło skuteczne wydanie ruchomości.

Apelujący nie podzielił argumentacji Sądu I Instancji, że jego roszczenia są niezasadne z uwagi na skorzystanie przez pozwaną z ustawowego prawa zastawu o którym mowa w art. 670 k.c., gdyż pozwany winien wykazać, że zastaw zabezpiecza roszczenia z tytułu czynszu oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie dłużej niż rok. Samo przedłożenie umów najmu i kopii nakazów zapłaty nie jest w tym zakresie wystarczające. Co więcej skarżący podniósł, że z ustawowego prawa zastawu pozwana skorzystała dopiero w marcu 2015 r., gdy rzeczy były własnością powoda. Nie jest trafne stanowisko, że w momencie przewłaszczenia ruchomości na powoda, były one już zabezpieczone zastawem. Kwestię momentu powstania zastawu należy wszak oceniać przez pryzmat regulacji instytucji określonej w art. 670 § 1 k.c.

Przede wszystkim podnieść należy, że zastaw zabezpiecza jedynie należności z tytułu czynszu oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie dłużej niż rok. Oznacza to, że wierzytelności które mogą być zabezpieczone zastawem uregulowanym w art. 670 k.c. są ograniczone rocznym terminem. Skoro oświadczenie o skorzystaniu z prawa zastawu zostało złożone po dacie przeniesienia prawa własności na powoda, to zastaw jest nieskuteczny, gdyż regulacja z art. 670 k.c. obejmuje jedynie te ruchomości, które są własnością najemcy. Nadto nawet przy przyjęcia, że zastaw byłby skuteczny, to wygasałby automatycznie z mocy prawa po roku. W efekcie, na chwilę orzekania przez Sąd II Instancji, zastaw należałoby traktować jako wygasły i nie rodzący żadnych konsekwencji procesowych dla powoda.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie, aczkolwiek niektóre z podniesionych zarzutów były trafne. Ostatecznie jednak Sąd Odwoławczy uznał, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji zasługuje na pełną akceptację.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są co do zasady prawidłowe i Sąd Okręgowy, przyjmuje je za własne.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia przepisów procedury cywilnej, w tym naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że ruchomości nabyte przez powoda na podstawie umowy przewłaszczenia nie są tymi, które zajęto w toku egzekucji oraz zarzut błędnego ustalenia stanu faktycznego, w szczególności w zakresie w jakim Sąd przyjął, że nie doszło do przeniesienia posiadania ruchomości oraz że w dniu zawierania umowy przewłaszczenia na ruchomościach istniało prawo zastawu. Nie można oprzeć się wrażeniu, że zarzuty te pozostają w związku ze sformułowanymi zarzutami naruszenia prawa materialnego, w szczególności dotyczącymi sposobu przeniesienia posiadania rzeczy oznaczonych co do gatunku.

Zarzuty naruszenia przepisów procesowych były chybione. Sąd Rejonowy wskazał w ocenie materiału dowodowego, na jakim materiale dowodowym oparł poczynione ustalenia. W sposób wnikliwy przedstawił motywy jakimi się kierował przy dokonywaniu ustaleń stanu faktycznego. Wbrew twierdzeniom apelacji wnioski wysunięte przez Sąd I instancji były logiczne i znajdowały podstawę w stanie faktycznym i prawnym. Sąd dokonując ustaleń faktycznych opiera się na swobodnej ocenie zebranego materiału dowodowego. Sąd dysponował zarówno materiałem w postaci dokumentów, jak też zeznań świadków. Niemniej jednak szczególnej uwadze poddał umowę przewłaszczenia, z której powód wywodził swoje prawo własności w odniesieniu do zajętych ruchomości.

W niniejszej sprawie rzeczą powoda było wykazanie, przy zachowaniu terminu wynikającego z 841 § 3 k.p.c., że jest właścicielem ruchomości, nie będąc dłużnikiem we wskazanym postępowaniu egzekucyjnym, a zatem, że skierowanie egzekucji do rzeczy stanowiących przedmiot jego własności w sposób oczywisty narusza jego prawo. Natomiast rzeczą pozwanego było wykazanie okoliczności przeciwnych, czyli albo, że umowa na podstawie której własność tych ruchomości uzyskał powód jest nieważna, bądź w sytuacji, gdy skutek wynikał z zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie i causy dla tej umowy, że wskazana umowa, na którą powoływała się powód była pozorna lub antydatowana. Obrona pozwanego mogła polegać również na podważeniu skuteczności umowy, a nadto podniesieniu zarzutu przysługującego pozwanemu prawa rzeczowego do tych ruchomości.

Sąd I instancji oceniał sprawę wielopłaszczyznowo, koncentrując się na stwierdzeniu, że powód nie wykazał w tym postępowaniu, że ruchomości, które zostały zajęte w toku egzekucji prowadzonych na wniosek pozwanego są tożsame z tymi, których dotyczy umowa przewłaszczenia, kwestionując tym samym prawo własności powoda. Niezależnie od tego Sąd ocenił umowę przewłaszczenia jako bezskuteczną, wobec braku w jej treści essentialia negotii (zastrzeżenia o zwrotnym przeniesieniu własności).

Sąd Odwoławczy w całej rozciągłości akceptuje ocenę Sądu w zakresie w jakim uznał, że powód nie wykazał, że na mocy tej umowy stał się właścicielem ruchomości zajętych w postępowaniach egzekucyjnych Km 1928/15 i Km 1952/15 prowadzonych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie T. S. z wniosku pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Nie można zapominać, że umowa dotyczyła rzeczy oznaczonych co do gatunku, w odniesieniu do których ma zastosowanie art. 155 § 2 k.c. Słusznie akcentował Sąd I instancji, że zgodnie z zawartą umową przewłaszczenia rzeczy ruchome miały zostać wymienione w załączniku nr 1, podczas gdy w istocie powód powoływał się na dwa załączniki. Kontynuacja numerów na kolejnym załączniku, sporządzonym zupełnie inną techniką, uprawniała Sąd Rejonowy do takich wniosków, zwłaszcza że przesłuchane osoby, nie wyjaśniły tak na prawdę z jakiej przyczyny powstały dwa załączniki. Wreszcie powód formułując swoje żądanie, w jego uzasadnieniu również odwołał się do dwóch załączników, co pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią umowy. Ponadto słusznie akcentował Sąd I instancji, że brak jest tożsamości pomiędzy ruchomościami zajętymi przez komornika w ramach toczących się postępowań, które to zajęcia odbywały się in natura, to znaczy bezpośrednio w magazynach, podczas gdy pozycje 1-3623 w załączniku nr 1 są wyłącznie wydrukiem pewnego stanu magazynowego, który w ogóle nie został zweryfikowany przy zawieraniu umowy przewłaszczenia. Co więcej oznaczenie przedmiotów będących przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie nie nastąpiło w języku polskim i przy użyciu cech indywidualizujących, co w istocie uniemożliwia ich identyfikację, z tymi które zostały zajęte przez komornika. Powód nie zgłosił w tej mierze żadnych wniosków dowodowych.

Nie sposób zgodzić się z zarzutami apelacji dotyczącymi oceny zeznań świadka M. L. (5) i powoda P. K., czy też wniosków wyprowadzonych przez Sąd Rejonowy na ich podstawie. Między nimi zachodzą bowiem zasadnicze rozbieżności, poczynając od okoliczności towarzyszących zawieraniu umowy pożyczki i przewłaszczenia na zabezpieczenie, skończywszy na przeniesieniu posiadania. W tym zakresie Sąd I instancji odmówił wiarygodności świadkowi, zwłaszcza że sam powód przyznał iż w magazynach nie doszło do weryfikacji wszystkich ruchomości. Co więcej uwadze Sądu Rejonowego uszły także pewne szczegóły, które w sposób oczywisty rzutują na wiarygodność obu wskazanych. Według M. L. (5) sprawdzenie ruchomości miało się odbyć przed podpisaniem umowy pożyczki i powód miał postępować bardzo szczegółowo przy sprawdzaniu ruchomości. Dalej świadek raz wskazywał, że powód na mocy umowy przejął magazyn z ruchomościami, by za chwilę wyjaśnić, że oprócz przekazanych rzeczy ruchomych w magazynie znajdowały się także luźne doniczki, nie objęte listą z umowy. Świadek także nie potrafił wskazać dokładnej kwoty pożyczki, myląc 50 tys. zł z 80 tys. zł. Natomiast z zeznań P. K. wynika, że najpierw doszło do sfinalizowania umowy, przekazania pieniędzy a następnie sprawdzenia zasobów magazynu, które jednak nie były sprawdzane szczegółowo i nie doszło do zweryfikowania wszystkich elementów z załącznika. W innym miejscu tych zeznań powód wskazywał, że jednak najpierw była weryfikacja ruchomości w magazynie, a potem podpisanie umowy i przekazanie pieniędzy. Co więcej według powoda sprawdzanie polegało na odznaczeniu pozycji na załączniku. Tymczasem oryginał umowy z załącznikiem nr 1, przedstawiony przez powoda nie nosi żadnych śladów odznaczania pozycji na liście ruchomości. Warto zauważyć, że z zeznań A. W. wynika, że wydruk załączony do umowy pożyczki i przewłaszczenia może nie dotyczyć towarów zlokalizowanych w magazynach pozwanej, zwłaszcza że nie został on sporządzony w języku polskim i niejako z natury, gdyż wymagałoby to znacznego nakład pracy.

Z tej przyczyny Sąd nie uwzględnił zarzutu strony powodowej, że Sąd dokonał oceny zebranych dowodów z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c.

Nie był również słuszny zarzut błędnych ustaleń faktycznych, który w sposób sformułowany w apelacji jest zarzutem niepełnym. Mianowicie powód wskazał na czym owe błędy Sądu Rejonowego polegają, ale nie wyjaśnił jakie przepisy zostały w związku z tym naruszone. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 czerwca 2017 r. II UK 500/16 zawarł pewną wskazówkę jak prawidłowo sformułować ów zarzut. Sąd Najwyższy rozpoznając skargą kasacyjną zauważył, że sformułowanie takiego zarzutu (błędu w ustaleniach faktycznych) jest niepełne, bo nie wskazuje on przepisu, który miał zostać naruszony. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że jeżeli strona skarżąca chce skutecznie powołać się brak ustalenia przez sąd rozpoznający sprawę okoliczności istotnych dla rozpoznania tej sprawy, to może odwołać się do art. 217 § 3 k.p.c.

Powyższe uzupełnić należy o tyle, że błędy w ustaleniach faktycznych powinny być kwestionowane poprzez zarzuty naruszenia prawa procesowego, bowiem sąd niewłaściwie przeprowadził postępowanie, w tym dowodowe, skoro nie ustalił prawdziwego stanu rzeczy.

W istocie formułując zarzuty dotyczące błędnych ustaleń faktycznych powód wskazuje na nieprawidłowe wnioski jakie Sąd wyprowadził z zebranych dowodów, co w istocie winno oznaczać ocenę tego zarzutu również przez pryzmat art. 233 § 1 k.p.c.

W sprawie nie doszło także do naruszenia przez Sąd przepisu art. 230 k.p.c. Na rozprawie w dniu 23 maja 2017 r. strona powoda, mając na uwadze zeznania świadka M. L. (5) skierowała zapytanie do pełnomocnika pozwanej , czy pozwana zaprzecza że rzeczy wymienione w pozwie są ujęte w załączniku do umowy pożyczki. Pełnomocnik pozwanej na tak zadane pytanie, oświadczył jedynie że nie jest w stanie udzielić odpowiedzi na to pytanie.

W judykaturze i piśmiennictwie zgodnie przyjmuje się, że mimo nie przedstawienia przez strony dowodu w postaci dokumentu, do podstawy wyrokowania może być włączona wiedza uzyskana przez sąd w inny sposób, w tym powzięta od stron. Dotyczy to zarówno faktów powszechnie znanych (art. 228 § 1 k.p.c.), znanych sądowi z urzędu (art. 228 § 2 k.p.c.), przyznanych przez stronę przeciwną (art. 229 k.p.c.), jak i niezaprzeczonych przez stronę przeciwną (art. 230 k.p.c.).

Zgodnie z art. 230, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Na pozwanym spoczywa obowiązek wdania się w spór co do istoty sprawy (art. 221 k.p.c.). Jako strona postępowania, ma zatem obowiązek dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą oraz przedstawiać dowody (art. 3 k.p.c.). Zaniedbanie tego obowiązku może uzasadniać negatywne konsekwencje procesowe, w tym w postaci przyjęcia przez sąd dorozumianego przyznania faktu podniesionego przez stronę przeciwną. Przyznanie faktów może mieć dwie postaci: przyznania wyraźnego, uregulowanego w art. 229 k.p.c. oraz przyznania dorozumianego, o którym mowa w art. 230 k.p.c. Zastosowanie przepisu art. 230 k.p.c. wchodzi w rachubę jedynie wówczas, gdy jest to uzasadnione wynikiem całej rozprawy. Sąd powinien zatem powziąć - na podstawie wyniku całej rozprawy, czyli wszystkich okoliczności sprawy, całego materiału procesowego - przekonanie, że strona nie zamierzała i nie zamierza zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez stronę przeciwną. Wynik całej rozprawy będzie sprzeciwiał się zastosowaniu art. 230 k.p.c. w szczególności wtedy, gdy przyjęciu określonych ustaleń faktycznych sprzeciwiają się inne ustalenia dokonane przez sąd w sprawie. W razie wątpliwości nie można stosować art. 230 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2014 r. I CSK 551/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2016 r. IV CSK 669/15). Sąd w okolicznościach przewidzianych w art. 230 k.p.c. może, ale nie musi uznać określone fakty za przyznane (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2011 r. I CNP 55/10). Powyższe oznacza, że zastosowanie art. 230 k.p.c. jest możliwe tylko wówczas, gdy Sąd biorąc pod uwagę wynik całej rozprawy - czyli wszystkie okoliczności sprawy, cały materiał procesowy, a także charakter i przedmiot postępowania - dojdzie do przekonanie, że strona nie zamierzała i nie zamierza zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez stronę przeciwną. W razie wystąpienia jakichkolwiek wątpliwości nie można stosować art. 230 k.p.c.

Nie sposób zgodzić się z powodem, że w okolicznościach niniejszej sprawy, która dotyczyła w pewnym zakresie ustalenia kto jest właścicielem rzeczy ruchomych znajdujących się w magazynach pozwanej, Sąd obowiązany był na podstawie opisanego zachowania mającego miejsce na rozprawie w dniu 23 maja 2017 r. przyjąć, że pozwany nie zaprzecza temu, że między dniem zawarcia umowy pożyczki i dniem zajęcia, stan magazynu, w którym dokonano zajęcia nie uległ zmianie, a tym samym należy z tego wyprowadzić wniosek, że zajęte rzeczy są tymi których własność przeszła na powoda.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego Sąd w pierwszej kolejności wskazuje, że ocena dotyczyła umowy pożyczki i przewłaszczenia na zabezpieczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku.

Przepis art. 155 § 2 k.c. statuuje zasadę, że do przeniesienia własności rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku (in genere) potrzebne jest obok odpowiedniej umowy także przeniesienie posiadania rzeczy. Oczywiście przeniesienie posiadania może w tym wypadku nastąpić w którykolwiek ze sposobów przewidzianych w art. 348 do 351 k.c. W tym zakresie należy jednak poczynić pewne zastrzeżenia.

W uchwale z dnia 10 listopada 1999 r. I CKN 20/98 Sąd Najwyższy wskazał, że w świetle treści art. 155 § 2 k.c. dodatkową przesłanką konieczną do umownego nabycia własności rzeczy oznaczonych gatunkowo jest przeniesienie posiadania. Przeniesienie posiadania, o jakim mowa w powołanym przepisie, jest przeniesienie posiadania samoistnego. W doktrynie podkreśla się, że może ono nastąpić za pomocą któregokolwiek ze sposobów określonych w art. 348-351 k.c. Zaznacza się jednak, że sposób opisany w art. 350 k.c. może mieć zastosowanie tylko o tyle, o ile łączy się on ze zindywidualizowaniem rzeczy, tj. wydzieleniem z masy. Stanowisko to należy uznać za uzasadnione.

Jak podkreślić Sąd Najwyższy przepis art. 155 § 2 k.c. stanowi o obowiązku przeniesienia posiadania, a nie wydania rzeczy. Wskazuje to, że nie ma powodów wprowadzania ograniczeń co do sposobów przeniesienia posiadania przewidzianych w kodeksie cywilnym. Dodatkowa więc przesłanka potrzebna do umownego nabycia własności rzeczy oznaczonych gatunkowo jest spełniona przez każdy ze sposobów przeniesienia posiadania określonych w art. 348-351 k.c. Przeniesienie posiadania, jak wynika z treści powołanych przepisów, zostało ukształtowane jako czynność faktyczna, nie wolna jednak od elementów prawnych, bowiem szczególne sposoby przeniesienia posiadania przewidziane w art. 349-351 k.c. łączą się z ustanawianiem stosunku prawnego lub wręcz z zawarciem umowy. Sposób przeniesienia posiadania określony w art. 349 k.c., zwany constitutum possessorium, oznacza, że przeniesienie to następuje bez fizycznego przekazania rzeczy przez dotychczasowego posiadacza, który nadal zachowuje przedmiot w swoim władztwie, jednak w imieniu nabywcy.

Uwzględniając dopuszczalność przeniesienia posiadania w jeden ze sposobów omawianych wyżej, a w szczególności przewidziany w art. 349 k.c., i mając na uwadze stan faktyczny sprawy, stanowiący podstawę wydania zaskarżonego wyroku, należy przyjąć, że uwadze wszystkich uszło, że w istocie powód nie nabył tych ruchomości. Sam powód powoływał się na okoliczność, że w magazynach znajdowały się także inne ruchomości, przy czym nie doszło w żaden sposób do oznaczenia tych, które zostały objęte umową pożyczki i przewłaszczenia.

Natomiast jeśli chodzi o samą umowę pożyczki i przewłaszczenia, należy wskazać że sama konstrukcja jest dopuszczalna. Celem umowy przewłaszczenia jest zabezpieczenie wierzytelności. Przewłaszczenie na zabezpieczenie nie zostało uregulowane w polskim prawie, poza jednym przypadkiem określonym w prawie bankowym. W obrocie prawnym ta forma zabezpieczenia funkcjonuje w oparciu o zasadę swobody umów, wykorzystując instytucje kodeksu cywilnego takie jak przeniesienie własności pod warunkiem zawieszającym lub rozwiązującym. Formy przewłaszczenia na zabezpieczenie występują w praktyce w dwóch wariantach. Pierwszy wariant polega na przeniesieniu własności rzeczy pod warunkiem rozwiązującym, polegającym na spłacie wierzytelności. Ziszczenie się warunku skutkuje powrotnym przeniesieniem własności. Drugi wariant przewłaszczenia na zabezpieczenie opiera się na wykorzystaniu dwóch umów o przeniesienie własności rzeczy. Pierwsza umowa polega na bezwarunkowym przeniesieniu własności rzeczy. Druga umowa polega, na tym że nabywca zobowiązuje się, pod warunkiem zawieszającym, do powrotnego przeniesienia własności z chwilą zaspokojenia zabezpieczonej wierzytelności. W praktyce pierwszy z powyższych modeli może być wykorzystywany wyłącznie wtedy, gdy przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie są rzeczy ruchome. Drugi z modeli może być wykorzystany w sytuacji, gdy przedmiotem zabezpieczenia są rzeczy ruchome i nieruchomości. Rozróżnienie co do dopuszczalności stosowania przewłaszczenia na zabezpieczenie w stosunku do określonego rodzaju rzeczy wynika z regulacji dotyczących przenoszenia własności pod warunkiem. Wynika to z przepisów kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi: własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem. Gdyby dokonano przeniesienia własności nieruchomości pod warunkiem, to skutkowałoby tym, że dłużnik nadal byłby właścicielem nieruchomości, z uwagi na nieważność przeniesienia własności nieruchomości pod warunkiem. W konsekwencji tego zniweczona byłaby skuteczność zabezpieczenia. W przypadku nieruchomości osiągnięcie skutku polega tu na zawarciu umowy o bezwarunkowym przeniesieniu własności nieruchomości z jednoczesnym zobowiązaniem się przez wierzyciela do powrotnego przeniesienia własności pod warunkiem zawieszającym, polegającym na zaspokojeniu zabezpieczonej wierzytelności. Wykorzystanie tej konstrukcji skutkuje, tym, że wierzyciel staje się właścicielem przewłaszczonej nieruchomości, będąc zobowiązanym do powrotnego przeniesienia własności z chwilą ziszczenia się warunku oznaczonego w umowie. Wskazać należy, że w przypadku rzeczy ruchomych jest możliwe przeniesienie ich własności pod warunkiem. Dopuszczalne jest zawarcie jednej umowy o przeniesienie własności rzeczy ruchomej na zabezpieczenie oznaczonej wierzytelności pod warunkiem rozwiązującym poprzez zaspokojenie zabezpieczonej wierzytelności. W rzeczywistości w odniesieniu do rzeczy ruchomych przeważnie stosowany jest warunek rozwiązujący, co powoduje, że z chwilą spłaty długu ustają skutki przewłaszczenia.

Postanowienia przedmiotowo istotne umowy, zwane także essentialia negotii, stanowią tę część postanowień danej umowy (sprzedaży, darowizny, zamiany lub innej umowy z zakresu prawa cywilnego), która jest obligatoryjna dla związania się przez strony danym stosunkiem prawnym. E. negotii wskazuje ustawa.

Z punktu widzenia funkcjonowania obrotu gospodarczego, bardzo istotną kwestią jest właściwe oznaczenie przedmiotu przewłaszczenia. Dłużnik przewłaszczający rzeczy na rzecz wierzyciela powinien bowiem oznaczyć przedmiot przewłaszczenia w tak sposób, aby bez trudu można było określić, że jest on własnością wierzyciela. Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z orzecznictwem do essentialia negotii umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie należą: określenie celu przewłaszczenia, to jest causa zabezpieczenia oraz zastrzeżenie o zwrotnym przeniesieniu prawa własności na przewłaszczającego przez wierzyciela w przypadku spłaty zobowiązania. W przedmiotowej sprawie Sąd nie miał żadnych wątpliwości, że zawarcie umowy przewłaszczającej służyło zabezpieczeniu wierzytelności powoda, wynikającej z zawartej umowy pożyczki, czyli owa causa znajdowała się w innej czynności prawnej. Natomiast jeśli chodzi o drugi z elementów, Sąd Rejonowy uznał, że nie został on w sprawie spełniony i dlatego ocenił umowę jako nieskuteczną.

Słusznie apelujący wskazuje, że zasadniczo ten wymóg dotyczy wyłącznie nieruchomości, które nie mogą być przenoszone pod warunkiem, natomiast jak już wyżej podnoszono w przypadku rzeczy ruchomych przeważnie stosowany jest warunek rozwiązujący i w skutek spłaty długu ustają skutki przewłaszczenia. W związku z tym nie ma potrzeby zamieszczenia zastrzeżenia o zwrotnym przeniesieniu prawa własności na przewłaszczającego przez wierzyciela w przypadku spłaty zobowiązania. Dla ważności takiej umowy musi istnieć ważna przyczyna przysporzenia wierzyciela.

Analiza umowy przedstawionej przez strony prowadzi do wniosku, że causa umowy przewłaszczenia została wskazana, natomiast w § 4 ust. 3 umowy pożyczkodawca wskazał, że zobowiąże się do powrotnego przeniesienia własności tych ruchomości na pożyczkobiorcę po zaspokojeniu wszelkich zobowiązań wynikających z umowy. Takie postanowienie jest właściwe dla umów przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości, które dla skutków rzeczowych wymagają zawarcia odrębnej umowy. Dodatkowo w § 4 ust. 4 umowy zostało zawarte postanowienie dotyczące następstw w przypadku braku zaspokojenia należności.

Nie można zatem podzielić stanowiska zaprezentowanego przez Sąd I instancji, że umowa nie zawierała postanowień przedmiotowo istotnych. Przywołane przez Sąd stanowisko dotyczy w istocie umów przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości. W przypadku ruchomości to postanowienie nie ma charakteru istotnego.

Zgodzić można się z apelującym również w zakresie, w jakim podnosi że cechą charakterystyczną instytucji przewłaszczenia jest to, że rzeczy przewłaszczone pozostają we władaniu dłużnika, przy czym zazwyczaj strony ustalają na jakich zasadach dłużnik może korzystać z tych rzeczy. W apelacji powód uzupełnił swoje stanowisko, że najczęściej towarzyszy temu umowa, często zawierana w sposób dorozumiany, w postaci użyczenia. Nie dość że temu strony nie dały żadnemu wyrazu w treści zawieranej umowy, to jeszcze powód nie wykazał tej okoliczności chociażby dowodem z zeznań świadczą, czy przesłuchania powoda.

Świadek M. L. (5) zeznał natomiast, że po zawarciu umowy z tych ruchomości mógł korzystać jedynie powód. Natomiast powód wskazał, że jedynym ustaleniem miałobyć to, że rzeczy pozostają w magazynie. Obydwa stanowiska z oczywistych względów wykluczają dorozumianą umowę użyczenia, co sugeruje apelujący.

Kierując się normą art. 65 k.c. istotnie można dokonać wykładni oświadczeń woli, ale w okolicznościach niniejszej sprawy nie zostały poczynione żadne kroki by ustalić, że intencją stron było zawarcie umowy użyczenia. Nawet gdyby istotnie tak było, to uwagi dotyczące przepisu art. 155 § 2 k.c. nadal pozostają aktualne.

Marginalnie Sąd Odwoławczy zwraca uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2001 r. II CKN 385/00, zgodnie z którym nie stanowi przeszkody zajęcia ruchomości oznaczonej co do gatunku, objętej umową o przewłaszczenie na zabezpieczenie, jeżeli w chwili dokonania zajęcia rzecz nadal pozostawała we władaniu dłużnika egzekwowanego. W zbliżonym stanie faktycznym do niniejszej sprawy, Sąd Najwyższy wskazał, że przedmioty objęte umową przewłaszczenia i zajęte przez komornika, poza dwoma wyżej wymienionymi, nie zostały skonkretyzowane w sposób umożliwiający ich identyfikację. Jeżeli wobec tego ocena skuteczności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie podlega kryteriom określonym art. 155 k.c., a według tego kryterium powód nie może być uznany za właściciela, to pozbawione racji są jego twierdzenia, że kwestionowane zajęcie godzi w przysługujące mu prawo.

Natomiast za zupełnie chybiony należało uznać zarzut naruszenia przepisu art. 670 § 1 k.c., zgodnie z którym dla zabezpieczenia czynszu oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie dłużej niż rok, przysługuje wynajmującemu ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu, chyba że rzeczy te nie podlegają zajęciu. Kwestią regulowaną w art. 670 k.c. jest powstanie ustawowego prawa zastawu. Ustawowe prawo zastawu z art. 670 k.c. na rzeczy ruchomej lub udziale w niej, której najemca jest właścicielem lub współwłaścicielem, wniesionej do przedmiotu najmu z wyłączeniem tych rzeczy, które nie podlegają zajęciu według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym (art. 829 i n. k.p.c.), powstaje ex lege z chwilą wymagalności wierzytelności wynajmującego o zapłatę czynszu lub świadczeń dodatkowych. Do powstania ustawowego prawa zastawu nie jest konieczne dokonanie jakiejkolwiek czynności przez najemcę lub wynajmującego; prawo zastawu nie powstaje bowiem z chwilą złożenia oświadczenia wierzyciela ani też nie tworzy tego żaden wpis (np. jak przy hipotece), a także wydanie przedmiotu zastawu wynajmującemu, obojętna jest także świadomość najemcy co do skutku wniesienia rzeczy ruchomej do przedmiotu najmu oraz wartość rzeczy ruchomych i ich stosunek do wartości zabezpieczanej przez prawo zastawu wierzytelności, ale konieczne jest istnienie określonej wierzytelności – należności z tytułu czynszu lub innych świadczeń dodatkowych za okres nie dłuższy niż rok.

W praktyce zaspokojenie wierzyciela z przedmiotu zastawu, oznacza, że z sumy uzyskanej ze sprzedaży przedmiotów zastawu wypłaca się – z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi – należności za ostatni rok wraz z odsetkami za ten okres. Do czasu usunięcia rzeczy z magazynu na tych ruchomościach istnieje zatem ustanowione z mocy prawa prawo zastawu.

W ocenie Sądu przedstawione dokumenty przez stronę pozwaną, nie pozostawiają żadnych wątpliwości, że wierzytelności jakich domaga się pozwana od dłużnika wynikają z tytułu czynszu i za okres nie dłuży niż rok; podlegają zatem ochronie przewidzianej w przepisie art. 670 k.c. W trakcie zeznań świadek M. L. (5) przyznał okoliczność zalegania z płatnościami z tytułu czynszu najmu, stąd wszelkie dywagacje strony powodowej dotyczące czy to zaległości z innych tytułów, czy też ich spłaty, są chybione.

Wykluczając zatem pogląd prezentowany przez apelującego, że zastaw powstaje z chwilą złożenia oświadczenia woli, wskazać należy termin roczny dotyczy zaległych wierzytelności, nie obejmuje natomiast daty wygaśnięcia zastawy. Nawet zatem gdyby podzielić stanowisko powódki o skuteczności umowy, należałoby przyjąć że ta czynność pozostaje bez żadnego wpływu na ustawowe prawo zastawu przysługujące pozwanej i ma ona prawo zaspokojenia się z przedmiotu zastawu z pierwszeństwem bez względu na to kto jest właścicielem tych ruchomości.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd apelację powoda jako całkowicie niezasadną, po myśli przepisu art. 385 k.p.c. oddalił jako niezasadną.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego zostało oparte na zasadzie odpowiedzialności za wynik postępowania tj. przepisie art.98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 2 k.p.c. przy uwzględnieniu przepisów § 2 pkt 5 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

SSO Katarzyna Longa SSO Sławomir Krajewski SSO Violetta Osińska

Sygn. akt II Ca 26/18

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować i zakreślić w kontrolce uzasadnień;

2.  urlop sędziego 23 lipca – 3 września 2018 r.

3.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda;

4.  po dołączeniu (...) akta zwrócić Sądowi Rejonowemu.